• Sonuç bulunamadı

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE FETİH KUTLAMALARI VE İSTANBUL FETİH CEMİYETİ

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE FETİH KUTLAMALARI VE İSTANBUL FETİH CEMİYETİ"

Copied!
44
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

   

   

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE FETİH KUTLAMALARI VE  İSTANBUL FETİH CEMİYETİ 

 

Ferudun ATA ‐ Ömer ÇALIK 

  Öz 

Yeni bir çağın açılışını ifade eden İstanbul’un fethi (1453), Türk Milleti açısından diğer  zaferlerle kıyaslanamayacak ölçüde askerî, iktisadî, toplumsal ve kültürel değişiklikler  içerdiği tartışma götürmez bir gerçektir. Bu ölçekteki bir başarıya rağmen, II. Meşrutiyet’e 

kadar (1908) Türklerin bu zaferi millî bir bayram olarak kutladıklarına dair herhangi bir  bilgi mevcut değildir. II. Meşrutiyet sonrası İttihat ve Terakki Fırkasının siyasi hayatta  varlık göstermeye başlamasıyla birlikte bu yönde bir iradenin belirdiği ve I. Dünya Sava‐

şı’na kadar fetih yıldönümlerinin kutlandığı görülmektedir. Osmanlı döneminde son  kutlamanın ise 1916 yılında yapıldığı anlaşılmaktadır.  

 Bu çalışmada, Cumhuriyetin ilanından sonra 1939 yılında İstanbul Valiliğindeki bir  toplantıyla fetih kutlamalarının yeniden gündeme gelmesi ve bu çerçevede yapılan hazır‐

lıklar ele alınmıştır. 1953 yılının fethin 500. yılı olması sebebiyle daha geniş bir anma ve  kutlama programı yapılması zarureti bu toplantıda dile getirilmiş ve erkenden çalışmala‐

ra başlanılması kararı alınmıştır. Fetih Cemiyetinin kuruluşu ve 1953 yılına kadar fetihle  ilgili yapılan kapsamlı çalışmalar ile sonraki yıllarda gerçekleştirilen akademik, kültürel 

ve imar faaliyetleri bu araştırmanın muhtevasını oluşturmuştur.  

 

Anahtar Kelimeler 

İstanbul’un Fethi, 500. Fetih Yılı, Fetih Cemiyeti, Yahya Kemal Enstitüsü    

CONQUEST CELEBRATIONS FROM THE PAST TO THE PRESENT AND ISTAN‐

BUL CONQUEST SOCIETY   

ABSTRACT 

Prof. Dr., Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi, Konya/Türkiye.

fata@selcuk.edu.tr

ORCID: 0000-0002-2343-5491r

 Bilim Uzmanı. omercalik35@gmail.com ORCID: 0000-0002-9344-6647 Makalenin Gönderilme Tarihi: 29.01.2020 Makalenin Kabul Tarihi:12.03.2020 Makalenin Yayınlanma Tarihi: 26.03.2020 Makalenin Türü: Araştırma

 

(2)

The conquest of Istanbul (1453), which expresses the opening of a new era, is an indisputable fact  that it includes military, economic, social and cultural changes that cannot be compared to other  victories for the Turkish Nation. Despite such a success, there is no information that the Turks  celebrated this victory as a national holiday until the Second Constitutional Monarchy (1908). 

After the Second Constitutional Monarchy, the Committee of Union and Progress began to exist in  political life and a will appeared in this direction and the anniversaries of the conquest were celebra‐

ted until the First World War. It is understood that the last celebration in the Ottoman period was  in 1916. 

In this study, the coming up of the Conquest of İstanbul in a meeting at the Governorship of Istan‐

bul in 1939 after the proclamation of the Republic and the preparations made within this fra‐

mework were discussed. Since the year 1953 was the 5th Centenary of the conquest, the necessity of  a broader commemoration and celebration program was mentioned in this meeting and it was  decided to start the work early. The constitution of the Conquest Society and comprehensive studies 

on the conquest until 1953 and the academic, cultural and construction activities realized in the  following years constituted the content of this research.  

  Keywords 

Conquest of İstanbul, 5th Centenary of Conquest, the Conquest Society, Yahya Kemal Institute   

(3)

GİRİŞ 

1908  yılından  itibaren  İttihat  ve  Terakki  Cemiyeti  bazı  önemli  günleri  kutlamayı  bir gelenek  haline getirmek istemiş ve  II. Meşrutiyetin  ilan  edil‐

diği 23 Temmuz gününü milli bayram ilan etmiştir1. 23 Temmuz Bayramın‐

dan  sonra  da  İstanbul’un  fetih  yıldönümleri  kutlanmaya  başlanmıştır.2  Bu  kutlamaların  en  büyüğü  I.  Dünya  Savaşı  öncesinde  1914  yılının  Haziran  ayında yapılmıştır. Kutlama günü Ayasofya ve Fatih Türbesi arasında kalan  bütün  caddelerde  dükkanlar  kapanmış,  her  yer  bayraklarla  donatılmıştır. 

Şiddetli sağanak yağmura rağmen yine de halk törenlere büyük ilgi göster‐

miş,  Fatih  meydanında  büyük  bir  kalabalık  toplanmıştır3.  Fethin  anlam  ve  önemini  vurgulayan  konuşmalardan  sonra  Fatih  Sultan  Mehmet  ve  fetih  şehitleri  için  dualar  okunmuş,  Öğretmen  Okulu  öğrencileri  Fatih  marşını  söylemiş ve Ertuğrul bandosunun selam havasını çaldığı bir resmigeçit ya‐

pılmıştır. Bahriye Taburları, Küçük Zabit Numune Okulu öğrencileri, ilmiye  mensupları,  Darülfünun,  Sultani  ve  İdadi  öğrencileri  ile  esnaf  cemiyetleri  bayrağı selamlayarak töreni tamamlamışlardır4. Osmanlı dönemindeki fetih  kutlamaları  1916  yılından  sonra  yapılmamıştır5.  Cumhuriyetin  ilanından  sonra  da  1953  yılına  kadar  İstanbul’un  fetih  yıldönümlerinin  kutlandığına  dair bir kayda rastlanmamıştır. 

Cumhuriyet döneminde fethin kutlanması fikri ilk defa 1939 yılında İs‐

tanbul  Valiliğinde  toplanan  “Güzideler  Komisyonu”  adlı  heyetin  toplantı‐

sında gündeme gelmiştir. Bu fikir 1953 yılının fethin 500. yılı olması sebebiy‐

le erkenden hazırlık yapılması şeklinde gelişmiştir. İstanbul’a atanan valiler  atıl vaziyette kalmış olan şehrin imarı için çeşitli yollar ararken, fetih kutla‐

maları  vesilesiyle  bu  işlerin  daha  kolay  ve  hızlı  yapabileceklerini  düşün‐

müşlerdir. Komisyon çalışmaları sonucunda, Fatih dönemine ait cami, tür‐

be, medrese gibi mekanların ele alınmasına öncelik vermek şartıyla şehirde  yol, park, otel ve tiyatro gibi sosyal yapıların da oluşturulması kararı veril‐

miştir. Tüm bu işler için 140 milyonluk bir bütçe taslağı hazırlanarak hükü‐

mete  sunulmuştur.  Ancak  rakamın  büyüklüğü  karşısında  dönemin  hükü‐

1 Vahdettin Engin 23 Temmuz kutlamalarının 1908’de Ali Şükrü Çoruk ise 1909’da başladığını belirtmektedir. Vahdettin Engin, “İstanbul’da Müstesna Bir Gün”, Popüler Tarih, S.33, İstanbul 2003, s. 64; Ali Şükrü Çoruk, “Bir Gelenek İcadı Olarak II. Meşrutiyet Döneminde Gerçekleştirilen İstanbul’un Fethi Törenleri”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, S.7, İstanbul 2016, s. 3.

2 İstanbul’un fethi kutlamalarının başladığı tarihi Vahdettin Engin 1910, Ali Şükrü Çoruk ve Coşkun Ünsal ise 1911 olarak vermektedir. Engin, “Müstesna Bir Gün”, s. 66; Çoruk, “İstanbul’un Fethi Törenleri”, s. 5; Coşkun Ünsal, “Fethi Gören Beldede Kutlu Gün: 1914-1915 Fetih Kutlamaları Ve Üsküdar”, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu IX Bildirileri, C.1, Editör: Coşkun Yılmaz, İstanbul 2016, s. 194.

3 Engin, “Müstesna Bir Gün”, s. 66; Çoruk, “İstanbul’un Fethi Törenleri”, s. 14.

4 Engin, “Müstesna Bir Gün”, s. 67.

5 Çoruk, “İstanbul’un Fethi Törenleri”, s. 18.

(4)

meti sessiz kalmış, II. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla da bu konu gündem‐

den düşmüştür6

1941 yılında Hasan Ali Yücel’in Millî Eğitim Bakanlığı döneminde 500. 

fetih yılı kutlamaları meselesi yeniden gündeme gelmiştir. Konu, bakanlığın  onayı  ile  4  Ağustos  1941  tarihinde  Eski  Eserler  ve  Müzeler  Genel  Müdü‐

rü’nün de katılımı ile İstanbul Eski Eserleri Koruma Encümeninde ele alın‐

mıştır. Sonrasında Milli Eğitim Bakanlığı bu işi resmen üstlenerek, İstanbul  Valiliği  ve  Belediye  Başkanlığı7  Türk  Tarih  Kurumu,  Türkiye  Turing  ve  Otomobil  Kurumu  ile  yazışmalar  yapılmıştır.  Türk  Tarih  Kurumu  1943  yılında bu kapsamda bilimsel yayınlar yapmak üzere bir komisyon oluştur‐

duğunu bildirmiştir. Öte yandan Milli Eğitim Bakanlığı 1944 yılında Başba‐

kanlık’tan  da  fetih  kutlamalarının  tamamını  yönetmek  için  bir  komisyon  kurulmasını istemiş ise de bu girişimden o tarihte herhangi bir sonuç alına‐

mamıştır8.  

