KARACİĞER HASTALIKLARI VE BESLENME TEDAVİSİ

(1)

KARACİĞER HASTALIKLARI VE

BESLENME TEDAVİSİ

(2)

Siroz

• Tanımı: Gelişen birçok karaciğer hastalığının irreversibl bir durumudur.

• Karaciğer yapısının yaygın olarak hepatoselüler nekroz, nodüler oluşum ve fibröz doku ile bozularak değişmesi sonucu meydana gelen ilerleyici bir hastalıktır.

•

(3)

Siroz

Sınıflandırılması:

A. Etiyolojik sınıflandırma:

1. Viral hepatitlere bağlı siroz (B, C hepatiti) 2. Alkole bağlı siroz (alkolik siroz)

3. Uzamış kolestasize bağlı siroz (primer veya sekonder biliyer siroz)

4. İlaç ve toksik maddelere bağlı siroz

5. Metabolik bozukluklara bağlı siroz (Hemakromatozis, Wilson sirozu, Galaktozemi, Konjenital tirozinozis, α1 antitripsin noksanlığı)

6. İmmünolojik bozukluklara bağlı siroz

7. Ender nedenlere bağlı siroz (Konjenital sifiliz, Fibrokistik hastalık)

6. Kriptojenik (nedeni bilinmeyen) siroz

(4)

Siroz

Sınıflandırılması:

B. Morfolojik sınıflandırma:

1. Mikronodüler siroz: nodüller <3 mm

– Portal siroz, alkolik siroz, primer bilier siroz, hemakromatozis siroz

2. Makronodüler siroz: nodüller >3 mm – Wilson sirozu

– Mikst nodüler siroz

• Viral ve alkolik sirozun ileri dönemleri

(5)

Siroz

Sınıflandırılması:

C. Fonksiyonel sınıflandırma:

1. Aktif siroz (sarılık ve transaminaz enzimlerinin yüksek olması) 2. İnaktif siroz

D. Klinik sınıflandırma:

3. Latent siroz (klinik ve laboratuar bulgusu yoktur. Otopside ve batın cerrahisinde belli olur.)

4. Klinikte tanınan siroz

a. Kompanse siroz Ascit (-)

b. Dekompanse siroz Ascit (+), Hepatik ensefalopati (+)

(6)

Siroz Nedenleri

• Obstrüktif bilier hastalıklar (Kistik hastalıklar):

• Hepatit virüsleri

• Vasküler hastalıklar (Hemangiom)

• Genetik ve metabolik hastalıklar

• İlaçlar

• Otoimmün kronik aktif hepatit.

• Kronik karaciğer konjesyonu

(7)

Siroz Nedenleri

• Alkol 50-80 g/gün

• Yetersiz ve dengesiz beslenme

(8)

Siroz

Beslenme Sorunları

• Malnütrisyon. PEM prevelansı %88-100’dür.

Nedenleri:

• Diyetle yetersiz protein alınması

• Plazma proteinlerinin yapımının azalması KC’de yeterli oranda

• Glikojen yapılamaması

• Lipidlerin yeterli düzeyde olmaması veya metabolize edilememesi

SONUÇ: Kas erimesi, Zayıflık

(9)

Siroz

Beslenme Sorunları

• Sindirim ve emilim bozuklukları

• Safra tuzu yapımı

• Protein yapımı bozulur, protein yıkımı artar

• Enerji harcamasının artmasına bağlı metabolik değişiklikler sonucu

– Teşhis için aç kalma

– Tedavi için aç kalma (varis tedavisi)

(10)

Siroz

Klinik Bulguları

Sarılık Beyaz tırnak

Hepatomegali Damarsal örümcek (spider angioma)

Splenomegali Kaşıntı

Palmar eritem Halsizlik, Yorgunluk

Deride hiperpigmentasyon İştahsızlık

Çomak parmak Bulantı, kusma

Ascit Periferik ödem

(11)

Siroz

Laboratuvar Bulguları

Serum bilirubin Serum amonyak Serum albümin Total protein Sodyum

(12)

Siroz

Komplikasyonları

1. Portal hipertansiyon 2. Hipoalbüminemi

3. Elektrolit dengesinde bozukluk 4. Böbreklerde bozukluk

5. GIS varis ve kanamaları 6. Ascit oluşumu

7. Hepatik koma (hepatik ensefalopati) 8. Karaciğer kanseri

(13)

Siroz

Komplikasyonları

1. Portal hipertansiyon 2. Hipoalbüminemi

3. Elektrolit dengesinde bozukluk 4. Böbreklerde bozukluk

5. GIS Varis ve Kanamaları 6. GIS Varis ve Kanamaları

(14)

Siroz

Beslenme Tedavisi

• Sirozlu hastanın diyet tedavisi klinik ve laboratuar bulguları göz önüne alınarak yapılmalıdır.

Enerji: Eğer hasta normal kilosunda ise günlük verilecek enerji miktarı kilosunu koruyacak şekilde olmalıdır.

Diyette protein sınırlaması var ise proteinlerin enerji için kullanılmasını önlemek için yüksek enerji (2500-3000 kalori/gün) verilmelidir.

(15)

Siroz

Karbonhidrat:

300-400 g/gün CHO verilir.

• Anormal glukoz toleransı (+)

• İnsülin direnci (+)

• CHO %55-60 oranında verilir. Kompleks CHO artırılır

(16)

Siroz

Yağ:

• Genel olarak enerjinin yağdan gelen oranı %25-30 arasında olmalıdır. Sirozlu hastaların %50'sinde bağırsaktan yağ emilimi bozulmuş olabilir.

