YEREL Y
YEREL YÖ Ö NETİ NET İMLERE MLERE SA SA Ğ Ğ LANAN H LANAN H İ İ BELER BELER
Yusuf Ziya YILMAZ Yusuf Ziya YILMAZ
SAMSUN SAMSUN
B BÜ ÜY YÜ ÜK KŞ ŞEH EHİ İR BELED R BELEDİ İYE BA YE BAŞ ŞKANI KANI
Yerel Y
Yerel Y önetimlere Sa ö netimlere Sağ ğ lanan lanan AB Hibeleri
AB Hibeleri
27 üyeli AB, demokrasi, insan hakları ve pazar ekonomisi konusunda aynı temel değerleri paylaşan ülkelerle ortaklıklar kurar. AB bu ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişmelerine çeşitli mali araçlarla finansal olarak katkı sağlar.
AB finansman
AB finansmanııalan kurumlar sağalan kurumlar sağllıık ve ek ve eğğitimden alt yapitimden alt yapııve kve kıırsal kalkrsal kalkıınmaya kadar denmaya kadar değğiişşik ik alanlarda kamu politikalar
alanlarda kamu politikalarıınnıın tasarlanmasn tasarlanmasııve uygulanmasıve uygulanmasından sorumlu kurumlardndan sorumlu kurumlardıır. Bu r. Bu finansman
finansmanıın bir kn bir kıısmsmııayrayrııca bu alanlarda reformu destekleyen sivil toplum ca bu alanlarda reformu destekleyen sivil toplum öörgrgüütleri aractleri aracııllığıığıyla yla aktar
aktarıılmaktadlmaktadıır. r.
Ö
Özellikle izellikle iççinde bulunduinde bulunduğğumuz entegrasyon sumuz entegrasyon süürecinde recinde öönemini artnemini artııran AB mali fonlarran AB mali fonlarıı, bir fayday, bir faydayıı esas alarak yap
esas alarak yapıılmlmışışnitelikli ve uygun projelere karşınitelikli ve uygun projelere karşıllııksksıız destekler sunmaktadz destekler sunmaktadıır.r.
2007 Sonras
2007 SonrasııAB FonlarıAB Fonları AB, 2007
AB, 2007’’den itibaren katden itibaren katııllıım m ööncesi finansmanncesi finansmanıınnıı““KatKatııllıım m ÖÖncesi Mali Yardncesi Mali Yardıım Aracm Aracıı””(IPA) olarak (IPA) olarak adland
adlandıırrıılan tek bir aralan tek bir araççtan satan sağğlamaya balamaya başşlamlamışışttıır.r.
Bu yeni ara
Bu yeni araççAvrupa KomisyonuAvrupa Komisyonu’’nun nun öönceki geninceki genişşlemelerden edindilemelerden edindiğği tecri tecrüübeler ve aday ve beler ve aday ve muhtemel aday
muhtemel aday üülkelerin ihtiyalkelerin ihtiyaççlarlarıından yola ndan yola ççııkkıılarak olularak oluşşturulmuturulmuşştur. tur.
IPA
IPA’’nnıın amacn amacııddışışyardyardıım ve im ve iççpolitika araspolitika arasıında bir knda bir kööprprüügögörevi grevi göörmektir.rmektir.
AB DESTEKL
AB DESTEKLİ İ BÖ B ÖLGESEL LGESEL KALKINMA PROGRAMLARI KALKINMA PROGRAMLARI H
Hİ İBE PROGRAMI UYGULAMA MEKAN BE PROGRAMI UYGULAMA MEKANİ İZMASI ZMASI
1. Hibe Program 1. Hibe ProgramııNedir?Nedir?
AB
AB--TTüürkiye Mali rkiye Mali İşİşbirlibirliğği kapsami kapsamıında ynda yüürrüüttüülen blen böölgesel kalklgesel kalkıınma programlarnma programlarıında nda belirlenen
belirlenen ööncelik alanlarncelik alanlarıında hibe programnda hibe programııuygulamasuygulamasııyla projeler yla projeler desteklenmektedir.
desteklenmektedir.
