UYGULAMALI ANAYASA HUKUKU

(1)

UYGULAMALI

ANAYASA HUKUKU

Norm ve Karar ‹ncelemeleri Metin Çözümlemeleri Güncel ve Varsay›msal Olaylar

I

Doç. Dr. BERT‹L EMRAH ODER Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Doç. Dr. OSMAN KORKUT KANADO⁄LU

‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi

(2)

Yay›n No : 2057 Hukuk Dizisi : 960

1. Bask› - Ekim 2008 - ‹STANBUL

IISSBBNN 997788 -- 997755 -- 229955 -- 995544 -- 55

Copyright^©Bu kitab›n Türkiye’deki yay›n haklar› BETA Bas›m Yay›m Da¤›t›m A.fi.’ye aittir. Her hakk› sakl›d›r. Hiçbir bölümü ve paragraf› k›smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço¤alt›lamaz, da¤›t›lamaz.

Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap›lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gös- terilmesi zorunludur.

Dizgi : B e t a B a s › m A . fi .

Bask› - Cilt : Kahraman Neflriyat Ofset San. Tic. Ltd. fiti. (Sertifika No: 12084) Yüzy›l Mah. Matbaac›lar Cad. Atahan No: 34 K: 4

Ba¤c›lar/‹stanbul (0-212) 629 00 01 Kapak Tasar›m : Gülgonca Çarp›k

Beta BASIM YAYIM DA⁄ITIM A.fi.

Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca¤alo¤lu - ‹STANBUL

Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50 www.betayayincilik.com

II

(3)

SUNUfi

“Uygulamal› Anayasa Hukuku” bafll›kl› bu kitap norm ve karar çözümlemeleri- ni, ö¤retinin görüfllerini, varsay›msal ve güncel örnek olaylar› içeren bir Anaya- sa Hukuku ders kitab›d›r. Kitap, yöntem ve konu bak›m›ndan 2001 y›l›nda ya- y›nlad›¤›m›z “Aktif Ö¤renme ‹çin Anayasa Hukuku Pratik Çal›flmalar›” adl› çal›fl- may› esas almaktad›r. Ancak bu kez kapsam ve içerik bak›m›ndan daha genifl ve yo¤un bir çal›flma ortaya konulmaktad›r. Kapsam ve içeri¤e iliflkin bu de¤iflim, seçilmifl belirli alanlarda aktif ö¤renme yöntemine odaklanan pratik çal›flma yönteminden farkl› bir yaklafl›m›n sonucudur. Söz konusu yaklafl›m, “Anayasa Hukukunun Genel Esaslar›” ile “Türk Anayasa Hukuku”nun özgül konular›n›n tümünün norm, karar, ö¤reti ve örnek olaylar›n derlenmesi ile ö¤retilmesi ve ö¤- renilmesine dayanmaktad›r. Böylece ö¤retme-ö¤renme sürecinin farkl› aflamala- r› olan “tan›tma-tan›ma, bilgi verme-bilgi alma, çözümletme-çözümleme ve pe- kifltirmenin” farkl› türdeki metinleri inceleyerek etkin biçimde sa¤lanmas› hedef- lenmektedir. Elinizdeki kitap, ö¤retiden al›nt›lar içermekle birlikte, klasik ders kitab› ya da monografi türünde de¤ildir. Ö¤renme sürecinde, Türkiye’de Anaya- sa Hukuku yaz›n›ndaki farkl› ders kitaplar› ve monografilerden yararlanmak ka- ç›n›lmazd›r.

“Uygulamal› Anayasa Hukuku” befl farkl› kategorideki materyalin derlenmesi, konu ve anlam bütünlü¤üne sahip bir kurgu ile sunulmas›, varsay›msal olaylarda olgular›n hukuksal örgü içinde yarat›lmas› ve sorularla desteklenmesini içer- mektedir. Söz konusu kategoriler,

(1) karfl›laflt›rmal› anayasa hukukunu da kapsamak üzere anayasa hukuku normlar› (“maddi anlamda anayasa”);

(2) karfl›laflt›rmal› hukuk ve ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesi içtihad›n› da kapsamak üzere karar al›nt›lar›;

(3) ö¤retiden al›nt›lar;

(4) bas›n taramalar›na dayal› güncel olaylar ve (5) varsay›msal olaylard›r.

