G.F. Handel Op.1. No. 12 – Fa Majör Sonat 2. Bölüm Allegro’ nun Teknik ve Müziksel Analizi
Technical and Musical Analysis of G. F. Händel Op. 1. No.
12 – F Major Sonata Movement II – Allegro
Ali DELİKARA
G:Ü.,Gazi Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Öğretim Eleman, e-mail:
delikara@hotmail.com ÖZET
Kemanın fiziksel görünümü ve günümüzde kullanılan birçok temel yay-parmak tekniği Barok Dönemde geliştirilmiştir. Yine bu dönemde birçok müziksel form ortaya çıkmış, çalgısal müzik büyük önem kazanmıştır. Barok Dönemde keman tekniğinin ve müziğinin gelişimi, kendisinden sonraki müzik dönemlerine bu anlamda temel oluşturmuştur. Tüm bu özellikleri göz önüne alındığında Barok Dönemi eserlerinin, keman eğitiminde önemli bir yere sahip olduğu söylenebilir.
Araştırmaya konu olan Handel Op1. “15 Sonate da camera” keman sonatlarından olana No:12 Fa Majör sonatın 2.Bölümü Allegro, dönemin müziksel ve teknik özelliklerini göstermesi bakımından önemli bulgular içermektedir. “Bu sonatlar, günümüz keman eğitiminin temel yapıtlarındandır”. (Göbelez,1996:39)
Keman eğitim müziği repertuarında yer alan eserlerin yay ve parmak kulanım teknikleri boyutlarıyla analizlerinin yapılmasının ayrıca form analizlerinin de yapılarak müziksel cümlelerin belirlenmesinin keman eğitimcileri ve öğrencilerine derinlemesine bir bakış kazandıracağı ve söz konusu keman eserlerine yönelik çalışmalarını olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Teknik Analiz, Müziksel Analiz, Keman, Handel Keman Sonatları, Keman Eğitimi.
ABSTRACT
The physical look of the violin and many basic string-finger techniques used today were developed in the Baruoque Era. Also in this period many musical forms emerged and instrumental music gained a big importance. Development of the violin technique and the music in the Baroque Era formed a basis for the following music eras in this context. When all the features are taken into account, works of the Baroque Era can be said to have a big place in the violin training.
The subject of the research Movement II – Allegro of No. 12 F Major, one of the violin sonatas of Händel Op.1. ‟15 Sonate da camera‟, comprises important findings in terms of musical and technical features of the Era. „These sonatas are of the basic works of today‟s violin training.‟
(Göbelez, 1996: 39)
Analysing the works in violin training music repertoire in string and finger technique usage and determining the musical sentences with form analysis are thought to gain violin trainers and trainees a deep perspective and effect the practise of the relative violin works positively.
Keywords: Technical Analysis, Musical Analysis, Violin, Händel Violin Sonatas, Violin Training.
SUMMARY The Object of the Researcher
The main object of the research is to determine the technical and musical features of Movement II – Allegro of No. 12 – F Major Sonata, one of Op. 1 violin sonatas of G. F Händel who has an important place in violin training music repertoire due to its technical and musical elements. The contributions of the information and findings of the research to violin trainers and trainees, thus the contributions to musical training in our country in this way are the main purpose of the research.
Method
Technical and musical analysis has been conducted in providing the findings of the research by using an original analysis method. Scientific works inland and abroad were also consulted to create the analysis method. Also national and international written- published sources and internet based „documental scanning method‟ were used.
Anaylsis of the Data
Analysis in the research is an original model comprising 2 main levels: determining the technical aspects and the musical aspects.
Display of the Findings
It was preferred to display all the findings about Movement II – Allegro of Op. 1. F Major violin sonata by Händel in charts; moreover, relative explanations and suggestions about technical and musical analysis were stated below all the charts. The work was examined in four main aspects in order to gain these findings. By doing this;
- With determining the rhytmical string figures with right hand (arch) technical features, all unit acts of the string,
- With left hand (finger) technical features, adornments, barring, fast-difficult finger combinations and finger holding positions,
- With position crossing features, position altering by following finger numbers, - With form analysis, structural, thematic, harmonic and tonal vision were determined.