Millî Eğitim Bakanlığı ‐ Başbakanlıktan olumlu  bir cevap alamasa da ‐ 1944  yılında  verdiği  talimat  doğrultusunda  İstanbul  Üniversitesi  Edebiyat  Fakültesi  Dekanı  Ord.  Prof.  Dr.  Hamit  Ongunsu  başkanlığında,  Müzeler  Genel  Müdürü  Hamit  Zübeyir  Koşay  ve  Topkapı  Sarayı  Müzesi  Müdürü  Tahsin  Öz’den  oluşan  üç  kişilik  bir  komisyon  kurarak  fetih  kutlamalarına  dair  bir  ön  hazırlık  raporu  hazırlatmıştır.  Bu  rapor  15 Kasım  1945’de  Milli  Eğitim  Bakanı’nın  başkanlığında  toplanan  İstanbul  Belediyesi  temsilcileri‐

nin  de  hazır  bulunduğu  Müzeler  Danışma  Komisyonunda  incelenerek  onaylanmıştır. Ayrıca bu  konuda bir kanun tasarısı  hazırlanması düşünül‐

müşse de gerçekleştirilememiştir9. Bu rapora göre 500. yıldönümü kutlama‐

ları;  hemen  başlanması  gereken  hazırlıklar  ve  1953’de  yapılacak  törenler  olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Hemen başlanması gereken hazırlıklar kendi  içinde; bilimsel yayın çalışmaları, imar faaliyetleri ile anıtlar ve tesisler ola‐

rak üç gruba ayrılmıştır.  

Bilimsel  Yayın  Çalışmaları:  İstanbul  hakkında  yazılmış  eserleri  içeren  bir bibliyografya ve bu eserlerin toplandığı  bir kütüphane ile İstanbul’a ait  belge, harita, resim, kroki vb. materyallerin toplanacağı bir arşiv oluşturul‐

ması öngörülmüştür10.  

6 Recep Ferdi, “İstanbul Fethi Derneği”, Fatih ve İstanbul, S.1, C.1, İstanbul 1953, s. 139.

7 O dönemde vilayet ve belediye birleşiktir. Vali atanan kişi aynı zamanda belediye başkanıdır.

8 İstanbul’un Fethini Kutlama Hazırlıkları Hakkında, İstanbul Fetih Cemiyeti Arşivi, s. 1. İstanbul Fetih Cemiyeti Arşivi bundan sonra İFCA olarak kullanılmıştır.

9 Kutlama Hazırlıkları Hakkında, s. 1; Ömer Özcan, “İstanbul’un Fethinin 500. Yıldönümünü Kutlama Hazırlıkları”, Türk Yurdu, S.316, Ankara 2013, s. 30.

10 İstanbul’un Fethinin 500. Yıldönümü Hakkındaki Komisyon (Hamit Ongunsu, Hamit Zübeyir Koşay, Tahsin Öz) Rapo- ru, İFCA, s. 2-3.

(5)

İmar  Faaliyetleri:  Fatih  döneminde  yapılan  eserlerin  fetih  yıldönümü  vesilesiyle tarihçiler, müzeciler ve Vakıflar Genel Müdürlüğü uzmanlarının  yapacağı  ortak  çalışmayla  tamir,  restorasyon  ve  çevre  düzenlemesi  gibi  işlerinin  yapılması  hedeflenmiştir.  Öte  yandan  İstiklal  Savaşı’ndan  sonra  İstanbul’un  kurtarılmasının  da  fetihle  eşdeğer  olduğu  belirtilerek  bununla  ilgili yerlerin de mimari açıdan düzenlenmesi gerektiği belirtilmiştir11

Anıtlar  ve  Tesisler:  İstanbul’da  Dolmabahçe,  Sarayburnu,  Kızkulesi,  Şemsipaşa,  Pangaltı,  Beyazıt,  Fatih  Meydanı,  Ayasofya’nın  önü  veya  eski  Adliye  binasının  yerinde  (hangisinin  uygun  olacağına  yapılacak  mimari  inceleme sonucu  karar verilecektir)  Fatih’in at  üzerinde  veya  başka bir  gö‐

rünüşte,  ona  yakışan  büyüklükte  bir  heykelin  yapılmasının  gayet  uygun  olacağı görüşü bildirilmiştir. Ayrıca İstiklal Savaşı’nın ve bunun sonucunda  imzalanan  Lozan  Barışı’nın  mimarı  olan  şahsiyetlerin  de  anısına  bir  anıt  dikilmezse  İstanbul’daki  Türk  hakimiyetinin  öneminin  tam  olarak  ortaya  çıkarılmış  olmayacağı  belirtilmiştir.  Böyle  bir  anıt  için  işgal  kuvvetlerinin  son  birliğinin  çıkış  yeri  olan  Dolmabahçe  Sarayı’nın  yanındaki  saat  kulesi  meydanı tavsiye edilmiştir12

Öte yandan Fatih Anıtı  haricinde,  geçmişte İstanbul’da  kullanılan halk  kıyafetlerini, zanaat ürünlerini, sanat eserlerini, manzaraları (gravür, fotoğ‐

raf, maketler) ve fetihten itibaren İstanbul’da yaşanan büyük olayların anla‐

tıldığı materyalleri içeren müzeler kurulması önerilmiştir. İlaveten şehirdeki  önemli  yapılardan  birinin içerisinde (raporda Beyazıt Hamamı  misal veril‐

miştir) İstanbul kuşatmasını, gemilerin karadan yürütülmesi ve millî zafer‐

den sonra işgal kuvvetlerinin son birliğinin ülkemizden çıkması gibi olayları  gösteren panoramalar yaptırılması ve İstanbul’un fethinde şehit olanlar için  özel bir şehitlik kurulması da tavsiye edilmiştir13.  

Raporda  fetih  kutlamaları  için  yapılan  hazırlıklar  haricinde,  yapılacak  olan işlerin tanıtımının da üzerinde durulmuştur. Yapılacak propaganda ile  halkın  coşkusunun  artırılarak  eğlenceler  düzenlenmesi  önerilmiş,  böylece  ülkeye  turist  çekilmesinin  de  mümkün  olacağının  altı  çizilmiştir.  Ayrıca  yapılan  bilimsel  çalışma  ve  araştırmaların  sonuçlarını  bildiren  broşürler,  kartlar  ve  fotoğraf  albümleri  hazırlanması,  hatıra  olarak  pullar  ve  madal‐

yonlar bastırılması, bir marş ve opera bestelenmesi, fuar ve küçük özel ser‐

giler  açılması,  festivaller  ve  resmigeçitler  düzenlenmesi  önerilmiştir14.  Ko‐

misyonun  kanaatine  göre  yapılacak  işlerin  önemine  binaen,  kutlamaların 

11 Komisyon Raporu, s. 3-4.

12 Komisyon Raporu, s. 3-4.

13 Komisyon Raporu, s. 4-5.

14 Komisyon Raporu, s. 5.

(6)

sağlıklı  bir  şekilde  yönetilebilmesi  için  bir  teşkilat  kurulması  gerekmekte‐

dir15.  

1947 ve 1948 yıllarında Türk Tarih Kurumu da birtakım girişimlerde bu‐

lunmuştur.  Genel  Kurul  kararlarına  göre  12  Şubat  1947  ve  25  Şubat  1948  tarihlerinde  Başbakanlığa  gönderilen  yazılarda  fetih  kutlamaları  için  gere‐

ken  düzenlemelerin  yapılması  istenmiştir.  Bunun  üzerine  Milli  Eğitim  Ba‐

kanlığı’nın da görüşü alınarak 2 Aralık 1948 tarihli Bakanlar Kurulu toplan‐

tısında onaylanan16 9 Aralık 1948 tarihli Başbakanlık emrine göre; “Bu konu‐

da bakanlıklara ve bilim kurullarına düşen görevleri tespit etmek ve ayarlamak üzere  Milli Eğitim Bakanı’nın başkanlığında merkezde bakanlıklar ve kurullar arası sürek‐

li bir komisyon kurulmasının uygun görüldüğü” bildirilmiştir17

Başbakanlık emriyle kurulan bu komisyon, bir kutlama programı hazır‐

lamıştır. Bu program 23 Şubat 1950 tarihli Bakanlar Kurulu’nda incelenerek  esasları  kabul  edilmiş,  yapılacak  işlerin  bakanlıklarla  kurumlar  arasında  paylaştırılarak eldeki mali  imkanlar içerisinde  gerçekleştirilmesine ve Milli  Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülmesine karar verilmiştir18. Bu kapsamda  kutlama  derneğinin  üzerine  düşen  işler;  Fatih  Sultan  Mehmet  Anıtı  inşası,  Fatih Sultan Mehmet’e ve fethe ait tablolar yaptırılması, Fatih’e ait şiir, marş,  piyes,  opera,  oratoryo  ve  senfoniler  hazırlanması,  hatıra  madalyaları  ve  kutlamalarla  ilgili  afişler  yaptırılması,  Fatih’e  ait  bir  film  çevrilmesi19  ile  kermes ve festivaller düzenlenmesi şeklinde sıralanmıştır20

 

A. İSTANBUL FETİH CEMİYETİ  1. Derneğin Kuruluşu 

500. fetih yılı kutlamaları için Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yaptırı‐

lan ön hazırlık sonucunda kutlamalara yardımcı olması için bir dernek ku‐

rulması gerekliliği ortaya çıkmıştır. 13 Şubat 1950 tarihinde İstanbul Vali ve  Belediye  Başkanı  Ord.  Prof.  Dr.  Fahrettin  Kerim  Gökay’ın  girişimleriyle 

15 Komisyon Raporu, s. 5-6.

16 İFCA, Başbakanlık, Muamelat Genel Müdürlüğü, Kararlar Müdürlüğünden gelen evrak, S.7—1172-6-4086, 9 Aralık 1948.