Karar al›nt›lar› bak›m›ndan, baflta Anayasa Mahkemesi kararlar› olmak üzere Federal Alman Anayasa Mahkemesi, Amerikan Yüksek Mahkemesi, Frans›z Anayasa Konseyi, Belçika Temyiz Mahkemesi ve ‹spanyol Yüksek Mahkemesi kararlar› gibi karfl›laflt›rmal› içtihat da gözetilmifltir. Bu noktada, konular›n bü- tünlü¤ü ve dengesi bak›m›ndan seçici davran›lmakla birlikte, “dönüm noktas›”

oluflturan kararlara ölçülü bir biçimde yer verilmeye çal›fl›lm›flt›r. Kararlara ilifl-

III

(4)

kin çözümleme sorular›nda, akademik bir tart›flma ortam› yaratabilmek için, genel ifadelerden kaç›n›lm›flt›r. O nedenle, karardaki belirli noktalara dikkat çeke- cek sorular kaleme al›nm›flt›r. Ulusal içtihattan yap›lan karar al›nt›s› say›s›, ay- n› karardan yap›lan farkl› al›nt›larla birlikte 194’tür. Bu say›ya, yaln›zca Anaya- sa Mahkemesi kararlar› de¤il, Yarg›tay ve Dan›fltay kararlar›ndan yap›lan al›nt›- lar da dahildir^*. Kitap, karfl›laflt›rmal› hukuk ve ‹nsan Haklar› Avrupa Mahke- mesi içtihad›ndan 30 karara da yer vermektedir.

Kitaptaki varsay›msal olaylar, yan›tlanmas› beklenen sorulara göre tasarlanm›fl kurgusal örneklerdir. Varsay›msal olaylarda, yaflam›n ola¤an ak›fl›na uygun ve afl›r›l›klardan uzak kurgulamaya özen gösterilmifltir. Kitapta, toplam 111 varsa- y›msal olay yer almaktad›r. Güncel olaylara iliflkin sorularda, Türkiye’de devlet örgütlenmesi ve temel hak ve özgürlüklere iliflkin somut olaylar› izlemek ve unutmamak, yazarlar için de bir öncelik olmufltur. Güncel olaylar, yaln›zca siyasal kültür ile Anayasa aras›ndaki iliflkiyi de¤il, ayn› zamanda kopuklu¤u da ortaya koymay› hedeflemektedir.

Ö¤reti, karar ve norm al›nt›lar› bak›m›ndan, sorular›n yan›t›, ilgili metnin anlafl›lmas› ve çözümlenmesine ba¤l›d›r. Bu nedenle, yan›tlar zaten metnin sakl› un- surudurlar. Ö¤reti, karar ve norm al›nt›lar›, ö¤renme sürecinde çözümleme aflamas› ile efl zamanda, konuyu tan›tma-tan›ma ve bilgi verme-bilgi edinme aflama- s›na hizmet etmektedir. Varsay›msal ve güncel olaylarda ise yan›t, edinilmifl bilginin olaya uyarlanmas› gibi farkl› bir biliflsel sürece karfl›l›k gelmektedir. Bu noktada, kitaptaki ö¤reti, karar ve norm çözümlemeleri yan›nda, klasik ders kitaplar›na ve monografilere yönelmek de gereklidir. Varsay›msal ve güncel olay sorular›ndaki Anayasa Hukuku sorunlar›n›n ay›rt edilmesi, ö¤rencinin kuramsal bilgiyi özümsemifl olmas›na ba¤l›d›r. Ancak bu halde, sorudaki olay hukuksal bak›mdan anlam kazanabilir. Bunun için, bilginin y›¤›lmac› bir yöntemle edi- nilmemesi önkofluldur. Anayasa Hukuku’nda bilgi edinme sürecinin bafllang›ç aflamas› zorlay›c› ve karmafl›k gibi gözükse de, befl noktaya özellikle dikkat edilmesi önem tafl›maktad›r:

(1) Kavram içeriklerini do¤ru ö¤renmek;

(2) ö¤renilen yeni kavramlara uygun bir bak›fl aç›s› oluflturmak;

(3) ö¤renilen yeni kavramlar›n dili ile konuflmak;

(4) bir konuda edinilen kavramsal bilginin di¤er konularla ba¤lant›s›n› kurabil- mek;

(5) kavramsal bilginin kullan›m›nda, kavramlar›n do¤ru içerikle kullan›m› yan›n- da, bir ad›m› di¤eriyle çeliflmeyen gerekçelendirme aflamalar› oluflturmak.

