İzmir ve Ankara'daki tarihi havagazı fabrikalarının bugünkü durumları, iki anakent belediyesi arasındaki anlayış farkını açıkça ortaya koyuyor. İzmir Anakent Belediyesi tarihi fabrikayı çok amaçlı kültür merkezine çevirmek için restorasyon çalışmalarına başlarken, Ankara Anakent Belediyesi fabrikayı yıkarak yerine pazaryeri açmayı tercih etti.
İzmir'in enerji gereksinimini karşılamak üzere, yaklaşık 150 yıl önce Fransızlara yaptırılan Alsancak'taki tarihi havagazı fabrikası, İzmir Anakent Belediyesi'nin başlattığı restorasyon çalışmasıyla çok amaçlı kültür merkezine dönüştürülüyor. İzmir'in gelişiminin simgesi olan fabrikanın restorasyonu kapsamında, tescilli binaların gençlik merkezi, dökümhane binasının kafeterya, depo binalarının da sergi salonu ve sanat atölyeleri şeklinde kullanılması planlanırken, alanın gerisinde yer alan iki katlı betonarme bina da yeniden düzenlenecek. Havagazı fabrikasının simgesi konumunda olan dev fabrika bacasında ise güçlendirme çalışmaları yapılacak.
Fransız "Laidloux and Sons" şirketi tarafından inşaatına 1862 yılında başlanan ve 1902 yılından itibaren şehrin havagazı ile aydınlatma sisteminin temelini oluşturan Alsancak'taki havagazı fabrikası, kentte elektrikle aydınlanma devreye girinceye kadar kullanıldı. İzmir Anakent Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu , liman gerisinde yer alan
havagazı fabrikasının, restorasyon çalışmasının ardından kültür ve sanat merkezi haline geleceğini belirtti. çalışmalarla bugüne kadar ayakta kalabilen az sayıdaki tarihi eseri gelecek kuşaklara taşımayı temel hedef aldıklarını kaydeden Kocaoğlu, "Bu proje, kentin kültür ve sanat hayatını canlandırma yolunda çok önemli bir adım olacak" dedi.
Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun aldığı yıkımı durdurma kararına aldırış etmeyen Ankara Büyükşehir Belediyesi fabrikanın bulunduğu bölgeyi pazaryerine çevirdi. 1929 yılında yapılan ve 61 yıl çalıştıktan sonra kapatılan fabrika ilk kez 1990 yılında EGO Genel Müdürlüğü tarafından yıkılmak istenmişti. İlk yıkım girişimi Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 1991 tarihinde alanın korunmasına yönelik aldığı karar ve İdare Mahkemesi'nin binanın tarihi eser olarak korunması gerektiği yönündeki kararıyla durdurulmuştu. Buna karşın, fabrika yıllarca bilinçli olarak bakımsız bırakılmıştı. Anakent Belediyesi uzun uğraşların sonunda geçen yıl amacına ulaşarak fabrikayı yıkmıştı. Yıkım, Ankaralılar arasında geniş yankı uyandırırken, Anakent Belediyesi Cumhuriyet eserlerini bilinçli olarak ortadan kaldırmakla suçlanmıştı.
Gökhan ERKUŞ
Cumhuriyet Ankara 21.09.2007