Conclusion and Suggestions
Considering the findings of the research, following results are likely to be concluded about Movement II – Allegro of No. 12 – F major of Händel‟s Op. 1. Violin Sonatas:
1-According to information gathered from rhytmical arch figure chart prepared for determining the arch usage features, detache technique is used with semi-quaver notes in an amount of 79%. When it is considered that string passings are usually used, it is recommended that middle part of the arch is used without leaving the string in order for controlled arch usage to be conducted in allegro tempo in right character.
2-According to information gathered from the chart prepared for determining finger using features, holding the fingers and barring the strings are mostly used in this
part. Adornments are rarely used as „Appagiatured trill‟. Melodical variety is mostly dealt with semi-quaver notes in a dramatic and smooth way.
3-According to the chart prepared for determining position crossing features, the part comprises I, II and III positions. Crossings between I – III and III – I positions are used more than other crossings. In this situation, tessitura of the part is limited with three positions and it coincides with finger holding and barring positions usage frequency.
4-According to the form analysis chart prepared for determining the musical aspects of the part, second movement Allegro is in a three part musical form as A B A.
Each part consists of two equal musical sentences. Musical notions developing with the A theme in intro with the violin‟s upbeat and following the B theme take the final shape in A with the little changes in the first theme.
GİRİŞ
Müzik eğitiminin önemli bir boyutu olan yaylı çalgı eğitiminin başlıca dallarından biri olan keman eğitimi, günümüzde müzik öğretmeni yetiştiren kurumlarda önemli yere sahiptir. Bu kurumlardaki keman eğitiminde, keman eserlerini müzikal olarak algılayabilme, kavrayabilme, ifade edebilme, müzikal bütünlüğe ulaşabilme kısaca müzik dilinin olmazsa olmazlarını en etkili ve en verimli şekilde sergileyebilme gibi beklentiler büyük önem taşır. Bunların yanı sıra keman derslerinde de öğrencilerin müziği algılayabilmeleri, ifade edebilmeleri ve yaşantılarına katabilmeleri amaçlanır.
(Büyükkayıkçı, 2008:3)
Müzik oluşturma süreçlerinin (besteleme, seslendirme/yorumlama ve doğaçlama) her birinde çözümlemeli yaklaşımın zorunlu olduğuna inanılmaktadır. Özellikle seslendirme/yorumlama gibi performansa dayalı müziğin, kişinin bilişsel, duyuşsal, devinişsel ve sezişsel alanlarının tümünü kullandırmak zorunda bırakması, bu alanların birbirine dayalı etkileşiminin üst düzeyde olmasını gerektirmektedir. Daha etkili bir icraya yardımcı olacak söz konusu etkileşimin gerçekleştirilmesindeki ön koşul, çalışılan etüt ya da eserin düzeyi ne olursa olsun genel müzikal doğrular ve çalgı
eğitiminin beklentileri ekseninde hem teknik hem de müzikal disiplinler açısından analizinin yapılmasıdır. (Bağceci,2001:20)
Kemanda, müziğin ifadesi; sağ el-yay tekniği, sol-el parmak tekniği ve nota üzerinde belli işaretlerle gösterilen müziksel dinamiklerin uygulamalarıyla gerçekleştirilir.
Dolayısıyla kemanda etüt ya da eserlerin teknik analizleri bu boyutlar göz önüne alınarak yapılmalı, müziksel analiz ise (varsa) eşlik boyutlarıyla birlikte ele alınmalıdır.
Tablo 1. Barok Dönemi Keman Eserlerinin Keman Öğretim Elemanları Tarafından Öğrencilere Çaldırılma Durumlarına Ait Görüşleri
Barok Dönemi keman eserleri içerdiği teknik ve müziksel özellikler bakımından keman eğitiminde önemli bir işleve sahiptir. Göksel‟in (2007) araştırmasında Barok Dönemi keman eserlerinin keman öğretim elemanları tarafından öğrencilere çaldırılma durumlarına ait görüşleri alınarak Handel Fa Majör sonatın % 60.7‟ lik kullanılma oranıyla ülkemizde keman eğitiminde kullanılan eserler arasında önemli bir yere sahip olduğu gözlenmiştir.