17 Kutlama Hazırlıkları Hakkında, s. 1.

18 İstanbul’un Fethinin Beşyüzüncü Yıldönümü Kutlama Programı, İFCA, s. 1-3; Özcan, “500. Yıldönümünü Kutlama Hazırlıkları”, s. 31.

19 23 Şubat 1950 tarihli Bakanlar Kurulu toplantısında esasları kabul edilen kutlama programına göre fethe ait bir film çevrilmesi işi Fetih Derneği’ne verilmiştir. Fakat dernek kurulduktan sonra bu işin yapılamayacağı Milli Eğitim Bakanı’na bildirilmiştir. İFCA, Giden Evrak, S.664, 9 Mayıs 1950. 1951 yılında fetihle ilgili bir film Atlas Film Şirketi tarafından çe- kilmiştir. Çağla Derya Tağmat, “Fetih Derneği ve İstanbul’un Fethinin 500. Yılı”, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, C.3, S.4, Karabük 2014, s. 55. Fetih Derneği bu filmden önce Milli Eğitim Bakanlığı’na başvurarak çekilecek filmlerin senaryolarını tarihi gerçekliğe uygun olması açısından inceleme komisyonuna katılmayı istemiş ve bu talep bakanlık tarafından kabul edilmiştir. Fakat Atlas Film Şirketi tarafından çekilen film Ankara’da yapılan incelemeden son- ra dernek temsilcilerinin fikri alınmadan gösterime sokulmuştur. İlmi Komite Başkanı Feridun Dirimtekin filmde tarihi gerçekliğe uygun olmayan kısımlar olduğunu idare kuruluna bildirmiştir. İFCA, Giden Evrak, S.137, 2 Şubat 1951.

20 Kutlama Programı, s. 2-3; Özcan, “500. Yıldönümünü Kutlama Hazırlıkları”, s. 34.

(7)

Eminönü Halkevi Salonunda, İstanbul’un bütün resmi ve yarı resmi kurum‐

larının,  özel  kuruluşların,  dernek  temsilcilerinin  ve  İstanbul’un  tanınmış  kişilerinin katılımıyla yapılan toplantıda “fetih yılını kutlamanın bir memleket  davası olduğu” belirtilerek 500. fetih yıldönümü işleriyle uğraşmak üzere bir  dernek kurulmasına karar verilmiştir. Vali Gökay’ın fahri başkanlığında bir  Geçici İdare Kurulu oluşturulmuştur. Bu İdare Kurulunda Aziz Ogan  baş‐

kanlığa,  Cemil  Topuzlu  ikinci  başkanlığa,  Osman  Ergin  genel  sekreterliğe,  Ali  Vasfi  Egeli  veznedarlığa,  Halis  Kaynar  musahipliğe,  Dr.  Fethi  Erden,  İhsan İpekçi, İzzet Akosman, Muhittin Üstündağ, Nejad Sirel ve Vasfi Rıza  Zobu  üyeliklere  getirilmiş21  ve  İstanbul’un  500.  ve  Müteakip  Fetih  Yıllarını  Kutlama Derneği adıyla dernek kuruluşunu 28 Şubat 1950 tarihinde tamam‐

lanmıştır22.  Derneğin  kuruluşu  ve  İdare  Kurulu  listesi  dönemin  Başbakanı  Şemsettin  Günaltay23  ve  Milli  Eğitim  Bakanı  Tevfik  İleri’ye  bildirilmiştir24.  Ayrıca Bakanlar Kurulu’nun 28 Temmuz 1950 tarihli toplantısında derneğin  kamuya yararlı derneklerden sayılmasına karar verilmiştir25

2. Derneğin Çalışmaya Başlaması 

1950 yılında hazırlanan tüzükte derneğin amacı; İstanbul’un fetih yıldö‐

nümlerini  kültürel bir çerçevede  kutlamak, fetihle ve o dönemle alakalı ta‐

mir, imar, restorasyon gibi işlerin gerçekleştirilmesi için hükümet, belediye  ve  gerekli  kurumlarla  işbirliği  yapmak,  fetihle  ilgili  bilimsel  araştırmalar,  sanatsal  çalışmalar  ve  sergiler  düzenlemek,  Fatih’in  heykeli  veya  Fatih  ile  ilgili bir anıt yaptırmak, İstanbul’un ve fethin önemini çeşitli vasıtalarla ka‐

muoyu ve dünyaya duyurmak, aynı amaçla çalışan kurum ve kuruluşlarla  işbirliği yapmak olarak belirtilmiştir26

İdare Kurulu, derneğin kuruluşunu halka duyurmak ve katılımını sağ‐

lamak için bir beyanname hazırlayarak Anadolu Ajansı, İstanbul ve Ankara  Radyoları ile çeşitli gazetelere göndermiştir27. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü  de İdare Kurulunun ricası üzerine derneğe üye olmuştur28

28 Nisan 1950 tarihinde Eminönü Halkevi Salonunda dernek ilk kong‐

resini  yapmış,  devamında  yapılan  İdare  Kurulu  seçimlerinde;  başkanlığa  Aziz  Ogan,  ikinci  başkanlığa  İzzet  Akosman,  genel  sekreterliğe  Dr.  Fethi  Erden, muhasipliğe Halis Kaynar, veznedarlığa da İhsan İpekçi seçilmiştir. 

Üyeler  ise  Cemil  Topuzlu,  Vasfi  Egeli,  Osman  Nuri  Ergin,  Nejat  Sirel  ve 

21 İstanbul’un 500. ve Müteakip Fetih Yıllarını Kutlama Derneği Genel Toplantı (1950), Becid Basımevi, İstanbul 1950, s.5-8.

22 İFCA, Giden Evrak, S.1, 28 Şubat 1950.

23 BCA, 30-1-0-0/123-782-6; İFCA, Giden Evrak, S.3, 1 Mart 1950.

24 İFCA, Giden Evrak, S.1, 28 Şubat 1950.

25 BCA, 30-18-1-2/123-61-13; Resmi Gazete, 18 Ağustos 1950, No.7586, s.18945.

26 İstanbul Fethi Derneği Nizamnamesi, Sucuoğlu Matbaası, İstanbul 1952, s. 3.

27 İFCA, Giden Evrak, S.193-194-195, 4 Nisan 1950; İFCA, Giden Evrak, S.296-343, 5 Nisan 1950.

28 İFCA, Giden Evrak, S.465, 13 Nisan 1950.

(8)

Vasfi Rıza Zobu’dan oluşmuştur. Ayrıca fetih  yılı  kutlamaları kapsamında  derneğin  üzerine  düşen  işlerin  yapılmasını  organize  etmek  amacıyla  mali,  ilmi,  güzel  sanatlar  ve  propaganda  komitesi  olmak  üzere  4  komite  kurul‐

muştur.  Her  komiteye  meslek  ve  alakalarına  göre  üyeler  davet  edilerek  çalışmalara başlanması planlanmıştır29

Öte yandan 1950 yılı Mayıs ayındaki genel seçimler sonucu hükümetin  değişmesi ile birlikte derneğin yetkili kişilerle olan bağlantısı kesilmiş, hiçbir  gelir kaynağı olmadığından dolayı da zor durumda kalmıştır. İkinci Başkan  İzzet  Akosman’ın  bulduğu  10.000  lira  ile  bir  süre  daha  faaliyetlere  devam  edilmiştir. Yeni kurulan hükümetin dernek faaliyetlerini desteklemesi husu‐

sunu  görüşmek  için  Başbakan  Adnan  Menderes’e  bir  yazı  yazılarak  İstan‐

bul’a geldiğinde dernek temsilcileriyle görüşmesi için randevu istenmiştir30.  Fakat olumlu bir cevap alınamamıştır. Bunun üzerine Ekim ayında Fahret‐

tin  Kerim  Gökay’a  başvurulmuş,  hükümetin  dernek  ve  500.  fetih  yıldönü‐

mü kutlamaları ile ilgili fikirlerini öğrenmek için bir temas temin edilmesini  istemiş ve derneğe gelir sağlayacak bazı teklifler sunulmuştur31

Bu girişimlerin haricinde Başbakanlık, İçişleri Bakanlığı ve diğer bakan‐

lıklar ve kurumlara başvurulmuş, fakat 1951 yılı başına kadar herhangi bir  cevap alınamamıştır. Daha sonra 3 Ocak 1951 tarih ve 5073/15277 sayılı Baş‐

bakanlık emrine göre “derneğin çalışma ve faaliyetinin isabetli neticelere ulaşması  için” İçişleri Bakanlığı’nın görevlendirildiği bildirilmiştir32. İdare Kurulu da  derneğin  yapmakta  ve  yapacak  olduğu  işler  hakkında  İçişleri  Bakanlığı’na  bilgi  vermesine  rağmen  herhangi  bir  cevap  alamamıştır33.  Bunun  üzerine  yeni  bir  girişimde  bulunularak  Demokrat  Parti’nin  İstanbul  Milletvekille‐

rinden  23  kişi  19  Mart  1951  tarihindeki  İdare  Kurulu  toplantısına  davet  edilmiştir.  Milletvekilleri  bu  daveti  kabul  ederek  toplantıya  katılmışlardır. 

