Prof. Dr. Öner EYRENCİ Prof. Dr. Savaş TAŞKENT Prof. Dr. Devrim ULUCAN
Doğuş Üniversitesi İTÜ Maltepe Üniversitesi
Hukuk Fakültesi İşletme Fakültesi Hukuk Fakültesi
BİREYSEL
‹Ş HUKUKU
6. BASKI
Yayın No : 3304 Hukuk Dizisi : 1595
5. Baskı - Mart 2014 - İSTANBUL
6. Baskı (Tıpkı Baskı) - Ekim 2015 - İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 333 - 446 - 0
Cop yright© Bu ki ta bın bu ba sı sı için Tür ki ye’de ki ya yın hak la rı BE TA Ba
sım Ya yım Da ğı tım A.Ş.’ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa
rag ra fı kıs men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya baş ka her han gi bir şe kil de ço ğal tı la maz, da ğı tı la maz. Nor mal öl çü yü aşan ik ti bas lar ya pı la maz. Nor mal ve ka nu nî ik ti bas lar da kay nak gös te ril me si zo run lu dur. Aksine hareket edenler hakkında kanunî işlem yapılır.
Dizgi : B e t a B a s ı m A . Ş .
Baskı - Cilt : İnkılâp Kitabevi Yayın San. Tic. A.Ş.
Çobançeşme Mah. Sanayi Cad. Altay Sok. No: 8 Yenibosna - İSTANBUL (Sertifika No: 10614) Tel: (0212) 496 11 81
Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık
Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11
Cağaloğlu - İSTANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50 www.betayayincilik.com
ÖNSÖZ
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun ilkeleri, Avrupa Birliği’nin sos- yal normları ve ülke gerçekleri doğrultusunda hazırlanan 4857 sayılı İş Kanunu Türk çalışma yaşamına önemli ölçüde değişim ve dinamizm getirmiştir. Bu ka- nunda işçiye iş güvencesi ve ücret güvencesi sağlanmış; buna karşılık, işveren- ler için de yeni çalışma türleri ve düzeni, dolayısıyla esneklik içeren hükümler öngörülmüştür.
4857 sayılı İş Kanunu’nun birçok maddesi ihtiyaçlar doğrultusunda za- manla değişikliğe uğramıştır. Özellikle, 2012 yılında kabul edilen 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu’nun iş sağlığı ve güvenliği- ne ilişkin maddelerini yürürlükten kaldırmış, bazı maddelerinde de değişiklikler yapmıştır. Ayrıca, 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı (yeni) Türk Borçlar Kanunu “Hizmet Sözleşmeleri” başlığı altında iş sözleşmesi ile ilgili olarak ayrıntılı hükümler getirmiş; bunun yanında da pazarlamacılık söz- leşmesi ile evde hizmet sözleşmesini düzenlemiştir.
Kitabın bu (5.) baskısında, öğretide öne sürülen görüşler ve Yargıtay ka- rarlarında meydana gelen değişimler daha geniş bir biçimde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Ancak, kitabın “ders kitabı” olma özelliği de göz ardı edilmemiştir.
Kitapta 1, 2, 3, 4, 5. ve 9, 10. paragraflar Savaş Taşkent; 6, 7, 8. paragraflar Devrim Ulucan; 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17. paragraflar ise Öner Eyrenci tara- fından kaleme alınmıştır. Metindeki yorum veya görüşler ilgili paragrafı yazan kişiye aittir. Kapaktaki yazar isimleri soyadına göre sıralanmıştır.
Kitabın bu baskısının hazırlanmasında büyük katkıları bulunan değerli çalışma arkadaşlarımız (soyadı sırasına göre) Ar.Gör. Demet Durmaz, Ar.Gör.
Başak Güven, Ar.Gör. Nazlı Elbir Mutlay, Ar.Gör. Faruk Barış Mutlay ve Öğr.
Gör. Dr. Gizem Sarıbay Öztürk’e içtenlikle teşekkür ediyoruz.
