NEM ve YAĞIŞ

(1)

NEM ve YAĞIŞ

cografyahocasi.com

(2)

NELER ÖĞRENECEKSİNİZ

Bu bölümde nem türlerini, yoğunlaşma türlerini, yağış çeşitlerini ve yeryüzünde yağışın dağılışı konusunu öğreneceksiniz.

Kazanım: 9.1.11. İklim elemanlarının

oluşumunu ve dağılışını açıklar.

(3)

NEM

(4)

Atmosfer içerisinde bulunan su buharına nem adı verilir. Halk arasında neme rutubet de denir.

(5)

Nem, higrometre ile ölçülür

ve nem miktarı gram olarak

ifade edilir.

(6)

SU DÖNGÜSÜ

Yeryüzündeki suların bir kısmı buharlaşmayla bir kısmı da canlıların terlemesiyle gaz hâline geçer ve atmosfere karışır. Atmosfere karışan bu su buharı yoğuşarak tekrar yeryüzüne yağış olarak döner. Sürekli tekrarlanan bu doğa olayına su döngüsü denir.

(7)

Mutlak Nem Mutlak Nem

Maksimum Nem Maksimum Nem

Bağıl Nem Bağıl Nem

NEM TÜRLERİ

(8)

MUTLAK (MEVCUT) NEM

1m³ havanın içerisinde bulunan nemin gram cinsinden ağırlığına mutlak nem adı verilir.

Mutlak nem sıcaklıkla doğru orantılıdır.

Yani sıcaklık arttıkça mutlak nem de artar.

Mutlak Nemin Fazla Olduğu Yerler: Ekvator çevresinde, kıyı kesimlerde, çevresine göre alçakta kalan yerlerde, gündüz ve yaz aylarında fazladır.

Mutlak Nemin Az Olduğu Yerler: Kutup çevrelerinde, karaların iç kesimlerinde, çevresine göre yüksekte kalan yerlerde, gece ve kış aylarında azdır.

(9)

MAKSİMUM NEM (DOYMA MİKTARI)

1 m

³

havanın belirli bir sıcaklıkta taşıyabileceği en fazla nem miktarına maksimum nem denir.

Maksimum nem sıcaklıkla doğru orantılıdır.

Yani sıcaklık arttıkça maksimum nem de artar.

Sıcaklık arttıkça havanın taşıyabileceği nem

miktarı da artar. Maksimum nem sıcak

(özellikle çöller) yerlerde fazla, soğuk

yerlerde (özellikle kutuplar) azdır.

(10)

Sıcaklık (°C) Maksimum Nem (g/m

³

)

30

30,40

20

17,32

10

9,42

0

4,85

-10

2,35

-20

1,06

Sıcaklık arttıkça maksimum nem de artar.

(11)

BAĞIL (NİSBİ, ORANSAL) NEM

Bağıl nem sıcaklıkla ters orantılıdır.

Yani sıcaklık arttıkça bağıl nem azalır.

Havadaki mutlak nemin, maksimum nem miktarına oranına bağıl nem denir.

Bağıl nem yüzde (%) olarak ifade edilir.

Bağıl Nemin Fazla Olduğu Yerler: Tropikal bölgelerde, okyanus ve deniz kıyılarında bağıl nem fazladır.

Bağıl Nemin Az Olduğu Yerler: Çöllerde ve karasal bölgelerde bağıl nem azdır.

(12)

BAĞIL (NİSBİ,ORANSAL) NEM

Bağıl nem %100’e ulaştığında havadaki nem açığı ortadan kalkar. Bu havaya doymuş hava adı verilir.

Havadaki mutlak nem ile maksimum nem arasındaki farka nem açığı denir.

Nem açığı ne kadar az ise bağıl nem o oranda fazla olur.

(13)

(14)

Aşağıda verilen bölgelerle ilgili olarak cümlelerdeki boşlukları uygun ifadelerle tamamlayınız.

A A

B B

B

A A B

(15)

(16)

%59

2,80 g/m³ %46

9,32 g/m³

-

%101

(17)

YOĞUNLAŞMA TÜRLERİ

Bulut Sis Çiy

Kırağı Kırç

Yağmur

Kar Dolu

Havadaki su buharının soğumanın etkisiyle katı ya da sıvı hâle geçmesine yoğunlaşma denir.

(18)

Bulut Atmosferdeki su buharı veya buz kristalleri yığınına bulut denir.

Yüksek Bulutlar (Sirüs)

8-12 km arasında bulunur. Oldukça ince olan bu bulutlar yağış bırakmaz.

Orta Bulutlar (Altokümülüs)

Genellikle 4-5 km arasında bulunup sağanak yağışlara yol açabilir.

Alçak Bulutlar (Stratüs)

0,5-1 km arasında olup diğer bulutlara göre yeryüzüne daha yakındır. Koyu renkli olan bu bulutlar genellikle yağış bırakır.

(19)

Stratüs Kümülüs

Kümülonimbüs Sirüs

(20)

Yağmur

Havadaki su buharının yoğunlaşarak yer çekiminin etkisiyle su damlacıkları şeklinde yeryüzüne düşmesiyle oluşur.

(21)

Sis

Sıcak ve nemli bir havanın soğuk bir zemine temas etmesiyle ya da soğuk ve sıcak hava kütlelerinin birbiriyle karşılaşması sonucu sis oluşur.