Toplantıda  milletvekillerine  açıklama  yapan  İkinci  Başkan  İzzet  Akosman; 

“Fetih hadisesinin sadece bir kılıç ve pala meselesi olmadığını, Fatih’in insan hakla‐

rına riayet eden, adil, civanmert, bilgili ve sanatsever bir hükümdar olması nedeniy‐

le fetih hadisesinin ilim ve sanat yönünden  değerlendirilmesi  gerektiğini, derneğin  de esasen bu yolda çalıştığını böylece hükümetin ve kamuoyunun yardımlarına layık  bir  kuruluş  olduğunu”  söyleyerek  dernek  faaliyetlerinin  içerdiği  öneme  dik‐

kat  çekmek  istemiştir34.  Ayrıca  hükümetin  derneğin  çalışmalarından  ve  özellikle  ilmi  komitenin  üzerinde  çalıştığı  neşriyat  serisinden  politik  bir 

29 İFCA, Giden Evrak, S.665, 10 Mayıs 1950.

30 İFCA, Giden Evrak, S.1608, 25 Temmuz 1950.

31 İFCA, Giden Evrak, S.1651, 14 Ekim 1950.

32 İFCA, Giden Evrak, S.1725, 10 Ocak 1951.

33 İFCA, Giden Evrak, S.1769, 15 Şubat 1951.

34 İFCA, Giden Evrak, S.1782, 20 Mart 1951.

(9)

endişe  hissetmemesi  gerektiğini,  çalışmaların  tamamen  tarafsız  ve  bilimsel  mahiyette olduğu belirtilmiştir35. Milletvekilleri de 500. fetih yıldönümü için  çalışan derneğin faaliyetlerini bildiklerini ve davet edildikleri için memnun  olduklarını  belirterek,  derneğin  hazırlıklarına  daha  esaslı  ve  programlı  bir  şekilde devam edebilmesi  için devlet ve hükümet nezdinde teşebbüste bu‐

lunacaklarını  vadetmişlerdir36.  Toplantıya  katılan  milletvekillerinden  Dr. 

Sani  Yaver  bu  konuda  meclise  bir  önerge  verdiyse  de  herhangi  bir  sonuç  alınamamıştır37

Hükümet nezdinde yapılan tüm teşebbüslerin sonuçsuz kalmasıyla, gi‐

rişilen  bu  işte  yalnız  bırakıldıkları  “yardımcı  ve  tamamlayıcı  mahiyette  iken  zamanla tek başına kalarak bu işin ana unsuru haline geldikleri ve derneğin elindeki  mevcut imkanlarla bu işin başarılamayacağı” gerekçesiyle Aziz Ogan başkanlı‐

ğındaki  İdare  Kurulu  7  Mayıs  1951  tarihli  toplantısında  istifa  kararı  almış‐

tır38. Fakat Fahrettin Kerim Gökay duruma müdahale ederek istifayı kabul  etmemiş ve İdare Kurulu üyeleriyle bir toplantı yapmıştır. Sonrasında Baş‐

bakan  Adnan  Menderes’le  görüşen  Gökay,  onun  görüşlerini  İdare  Kurulu  üyelerine  aktarmıştır.  Buna  göre;  anıt  ve  heykel  dikilmesi  işinden  vazgeçi‐

lip,  yapılacak  mütevazi  bir  programla  hükümetin  desteğinin  alınacağı  ve  şahsen  kendisinin  de  destek  vereceğini  bildirmiştir.  Bunun  üzerine  İdare  Kurulu’nun  526.000  liralık  yeni  bir  program  hazırlamasına  rağmen  vaat  edilen yardım yine yapılmamıştır. Buna göre 16 Temmuz 1951 tarihli İdare  Kurulu  toplantısında,  1951  Eylül’üne  kadar  beklenen  desteğin  gelmediği  takdirde heyetin topluca istifa edeceği Fahrettin Kerim Gökay’a bildirilmiş‐

tir39

Eylül ayına gelindiğinde, İdare Kurulu bu süreçte yaptığı tüm girişimle‐

re olumlu veya olumsuz bir yanıt alamamasından dolayı “bu iş üzerinde daha  fazla durmanın faydasızlığını düşünerek muazzam hadisenin manevi mesuliyetinin  omuzlarımıza yüklenmesine ve daha ziyade temadi etmesine hiç kimsenin gönlünün  razı olmayacağını dikkate alan heyetimiz 10 Eylül 1951 tarihli toplantısında oybir‐

liğiyle  istifa  etmeye  karar  vermiştir”  şeklindeki  istifa  dilekçesini  Fahrettin  Ke‐

rim Gökay’a göndermiştir40

Yeni yönetimin seçilmesi için 18 Ekim 1951’de Cağaloğlu’ndaki Tabipler  Odası  toplantı  salonunda  olağanüstü  kongre  toplanmıştır.  Fakat  çoğunluk  sağlanamadığı için aynı yerde 1 Kasım 1951 tarihinde tekrar toplanılmasına 

35 İFCA, İlmi Komite 21. Toplantı Zabtı, s. 1, 29 Mart 1951.

36 İFCA, Giden Evrak, S.1782, 20 Mart 1951.

37 Ferdi, “İstanbul Fethi Derneği”, s. 140.

38 İFCA, Giden Evrak, S.1819, 08 Mayıs 1951.

39 İFCA, Giden Evrak, S.1856, 23 Temmuz 1951.

40 İFCA, Giden Evrak, S.1871, 29 Eylül 1951.

(10)

karar verilmiştir41. Bu kongreden sonra Zeki Faik İzer başkanlığında yeni bir  İdare Kurulu oluşturulmuştur42. Bu heyette kısa bir süre sonra istifa edince  25 Ocak 1952 tarihinde yine Tabipler Odası toplantı salonunda bir olağanüs‐

tü kongre daha yapılmıştır43. Bu kongreden sonra ise İdare Kurulu Başkan‐

lığına  İsmail  Hami  Danişmend,  İkinci  Başkanlığa  Ercüment  Berker,  Genel  Sekreterliğe Malike Güler, Muhasipliğe Cemal Azmi Soydaner, Veznedarlı‐

ğa da Nazmi Dayan seçilmiştir. Üyeler ise Eşref Şefik Atabey, Halit Göktuğ,  Elif  Naci,  İ.  Hakkı  Baykal,  Vecihi  Divitçi  ve  Ratıp  Acıdoğu’dan  oluşmuş‐

tur44

Nisan  ayında  yapılan  olağan  genel  kurul  ise  toplantı  yeter  sayısı  bula‐

namadığından  dolayı  ileri  bir  tarihe  ertelenmiştir.  Bu  kongreye  derneğin  400’ü aşan üyesinden sadece 35 kişi katılmıştır45. Olağan kongre 18 Haziran  1952’de  yapılabilmiştir46.  Bu  kongreden  sonra  yapılan  seçim  sonucunda; 

başkan, ikinci başkan ve genel sekreter yerlerini korurken, muhasipliğe Dr. 

Recep  Ferdi,  veznedarlığa  Prof.  Dr.  Ziya  Cemal  Büyükaksoy  getirilmiştir. 

Üyeler ise Ord. Prof. Ali Fuat Başgil, Ord. Prof. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu,  Prof. Dr. Süheyl Ünver, Prof. Dr. Abdülhak Kemal Yörük ve İsmail Habib  Sevük olmak üzere tamamen değişmiştir. Ayrıca derneğin adı İstanbul Fethi  Derneği olarak değiştirilmiştir47. Kutlama programında da bazı değişiklikler  yapılmıştır.  Önceki  idare  kurullarının  programlarında  olan  yüksek  bütçeli  işler  programdan  çıkarılarak,  daha  düşük  bütçeli  ve  ödenek  temininde  sı‐

kıntı  yaratmayacak  işler  gündeme  alınmıştır.  Bunlar;  İstanbul’da  Fatih  ve  fetihle  alakalı  yerlere  kitabe  veya  sütun  konulması,  ilmi  komite  tarafından  hazırlanmakta olan Fatih ve fetihle ilgili kitapların yayınlanması, fetih pulla‐

rının çıkarılması, Fatih türbesinin kubbesine  1500  mumluk  bir ışıldak  kon‐

ması şeklinde sıralanmıştır48

Fakat maliyeti düşük olduğu için programa alınan bu işler için gereken  para  dahi  derneğin  kasasında  mevcut  olmadığından  yine  zor  bir  durumla  karşı  karşıya  kalınmıştır.  Başkan  İsmail  Hami  Danişmend  basına  yaptığı  açıklamada,  hükümetin  kutlamalar  için  vaat  ettiği  ödeneğin  17  milyondan 

41 İFCA, Giden Evrak, S.1877, 19 Ekim 1951.

42 Ferdi, “İstanbul Fethi Derneği”, s. 140; İFCA, Giden Evrak, S.1882, 20 Kasım 1951.

43 İFCA, Giden Evrak, S.1901, 20 Ocak 1952; Milliyet, 26 Ocak 1952, No.615, s. 2.

44 İFCA, Giden Evrak, S.1912, 12 Şubat 1952.

45 Tağmat, “İstanbul’un Fethinin 500. Yılı”, s. 55; Orhan Özkırım, “500 üncü Fetih Yılı ve Hazırlıklar”, Milliyet, 4 Nisan 1952, No.684, s. 2.

46 İFCA, Giden Evrak, S.1959, 28 Haziran 1952; Milliyet, 19 Haziran 1952, No:760, s. 1.

47 İFCA, Giden Evrak, S.2055, 12 Aralık 1952; Ferdi, “İstanbul Fethi Derneği”, s.140; Milliyet, 19 Haziran 1952, No.760, s.

7.

48 Milliyet, 19 Haziran 1952, No.760, s. 7.

(11)

100 bine düştüğünü, o paranın da verilmediğini söyleyerek; “parasız bir şey  yapamadıysak kabahat bizim mi?” sözleriyle tepkisini dile getirmiştir49.  