Ayrıca, kitabın yayımını kısa bir süre içinde ve en iyi bir biçimde ger- çekleştiren Beta Basım A.Ş’nin değerli yöneticisi sayın Seyhan Satar’a, sayfa düzenini büyük bir beceriyle yapan sayın Gülgonca Çarpık’a ve ayrıca basımda emeği bulunan tüm çalışanlara da teşekkürlerimizi sunuyoruz.
Kitabın meslektaşlarımıza, öğrencilerimize ve uygulamacılara yararlı ol- masını diliyoruz.
İstanbul, Mart 2014 Ö. Eyrenci/S. Taşkent/D. Ulucan
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ...III KISALTMALAR ...XIX
Birinci Bölüm GENEL BİLGİLER
§ 1. ‹fi HUKUKUNUN KONUSU VE GELİŞİMİ ...1
§ 2. İŞ HUKUKUNUN AMACI VE BÖLÜMLERİ ...3
I. İş Hukukunun Amacı...3
II. İş Hukukunun Bölümleri ... 5
1. Bireysel iş hukuku ...5
2. Toplu (kolektif) iş hukuku ...6
3. Sosyal güvenlik hukuku ...6
§ 3. İŞ HUKUKUNUN KAYNAKLARI ...8
I. Uluslararası Kaynaklar ... 8
1. Birleşmiş Milletler ...8
2. Uluslararası Çalışma Örgütü ...9
3. Avrupa Birliği ...11
II. Ulusal Kaynaklar ...13
1. Resmi kaynaklar ...13
a) Anayasa ...13
b) Kanun (yasa) ...14
c) Kanun hükmünde kararname ...15
d) Tüzük ...16
e) Yönetmelik ...16
2. Özel kaynaklar ...17
a) Toplu iş sözleşmesi ...17
b) İş sözleşmesi...18
c) Personel Yönetmeliği ...18
d) İşyeri uygulaması ...20
e) İşverenin yönetim hakkı ...21
İçindekiler VI
İkinci Bölüm
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI VE KANUNUN KAPSAMI
§ 4. İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI ...23
I. İşçi ...23
1. Bir sözleşmenin varlığı...24
2. Bağımlı iş görme ...24
3. Ücret karşılığı çalışma...24
II. Çırak ve Stajyer ...25
1. Çırak ...25
2. Stajyer ...26
III. İşveren ...27
IV. Alt İşveren ...28
1. Genel olarak ...28
2. Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin koşulları ...30
3. Asıl işveren-alt işveren ilişkisine getirilen sınırlamalar ...32
4. Birlikte sorumluluk ...35
5. Sınırlamalara aykırı davranılmasının yaptırımı ...36
V. İşveren Vekili ...37
VI. İşyeri ...39
1. İşyerinin tanımı ...39
2. İşyerinin kapsamı ...39
a) İşyerine bağlı yerler ...40
b) Eklentiler ile araçlar ...41
VII. İşyeri ve İşletme Kavramları ...42
§ 5. İŞ KANUNUNUN KAPSAMI ...45
I. Genel Olarak...45
II. İstisnalar ...46
1. Deniz ve hava taşıma işleri ...46
2. Tarım ve orman işleri ...46
3. El sanatlarının yapıldığı işler ...47
4. Ev hizmetleri ...47
5. Çıraklar ...48
6. Sporcular ...48
7. Rehabilite edilenler ...49
8. Üç kişinin çalıştığı işyerleri...49
İçindekiler VII Üçüncü Bölüm
İŞ SÖZLEŞMESİ
§ 6. İŞ SÖZLEŞMESİ KAVRAMI VE TÜRLERİ ...51
I. Tanımı ...51
II. İş Sözleşmesinin Unsurları ...52
1. İş görme ...53
2. Bağımlılık ...53
3. Ücret ...54
III. İş sözleşmesinin hukuki niteliği ve özellikleri ...55
1. Kişisel ilişki kurması ve karşılıklı borç doğurması ...55
2. Sürekli bir ilişki kurması ...55
3. Bağımlılık ilişkisi kurması ...56
4. Özel hukuk sözleşmesi olması ...56
IV. İş Sözleşmesinin Türleri ... 57
1. Sürekli ve süreksiz iş sözleşmeleri ...57
2. Deneme süreli iş sözleşmeleri ...58
3. Belirli süreli ve belirsiz süreli iş sözleşmeleri ...60
a) Belirli süreli iş sözleşmesinin tanımı ...60