18. yüzyılın başlarında solo enstrüman ve sürekli bas için sonat bestelemek popülerdi.
Handel‟in bu alanda önemli katkıları olmuştur. Günümüzde Peters, Ricordi ve araştırma kapsamında ele alınan Schott edisyonları sıklıkla kullanılmaktadır. Bu edisyonlar 1879
Tarihli Chrysander‟in çalışmasını temel alarak “15 Sonata da Camera” adıyla basılmışlardır. Op. 1 olarak adlandırılan koleksiyon ilk olarak 1724 yılında Amsterdam‟da basılmıştır. (Best, T. 1997).
Schott edisyondaki yay düzenlemeleri, Handel‟ in orijinal yay hareketlerinden yola çıkılarak ve aynı dönemindeki keman eserlerinde sıklıkla görülen yay teknikleri göz önüne alınarak düşünülmüş, birbirleriyle tutarlılık gösterecek şekilde düzenlenmiştir.
Orjinalinde hiçbir yay hareketi yazılı olmayan No:12 Fa Majör Sonat‟ın tüm yay hareketleri, diğer sonatlardaki yay davranışlarından türetilmiştir. Müziksel bütünlük ve akıcılığın sağlanmasına yönelik olarak düşünülen parmak numarası ve konumlandırması konularında, “kolay melodiler kolay parmaklarla çalınmalıdır” prensibi temel alınmıştır.
Günümüzde 2. ve 4. konumlar, 1. ve 3. konumlara eşdeğer görülmektedir. Bu anlayış doğrultusunda 2. ve 4. konumlar editörlerce gerekli görülen yerlerde kullanılmıştır.
(Doflein.1963. Note for the Violinist 2)
Handel‟in müziksel kimliği, eserlerinde Avrupa müzik stillerini birleştirmesiyle ortaya çıkar. Döneminin diğer bestecileriyle karşılaştırıldığında her birinin kendi ulusal müzik unsurlarını ağırlıklı olarak kullandığı söylenebilir. Handel ise eserlerinde kozmopolitan bir stile sahiptir. Çalgısal eserlerinde “Galant Stili” nin etkileri görülmektedir. Daha çok halka yönelik eserler veren Handel‟in çalgısal müziğinde, melodik zenginlik ve sade bir armonik eşlikleme söz konusudur. Kontrapuandan ziyade armonik yapıyı benimsemiştir. (Hicks, A. 2006).
Araştırmada incelenen Handel Op. 1. fa majör keman sonatının 2. bölümü olan Allegro‟ya ilişkin tüm bulguların tablolar şeklinde sergilenmesi tercih edilmiş; ayrıca teknik ve müziksel analizlerle ilgili olarak tüm tabloların altında ilgili açıklamalar ve yorumlara da yer verilmiştir. Araştırma bulgularının elde edilmesine yönelik olarak eser dört ana boyutta ele alınmıştır. Bu sayede;
Sağ el (yay) teknik özellikleri ile ritmik yay figürleri belirlenerek, yayın tüm birim davranışları,
Sol el (parmak) teknik özellikleri ile süslemeler, çift ses ve akor çalımı, kent basma, hızlı-zor parmak kombinasyonları ve parmak tutma davranışları, boş tel kullanımı,
Konum geçiş özellikleri ile parmak numaralandırmaları izlenerek pozisyon değişiklikleri,
Form analizi ile bölümünün yapısal, tematik, armonik ve tonal görünümü belirlenmiştir.