Hibe Programlar
Hibe Programlarıınnıın hazn hazıırlrlıık ve uygulamalark ve uygulamalarııDPT koordinasyonu ve yDPT koordinasyonu ve yöönetiminde netiminde olup,
olup, ihale aşihale aşamasamasııMerkezi Finans ve Merkezi Finans ve İİhale Birimi tarafhale Birimi tarafıından yndan yüürrüüttüülmektedir. lmektedir.
2. Ne T
2. Ne Tüür Projeler Destek Alabilir?r Projeler Destek Alabilir?
AB Mali
AB Mali İşİşbirlibirliğği kapsami kapsamıında ynda yüürrüüttüülen blen böölgesel kalklgesel kalkıınma programlarnma programlarıınnıın hedeflerine n hedeflerine ve belirlenen
ve belirlenen ööncelik alanlarncelik alanlarıına uygun olan ve her program ina uygun olan ve her program iççin in öözel olarak hazzel olarak hazıırlanan rlanan ba
başşvuru rehberlerinde belirtilen vuru rehberlerinde belirtilen şşartlarartlarııtaşıtaşıyan projeler hibe ile desteklenmektedir.yan projeler hibe ile desteklenmektedir.
a-) Çevre ve Küçük Ölçekli Altyapı:
Doğal çevrenin korunması, yönetimi ve geliştirilmesine yönelik projeler desteklenebilmektedir.
b-) Yerel Düzeyde Kurumsal Kapasitenin Oluşturulması:
Yerel inisiyatiflerin kolektif hareket etme kültürünün geliştirilmesine yardımcı olacak projeler desteklenebilmektedir . .
3. Ne Zaman Başvurulabilir?
AB bölgesel kalkınma programlarının her bir öncelik alanı için farklı tarihlerde “Proje Teklif Çağrıları” yapılmaktadır. Teklif çağrısı, program kapsamında hibe desteği almak üzere kişilere veya kurumlara, proje tekliflerini hazırlamalarına ve teslim etmelerine yönelik olarak yapılan çağrıdır. Teklif çağrıları, Başvuru Rehberleri ile birlikte yayımlanır. Bu rehberler; teklif çağrısının amaçları ve öncelikleri, faydalanıcıların uygunluğu ile ilgili kurallar, uygun maliyetler, değerlendirme kriterleri ve süreci, değerlendirme prosedürleri ve başarılı başvuru sahipleri için sözleşme şartlarını içerir.
4. Projeler Nasıl Değerlendirilir?
Projeler, Merkezi Finans ve İhale Birimi koordinasyonunda “Bağımsız Değerlendirme Komiteleri” tarafından, “Teklif Çağrısı Başvuru Rehberi”nde belirtilen standart değerlendirme ölçütlerine göre titizlikle değerlendirilir.
Değerlendirme ölçütleri; projelerde önerilen faaliyetlerin uygunluğunu, teklifler için yapılan çağrının hedefleriyle tutarlılığını, niteliğini, beklenen faydasını,
sürdürülebilirliğini ve maliyet etkinliğini kapsar.
5. Nasıl Başvurulabilir?
Başvuru için, www.dpt.gov.tr, www.cfcu.gov.tr ve www.deltur.cec.eu.intinternet sitelerinden veya ilgili programın bölge ofislerinden temin edilebilecek hibe programının başvuru rehberi dikkatle incelenmeli; başvuru formu doldurulmalıdır
SAMSUN
SAMSUN’ ’DA DA AB PROJE H
AB PROJE Hİ İBELER BELERİ İ
•
• 50 milyon EURO50 milyon EURO’’luk hibe programluk hibe programıına ilimizden toplam 179 proje ile yaklana ilimizden toplam 179 proje ile yaklaşışık 45 milyon EUROk 45 milyon EURO’’luk luk ba
başşvuru yapvuru yapıılmlmışışttıır. r.