b) Belirli süreli iş sözleşmesinin unsurları ...62
c) Belirli süreli iş sözleşmelerinde şekil ...66
d) Belirli süreli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi ayırımının sınırları ...69
e) Belirli süreli iş sözleşmeleri benzeri iş sözleşmeleri ve belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi ...72
4. Kısmi süreli ve tam süreli iş sözleşmesi...77
a) Genel olarak ...77
b) Kısmi süreli iş sözleşmesi ...78
5. Takım sözleşmesi ...83
6. Mevsimlik iş sözleşmesi ...84
7. Çağrı üzerine çalışma ...87
§ 7. İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI ...89
I. Sözleşme Yapma Özgürlüğü ...89
1. Tarafların ehliyeti ...91
2. Yaş küçüklüğü ...92
3. Cinsiyet ...93
İçindekiler VIII
4. Onsekiz yaşından küçük işçiler için rapor alınması ...93
5. Yabancılık ...94
6. İş sözleşmesinde şekil ...95
II. İş Sözleşmesi Yapma Zorunluluğu ...96
1. Engelli ve Eski hükümlü ...96
2. Askerlik ve kanundan doğan çalışma ...98
III. Sözleşme Yapma Yükümlülüğünün Sonuçları ...99
IV. İş Sözleşmesinin Hükümsüzlüğü ...100
§ 8. İŞ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN BORÇLAR ...103
I. İşçinin Borçları ...103
1. İş görme borcu...103
a) İş görme borcunun kapsamı ...104
b) İşin özenle yapılması ...105
c) İş görme borcunun talep hakkının devri...106
aa) İşyerinin veya bir bölümünün devri sonucunda iş görme borcu ...108
bb) İş ilişkisinin devri sonucunda iş görme borcu ...111
cc) Geçici iş ilişkisi (ödünç iş ilişkisi) ve iş görme borcu ...113
2. İşçinin işverenin talimatlarına uyma borcu ve İşverenin Yönetim Yetkisi ...119
a) İşverence iş görme borcunun kapsamının belirlenmesi ...119
3. İşçinin sadakat borcu ...121
4. İşçinin rekabet etmeme borcu ...122
a) İşçinin iş sözleşmesi süresince rekabet etmemesi ...122
b) Rekabet yasağı sözleşmesi ...123
II. İşverenin Borçları ...126
1. Ücret ödeme borcu ...126
a) Ücretin tanımı ve özellikleri ...126
aa) Ücretin tanımı ...126
bb) Ücretin özellikleri ...127
aaa) Bir iş karşılığı ödenmesi ...127
bbb) İşveren ya da üçüncü kişilerce ödenmesi ... 128
b) Ücret türleri ... 129
aa) Zamana göre ücret ... 129
İçindekiler IX
bb) Verime göre ücret ... 131
cc) Yüzde usulüne göre ücret ... 132
dd) Prim ... 132
ee) İkramiye... 133
ff) Komisyon ücreti ... 134
gg) Kardan pay alma ... 134
c) Ücretin belirlenmesi ... 135
d) Asgari ücret ... 136
aa) Asgari ücreti saptama yetkisi ... 136
bb) Asgari ücretin belirlenmesinde geçerli olan esaslar ... 137
e) Ücretin ödenmesi ... 138
aa) Ücret ödeme şekli ... 138
aaa) Nakdi ücret ... 138
bbb) Ayni ücret ... 139
bb) Ücretin ödeme yeri ... 139
cc) Ücretin belgelenmesi ... 140
dd) Ücret ödeme zamanı ... 141
ee) Avans ödeme ... 141
f) Ücretin ödenmemesi... 142
aa) Genel olarak ... 142
bb) İşçinin iş yapmaktan kaçınma hakkı ... 143
cc) Ücrette zamanaşımı ... 146
g) Ücretin korunması ... 147
aa) Ücretin saklı kısmı ... 147
bb) Ücret garanti fonu ... 147
cc) İşçi ücretinin imtiyazlı alacak olması ... 149
dd) Kamu işyerlerinde çalışan işçilerin ücretlerinin korunması ... 149
ee) Ücret kesme cezası ve sınırları ... 150
ff ) Ücrette indirim yapılamaması ... 150