ARAŞTIRMANIN AMACI
Araştırmanın gerçekleştirilmesindeki temel amaç, içerdiği teknik ve müziksel özellikler bakımından keman eğitimi repertuarında önemli yere sahip olan G. F. Handel Op.1 Keman Sonatlarından olan No.12 – Fa Majör Sonat, 2. Bölüm Allegro‟ nun teknik ve müziksel özelliklerini saptamaktır. Araştırma sonucunda edinilen bilgi ve bulguların, keman eğitimcileri ve öğrencilerine faydalı olması, bu yolla ülkemiz müzik eğitimine katkı sağlanması hedeflenen ana amaçtır.
ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ
Bu araştırma; keman eğitimi açısından önemli işlevleri olan ve bu yönüyle yaygın olarak kullanılan G. F. Handel Op.1 Keman Sonatlarından olan No.12 – Fa Majör Sonat, 2. Bölüm Allegro‟ nun teknik ve müziksel boyutlarıyla çok yönlü olarak incelenerek söz konusu işlevlerinin ortaya çıkarılması bakımından önem taşımaktadır.
Keman eğitimcileri ve öğrencilerinin söz konusu eserlere ilişkin yapacakları çalışmalara yeni boyutlar kazandırması ve yeni açılımlar sağlaması açısından önemlidir. Araştırma kapsamında elde edilen bulgular sayesinde Barok Dönemi eserlerinin icrasında fikir verici nitelikte olduğu düşünülmektedir. Ayrıca G. F. Handel Op.1, No.12 – Fa Majör Sonat 2. Bölüm Allegro‟ nun teknik ve müziksel analizlerinin çok boyutlu olarak ilk kez incelenip araştırılacak olması, yapılacak yeni araştırmalara yarar sağlaması ve alana yenilik getirmesi bakımından da önemlidir.
VARSAYIMLAR Bu araştırmada;
Araştırma için belirlenen yöntemin uygun bir yöntem olduğu,
Araştırma için ulaşılan kaynakların ve elde edilen verilen yeterli olduğu,
Veri toplama araçlarının araştırma için uygun olduğu,
Örneklem olarak seçilen eserin ilgili bölümünün, araştırmanın evrenini temsil edebilecek özelliklerde olduğu,
Yapılan analizlerin ve elde edilen bulguların araştırmanın amacına uygun olduğu,
Yapılan araştırma ile keman eğitimci ve öğrencilerinin gerçekleştirecekleri çalışmalara katkıda bulunacağı, yeni bakış açıları getireceği temel sayıtlılarından yola çıkılmıştır.
YÖNTEM Araştırmanın Modeli
Bu araştırma, içerik analizi ve kaynak tarama yöntemlerinin kullanıldığı betimsel bir çalışmadır. İçerik analizinin aşamaları;
Verilerin kodlanması,
Temaların bulunması,
Verilerin, kod ve temalara göre organize edilmesi,
Bulguların yorumlanması‟ dır.
Betimsel yöntemler, temelde var olan durumu betimlemeye, tasvir etmeye yönelik olan yöntemlerdir. Betimsel modelle yürütülen bir araştırmanın başında, araştırma evreni ve örneklemi belirlenir. İçerik analizinde ise temel amaç, toplanan verileri açıklayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşabilmektir. Betimsel analizde özetlenen ve yorumlanan veriler, içerik analizinde daha derin bir işleme tabi tutulur ve betimsel bir yaklaşımla fark edilemeyen kavram ve temalar bu analiz sonucu keşfedilebilir. (Yıldırım- Şimşek,2006:227)
Evren ve Örneklem Bu araştırmanın evreni,
George Friedrich Handel keman sonatları (15 Sonate da camera)‟dır.
Örneklemi ise,
No. 12 – Fa majör sonat 2. bölümü olan Allegro‟ dur.
Verilerin Analizi
Çalışmaya ilişkin verilerin elde edilmesinde; özgün bir analiz yöntemi kullanılarak teknik ve müziksel analizler yapılmıştır. Analiz modeli oluşturmakta yurt içi ve dışında yapılmış olan bilimsel çalışmalardan da yararlanılmıştır. Ayrıca ulusal/uluslararası yazılı-basılı kaynaklar ve internet kaynaklı “belgesel tarama yöntemi” kullanılmıştır
.