IV

* Teknik nedenlerle karar dizininde ayr›ca yer veremedi¤imiz Yarg›tay ve Dan›fltay içti- had› için bkz. Yarg›tay Ceza Genel Kurulu, E. 2004 / 8-130, K. 2004 / 206; Yarg›tay Ceza Genel Kurulu, E. 2004 / 8-201, K. 2005 / 30; Yarg›tay Ceza Genel Kurulu, E.

2006 / 9-169, K. 2006 / 184; Dan›fltay Dava Daireleri Kurulu, E. 1964 / 966, K. 1970 / 349; Dan›fltay 2. Dairesi, E. 2004 / 4051, K. 2005 / 3366; Dan›fltay ‹dari Dava Daireleri Kurulu, E. 2006 / 2824, K. 2006 / 115; Dan›fltay 8. Dairesi, E. 2007 / 679, K. 2008 / 1461.

(5)

Varsay›msal ve güncel olaylara dayal› sorularda, yan›tlara yer verilmemifltir. Ya- n›tlara yer vermek, yan›tlar›n kal›plar biçiminde alg›lanmas›na ve araflt›rmas›z çal›flma yöntemine zemin haz›rlayabilirdi. Böyle bir yöntem, kolayc›l›¤› destekle- me anlam›na geldi¤i kadar, derslerde ço¤ulcu bir tart›flma ortam›n›n oluflmas›- na da engeldir. An›lan gerekçelerle, yan›ts›z soru tercihi bilinçli bir seçimi yan- s›tmaktad›r.

Biçim aç›s›ndan, kitapta “bölüm-konu-bafll›k-alt bafll›k” temelli bir s›n›fland›rma de¤il, konular›n bafll›k ve alt bafll›klara ayr›ld›¤› bir s›n›fland›rma benimsenmifl- tir. Bu yöntemin, kitab›n özüne ve kavranmas›na daha uygun oldu¤u kan›s›nda- y›z. Uzun ve karmafl›k konularda, al›nt›lar›n süreklili¤ini gösterebilmek için, bir- birini izleyen paragraflar›n bafl›nda t›rnak iflaretlerini de özellikle kulland›k. Ak- si halde, al›nt›lardaki süreklili¤in anlafl›lmas› zor olabilirdi. Ö¤reti al›nt›lar›nda, al›nt›lar›n tümü akademik kurallara uygun biçimde at›flar›yla yer alm›flt›r. Bu noktada s›n›rl› örneklere yer verilmifl olmas›, kitab›n özgün niteli¤ini korumak içindir.

Karfl›laflt›rmal› hukuk ve ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesi içtihad›ndan yap›lan al›nt›lar›n çevirileri, aksi belirtilmemiflse, yazarlara aittir. Daha önce çevirileri yay›nlanmam›fl ya da eksik yap›lm›fl dört karar al›nt›s›n› Ersel Aldabak; bir karar al›nt›s›n› Saadet Yüksel ve bir kanun al›nt›s› ile derlemeyi Aliflan Çapan Türkçe’ye çevirmifltir. Bu çevirilerde, çevirmenler aç›kça belirtilmektedir.

Kitap içeri¤inin tasar›m›, materyalin derlenmesi, sorular›n düzenlenmesi ve tüm metnin gözden geçirilmesi genifl bir zaman diliminde ve yazarlar taraf›ndan tar- t›fl›larak oluflturulmufltur. Denetim ve düzeltme aflamas› da, çok farkl› nitelikte metnin bulundu¤u bu çal›flmada, özenli ve sab›rl› olmay› gerektirmifltir. Kitap- ta kendimize ait tüm bölümlerde, ortak anlat›m›n varl›¤›na ve birörnek yaz›m kurallar›na dikkat edilmifltir. Ancak al›nt›larda, düzeltme ve düzenleme yap›lma- mas› gerekti¤inden, her bir al›nt› kendi özgün anlat›m›na ve yaz›m kurallar›na sahiptir. Bununla birlikte, al›nt›lanan bölümlerde anlat›m bozukluklar› paran- tezli ifadelerle giderilmeye çal›fl›lm›flt›r. Belirtmek istedi¤imiz nokta, Anayasa Mahkemesi kararlar›n›n yaz›m kurallar›n›n do¤ru kullan›m› ve birörnek uygulanmas› bak›m›ndan ciddi bir gözden geçirmeye gerek duydu¤udur.