2. Eşit işlem yapma borcu ... 151
3. İşverenin gözetim borcu ... 155
İçindekiler X
Dördüncü Bölüm
İŞ SÖZLEŞMESİNİN ASKIYA ALINMASI VE SONA ERMESİ
§ 9. ‹fi SÖZLEŞMESİNİN ASKIYA ALINMASI ... 157
I. Genel Olarak... 157
II. Özel Bir Uygulama: Ücretsiz İzin ... 159
§10. İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ ... 162
I. Fesih Dışı Sonra Erme Durumları ... 162
1. Tarafların anlaşması (İkale) ... 162
2. İşçinin ölümü ... 164
3. Belirli sürenin dolması ... 165
II. İş Sözleşmesinin Fesih Yolu İle Sona Ermesi ... 166
1. Fesih bildirimi ... 166
2. Fesih bildiriminin geri alınamaması... 167
III. Süreli Fesih ... 167
1. Bildirim sürelerine uyma gereği ... 168
a) Bildirim süreleri ... 168
b) Peşin ödeme yoluyla fesih ... 169
c) Yeni iş arama izni ... 170
2. Bildirim sürelerine uymadan yapılan fesih (usulsüz fesih) ve ihbar tazminatı ... 172
3. Fesih hakkının kötüye kullanılması ... 173
4. Sendikal nedenle fesih (sendikal tazminat) ... 175
IV. İş Güvencesi Düzenlemesi ... 176
1. İş güvencesi kavramı ... 176
2. İş güvencesinin önemi ... 176
3. İş güvencesinin mevzuatımızdaki gelişimi ... 178
V. İş Güvencesinden Yararlanma Koşulları ... 179
1. Genel olarak ... 179
2. Otuz işçi koşulu ... 180
3. Altı aylık kıdem koşulu ... 182
4. Belirli konumdaki işveren vekilleri ... 183
VI. Feshin Geçerli Sebebe Dayandırılması ... 185
1. Genel olarak ... 185
İçindekiler XI
2. Geçerli sebep örnekleri ... 185
a) İşçinin yetersizliğinden kaynaklanan sebepler ... 186
b) İşçinin davranışlarından kaynaklanan sebepler ... 186
c) İşletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan sebepler ... 187
3. Geçerli sebep bağlamında belirli ilkeler ... 188
a) Feshin son çare olması ilkesi... 188
b) Sosyal seçim ilkesi ... 190
4. Fesih için geçerli sebep oluşturmayacak hususlar ... 191
5. Özel bir durum: Emekliliğe hak kazanma ... 192
VII. Sözleşmenin Feshinde Usul ve Feshe İtiraz ... 193
1. Feshin yazılı olması ve sebep bildirilmesi ... 193
2. İşçinin savunmasının alınması ... 194
3. Fesih bildirimine itiraz ... 195
4. Özel hakeme başvurma ... 196
5. İspat yükümü ... 197
VIII. Geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları ... 197
1. İşçinin işe başlatılması ... 197
2. İşçinin işe başlatılmaması ... 199
3. İşçinin başvurusu ... 200
4. İşyerinin kapatılması ... 201
5. İşyerine geri dönmek istemeyen işçinin hakları... 201
6. Fesih için geçerli sebep aranmayan durumlar... 202
IX. Çalışma Koşullarında Değişiklik ... 202
X. Toplu İşçi Çıkarma ... 205
XI. Derhal Fesih ... 208
1. Genel olarak ... 208
2. İşçinin iş sözleşmesini haklı nedenle derhal fesih hakkı ... 209
a) Sağlık nedenleri ... 209
aa) İşin yapılmasının işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olması ... 209
bb) İşverenin veya başka bir işçinin bulaşıcı bir hastalığa tutulması ... 209
b) Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri ... 210
İçindekiler XII
aa) İşverenin işçiyi yanıltması ... 210
bb) Şeref ve namusa yönelik sözler, davranışlar, taciz olayı ... 210
cc) Sataşma, kanuna karşı davranışa yönlendirme, suç işleme veya asılsız ağır isnat ya da ithamlar ... 211