Bu  sırada  bazı  çevreler  derneğin  kuruluşundan  beri  hiçbir  şey  yapma‐

dığını, henüz kutlama programının bile hazır olamadığını iddia ederek der‐

neğin  faaliyetlerine  son  verdiği  söylentileri  yayılmıştır.  Dernek  başkanı  İs‐

mail  Hami  Danişmend  yaptığı  açıklamada  bu  iddiaları  yalanlayarak;  hü‐

kümet  ve  ordunun  yapacağı  kutlama  ve  tören  işleriyle,  derneğin  üzerine  düşen  işlerin  karıştırılması  nedeniyle  bu tür iddiaların  ortaya atıldığını be‐

lirtmiştir50.  Bu  tartışmalar  arasında  İsmail  Hami  Danişmend  1952  yılının  Ekim ayında derneğin başkanlığından ve üyeliğinden sebebini açıklayama‐

yacağını dile getirerek istifa etmiştir51. İsmail Hami Danişmend daha sonra  İdare Kurulu başkanlığı görevine tekrar dönmüştür.  

Öte yandan dernek yetkilileri ödenek sıkıntısını gidermek için yaptıkları  girişimler  çerçevesinde  Başbakan  Adnan  Menderes  ile  görüşerek  derneği  himaye etmesini sağlamışlardır. Ayrıca Menderes derneğin yüksek hamili‐

ğine de seçilmiştir52. Başbakanla yapılan görüşmeden sonra dernek Merkez  Bankasından 20.000 lira çekmiştir53

 İsmail Hami Danişmend 28 Ocak 1953’de İdare Kurulu başkanlığından  bir  kez  daha  istifa  etmiştir.  Bu  sefer  sadece  başkan  değil  üyeler  Prof.  Dr. 

Süheyl Ünver, Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil, İsmail Habib Sevük, Prof. Dr. 

Hıfzı  Veldet  Velidedeoğlu  ve  Dr.  Recep  Ferdi  de  istifa  etmişlerdir.  İstifa  gerekçesi  olarak  bazı  üyeler  sağlık  sorunları  ve  meşguliyetlerini  gerekçe  gösterirlerken, bazıları ise herhangi bir sebep göstermemişlerdir54

10 Şubat 1953 tarihinde Bahçekapı 4. Vakıf Han Ticaret ve Sanayi Odası  salonunda yapılan olağanüstü kongreden sonra İdare Kurulu Başkanlığı’na  Prof. Dr. Abdülhak Kemal Yörük, İkinci Başkanlığa Ercüment Berker, Genel  Sekreterliğe Feridun Dirimtekin, Muhasipliğe Zühtü Çubukçuoğlu, Vezne‐

darlığa Prof. Dr. Ziya Cemal Büyükaksoy getirilmiştir55

Derneğin  öncelikli  hedefi,  içinde  bulunduğu  ekonomik  problemleri  çözmeye yönelik olmuştur. Nitekim Veznedar  Prof. Dr. Ziya Cemal Büyü‐

kaksoy,  derneğin  içinde  bulunduğu  maddi  sıkıntıyı  aşmak  için  bir  fikir  önermiştir.  Buna  göre,  Fatih  zamanında  yapılmış  olan  altın  madalya  esas  alınarak bir altın madalya bastırılıp satılması düşünülmüştür. Bununla hem  derneğe gelir sağlanacağı, hem de bir fetih hatırası edinileceği düşünülmüş‐

49 Milliyet, 19 Haziran 1952, No.760, s. 7.

50 İsmail Hami Danişmend, “İstanbul Fethi Derneği”, Milliyet, 15 Temmuz 1952, No.782, s. 2.

51 Milliyet, 9 Ekim 1952, No.867, s. 2.

52 İFCA, Giden Evrak, S.2026, 21 Kasım 1952

53 İFCA, Giden Evrak, S.2057, 13 Aralık 1952.

54 Ferdi, “İstanbul Fethi Derneği”, s. 141; Milliyet, 29 Ocak 1953, No.979, s. 7.

55 İFCA, 1953-1953 Karar Defteri 1. Toplantı Zabtı, s. 1, 11 Şubat 1953.

(12)

tür. Netice olarak bu yönde yapılan girişim karşılık bulmuş, Büyükaksoy bu  işi önce Manisa Milletvekili ve Yapı Kredi Bankası Kurucusu Kazım Taşkent  ile daha sonra da İş Bankası Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Tevfik Rüştü Aras  ile  görüşerek  altınların  Merkez  Bankası  tarafından  tedarik  edilmesini  sağ‐

lamıştır56.  2,5’lik  Osmanlı  altını  ölçüsünde  ve  ortasında  Fatih’in  Konstanza  di Ferra tarafından yapılan resminin olduğu, etrafında Fatih Sultan Mehmet  Han  1453‐1953  yazılı  ve  1‐1000  numaraları  arasındaki  hatıra  madalyaları  darphanede  basılmış  ve  çeşitli  bankalara  satılması  için  dağıtılmıştır57.  Bu  altınların satışından 400.000 lira gelir elde edilmiştir. Bundan  başka, 50.000  adet  pirinç  rozet,  İstanbul’un  farklı  açılarından  çekilmiş  60.000  renkli  kart‐

postal ve 12 adet farklı değerlerde pul bastırılarak derneğe gelir temin edil‐

meye  çalışılmıştır58.  Ayrıca  Milli  Eğitim  Bakanlığı  da  150.000  lira  yardım  yapmıştır.  Bu  paralar  kutlama  programında  derneğin  üzerine  düşen  işleri  gerçekleştirmek için harcanmıştır59

3. Fetih Kutlamaları İçin Yapılan Hazırlıklar  a. Bilimsel Yayın Çalışmaları 

Derneğin 28 Nisan 1950 tarihli ilk kongresinde 500. yıldönümü kutlama  hazırlıkları  kapsamında  yayımlanacak  kitapların  hazırlaması  amacıyla  bi‐

limsel bir komite kurulmuştur60. Komitenin amacı Fatih ve fetihle ilgili ola‐

rak ve fethi izleyen yıllara ait ordu, devlet  yönetimi, teşkilat, siyaset, sanat  vb.  gibi  konuları  bilimsel  şekilde  inceleyerek  ulaşılan  sonuçları  yayımla‐

maktır. 

Komite, ilk toplantısını 8 Haziran 1950 tarihinde İstanbul Arkeoloji Mü‐

zesinde İdare Kurulu başkanı Aziz Ogan başkanlığında, Dr. Adnan Adıvar,  Reşat Ekrem Koçu, Feridun Dirimtekin, Prof. Dr. Süheyl Ünver, Haluk Şeh‐

suvaroğlu, Osman Ergin, Esat Serezli, Halit Göktuğ, Munis Tekinalp, Efda‐

lettin Tekiner, Vladimir Mırmıroğlu ve Rüstem Duyuran’ın katılımıyla ger‐

çekleştirmiştir.  Toplantının  açılışını  yapan  Aziz  Ogan  bu  konuda  önceki  hükümetin  (Şemsettin  Günaltay  Hükümeti)  bazı  girişimleri  olduğunu  be‐

lirtmiştir61. Üyeler söz alarak bu işin nasıl yapılabileceği  hakkındaki görüş‐

lerini bildirmişlerdir62. Toplantı sonucunda komite başkanlığı oluşturulma‐

56 Ziya Cemal Büyükaksoy, “Sergi Sarayında İstanbul Fethi Derneği Tarafından Tertiplenen Fetih Sergisinin Açılışında Derneğin Fahri Başkanı Prof. Dr. Ziya Cemal Büyükaksoy Tarafından Söylenen Açılış Nutku”, Fatih ve İstanbul, C.1, S.2, İstanbul 1953, s. 149.

57 Ferdi, “İstanbul Fethi Derneği”, s. 140; Yeni İstanbul, 29 Mayıs 1953, No.1267, s. 3; İstanbul Fethi Derneği’nin Faaliyet ve Mesaisi, İstanbul Matbaası, s. 17.

58 İFCA, 1952 Karar Defteri (21. Toplantı Zabtı), 7 Ocak 1952; Faaliyet ve Mesaisi, s. 17; Yeni Sabah,21 Mayıs 1953, No.5093, s. 2.

59 Büyükaksoy, “Açılış Nutku”, s. 149.

60 İFCA, Giden Evrak, S.665, 10 Mayıs 1950.

61 İFCA, İlmi Komite İlk Toplantı Zabtı, s. 1, 08 Haziran 1950.

62 İFCA, İlmi Komite İlk Toplantı Zabtı, s. 1-2, 08 Haziran 1950.