•• BazBazıkapsamkapsamııgecikmelerden dolayıgecikmelerden dolayına alna alıınmnmışışttıırr.. ı26 proje zamanı26 proje zamanında teslim edilemedinda teslim edilemediğğinden 153 proje deinden 153 proje değğerlendirme erlendirme
B
Bİ İR R Ö ÖRNEK RNEK SAMSUN
SAMSUN Ç ÇAKMAK BARAJI AKMAK BARAJI İ İÇ ÇME SUYU HAVZASINI EVSEL ME SUYU HAVZASINI EVSEL ATIKLARDAN KORUMA PROJES
ATIKLARDAN KORUMA PROJESİ İ (2006
(2006- -2007) 2007)
• Bu proje kapsamında Samsun’un içme suyunu karşılayan Çakmak Barajı İçme Suyu Havzası’nın kanalizasyon hatları, paket arıtma ve fosseptiklerin yapımı gerçekleştirilmiştir. 10 Ay süren proje kapsamında 950 bin EuroHibe, 89 bin Euroda eş finansman kullanılmıştır.
• 2010 yılında da İPA Kapsamında “Batı Atık Su Arıtma Projesi “ için 44 Milyon TL’likproje bedelinin
% 40’ olan 18 Milyon TL’yihibe olarak kullanmayı planlıyoruz.
• Yerel Yönetimlerin AB Hibeleri kullanmalarının en önemli getirisi Program dışı yatırımların gerçekleştirilebilmesi ve finansman sağlanabilmesidir.
2002-2009 TARİHLERİ ARASINDA
SAMSUN
SAMSUN İ İL Lİ İ YEREL YÖ YEREL Y ÖNET NETİ İMLER MLERİ İ AB H AB Hİ İBE M BE Mİ İKTARLARI KTARLARI
PROJE SÜRESİ (AY)
AB KATKISI
(€) TR KATKISI
(€) HİBE TUTARI (€)
Gazi Belediyesi 12 89.430,75 29.810,25 119.241,00
Samsun Büyükşehir Belediyesi 10 701.941,28 233.980,42 935.921,70
Samsun İl Özel İdaresi 12 65.609,33 21.869,77 87.479,10
Samsun İl Özel İdaresi 10 206.621,28 68.873,76 275.495,04
Samsun İl Özel İdaresi 10 150.532,43 50.177,47 200.709,90
Belediyeler ve İl Özel İdaresi
toplamı 1.618.846,741.618.846,74
Kavak Köylere Hizmet Götürme Birliği 12 110.047,34 36.682,45 146.729,79
Ladik Köylere Hizmet Götürme Birliği 12 63.888,75 21.296,25 85.185,00
Havza İlçesi ve Köylerine Hizmet
Götürme Birliği 12 223.495,21 74.498,40 297.993,61
Havza İlçesi ve Köylerine Hizmet
Götürme Birliği 12 154.802,73 51.600,91 206.403,64
Havza İlçesi ve Köylerine Hizmet
Götürme Birliği 12 210.063,53 70.021,17 280.084,70
Ladik Köylere Hizmet Götürme Birliği 12 118.453,21 39.484,40 157.937,61
Ladik Köylere Hizmet Götürme Birliği 12 212.183,46 70.727,82 282.911,28
Köylere Hizmet Götürme
Birlikleri Toplamı 1.457.245,631.457.245,63
H
HİİBELER TOPLAMI BELER TOPLAMI 3.076.0923.076.092
TR 83 Samsun B
TR 83 Samsun Bö ölgesinde lgesinde
K K ÖA Projelerin Ö A Projelerin İ İl Baz l Bazı ı nda Dağı nda Da ğıl lı ı m m ı ı
7 Adet
2 Adet
3 Adet
5 Adet
0 1 2 3 4 5 6 7
SAMSU N
AMASYA
TOKAT
ÇORUM
SAMSUN AMASYA TOKAT ÇORUM
Düzey II Bölgeleri
Hibe Programı Kapsamında Kabul Edilen Projelerin İl Bazında Dağılımı (Adet)
83 Adet
29
42 44 48
18 19
66
34 23
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
SAM SUN
AMASYA TOKAT
ÇOR UM
KASTAMONU ÇAN
KIRI SİNOP
ERZURUM ERZİNCA
N
BAYBU RT
SAMSUN AMASYA TOKAT ÇORUM KASTAMONU ÇANKIRI SİNOP ERZURUM ERZİNCAN BAYBURT
AB Hİ AB H İBELER BELERİ İNDE YEREL Y NDE YEREL YÖ ÖNET NETİ İMLER MLERİ İN N KARŞ KAR ŞILA ILAŞ ŞTI TIĞ ĞI SORUNLAR I SORUNLAR
Yerel yönetimlerin AB Destekli Hibe Programları kapsamında karşılaştıkları temel sorunları şu şekilde sıralayabiliriz:
1 Satın alma kuralları başta olmak üzere projenin yönetimi ve denetlenmesi aşamalarında, prosedürlerin yeni olması nedeniyle bu konularda yetişmiş personel eksikliği çok önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Örneğin Samsun Büyükşehir Belediyesinde böyle bir sıkıntı yaşamamış olsak bile gözlemlerimize göre bazı belediyelerimizde AB Projelerinin ihale aşamasında PRAG Kriterlerinin uygulanması gerekirken, bilgi eksikliği nedeni ile 4734 sayılı İhale Kanunu kriterleri uygulanmış, bu nedenle ihaleler iptal edilmiş ve dolayısı ile zaman kayıpları yaşanmıştır.