dd) İşçinin cinsel tacize uğraması ... 211
ee) Ücretin gerektiği gibi hesap edilmemesi veya ödenmemesi .. 212
ff) İşçiye az iş verilmesi veya çalışma şartlarının uygulanmaması ... 212
c) Zorlayıcı nedenler ... 213
3. İşverenin iş sözleşmesini haklı nedenle derhal fesih hakkı ... 214
a) Sağlık nedenleri ... 214
b) Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri... 215
aa) İşçinin işvereni yanıltması ... 215
bb) Şeref ve namusa yönelik sözler veya davranışlar ... 216
cc) İşverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunma ... 216
dd) Sataşma veya içki veya uyuşturucu madde kullanma ... 216
ee) Doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunma ... 217
ff) İşyerinde suç işleme ... 218
gg) İşe gelmeme ... 218
hh) Görev yapmamakta ısrar ... 219
ıı) İş güvenliğini tehlikeye düşürme veya işverene zarar verme . 219 c) Zorlayıcı nedenler ... 220
d) Gözaltına alınma veya tutuklanma nedeniyle devamsızlık ... 221
4. İş güvencesi hükümlerinden yararlanma ... 221
5. Derhal fesih hakkını kullanma süresi ... 222
6. Haklı nedenle feshin hukuki sonuçları ... 223
7. Haksız fesih ... 224
XII. İş Sözleşmesinin Sona Ermesinin Sonuçları ... 224
1. İşçinin parasal haklarının ödenmesi ... 224
2. Çalışma belgesi verilmesi ... 224
3. İbraname alınması ... 225
4. Kıdem tazminatı ... 226
a) Kıdem koşulu ... 227
aa) Aralıklı çalışmalar ... 227
bb) İş sözleşmesi devam ederken yapılan ödemeler ... 229
İçindekiler XIII cc) Önceki çalışmanın kıdem tazminatına hak
kazandırmayacak şekilde sona ermesi ... 229
dd) İşverenin değişmesi ... 231
ee) İstirahat süresi ile boşta geçen sürenin hesabı ... 232
b) Sözleşmenin belirli nedenlerle sona ermesi ... 232
aa) Sözleşmenin işveren tarafından feshi ... 232
bb) Sözleşmenin işçi tarafından feshi ... 233
cc) İşçinin ölümü ... 236
c) Kıdem tazminatının miktarı ... 236
aa) İş sözleşmesinin askıda kaldığı sürelerin kıdeme etkisi ... 237
bb) Mevsimlik işlerde veya kısmi süreli sözleşme ile çalışan işçilerin kıdemi ... 237
cc) Kıdem tazminatının hesaplanması ... 238
Beşinci Bölüm İŞİN DÜZENLENMESİ § 11. ÇALIŞMA SÜRELERİ ... 241
I. Çalışma Süresi Kavramı ... 241
1. Çalışma süresinin tanımı ... 241
2. Çalışma süresinden sayılan haller ... 242
3. Çalışma süresinin düzenlenmesinde işçinin korunması ve esnekleştirme ... 243
4. Çalışma süresinin sınırlanmasında kişisellik ilkesi ... 245
II. Çalışma Süreleri ... 246
1. Haftalık döneme göre çalışma süreleri ... 246
a) Haftalık normal çalışma süresi ... 246
b) Günlük normal çalışma süreleri ... 246
c) Normal günlük çalışma süresinden daha az çalışma süreleri ... 249
d) Olağanüstü hallerde çalışma süreleri ... 249
2. Haftalık dönemi aşan çalışma süreleri (denkleştirme süreleri) ... 249
a) Genel olarak haftalık dönemi aşan çalışma süreleri (Denkleştirme esasına göre çalışma) ... 250
b) Nitelikleri bakımından haftalık iş günlerine bölünemeyen işlerde çalışma dönemi ... 253
İçindekiler XIV
§ 12. FAZLA SAATLERLE ÇALIŞMALAR ... 255
I. Fazla Saatlerle Çalışma Kavramı ... 255
II. Fazla Çalışmalar ... 255