(13)

sına karar verilmiştir. Dr. Adnan Adıvar, Osman Ergin  ve Esat Serezli ma‐

zeret  göstererek  başkanlığı  kabul  etmemişlerdir.  Feridun  Dirimtekin  aday  gösterilerek oybirliği  ile  başkanlığa, Halit Göktuğ başkanvekilliğine, Vladi‐

mir Mırmıroğlu da raportörlüğe seçilmiştir63

Feridun  Dirimtekin,  Halit  Göktuğ  ve  Vladimir  Mırmıroğlu  komitenin  üzerinde çalışacağı  Fatih’in Şahsiyeti, Fatih, Fatih Dönemi ve Fetih Sonrası  ana başlıklarını içeren bir program tasarısı hazırlamışlardır. Komitenin ikin‐

ci toplantı gündemine alınan bu tasarıda eksik görülen konuların belirtilme‐

si,  üzerinde  mutabık  kalınan  konuların  ise  hangi  bilim  adamlarına  havale  edilmesi gerektiğinin tespiti istenmiştir64

Bu  çerçevede  söz  alan  Süheyl  Ünver,  Fatih’in  şahsiyeti  konusunda  ço‐

cukluğu  kısmını  yazmayı  kabul  etmiş,  ayrıca  Fatih’in  askerleri  hakkında  hazırladığı kitabın basılması yönündeki talebi de komite tarafından uygun  görülmüştür. Öte yandan Halit Göktuğ Fatih’in askeri şahsiyeti konusunu,  Vladimir  Mırmıroğlu  ise  fetihten  önceki  İstanbul’un  iktisadi  durumu  hak‐

kında  çalışabileceklerini  belirtmişlerdir.  Feridun  Dirimtekin,  İstanbul’un  kara surları konusunu tek başına, deniz surları konusunu ise Rüstem Duyu‐

ranla ortak hazırlayacağını söylemiştir. Vladimir Mırmıroğlu ve Haluk Şeh‐

suvaroğlu’nun Donanma konusunda birlikte çalışmasına, Fatih zamanında  İstanbul’a  gelen  ressam  Bellini  hakkındaki  çalışmanın  da  Aziz  Ogan  tara‐

fından  yapılmasına  karar  verilmiştir65.  Fatih  Bibliyografyasını  Üniversite  Kütüphane  Müdürü  Fehmi  Karatay,66  Fatih  Kanunnamesi  konusunu  Prof. 

Dr. Ömer Lütfi Barkan,67 İstanbul’un fethinden sonra iskân edilmesi ve Fa‐

tih  dönemi  vakfiyeleri  konularının  Osman  Ergin  tarafından  hazırlanacağı  belirtilmiştir.  Fatih  dönemi  ferman  ve  diğer  belgeleri  konusunun  Vladimir  Mırmıroğlu,68  vergiler  ve  sarfiyat  ile  Fatih  devri  mali  ricali  konusunun  Mehmet Zeki Pakalın ve Fatih devri askeri ricali konusunun Kamil Kepeci‐

oğlu tarafından yazılmasına, Fatih’in hususi hayatı konusu ise tek bir kişiye  mal  edilemeyecek  olduğundan  komite  üyeleri  tarafından  incelenerek  ano‐

nim olarak yazılmasına karar verilmiştir69

  Programda  açıkta  kalan  konulardan  fethin  öncesi  ve  sonrasında  Osmanlı yönetim ve teşkilat konusunun Tayyip Gökbilgin,70 Fatih devrinde  okçular, nakkaşlar, ressamlar, pehlivanlar konusunun Fazıl Ayanoğlu, Fatih 

63 İFCA, İlmi Komite İlk Toplantı Zabtı, s. 2, 08 Haziran 1950.

64 İFCA, İlmi Komite 2. Toplantı Zabtı, s. 1-2, 15 Haziran 1950.

65 İFCA, İlmi Komite 2. Toplantı Zabtı, s. 1-3, 15 Haziran 1950; İFCA, İlmi Komite 4. Toplantı Zabtı, s.1-2, 28 Haziran 1950.

66 İFCA, İlmi Komite 13. Toplantı Zabtı, s. 1, 22 Kasım 1950.

67 İFCA, İlmi Komite 14. Toplantı Zabtı, s. 1, 07 Aralık 1950.

68 İFCA, İlmi Komite 17. Toplantı Zabtı, s. 1, 18 Ocak 1951.

69 İFCA, İlmi Komite 18. Toplantı Zabtı, s. 1, 01 Şubat 1951.

70 İFCA, İlmi Komite 23. Toplantı Zabtı, s. 2, 28 Haziran 1951.

(14)

devri  ordusuna  mensup  zevat,  tasavvuf  teşkilatı,  mutasavvıflar  ve  hayır  sahipleri  konularının  Cemalettin  Server,71  edebiyatta  Fatih  konusunun  ise  Faruk Akün tarafından yazılması kararlaştırılmıştır72

  Fatih ve fethe dair eser yazımı sadece Türk araştırmacılar tarafından  değil  aynı  zamanda  Osmanlı  tarihi  konusundaki  araştırmalarıyla  ünlü  Al‐

man tarihçi ve dilci Prof. Dr. Franz Babinger’e de bir mektup yazılarak onun  çalışmalarından  da  istifade  edilmeye  çalışılmıştır.  Nitekim  Babinger’den; 

Türkiye’de ve yurtdışında yayımlanmış Fatih ve fethe ait kıymetli makalele‐

rin konusu, miktarı ve yayımlandıkları yerler hakkında bibliyografya, ken‐

disi tarafından yazılmakta olan iki ciltlik eserin içeriği ve konuları hakkında  derneğe bilgi vermesi rica edilmiştir. Aynı toplantıda Semavi Eyice, Fatih ve  fethe ait yabancı yayınlarda çıkmış olan eserlerden  bir tercüme serisi mey‐

dana getirilmesini, bu kapsamda Prof. Babinger’den tercümenin bu serinin  ilk fasikülü olmasını teklif etmiştir. Teklifin kabulüyle tercüme eserler serisi  oluşturmak için çalışmalara başlanmıştır73.  

İlmi  komitenin  toplantılarında  belirlenen  ve  yukarıda  zikredilen  prog‐

ram olduğu gibi kalmamış, çok büyük değişiklikler yapılmıştır. Komitenin  diğer  toplantılarında  üyelerin  fikirlerine  göre  konular  eklenmiş  veya  çıka‐

rılmış,  yazarı  belirlenen  bazı  konuların  yazarı  değişmiş,  yazılan  eserlerden  basılmayanlar  olmuş,  bazı  konularla  ilgili  çalışacak  kimse  bulunamadığın‐

dan  o  konu  hakkında  bir  çalışma  yapılamamıştır.  Ayrıca  ilk  toplantılarda  yazarların telif ücreti almayacağı konusunda anlaşıldıysa da, 1953 yılına ait  İdare  Kurulu  Karar  Defterlerinde  yazarlara  telif  ve  redaksiyon  ücretleri  ödenmesine  dair  kararlar  mevcuttur.  Komitenin  üç  senelik  çalışmasının  sonunda 1953 yılında yayınlanan eserler şunlardır: 

1‐ Fatih ve İstanbul 74 (1. Cilt 1. Sayı)  2‐ Fatih ve İstanbul (2. Cilt 2. Sayı)  3‐ Fatih ve İstanbul (3. Cilt 3‐6. Sayı)  4‐ Fatih ve İstanbul (4. Cilt 7‐12. Sayı) 

5‐ Orhan Seyfi Orhon, İstanbul’un Fethi (Şiir)   6‐ Prof. Dr. Süheyl Ünver, Fatih Aşhanesi   7‐ Asaf Halet Çelebi, Divan Şiirinde İstanbul 

8‐ Prof. Dr. Süheyl Ünver, İstanbul Kalelerinin Tarih İbareleri  9‐ Samiha Ayverdi, Edebi ve Manevi Dünyası İçinde Fatih 

71 İFCA, İlmi Komite 24. Toplantı Zabtı, s. 1, 12 Temmuz 1951.

72 İFCA, İlmi Komite 20. Toplantı Zabtı, s. 1, 24 Aralık 1951.

73 İFCA, İlmi Komite 25. Toplantı Zabtı, s. 1, 2 Ağustos 1951.

74 İstanbul Fethi Derneği tarafından Fatih ve İstanbul adlı bir dergi yayımlanmıştır. 12 sayıyı içeren 4 cilt şeklinde çıkmıştır.

İsmail Habib Sevük, Ahmet Ateş, İsmail Hami Danişmend, Bekir Sıtkı Baykal, Halil İnalcık, Bahattin Ögel, Hikmet Bayur gibi isimlerin fetih, Fatih ve İstanbul ile ilgili makaleleri yayımlanmıştır.

(15)

10‐ İsmail Hami Danişmend, İstanbul Fethinin Medeni Kıymeti  11‐ Feridun Dirimtekin, Fetihten Sonra İstanbul 

12‐ Feridun Dirimtekin, Fetihten Evvel Marmara Surları  13‐ Cahit Okurer, Büyük Fetih 

14‐ Eşref Şefik, Tarihi Türk Güreşleri 

15‐ Nicolo Barbaro, Konstantiniye Muhasarası Ruznamesi(Tercüme)  16‐ Ekrem Hakkı Ayverdi, Fatih Devri Mimarisi 

17‐ İsmail Hakkı Baykal, Enderun Mektebi Tarihi  18‐ İbrahim Hakkı Konyalı, Azadlı Sinan 

19‐ Prof. Dr. Süheyl Ünver, İstanbul’da Sahabe Kabirleri 

20‐ Prof. Dr. Süheyl Ünver, Fatih Devri Hamlelerine Umumi Nazar  21‐ Ekrem Hakkı Ayverdi, Fatih Devri Mimari Eserleri 

22‐ Ekrem Hakkı Ayverdi, Fatih Devri Hattatları ve Hat Sanatı  23‐ Prof. Dr. Süheyl Ünver, Edirne’de Fatih’in Cihannüma Kasrı  24‐ Dr. Bedii N. Şehsuvaroğlu, İstanbul’da 500 Yıllık Sağlık Hayatımız  25‐ İsmail Hami Danişmend, Fatih’in Hayatı ve Fetih Takvimi 

26‐ İsmail Hami Danişmend, Fethin Medeni Kıymeti, (Fransızca ve İngi‐

lizce) 

27‐ Feridun Dirimtekin, Fetihten Sonra İstanbul.( Fransızca ve İngilizce)75b. Fatih Anıtı Meselesi 

Dernek  tüzüğüne  göre  Fatih  Sultan  Mehmet  adına  bir  anıt  yapılması  derneğin amaçları arasındadır. İdare Kurulu bununla ilgili çalışmalara 1950  yılının Mart ayında başlamıştır. Önce anıtın yapılacağı yerin tespiti konusu  üzerinde  durulmuştur.  Bununla  ilgili  olarak  Şehircilik  uzmanı  Prof.  Prost,  Belediye İmar Müşaviri Hüsnü Keseroğlu, İmar Karma Komisyonu Başkanı  Feridun Dirimtekin, Prof. Dr. Süheyl Ünver, Heykeltraş Nejat Sirel ve Yük‐

sek  Mimar  Vasfi  Egeli  3  Nisan  1950  günü  Fatih  anıtının  nereye  dikileceği  konusunu  görüşmek  üzere  İstanbul  Arkeoloji  Müzelerindeki  toplantıya  davet edilmişlerdir76. Yapılan toplantı sonucu bu heyet İstanbul’u gezmiş ve  bir rapor hazırlamıştır. Raporda, Ayasofya ve Sultanahmet arasındaki alana  büyük  bir  anıt  yapılmasının  uygun  olmayacağı  belirtilmiştir.  Saraçhane  başındaki  meydanın  ise  yeni  açılan  yolların  kesişim  noktasında  olması  ve  Fatih  Camii  ile  türbesine  de  yakınlığı  bakımından  anıt  için  en  uygun  yer  olduğu bildirilmiştir77.  