• Bu durumda, hastada steatore varsa diyet yağı azaltılır ve orta zincirli yağ asitleri , uzun zincirli yağ asitlerinin yerine tercih edilir, ek lesitin verilir.

• İştahsızlık var ise yağ miktarı azaltılır.

(17)

Siroz Beslenme Tedavisi

• Protein: Diyet proteini hastanın klinik (malnütrisyon) ve laboratuar (albümin, amonyak) bulgularına göre düzenlenir.

• Eğer kan amonyak düzeyi normal ve hepatik ensefalopati (-), malnütrisyon (+) karaciğerin fonksiyon gören dokularının onarımı ve plazma proteinlerinin normal düzeyde tutulabilmesi için günde 70-100 g/gün veya 1 -1.5 g/kg protein verilmelidir.

• Eğer kan amonyak düzeyi yüksekse ve hepatik ensefalopati (+), hepatik yetmezlik (+) ise protein miktarı azaltılmalıdır.

• 5-6 g/gün bitkisel protein (çok kısa süre)

• 30-40 g/gün (kısa süre)...50-60 g/gün

• Protein miktarı <0.6 g/kg olmamalıdır.

(18)

Sodyum:

• Ödem (+), Ascit (+) 500-1000 mg/gün (22 mmol-40 mmol)

• Ödem (-), Ascit (-) Normal tuzlu diyet

• Ascitli hastalarda böbreklerden Na⁺ atımı azalır.

• 1 g Na⁺ 200 cc sıvı toplanmasına neden olur.

• Diyetin sodyum miktarı, hastanın toleransına ve diürez (idrarın çoğalması) hızına bakılarak ayarlanır.

Potasyum:

• Kan K⁺ düzeyi azalır ve bu durum hepatik komayı kolaylaştırır.

• Bu nedenle K⁺’dan zengin besinler (muz, patates, meyve suları) verilir.

• Çinko eksikliği varsa ek verilir.

(19)

Vitaminler:

• Genel olarak diyette yetersiz alımlar, anormal metabolizma, gereksinimin ve kayıpların artması vitamin gereksinimini artırır.

• Ayrıca birçok vitamin ve mineral bozuk karaciğerin onarımı ve güçlenmesi için diyete eklenmelidir.

(20)

Sıvı:

• Ödem (+), Ascit (+) ise azaltılır

• Sıvı, bir gün önceki idrar miktarına göre ayarlanır (1.0-1.5 L/gün) Posa:

• Sirozlu hastada gastrointestinal sistem komplikasyonları gelişmemişse konstipasyon ve hemoroid oluşumunu önlemek için diyet bol posalı olmalıdır.

• .

• Özefagus varisi (+) ise;

– Posa azaltılır, sulu-yumuşak az posalı besinler verilir.

(21)

Sakıncalı Besinler:

• Çay, kahve

• Acı biber

• Çikolata

• Gaz yapıcı besinler

• Kızartma ve kavurma pişirme yöntemi uygulanmış besinler

• Alkol

 Yorucu, ağır işler yapılmamalıdır.

 Azar azar sık sık beslenmelidir (4-6 öğün)

(22)

Hepatik Koma

Portal Sistemik Ensefalopati Nedenleri

• Yüksek dozda protein tüketimi (hayvansal kaynaklı)

• GI (varis) kanama

• Konstipasyon

• Enfeksiyon

• Diüretikler

• Parasentez

• Hipokalemia

• Portakaval şunt operasyonları

• Operasyonlar

• Şiddetli diyare, kusma

(23)

Hepatik Koma

Bulguları

• Kan amonyak düzeyi artar

• Elektrolit dengesi bozulur, Potasyum azalır

• Metabolizma bozulur

• Huzursuzluk, davranış bozukluğu

• Motor bozukluk

• Kanama (melena-hematemaz)

• Kan albümin düzeyi düşer

(24)

Hepatik Koma

Enerji: 2000-2500 kkal/gün CHO: Yüksek

Yağ: Orta düzeyde, steatore varsa azaltılır.

Protein: Kan NH₃ düzeyine göre 0-50 g/gün Çok kısa süre

Biyolojik değeri yüksek Öğün sayısı artırılır

Dallı zincirli aa solüsyonları eklenmelidir.

(25)

Hepatik Koma

• Vitaminler: Artırılmalıdır. İv K vitamini uygulanabilir (kanamayı azaltmak için)

• Sıvı: Çıkardığı kadar

• Tuzsuz

• Potasyumdan zengin besinler önerilir

• Varis var ise az posalı verilir

• Skleroterapi yapılınca 24 saat yumuşak diyet verilir.

(26)

Karaciğer Kanseri

• Karaciğer fonksiyonları bozulur

• Metabolik bozukluklar

• Marasmus

Beslenme tedavisinde

• Bol enerji, CHO, protein (?)

• Vitamin ve mineralden zengin

• Bol sıvı

• Orta düzeyde yağ

• TPN-enteral solüsyonlar

(27)

Karaciğer Transplantasyonu

• Ameliyattan önce:

– Hastanın komplikasyonları önlenmeli veya tedavi edilmelidir

– Bulguları düzeltilmelidir

– Ameliyat sonrası alacağı immünosupresif ilaçların yan etkilerine göre beslenmeleri düzenlenmelidir.

• Beslenme tedavisi – 30-40 kkal/kg

– 1.5-2.0 g/kg/gün protein – İlaç tedavisi sonucu;

• DM

• Hiperlipidemi ÖNLENMELİ

• Aşırı ağırlık kazanımı