1. Fazla çalışma kavramı ... 255
2. Fazla çalışma türleri ve uygulanma koşulları ... 259
a) Olağan fazla çalışma ... 259
aa) Fazla çalışma nedenleri ... 259
bb) İşçinin onayı ... 259
cc) Fazla çalışma yasaklarının bulunmaması ... 263
dd) Süresi ... 264
ee) Fazla çalışmanın karşılığı ... 266
aaa) Fazla çalışma ücreti ... 266
bbb) Serbest zaman verilmesi ... 267
b) Zorunlu nedenlerle fazla çalışma ... 268
aa) Sebepleri ve koşulları ... 268
bb) Süresi ve ücreti ... 269
c) Olağanüstü hallerde fazla çalışma ... 270
aa) Sebebi ve süresi ... 270
bb) Ücreti ... 270
III. Fazla Sürelerle Çalışma Kavramı ve Karşılığı ... 271
IV. Fazla Saatlerle Çalışmanın Saptanması ve Kanıtlanması ... 272
§ 13. ÖZELLİK ARZEDEN ÇALIŞMALAR ... 276
I. Gece Çalışmaları ve Postalar Halinde Çalışma ... 276
1. Gece çalışmaları ... 276
a) Gece kavramı ... 276
b) Gece çalışmalarının süresi... 277
c) Gece çalışmalarında işverenin yükümlülükleri ve gece çalıştırma yasağı ... 277
2. Postalar halinde çalışma ... 278
II. Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri ... 279
1. Anlamı ... 279
2. Hükümleri ... 280
İçindekiler XV
III. Telafi Çalışmaları ... 280
1. Koşulları ... 281
2. Uygulanması ... 283
3. Ücreti ... 284
IV. Kısa Çalışma ... 286
1. Koşulları ... 286
2. Uygulanması ... 287
3. Kısa çalışma ödeneği ... 288
4. Kısa çalışmanın iş sözleşmesine ve fesih haklarına etkisi ... 289
§ 14. DİNLENME ve TATİL HAKLARI ... 291
I. Dinlenme Hakkı ... 291
1. Dinlenme hakkının kaynağı ... 291
2. Dinlenme sürelerinin ücretli olması ilkesi ... 292
II. Ara Dinlenmesi ... 292
1. Anlamı ve süresi ... 292
2. Uygulanması ve hükümleri ... 293
III. Ücretli Tatiller ... 294
1. Hafta tatili ... 294
a) Hafta tatillerinde işyerlerinde faaliyetin durması ve istisnaları ... 295
b) İşçilere hafta tatili verilmesi ... 296
c) Hafta tatili ücreti ... 297
2. Ulusal bayram ve genel tatiller ... 299
a) Tatil günleri ... 299
b) Tatil günlerinde çalışma düzeni ... 299
c) Ulusal bayram ve genel tatil günleri ücreti ... 300
IV. Yıllık Ücretli İzinler ... 301
1. Genel olarak ... 301
2. Yıllık ücretli izne hak kazanma koşulları ... 302
a) En az bir yıl çalışmış olma (bekleme süresi) ... 302
b) Niteliği bakımından bir yıldan daha az süren mevsim veya kampanya işi dışında bir işte çalışmak ... 306
3. Yıllık ücretli izin süreleri ... 307
a) İzin sürelerinin uzunluğu... 307
b) İzin süresinin belirlenmesi ve gün olarak hesabı ... 308
İçindekiler XVI
4. Yıllık ücretli iznin kullanılması ... 308
5. Yıllık izin ücreti ... 310
6. İş sözleşmesinin sona ermesi halinde izin ücreti ... 311
7. Yıllık ücretli iznin belgelenmesi ve kanıtlanması ... 313
Altıncı Bölüm İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ § 15. GENEL OLARAK ... 315
I. İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı ... 315
II. İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkının Ortaya Çıkışı ... 316
III. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Amacı ... 316
IV. İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkının Kaynakları ... 317
1. Uluslararası kaynaklar ... 317