Bu  rapordan  sonra  İdare  Kurulu  kesin  karar  vermeden  önce  Prof.  Bel‐

ling, Prof. Bonatz, Prof. Emin Onat, Prof. Ölsner, Prof. Arif Hikmet Holtay, 

75 Faaliyet ve Mesaisi, s. 11-12; Cumhuriyet, 27 Mayıs 1953, No.10355, s. 8.

76 İFCA, Giden Evrak, S.161, 29 Mart 1950.

77 İFCA, Giden Evrak, S.408, 12 Nisan 1950.

(16)

Prof.  Sedat  Hakkı  Eldem,78  Prof.  Hulki  Eren,  Prof.  Salih  Murat  Uzdilek  ve  Prof. Mustafa İnan’a; bu konudaki bilgi ve tecrübelerinden yararlanmak için  görüşlerinin  istendiği  bir  yazı  göndermiştir79.  Buna  rağmen  anıtın  yeri  ko‐

nusunda kesin bir karar verilememiştir. 

1950 yılının Haziran ayına gelindiğinde yapılması planlanan Fatih anı‐

tının  yerini tespit  etmek üzere katılımcılarını derneğin  belirlediği  bir anket  başlatılmış ve Güzel Sanatlar Komitesine bağlı olarak Anıt ve Heykel Kolu  kurulmuştur80.  Anket  hakkında  ikinci  başkan  İzzet  Akosman’ın  ve  başkan  Aziz  Ogan’ın  verdiği  demece  göre  anıtın  yeri  Saraçhanebaşı  olarak  belir‐

lenmiştir81

Anıt  ve  Heykel  Kolu  ilk  toplantısını  İstanbul  Arkeoloji  Müzelerinde  yapmıştır.  Bu  toplantıya  Yüksek  Mühendisler  Hüsnü  Keseroğlu,  Ragıp  Devres,  Yüksek  Mimarlar  Ertuğrul  Eğilmez,  Hasan  Rıza  Ergezen,  Fikret  Yücel,  Heykeltıraşlar  Nejat  Sirel,  Zühtü  Müridoğlu,  Nusret  Suman,  Kenan  Yontunç, Reha Arıcan, Ratıp Acudoğu, Turgut Pura ve Hüseyin Anka Öz‐

kan  katılmışlardır.  Burada  bir  başkanlık  divanı  oluşturulmasına  da  karar  verilmiş,  yapılan  seçim  sonucunda  kol  başkanlığına  Nejat  Sirel,  başkanve‐

killiklerine  Ragıp  Acudoğu  ve  Ertuğrul  Eğilmez,  raportörlüğe  de  Nusret  Suman getirilmiştir82

Kolun ikinci toplantısında “büyük fetih hadiselerini, o devri ve kahramanla‐

rını yaşatacak, fatih figürünü içeren bir anıtın meydana getirilmesi” kararı oybir‐

liği ile verilmiştir. Devamında anıtın kim tarafından tasarlanacağı tartışma‐

ya açılmıştır. Ertuğrul Eğilmez’in anıtı yapacak kişi veya kişilerin (yerli veya  yabancı)  nasıl seçileceğini sorması  üzerine söz alan Ekrem Hakkı Ayverdi; 

“balyozla kırılmış bir taş parçası dahi olsa bir Türk sanatkârı tarafından yapılacak  eserin tercih edilmesi gerekir” diyerek fikrini beyan etmiştir. Diğer üyelerin de  bu yönde görüş bildirmeleri sonucunda; “500 sene evvelki bir hatıraya yabancı  imzası  koydurmamak  ve  bugünkü  Türk  sanatının  gelecek  nesiller  için  bir  aşama  oluşturacak  milli  bir  sanat  eseri  yaratmak  amacıyla  uluslararası  bir  yarışma  açıl‐

maması  ve  yabancı  bir  sanatçıya  sipariş  verilmemesi”  şeklinde  bir  karar  daha  alınmıştır.  Anıtı  yapacak  kişi  veya  kişilerin  nasıl  seçileceği  konusundaki  tartışmalardan sonra, Türk heykeltıraşlar arasında yapılacak bir fikir (taslak)  yarışmasından sonra seçilecek  proje  üzerinde  kolektif bir çalışma  ile anıtın  meydana getirilmesine oyçokluğu ile karar verilmiştir83

78 İFCA, Giden Evrak, S.559-564, 18 Nisan 1950.

79 İFCA, Giden Evrak, S.618-620, 19 Nisan 1950.

80 İFCA, Giden Evrak, S.1574, 21 Haziran 1950; İFCA, Giden Evrak, S.1577, 28 Haziran 1950.

81 Tağmat, “İstanbul’un Fethinin 500. Yılı”, s. 54; Milliyet, 10 Temmuz 1950, No.69, s.2; Milliyet, 20 Temmuz 1950, No.79, s. 2.

82 İFCA, Anıt ve Heykel Kolu 1. Toplantı Zabtı, s. 1, 28 Haziran 1950.

83 İFCA, Anıt ve Heykel Kolu 2. Toplantı Zabtı, s. 1-5, 5 Temmuz 1950.

(17)

Anıt ve Heykel Kolunda alınan bu kararlar onaylanması için İdare Ku‐

rulu  gündemine  geldiğinde  kararlardan  sadece  ilki  kabul  edilmiş,  diğer  kararlar reddedilerek uluslararası bir yarışma açılacağı Anıt ve Heykel Ko‐

luna  bildirilmiştir.  Bunun  üzerine  Ekrem  Hakkı  Ayverdi;  “heykel  ya  hiç  ya‐

pılmaz, yapılırsa da mutlaka Türk bir  sanatkar tarafından yapılması gerekir” şek‐

lindeki  düşüncesini  ifade  etmiş,  heykeltıraşlar  da  bu  görüşe  katıldıklarını  belirtmişlerdir. Yüksek Mimarlar Ertuğrul Eğilmez ve  Hasan Rıza Ergezen  uluslararası  yarışma  yapılmasından  yana  görüş  beyan  etmişlerdir.  Ayver‐

di’nin görüşü, iki muhalif oya karşı oyçokluğu ile kabul edilerek İdare Ku‐

ruluna bildirilmiştir. Aynı zamanda İdare Kurulu ile ortaya çıkan bu keskin  görüş  ayrılığı  nedeniyle  kolun  çalışmaya  devam  edip  etmeyeceğinin  de  karara bağlanması istenmiştir84

İdare  Kurulu  bu  kararı  da  kabul  etmemiştir.  Bunun  üzerine  Anıt  ve  Heykel  Kolu  3.  birleşiminden  sonra  keskin  görüş  ayrılıkları  nedeniyle  ça‐

lışmalarına  son  vermiş,  Fatih  anıtı  için  yapılacak  çalışmalar  İdare  Kurulu  tarafından yürütülmeye başlanmıştır. 

1950 yılının Eylül ayında İdare Kurulu tarafından Güzel Sanatlar Aka‐

demisine  Fatih anıtı  hakkında  bir  yazı  yazılarak; “bir abide veya heykel dikil‐

mesi  konusunda  projesinin  ve  imalinin  hangi  yollardan  geçilerek  yapılacağı,  jüri  için yerli sanatkarlar veya uluslararası bir yarışma açıldığı taktirde mutad usüllerin  neler olduğunun” derneğe bildirilmesi istenmiştir85

Bu  sırada  Haziran  ayında  başlatılan  anket  sonuçlarına  göre  Saraçhane  başındaki meydan Fatih Anıtının yapılacağı yer olarak seçilmiştir.86 Düzen‐

lenecek yarışma için şartname hazırlanmış, 2 Nisan 1951 tarihli İdare Kuru‐

lu toplantısında onaylanmıştır.87 Şartnameye göre tam anlamıyla bir ulusla‐

rarası yarışma fikrinden vazgeçilmiş, sadece belirlenen 14 yabancı heykeltı‐

raşın katılabileceği, Türk sanatçılar için herhangi  bir sınırlamanın olmadığı  bir yarışma planı yapılmıştır. Yapılacak anıtın yeri Fatih ilçesinde Saraçhane  başındaki  meydan  olarak  belirlenmiştir.  Heykel  ve  heykel  grupları  ile  ge‐

rekli  rölyefler  ve  yazıların  hazırlanması  ve  bunların  yerlerine  dikilmesi,  meydanın  düzenlenmesi  işleri  için  toplam  1  milyon  lira  masraf  öngörül‐

müştür88

Fakat Fatih Anıtı’nın yapılması işi Aziz Ogan başkanlığındaki İdare Ku‐

rulunun  1951’deki  ilk  istifa  kararının  ardından  Fahrettin  Kerim  Gökay  ile 

84 İFCA, Anıt ve Heykel Kolu 3. Toplantı Zabtı, s. 1, 19 Temmuz 1950.