2 Hibe fonlarından faydalanabilmek için AB Hibe mekanizmalarının temel kurallarından birisi olan vergi ve sosyal güvenlik borcu bulunmama şartı, başvuru aşamasında sorun teşkil etmektedir. Söz konusu borçların yapılandırılması, sorunu geçici olarak çözse de
yapılandırılan borçların düzenli ödenmesi gerçekleşmeyebiliyor. Bu durum belediyelerin İller Bankasından aldıkları payın bir miktarının bahsi geçen borçlara karşılık alıkoyulmasına neden olabiliyor.
3 AB, özellikle su kaynaklarını ilgilendiren projelerin Su Çerçeve Direktifiyle uyumunu esas almaktadır. Hibe kullanan yerel yönetimlerin Su Çerçeve Direktifinin temel prensiplerinde olan “kirleten öder” prensibi başta olmak üzere diğer şartlarla uyumuna dikkat etmelidirler.
4 Genel olarak AB Hibeleri, projenin uygulanması aşamalarını kapsamaktadır. Yani, tesisin yapılacağı arazinin kamulaştırılması başta olmak üzere işletme maliyetleri gibi maliyetleri kapsamamaktadır. Bu maliyetler bazı durumlarda projenin hayata geçirilmesini engelleyecek seviyede caydırıcı olabilmektedir.
5 AB standartları ile Türk standartları arasındaki farklılıklar da sorun teşkil edebilmektedir.
Türk standartları projenin maliyet etkinliğini riske atacak seviyede katı olabilirken AB standartları maliyet etkinliği esas alarak daha esnek olabilmektedir.
* D
* Düünya Bankasnya BankasııHibeleriHibeleri
* BM Hibeleri
* BM Hibeleri
* REC (Orta ve Do
* REC (Orta ve Doğğu Avrupa iu Avrupa iççin Bin Böölgesel lgesel ÇÇevre Merkezi)evre Merkezi)
* Yat
* Yatıırrıım Bankalarm Bankalarııtaraftarafıından verilen Hibelerndan verilen Hibeler
Bunları içerisinde en önemlisi ve Yerel Yönetimler için en makul
olanlarından birisi, Yatırım Bankaları tarafından verilen YAPIM İŞİ ÖNCESİ HİBELER dir.
•
AYB Hibeleri:
Avrupa Yatırım Bankası, yapım işi öncesi vermiş olduğu hibeleri, fizibilite raporu hazırlanması için vermektedir. Yapım ihalelerinin uluslar arası olabilmesi için, hazırlanmış fizibilite raporlarının da uluslar arası niteliği taşıması gerekmektedir. (Yani uluslar arası deneyime sahip firmalarca hazırlanması istenmektedir.)
Ö
Örnek olarak, Samsun B rnek olarak, Samsun Bü üy yü ük kş şehir Belediyesi, Samsun At ehir Belediyesi, Samsun Atı ık Su Projesi Mast k Su Projesi Mastı ır Plan ve r Plan ve Fizibilite Raporu ve
Fizibilite Raporu ve İ İhale dok hale dokü ümanlar manları ın nı ın haz n hazı ırlanmas rlanması ı iç i çin in 395 Bin Euro 395 Bin Euro hibe hibe kullanm
kullanmış ışt tı ır. r.