Kitap, ad›ndan da anlafl›laca¤› gibi Anayasa Hukuku’nun salt kuramsal de¤il, uygulamal› bir hukuk dal› oluflunu vurguluyor. Özellikle “özgürlükler rejimi” konusunda çok say›daki örnek olay, asl›nda Anayasa Hukuku’nun di¤er hukuk dallar› bak›m›ndan unutulmamas› gereken boyutlar›n› da ortaya koymaktad›r.

Bu dal›n, zengin ve devingen yönünün, öznel ve siyasal görüfllerin ötesinde, nes- nel hukuksal yöntemlerle tart›fl›lmas›, yazarlar için temel bir önceliktir. Kitap arac›l›¤›yla, Anayasa Hukuku’nu ö¤retme konusundaki deneyimimizi paylaflma- y› umuyoruz.

V

(6)

‹Ç‹NDEK‹LER

Konu 1: Anayasa Kavram› ...1

I. Maddi / fiekli (Biçimsel) Anayasa...1

II. Kat› / Esnek (Yumuflak) Anayasa...3

III. Yaz›l› / Teamüli Anayasa ...5

IV. Anayasan›n Normatif Anlam› ve Normlar Hiyerarflisi...6

V. Genel De¤erlendirme Sorular› ...8

Konu 2: Kurucu ‹ktidar (Anayasan›n Yap›lmas› ve De¤ifltirilmesi) ...11

I. Asli / Tali (Türev) Kurucu ‹ktidar...11

II. Tali (Türev) Kurucu ‹ktidar›n S›n›rlar›...12

III. Demokratik Kurucu ‹ktidar...14

IV. Türk Anayasa Yarg›s›nda Anayasa De¤iflikliklerinin Yarg›sal Denetimi ...14

Konu 3: Yasama Yetkisi ve Kanun ...23

I. Yasama Yetkisinin Özellikleri ...23

II. Yasama Yetkisi ve Yürütmenin Düzenleme Alan› ...23

III. Maddi Kanun ...24

IV. fiekli (Biçimsel) Kanun ...25

Konu 4: Parlamento Kararlar› ...33

I. Parlamento Karar› ile Düzenlenmesi Gereken Konular ...33

II. Parlamento Kararlar›n›n Yarg›sal Denetimi...33

III. ‹çtüzük / ‹çtüzük Niteli¤inde Uygulama ve Kararlar...35

IV. Güvenoylamas›na ‹liflkin TBMM Karar› ...37

V. Seçimlerin Yenilenmesine ‹liflkin TBMM Karar› ...38

VI. 2007 Anayasa De¤iflikli¤i Öncesi Cumhurbaflkan›’n›n Seçimi Süreci: 367 Krizi ...39

VII. Genel De¤erlendirme Sorular› ...41

VII

(7)

Konu 5: Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK) ...47

I. KHKlerle ‹lgili Çal›flma Sorular›...47

II. Anayasa Mahkemesi Kararlar›nda KHKler...48

1. KHKlerin Hukuki Niteli¤i ve Yasama Yetkisinin Devredilmezli¤i ‹lkesi...48

2. Yetki Yasas›n›n Kapsam› ve KHK Ç›karma Yetkisinin Konu Bak›m›ndan S›n›rl› Oluflu ...49

3. KHK Uygulamalar›n›n Yasama Yetkisinin Devredilmezli¤i ‹lkesine Ayk›r› Bulunmas›n›n Koflullar› ...50

4. Yetki Yasas›n›n Varl›¤› Aç›s›ndan OHAL KHKleri ile Ola¤an KHKler Aras›ndaki Fark – Anayasa’ya Uygunluk Denetimi Aç›s›ndan Kanun ile KHK Aras›ndaki Fark...51

5. OHAL KHKlerinin Anayasa’ya Uygunluk Denetimi...51

III. KHK Uygulamalar›ndan Do¤abilecek Hukuksal Sorunlara ‹liflkin Örnek Olaylar ...52

Konu 6: Siyasi ‹ktidar›n Kayna¤›na ‹liflkin Demokratik Görüfller ve Bunlara Ba¤l› Vekalet Anlay›fllar›...61