Bulguların Sergilenmesi
Araştırmada incelenen Handel Op. 1. fa majör keman sonatının 2. bölümü olan Allegro‟ya ilişkin tüm bulguların tablolar şeklinde sergilenmesi tercih edilmiş; ayrıca teknik ve müziksel analizlerle ilgili olarak tüm tabloların altında ilgili açıklamalar ve yorumlara da yer verilmiştir.
BULGULAR ve YORUM
G. F. Handel, No. 12 – Fa majör sonat 2. Bölüm Sağ El (Yay) Kullanma Özelliklerine İlişkin Bulgular ve Yorumları
Tablo 2. G. F. Handel, No. 12 – Fa majör sonat 2. Bölüm Sağ El (Yay) Kullanma Özellikleri
Eserin 2. Bölümü, canlı - neşeli karakterde bir Allegro‟ dur. Yay kullanım özellikleri açısından incelendiğinde, detaşe yay tekniğinin ağırlıkta olduğunu, zaman zaman legato yay tekniğiyle beraber kullanıldığını görmekteyiz. Ritmik yay figürleri tablosundan da anlaşılacağı üzere, ağırlıklı olarak onaltılık nota
değerlerinin kullanıldığını görmekteyiz. Özellikle tel atlamalarıyla yapılan detache ve legato – detache yay kullanımı bölümde sıklıkla yer almaktadır. Bu durumda yayın orta bölümünde ve telden ayrılmadan kullanımı, doğru zamanlama yapılması ve istenmeyen nüansların engellenmesine yardımcı olacağı düşünülmektedir. Bölüm soru – cevap şeklinde gelişen bir müziksel anlatıma sahiptir. Bu anlatım edisyonda da müziksel dinamiklerle belirtilmekte, bölümün seslendirilmesinde bir anlamda yol göstermektedir.
Bölümün teknik güçlüklerden ziyade ritmik oyunlar ve yay çevikliği gerektiren bir yapıya sahip olduğu söylenebilir.
G. F. Handel, No. 12 – Fa majör sonat 2. Bölüm Sol El (Parmak) Kullanma Özelliklerine İlişkin Bulgular ve Yorumları
Tablo 3. G. F. Handel, No. 12 – Fa majör sonat 2. Bölüm Sol El (Parmak) Kullanma Özellikleri
Sol el – parmak kullanım özellikleri açısından incelendiğinde süslemelerin yalnızca „Apajyatürlü tril‟ şeklinde ve nadiren kullanıldığını, diğer taraftan
„kent basma‟ ve „parmak tutma‟ davranışlarının sıklıkla kendini gösterdiğini söyleyebiliriz. Bu durumda bölümün canlı karakterini sağlayan unsurların süslemelerden ziyade ritmik yay figürleri ve melodik zenginlik olduğunu söylemek yanlış olmaz.
G. F. Handel, No. 12 – Fa majör sonat 2. Bölüm Konum Geçiş Özelliklerine İlişkin Bulgular ve Yorumları
Tablo 4. G. F. Handel, No. 12 – Fa majör sonat 2. Bölüm Konum Geçişleri
Konum geçişleri tablosuna bakıldığında ise bölümün I. , II. ve III. konumları kapsadığını görmekteyiz. I – III ve III – I konumları arasında geçişlerin, diğer konum geçişlerine oranla daha sık kullanıldığını söylemek mümkündür.
G. F. Handel, No. 12 – Fa majör sonat 2. Bölüm Form Analizine İlişkin Bulgular ve Yorumları
Tablo 5. G. F. Handel, No. 12 – Fa majör sonat 2. Bölüm Form Analizi
Form analizi tablosuna göre eserin 2. bölümü olan Allegro, A B A‟
görünümünde üç bölümlü şarkı formundadır. Kemanın auftaktı ile başlayan A teması, iki cümleden oluşmaktadır. Ardından gelen B teması ile geliştirilen müziksel fikirler, birinci temanın duyurulmasıyla A‟ şeklini alır. İncelenen diğer sonatlarla karşılaştırıldığında kodetta yapılmaması ve genişletilmemiş form yapısı dikkat çekici özelliklerdendir.