•
KfW Hibeleri:
Alman Kalkınma Bankası (KfW) tarafından verilen hibeler ise genellikle yapım işinin yanı sıra, yürütülmesi öngörülen eğitim hizmetleri için verilmekte olup, projenin içerisinde görev alacak personelin yapım işi tamamlanmadan önce bazı eğitimlerden geçmesine yönelik olmaktadır, ya da projenin ilerlemesi için kurum içerisinde başka birimlerde yapılması gerekli çalışmaların organize edilmesi gerekli eğitimlerin verilmesi amacı ile kullanılmaktadır.
Bunlara da
Bunlara da ö örnek vermek gerekirse, Samsun B rnek vermek gerekirse, Samsun Bü üy yü ük kş şehir Belediyesi, Kat ehir Belediyesi, Katı ı At Atı ık Y k Yö önetim netim Projesi E
Projesi Eğ ğitim Hizmetleri ve Samsun At itim Hizmetleri ve Samsun Atı ık Su Projesi E k Su Projesi Eğ ğitim M itim Mü üş şavirli avirliğ ği i İ İnsan nsan Kaynaklar
Kaynakları ı ve Organizasyonel Geli ve Organizasyonel Geliş şim i im iç çin bu hibeleri kullanm in bu hibeleri kullanmış ışt tı ır. Kullan r. Kullanı ılan Hibe lan Hibe toplam
toplamı ı 1 Milyon 100 bin 1 Milyon 100 bin Euro Euro dur. dur.
Yerel Yönetimlere Sağlanan Diğer Hibeler
DÜ D ÜNYA BANKASI H NYA BANKASI Hİ İ BELERİ BELER İ VE VE
Bİ B İ R Ö R ÖRNEK RNEK
Küçük Hibeler Programı (SmGP) vatandaşların katılımını esas aldığı için, Dünya Bankası, sosyal gelişim programlarını desteklemekte ve kolaylaştırmaktadır. Vatandaşların katılımının anlamı, vatandaşların kişisel olarak veya organize gruplar halinde, kalkınma ve gelişim sürecini hızlandırmak ve etkilemek amacıyla, kamu sektörüyle etkileşime girerek katılım ve sorumluluk mekanizmalarını güçlendirmeleridir.
Dünya Bankası- Türkiye Küçük Hibeler Programı, kendisine ulaşan taleplerin çok küçük bir oranına kaynak sağlayabilmektedir. Bir çok talep, hak etmediklerinden değil, güncel hedeflere ve Küçük Hibeler Programı Kriterlerine seçilen başvurular kadar uymadıklarından geri çevrilmektedir.
• SABEK A.Ş ve İŞGEM
Samsun Büyükşehir Belediyesi olarak biz de Dünya Bankası Hibe Programlarından yararlandık.
Türkiye’de kurulan 7. İş Geliştirme Merkezi’ni kurmak için kullandığımız Dünya Bankası Hibesi için
“ Özelleştirme Sosyal Destek Projesi 2. Etabı” çerçevesinde ön başvurumuzu SABEK A.Ş ( Samsun Bölgesel Ekonomik Kalkınma Anonim Şirketi) aracılığı ile Mart 2006’da gerçekleştirdik. Takiben, Aralık 2006 tarihinde de SABEK A.Ş ve KOSGEB İGEM Müdürlüğü arasında imzalanan bir özleşme ile projeyi uygulamaya koyduk.
Proje kapsamında Dünya Bankasından 785 bin TL.’likhibe kullandık.
Dünya Bankası’ndan kullanılan hibelerin AB Hibelerine göre önemli bir dezavantajı vardır. Bu da
“KDV Muafiyeti” olmamasıdır. Bu nedenle KDV ödemeleri proje sahibi tarafından ödenmektedir.
Diğer önemli ve çözemediğimiz konu ise proje kapsamı içerisinde yer alan ve hibeden faydalanan firmaların Bağ-Kur ödentileri ile ilgili olan kısmıdır. Firmalar Proje kapsamında yarattıkları istihdam sayısı oranında hibe almaktadırlar. Ancak firma, Bağ-Kur primini ödemediği taktirde yaratılan bu istihdam raporlarda yer almadığından hak edilen ödenti alınamamaktadır.