I. Halk Egemenli¤i ve Emredici Vekalet...61

1. Halk Egemenli¤i ya da Rousseau’cu Egemenlik Anlay›fl›...61

2. Halk Egemenli¤i Anlay›fl›n›n Uzant›s›: Emredici Vekalet ...62

II. Ulus / Millet Egemenli¤i ve Temsili Vekalet...63

1. Ulus / Millet Egemenli¤i ...63

2. Ulus / Millet Egemenli¤i Anlay›fl›n›n Uzant›s›: Temsili Vekalet ...65

III. Genel De¤erlendirme Sorular› ...65

IV. Karfl›laflt›rmal› Hukuk: Ça¤dafl Anayasalarda Egemenlik ve Vekalet Anlay›fllar› ...65

1. Halk ve Ulus/Millet Egemenli¤i Aras›ndaki Geçiflkenlik ...65

2. Emredici Vekaletin Yasaklanmas› ya da Benimsenmemesi ...66

Konu 7: Egemenli¤in Yap›s›na Göre Devlet Biçimleri ve Egemenli¤in Kullan›lmas›na Göre Yönetim (Hükümet) Biçimleri ...69

I. Egemenli¤in Yap›s›na Göre Devlet Biçimleri ...69

1. Üniter (Tekil) Devlet ...69

2. Üniter (Tekil) Devlette ‹dari Örgütlenme ...70

3. Federal Devlet ...70

4. Bölgeli Devlet ...73 VIII

(8)

II. Egemenli¤in Kullan›lmas›na Göre Yönetim (Hükümet) Biçimleri...75

1. Temsil Olgusu ve Temsili Yönetim...75

2. Temsili, Yar›-Temsili, Yar›-Do¤rudan ve Do¤rudan Yönetim...75

III. Karma Sorular ...77

Konu 8: Seçim...87

I. Seçme / Seçilme Hakk› ve S›n›rlar› ...87

II. Seçim Sistemleri ve Türk Anayasa Mahkemesi ...91

III. %10’luk Ülke Baraj› ve ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesi ...95

IV. Genel De¤erlendirme Sorular› ...98

Konu 9: Demokrasi / Demokratik Toplum Düzeni / Demokratik Devlet / Ço¤ulcu ve Özgürlükçü Demokrasi...103

I. Demokrasi ...103

II. Anayasa Mahkemesi Kararlar›nda Demokratik Toplum Düzeni. ...103

III. Ço¤ulcu ve Özgürlükçü Demokrasinin Yap›tafllar› ...104

IV. Demokratik Devlet ‹lkesi ...104

Konu 10: Karfl›laflt›rmal› Hukukta Laiklik...109

Karar incelemeleri: “infoSekta”; “Hünenberg”; “Simultanschule”; “Kruzifix”; “Buscarini”; “Abington Township v. Schepp”; “Refah Partisi ve di¤erleri / Türkiye”; “Leyla fiahin / Türkiye”; “Dahlab / ‹sviçre” ...109

Konu 11: Türk Anayasa Hukukunda Laiklik ‹lkesi...115

I. “Laiklik” ‹lkesine ‹liflkin Anayasal Düzenlemeler...115

II. Anayasa Mahkemesi ve “Laiklik” ‹lkesi ...118

Konu 12: Karfl›laflt›rmal› Hukukta ‹deolojik Ço¤ulculu¤un S›n›rlar› Sorunu (Mücadeleci Demokrasi) ...127

I. Karfl›laflt›rmal› Hukukta ‹deolojik Ço¤ulculu¤un S›n›rlanmas›na ‹liflkin Hukuksal Düzenleme Örnekleri...127

II. Alman Federal Anayasa Mahkemesi’nin “Almanya Komünist Partisi” (KPD) Karar›...131

III. Alman Federal Anayasa Mahkemesi’nin “Radikaller” Karar› ...131

IV. Alman Federal Anayasa Mahkemesi’nin “Almanya Ulusal Demokratik Partisi” (NPD) Karar› ...132

V. Belçika’da “Flaman Blo¤u”nun (“Vlaams Blok”) Yarg›lanmas› ...133

VI. ‹spanya’da “BATASUNA”n›n Hukuka Ayk›r› ‹lan Edilmesi ve Sonuçlar›...134

IX

(9)