SONUÇ ve ÖNERİLER
Araştırmada elde edilen veriler doğrultusunda Handel Op.1 keman sonatlarından No. 12 – fa majör sonatın 2. bölümü olan Allegro ile ilgili olarak aşağıdaki sonuçlara ulaşılması mümkündür:
1. Yay kullanım özelliklerini saptamaya yönelik olarak hazırlanan ritmik yay figürü tablosundan elde edilen verilerle, bölümde detaşe tekniğinin %79 oranında onaltılık nota değerleriyle kullanıldığı görülmektedir. Tel atlamalarının da sıklıkla yapıldığı düşünülerek kontrollü yay kullanımının allegro tempoda ve karakterde gereği gibi uygulanabilmesi için yayın orta bölümünün telden ayrılmadan kullanılması önerilmektedir.
2. Parmak kullanım özelliklerini saptamaya yönelik olarak hazırlanan tablodan elde edilen verilerle, bölümde parmak tutma ve kent basma davranışlarının öne çıktığı gözlemlenmektedir. Bölümde süslemeler „Apajyatürlü tril‟
görünümünde ve nadiren kullanılmaktadır. Melodik zenginlik genellikle onaltılık nota değerleriyle, canlı ve akıcı bir anlayışla ele alınmıştır.
3. Konum geçişi özelliklerini saptamaya yönelik olarak hazırlanan tabloya göre, bölümün I. , II. ve III. konumları kapsadığını görmekteyiz. I – III ve III – I konumları arasında geçişlerin, diğer konum geçişlerine oranla daha sık kullanıldığını söylemek mümkündür. Bu durumda bölümün ses aralığının üç konumla sınırlandığı ve parmak tutma – kent basma davranışlarının da kullanılma sıklığıyla örtüşen bir bulgu olduğu sonucuna ulaşılabilir.
4. Bölümün müziksel özelliklerini saptamaya yönelik olarak oluşturulan Form analizi tablosuna göre eserin 2. bölümü olan Allegro, A B A‟ görünümünde üç bölümlü şarkı formundadır. Her bölüm birbirine eşit ikişer cümleden oluşmaktadır. Kemanın auftaktı ile başlayan girişteki A temasının ardından gelen B teması ile geliştirilen müziksel fikirler, birinci temanın küçük değişikliklerle yeniden duyurulmasıyla A‟ şeklini alır.
KAYNAKLAR
Bağçeci, E. (2001). Piyano Eğitiminde Performans, Müzikal Analiz Etkileşimi.
(Yayımlanmamış Doktora Tezi) Gazi Üniversitesi. Ankara
Best, T. (1997). Handels Solo Sonatas. Music&Letters, Vol. 58, No.4. October. Oxford Büyükkayıkçı, (2008). GÜGEF, GSE ABD Keman Öğrencilerine Uygulanan Müzikal
Boğumlama Eğitiminin Temel Müzikal Boğumlama Özelliklerine Etkisi.
(Yayımlanmamış Doktora Tezi). G.Ü. Ankara
Doflein, E. E., (1952). Georg Friedrich Handel- Sech Sonaten für Violin und Basso Continou. Schott Co. Ltd. Şti. London
Göbelez, C. (1996). Çalgılar Dünyasında Keman. Liszt Müzikevi Yayınları. İstanbul Göksel, İ. (2007). Keman Eğitiminde Kullanılan Barok Dönem Eserlerinin Yay
Teknikleri Bakımından Analizleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi. Ankara
Hicks, A. (2006). Handel Style and technique. Oxford University Pres, How to cite Grove Music Online. <www.groovemusic.com/shared/views/article.html?section
= music.40060.14> (2008, Mart11)
Yıldırım, A.Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (Yedinci Baskı), Seçkin Yayıncılık. Ankara.