2. Ulusal kaynaklar ... 319
V. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Kapsamı ... 322
1. Dar anlamda iş sağlığı ve güvenliği ... 322
2. Geniş anlamda iş sağlığı ve güvenliği ... 322
3. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun Kapsamı ... 323
§ 16. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKUNDAN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜKLER ... 325
I. Devletin Yükümlülükleri ... 325
1. İş sağlığı ve güvenliği mevzuatının oluşturulması ... 325
2. İş sağlığı ve iş güvenliği teşkilatı ... 326
a) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... 326
aa) İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü ... 327
bb) İş Teftiş Kurul Başkanlığı ... 327
cc) İşçi Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü (İSGÜM) ... 328
b) Sağlık Bakanlığı ... 328
c) Milli Savunma Bakanlığı ... 329
d) Belediyeler ... 329
3. İş sağlığı ve güvenliği denetimi ... 330
a) Olağan (genel) denetim ... 331
aa) İlk denetim ... 331
İçindekiler XVII
bb) Periyodik (dönemsel) denetim ... 332
b) Olağanüstü denetim ... 332
aa) Önel denetim ... 333
bb) İş kazası ve meslek hastalığı üzerine yapılan denetim ... 333
cc) Şikayet üzerine denetim ... 334
II. İşverenin Yükümlülükleri ... 335
1. İş sağlığı ve güvenliğini sağlama yükümlülüğü ... 335
2. Denetleme yükümlülüğü ... 337
3. Eğitim verme ve bilgilendirme yükümlülüğü ... 338
4. Risk değerlendirmesi yapma yükümlülüğü ... 340
5. Sağlık gözetimi yükümlülüğü ... 343
6. İş kazası ve meslek hastalığının kaydını tutma ve bildirme yükümlülüğü ... 345
7. Acil durumlara ilişkin yükümlülükler ile tahliye yükümlülüğü ... 345
8. İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili organizasyonu yapma yükümlülüğü ... 346
a) İş sağlığı ve güvenliği kurulu ... 347
b) İşyeri sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri ... 350
aa) Genel olarak ... 350
bb) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ... 350
cc) Ortak sağlık ve güvenlik birimi ... 351
dd) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminin görevleri ... 352
ee) İşverenin yükümlülükleri... 353
c) İşyeri Hekimleri... 355
aa) Genel olarak ... 355
bb) İşyeri hekimlerinin nitelikleri ve eğitimi ... 355
cc) İşyeri hekimlerinin sayısı ve çalışma süreleri ... 356
dd) İşyeri hekimlerinin görevleri ve yetkileri ... 357
d) İş güvenliği uzmanları ... 359
aa) Genel olarak ... 359
bb) İş güvenliği uzmanlarının nitelikleri ve eğitimi ... 360
cc) İş güvenliği uzmanlarının sayısı ve çalışma usulleri ... 362
dd) İş güvenliği uzmanlarının görev ve yetkileri ... 362
İçindekiler XVIII
e) Çalışan temsilcileri ve destek elemanları ... 364
aa) Genel olarak ... 364
bb) Çalışan temsilcilerinin nitelikleri ve eğitimleri ... 364
cc) Çalışan temsilcilerinin sayısı ve belirlenmesi ... 365
dd) Çalışan temsilcilerinin yetki ve yükümlülükleri ... 366
III. Çalışanların Yükümlülükleri ... 366
§17. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE AYKIRILIĞIN SONUÇLARI ... 367
I. İşveren Açısından ... 368
1. Özel hukuk yaptırımları ... 368
a) İşverenin tazminat ödeme yükümlülüğü ... 368