85 İFCA, Giden Evrak, S.1629, 1 Eylül 1950.

86 İFCA, Giden Evrak, S.1683, 28 Kasım 1950.

87 İFCA, Giden Evrak, S.1801, 7 Nisan 1951.

88 Fatih Anıtı Proje Müsabakası, İFCA, s. 1-7.

(18)

yapılan  görüşme  sonucu  maddi  yetersizlikler  gerekçe  gösterilerek  iptal  edilmiştir89

c. Fetihle İlgili Yerlere Konulan Sütun ve Kitabeler 

500. yıl kutlamaları kapsamında dernek üyelerinden Prof. Dr. Ziya Ce‐

mal Büyükaksoy’un önerisiyle, İstanbul’da fetih sırasında ve müteakip gün‐

lerde önemli olayların yaşandığı yerlere konulması için mermer kitabe veya  sütunlar yaptırılmıştır. Bunlar; 

1‐ Edirnekapı Kitabesi: Edirne Kapısı ile Tekfur Sarayı arasındaki gedi‐

ğe konulmuştur. Üzerinde; “Biz sana bir fethi mübin açtık. Hicretin 20 Cemazi‐

ye’l‐evvel  857  ve  Miladın  29  Mayıs  1453  Salı  sabahı  açılan  bu  gedikten  Fatih’in  ordusu İstanbul’a girmiştir” yazmaktadır. 

2‐ Topkapı Kitabesi: Üzerinde; “İstanbul herhalde fethedilecektir. Onu fet‐

hedecek emir ne mutlu emir ve o askerler ne mutlu askerlerdir. Hicretin 20 Cemazi‐

ye’l‐evvel 857 ve Miladın 29 Mayıs 1453 Salı sabahı açılan bu gedikten Türk Ordu‐

su İstanbul’a girmiştir” yazmaktadır. 

3‐Büyükada  Sütunu:  Büyükada’da  meydana  dikilmiştir.  Üzerinde; 

“Büyükada kalesi İstanbul fethinden evvel Kaptanı Derya Baltaoğlu Süleyman Bey  tarafından fethedilmiştir” yazmaktadır. 

4‐  Galata  Kitabesi:  Galata  Kulesinin  duvarına  konmuştur.  Üzerinde; 

“Miladın  29  Mayıs  1453  Salı  günü  Cenevizlilerin  Galata  kolonisi  anahtarlarını  Fatih Sultan Mehmet’e takdim etmiş ve Galata’nın teslimi 1 Haziran Cuma günü  tamamlanmıştır” yazmaktadır. 

5‐ Haliç’in Kasımpaşa Deresi Sütunu: İskele Meydanında dört yol ağ‐

zına  dikilmiştir.  Üzerinde;  “Fatih’in  karadan  geçirdiği  gemiler,  Hicretin  11‐12  Rebiü’l‐ahir 857 ve Miladın 21‐22 Nisan 1453 Cumartesi‐Pazar gecesi bu civardan  denize indirilmiştir” yazmaktadır. 

6‐Akşemsettin Kitabesi: Eyüp Camiinin şadırvan avlusu duvarının dış  yüzüne  konmuştur.  Üzerinde;  “İstanbul’un  manevi  fatihi  Ak  Şemsettin  Meh‐

med 784 sene sonra burada Ebu Eyüb’ül‐Ensari’nin kabrini keşfetmiş olup kendisi  Göynük’te meftundur. Vefatı 15.1.1459” yazmaktadır.  

7‐ Cibali Kitabesi: Cibali surları üzerine konmuştur. Üzerinde; “Hicretin  20 Cemaziy’el‐evvel 857 ve miladın 29 Mayıs 1453 Salı günü Bursa subaşısı Cebe  Ali bey buradaki sur kapısını kırdırıp içeri girdiğinden halk bu civara Cibali demiş‐

tir” yazmaktadır. 

8‐ Beyazıt Sütunu: İstanbul Üniversitesi bahçesine konmuştur. Üzerin‐

de; “Fatih Sultan Mehmet ilk sarayını bu sahada yaptırmıştır” yazmaktadır.  

89 İFCA, Giden Evrak, S.1856, 23 Temmuz 1951.

(19)

9‐  Halıcıoğlu  Kitabesi:  Üzerinde;  “23  Nisan  1453  Pazartesi  günü  seferi  köprü Fatih tarafından bu civarda kurulmuştur” yazmaktadır.  

10‐Balat  Kitabesi:  Balatta  surun  bir  kulesine  konulmuştur.  Üzerinde; 

“23 Nisan 1453 Pazartesi günü seferi köprü Fatih tarafından bu civarda kurdurul‐

muştur” yazmaktadır90

11‐ Ayasofya Kitabesi: Bu kitabe 1953 yılında Ayasofya Müzesi’ne ko‐

nulamamıştır. 2010 yılında Ayasofya Müzesi Müdürü Prof. Dr. Haluk Dur‐

sun tarafından 28 Mayıs 2010 tarihinde cemiyet merkezinden alınarak Aya‐

sofya Müzesi’nin padişah türbeleri kısmında kalan duvara konmuştur. Üze‐

rinde;  “Fatih  Sultan  Mehmed,  fethi  müteakib  buraya  gelerek  Ayasofya’yı  camiye  tahvil etmiştir (1453)” yazmaktadır91

12‐ Uluabad Kitabesi: İstanbulʹun fethinde sancağı surlara ilk diken şe‐

hit Uluabadʹlı Hasan adına Uluabad köyünde dikilmiştir. 

Kitabe ve sütunların  yaptırılıp  yerlerine konulması için  dernek tarafın‐

dan 13.582 lira harcanmıştır92d. Tamir İşleri 

Dernek,  kendi  görev  ve  amaçları  haricinde  bütçesinin  elverdiği  ölçüde  programında  tamir  işlerine  de  yer  vermiştir.  Uzun  zamandır  harap  halde  bulunan Fatih Külliyesi içindeki Fatih’in hanımı Gülbahar Sultanın türbesi‐

nin tamiri ve çevre düzenlemesi yaptırılmış, bu iş için 11.436 lira harcanmış‐

tır.  Aynı  şekilde  atıl  vaziyette  bulunan  Gazi  Osman  Paşa  türbesi  de  1.470  lira  harcanarak  tamir  edilmiştir.  Ayrıca  Milli  Eğitim  Bakanlığı  tarafından  üstlenilen  Fatih  türbesinin  içinin  temizlenip  düzenlenmesi  ve  gümüş  şebe‐

kesi ile avizesinin temizlenip yerine konması işleri derneğe mensup bayan‐

lar tarafından yapılmıştır93

İstanbul’un çeşitli yerlerinde bulunan Fatih devri büyüklerinin türbe ve  mezarlarının  onarımı  için  Milli  Eğitim  Bakanlığı,  Vakıflar  Genel  Müdürlü‐

ğü, İstanbul Belediyesi ve İstanbul Fethi Derneği arasında iş bölümü yapıl‐

mıştır. Derneğin payına düşen 29 kabir ve türbede tamir, çevre düzenleme‐

si, yıkılan taşların düzeltilmesi, kitabesiz olanlara kitabe konulması ve genel  görünüşlerinin düzenlenmesi için 8675 lira 63 kuruş harcanmıştır94

 

90 Faaliyet ve Mesaisi, s. 13-14.

91 İFCA, Faaliyet Raporu (1 Nisan 2010-31 Mart 2012), s. 2; 7 Mayıs 2018’de cemiyetin Çarşıkapı’daki merkezinde Genel Sekreter Dr. İ. Aydın Yüksel ve İdare Müdürü Gülcan Aren ile yapılan röportajdan.

92 Faaliyet ve Mesaisi, s. 13-14.

93 Faaliyet ve Mesaisi, s. 14-16; Milliyet, 12 Ağustos 1952, No.814, s. 1; Fahri Nevruzoğlu, “Fatihin Türbesinde”, Milliyet, 13 Ağustos 1952, No.815, s. 3.

94 Faaliyet ve Mesaisi, s. 14-16.

Referanslar

Benzer Belgeler

Ackley, Associate Curator of Prints, Drawings and Photographs, The Museum of Fine Arts, Boston. Samuel

Oysa başka romanla­ rında aynı şey, bu kadar radikal biçimde söz konusu değil.. - Kimseye anlatamadım

Zaman geçtikçe ve başka tür feminizmleri keşfettikçe Duygu Asena ile feminizme yaklaşımım örtüşmemeye başladıysa da hep onun kadınların bugün

Koca Yaşar, seni elbette çok seven, yere göğe koya­ mayan çok sayıda dostların, milyonlarca okuyucun ve ardında koca bir halk var.. Ama gel gör ki onların

1978/224 s._______________ Kitap, Nadir Nadi’nin gezi yazılarından oluşuyor, ikinci Dünya Savaşı öncesinde Sovyet Rusya ve Polonya’ya yaptığı gezileri, yıllar

Türkiye'nin bu sarmaldan çıkıp ekolojik bir sıçrama yapmasını önerdi ğimizde, bunun için ilk ve küçük adım olarak da Kyoto Protokolü'nü imzalamasını

Forumun sonunda 34 Egeçep bileşeniyle birlikte, Niğde-Ulukışla ve Köyleri Maden Karşıtı Hareket, Niğde Çevre Eğitim ve Kültür Derneği, İç Anadolu Çevre Platformu,

Bugün sizinle birlikte yaklaşık 20 yıl önce UNESCO tarafından kitapları desteklemek, yüceltmek için başlatılan Dünya Kitap Gününü kutlamaktan dolayı memnuniyet ve onur