Konu 13: Türkiye’de ‹deolojik Ço¤ulculu¤un S›n›rlar› ...137

I. Anayasa ve Siyasi Partiler Yasas›. ...137

II. S›n›f ‹ktidar› / S›n›f Egemenli¤i...139

III. Devletin Ülkesi ve Milletiyle Bütünlü¤ü ...139

IV. Laiklik...144

V. ‹htar Karar›...153

VI. Genel De¤erlendirme Sorular› ...154

Konu 14: Siyasi Partilere Mali Yard›m ...157

I. Siyasi Partilere Mali Yard›mda Ölçütler Sorunu...157

II. Genel De¤erlendirme Sorular›. ...159

Konu 15: Anayasa’n›n Bafllang›ç Hükümleri...161

I. Cumhuriyetin Temel Nitelikleri Ba¤lam›nda “Bafllang›ç”...161

II. Bafllang›ç Hükümlerinin ‹çeri¤i ve Niteli¤i ...162

Konu 16: Atatürk Milliyetçili¤i ...163

I. Atatürk Milliyetçili¤inin Unsurlar› ve Etnik Milliyetçilik...163

II. Atatürk Milliyetçili¤i, Dil ve Bayrak ...164

Konu 17: Hukuk Devleti ...167

I. Hukuk Devletinin Unsurlar› ...167

II. Genel De¤erlendirme Sorular› ...169

Konu 18: Sosyal Devlet...175

I. Sosyal Devlet ve Politik Tercihler...175

II. Sosyal Devlet ‹lkesinin Di¤er Anayasa Hükümleri ile Somutlaflmas›...175

III. Sosyal Devlet ve Temel Haklar ...176

Konu 19: Özgürlükler Rejimi...179

I. Temel Hak ve Özgürlüklerin S›n›rlanmas›na ‹liflkin Anayasal ‹lkelerin Uygulanmas›. ...179

II. Anayasal ‹lkelerin Uygulanmas›nda Örnek Olaylar...188

III. Anayasal ‹çtihada Yönelik Araflt›rma Sorular› ...212

IV. Karfl›laflt›rmal› Anayasa Hukukunda Temel Hak ve Özgürlüklere ‹liflkin Anayasal ‹lkeler...215

V. Uluslararas› ‹nsan Haklar› Hukuku ...217 X

(10)

Konu 20: Siyasal Rejimler ...225

Baflkanl›k Rejimi, Parlamenter Rejim ve Yar›-Baflkanl›k Rejimine ‹liflkin Karma Sorular ...225

Konu 21: Yasama ...235

I. Yasama Organ›...235

II. Milletvekilli¤i Seçilme Yeterlili¤i, Kazan›lmas› ve Kaybedilmesi ...236

III. Yasama Ba¤›fl›kl›klar›...239

IV. Meclis Soruflturmas›, Gensoru, Meclis Araflt›rmas› ve Soru...247

1. Meclis Soruflturmas›nda Usul ...247

2. Gensoru Önergesi ve Gensorunun Gündeme Al›nmas›: Örnek Metinler...250

3. Meclis Araflt›rmas›, Meclis Soruflturmas›, Gensoru ve Soru Konusunda Sorular...253

Konu 22: Yürütme...257

Yürütmenin Yap›s›, Cumhurbaflkan› ve Bakanlar Kurulu’na ‹liflkin Karma Sorular ...257

Konu 23: Anayasa Yarg›s›n›n Do¤uflu...271

I. ABD Anayasas›’n›n Yarg› Yetkisi ve Yüksek Mahkeme’nin Yetkilerine ‹liflkin Düzenlemeleri ...271

II. Yasalar›n Anayasaya Uygunlu¤unun Denetlenmesinde ‹lk Örnek: "Amerikan Yüksek Mahkemesi’nin 1803 y›l›nda Marbury v. Madison Davas›nda Verdi¤i Karar" ...272