b) Çalışmaktan kaçınma hakkı ... 369
c) İşçinin sözleşmeyi derhal fesih hakkı ... 370
2. Kamu hukuku yaptırımları ... 370
a) İdari yaptırımlar : İşin durdurulması ve işyerinin kapatılması ... 370
b) Cezai yaptırımlar ... 372
II. İşçi Açısından ... 374
1. Tazminat ödeme yükümlülüğü ... 374
2. İşverenin sözleşmeyi derhal fesih hakkı ... 374
KAYNAKLAR ... 375
KISALTMALAR
AY. : Anayasa
AYMah. : Anayasa Mahkemesi
AÜHF. : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
AzÇaYön. : Sağlık Kuralları Bakımından Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik
BAG : Bundesarbeitsgericht
bak. : Bakınız
BasİşK. : Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Müna- sebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun
C. : Cilt
ÇaSürYön. : İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği
Ço.veGençİşçiYön. : Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkın- da Yönetmelik
DEÜ. : Dokuz Eylül Üniversitesi
DenİşK. : Deniz İş Kanunu
dn. : Dipnot
E. : Esas
f. : fıkra
FazÇaYön. : İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği
GenTaK. : Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun HaftÇaSürYön. : İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği
HafİşSürYön. : Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönet- meliği
HafTaK. : Hafta Tatili Hakkında Kanun
HD : Hukuk Dairesi
İBD : İstanbul Barosu Dergisi
İBK : İçtihadı Birleştirme Kararı
İHD : İş Hukuku Dergisi
İHSGH. : İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku
İHU : İş Hukuku Uygulaması
ILO : International Labour Organization (UÇÖ)
Kısaltmalar XX
İPYön : Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışma- lara İlişkin Özel usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik İSGK. : İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
İşK. : İş Kanunu
İTO : İstanbul Ticaret Odası İKTY : İş Teftiş Kurulu Yönetmeliği İTÜ. : İstanbul Teknik Üniversitesi
İTT : İş Teftiş Tüzüğü
İÜ. : İstanbul Üniversitesi
İÜHF. : İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
K. : Karar
Kamu-İş D. : Kamu-İş İş Hukuku ve İktisat Dergisi karş. : karşılaştırınız
KHÜ. : Kadir Has Üniversitesi
Legal İSGHD : Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi Legal YKİ : Legal Yargı Kararları ve İncelemeleri Dergisi
m. : Madde
MEK. : Mesleki Eğitim Kanunu
OSGB : Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi
RG : Resmi Gazete
S. : Sayı
SGSK. : Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu STSK. : Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu
TBK : Türk Borçlar Kanunu
TCK. : Türk Ceza Kanunu
TİSK. : Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu
Toprak İ : Türkiye Toprak, Seramik, Çimento ve Cam Sanayii İşverenleri Sendikası
TÜHİS : Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendi- kası Dergisi
TÜSİAD : Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği UÇÖ (ILO) : Uluslararası Çalışma Örgütü
vd. : ve devamı
Yarg. : Yargıtay
Yarg.HGK : Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Yarg.İBK : Yargıtay İçtihat Birleştirme Kararı Yarg.K : Yargıtay Kararları