Konu 24: Anayasa Yarg›s›n›n K›ta Avrupas›’nda ve Türkiye’de Benimsenmesi...275

I. K›ta Avrupas›’nda Anayasa Yarg›s›’n›n Benimsenmesi ...275

II. Türkiye’de Anayasa Yarg›s›n›n Benimsenmesi ...276

Konu 25: Anayasa Mahkemesi’nin Kuruluflu ...279

I. Anayasa Mahkemesi’nin Kurulufluna ‹liflkin Hukuksal Çerçeve ...279

Konu 26: Anayasa Yarg›s›nda fiekil Bak›m›ndan Denetim ...283

I. fiekil Denetiminin Hukuksal Çerçevesi...283

Konu 27: Anayasa Yarg›s›nda Esas Bak›m›ndan Denetim ...289

I. Anayasa’ya Uygunlu¤un Esas Bak›m›ndan Denetiminin Anlam›; Yerindelik Denetimi ...289

XI

(11)

II. Anayasa’ya Uygunlu¤un Esas Bak›m›ndan Denetiminde

“Neden/Sebep” Unsuru ...292

III. Anayasa’ya Uygunlu¤un Esas Bak›m›ndan Denetiminde “Amaç” Unsuru ...292

IV. Anayasa’ya Uygunlu¤un Esas Bak›m›ndan Denetiminde “Konu” Unsuru: "ÖLÇÜ NORMLAR" ...294

Konu 28: Anayasa Yarg›s›na Konu Olan Normlar ...301

I. Normlara ‹liflkin ‹nceleme. ...301

II. Uluslararas› Andlaflmalar Sorunu: Örnek Kararlar ...302

III. Anayasa De¤iflikli¤i: Örnek Kararlar...304

Konu 29: Soyut Norm Denetimi (Dava Yoluyla Denetim)...311

I. Soyut Norm Denetiminin Anlam› ve Hukuksal Çerçevesi...311

Konu 30: Somut Norm Denetimi (‹tiraz Yoluyla Denetim)...315

I. Somut Norm Denetiminin Hukuksal Çerçevesi...315

Konu 31: Anayasa Yarg›s›nda Kararlar›n ‹çeri¤i ve Özellikleri ...321

I. Anayasa Mahkemesi Kararlar›n›n ‹çeri¤i (Çeflitleri) ...321

1. Ret Karar› ve ‹ptal Karar› ...321

2. Yorumlu Ret Karar› ...321

3. Yürürlü¤ün Durdurulmas› Karar› ...322

4. Karfl›laflt›rmal› Hukuk: Alman Federal Anayasa Mahkemesi’nin Türetti¤i Kararlar...324

a. Anayasa ile Uyuflmazl›k (Ba¤daflmazl›k) Karar› (“Unvereinbarerklaerung”) ...324

b. Ça¤r› Karar› (“Appellentscheidung”)...326

II. Anayasa Mahkemesi Kararlar›n›n Özellikleri, Etkileri ve Sonuçlar›...327

1. Anayasa Mahkemesi Kararlar›n›n Ba¤lay›c›l›¤› ...327

2. ‹ptal Kararlar›n›n Geriye Yürümezli¤i ...332

3. ‹ptal Karar›n›n Yürürlü¤e Girece¤i Gün Sorunu ...333

4. ‹flin Esas›na Girilerek Verilen Ret Kararlar›n›n Sonuçlar› ...333

Konu 32: Osmanl›-Türk Anayasal Geliflmeleri ...335

Genel De¤erlendirme Sorular› ...335

EK: ‹fllem Örnekleri ...339

1. TBMM Kararlar› ...339 XII

(12)

2. Atama ve Seçme Kararlar› / Kararnamelerine Örnekler ...346

3. Uluslararas› Andlaflman›n Onaylanmas›n› Uygun Bulan Kanun...351

4. Uluslararas› Andlaflmay› Onaylayan Bakanlar Kurulu Kararnamesi...352

5. Cumhurbaflkan›’n›n Af Yetkisini Kullanmas› ...356

6. Tüzük ...357

7. Yönetmelik ...360

8. Bakanlar Kurulu Karar› / Kararnamesi ile Yürürlü¤e Konulan Yönetmelik ...361

9. Genelge...363

10. Tebli¤...364

KARAR D‹Z‹N‹...365

I. Anayasa Mahkemesi Kararlar›...365

II. Karfl›laflt›rmal› Anayasa Yarg›s› ...369

III. ‹nsan Haklar› Avrupa Mahkemesi Kararlar› ...370

XIII