(22)

Çiy

Nemli havanın soğuk zeminler üzerinde su damlacıkları şeklinde yoğunlaşması ile çiy oluşur. İlkbahar ve sonbahar mevsimleri çiy oluşumu için en uygun zamandır.

(23)

Kar Havadaki su buharının yoğunlaşarak yer çekiminin etkisiyle buz

kristalleri şeklinde yere düşmesidir.

(24)

Dolu Yağmur damlalarının aniden donarak buz kristalleri hâlinde yere

düşmesine denir.

(25)

Kırağı

0°C'nin altında yoğunlaşan su buharının buz kiristalleri şeklinde oluşturduğu yoğunlaşma türüne kırağı adı verilir.

(26)

Kırç

Su buharının 0°C'nin altında yoğunlaşması ile kırç oluşur. Kırağıdan ayrılan yanı buz tabakası halinde olmasıdır.

(27)

 

(28)

YAĞIŞ

(29)

Havadaki su buharının yoğunlaşarak sıvı ya da katı hâlde yere düşmesine yağış denir. Yağış miktarı plüviyometre denilen aletle ölçülür ve kg/m³ olarak ifade edilir.

Havadaki su buharının yoğunlaşarak sıvı ya da katı hâlde yere düşmesine yağış denir. Yağış miktarı plüviyometre denilen aletle ölçülür ve kg/m³ olarak ifade edilir.

Plüviyometre

(30)

Yamaç Yağışları

Yamaç Yağışları Cephe Yağışları Cephe Yağışları Yükselim Yağışları Yükselim Yağışları

YAĞIŞ ÇEŞİTLERİ

(31)

YAMAÇ (OROGRAFİK) YAĞIŞLARI

Hava kütlesinin dağ yamacı boyunca yükselerek yoğunlaşmasıyla oluşur.

Dünyada Yamaç Yağışları: Güneydoğu Asya ve Batı Avrupa kıyılarında görülür.

(32)

Yamaç yağışları genellikle dağların kıyıya paralel olarak uzandığı alanlarda görülür.

(33)

CEPHE (FRONTAL) YAĞIŞLARI

Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaşma alanlarında cephe yağışları meydana gelir.

Dünyada Cephe Yağışları: Akdeniz iklim kuşağı (kış mevsimi), orta kuşak ve 60° enlemlerinde görülür.

(34)

YÜKSELİM (KONVEKSİYONEL) YAĞIŞLARI

Isınarak yükselen havanın aniden yoğunlaşması sonucu yükselim yağışları meydana gelir.

Dünyada Yükselim Yağışları: Ekvator’da yıl boyunca, orta kuşaktaki karasal bölgelerde ise ilkbahar ve yaz aylarında görülür.

(35)

(36)

YERYÜZÜNDE YAĞIŞIN DAĞILIŞI

Dünyada en çok yağış alan yerler

• Ekvator ve çevresi (Amazon ve Kongo havzaları ile Güneydoğu Asya Adaları)

• Güneydoğu Asya kıyıları (Hindistan, Bangladeş, Çin’in güneydoğusu, Japonya vb.)

• Orta kuşak karalarının batı kıyıları (Kuzey Amerika’nın Alaska kıyıları, Batı Avrupa vb.)

• Güney Amerika’nın güneybatısı, Madagaskar ve Avustralya’nın doğusu

Dünyada en az yağış alan yerler

• Kutup bölgeleri

• 30° DYB alanları

• Soğuk su akıntılarının görüldüğü kıyılar

• Denizlerden ve okyanuslardan uzak, etrafı dağlarla çevrili alanlar

(37)

Orografik yağışlar, denizden gelen nemli hava kütlelerinin kıyı çizgisine paralel uzanan dağ sıralarına çarparak yükselmesi sonucu meydana gelir.

Buna göre, aşağıdaki yerlerin hangisinde yıl içinde orografik yağışların daha fazla görülmesi beklenir?

A) Ilgaz Dağları’nın güney yamaçlarında

B) Doğu Karadeniz Dağları’nın güney yamaçlarında C) Aydın Dağları’nın kuzey yamaçlarında

D) Küre Dağları’nın kuzey yamaçlarında E) Toros Dağları’nın kuzey yamaçlarında

2011-YGS

(38)

Bu tabloya göre K, L, M, N ve P merkezleriyle ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) K’nin bağıl nem oranı % 50’dir.

B) L’de yağış oluşmamıştır.

C) M’de yağış oluşmuştur.

D) En fazla buharlaşma N’dedir.

E) En fazla yoğuşma miktarı P’dedir.

2012-YGS

(39)

Buna göre, bulut ile yeryüzü arasındaki sıcaklık değişim grafiği aşağıdakilerden hangisidir?

2012-YGS

Yanda verilen şekilde bir yerdeki yağışın oluşumundan yeryüzüne düşene kadar olan sıcaklık değişimi gösterilmiştir.

(40)

ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME

(41)

Sıcak ve soğuk hava kütlelerinin karşılaşma alanlarında ………..

yağışları meydana gelir.

Bağıl nem ile sıcaklık arasında ... orantı vardır.

1 m

³

havanın belirli bir sıcaklıkta taşıyabileceği en fazla nem miktarına

………. nem denir.

Nemli havanın soğuk zeminler üzerinde su damlacıkları şeklinde yoğunlaşması ile ……… oluşur.

Atmosfer içerisinde bulunan su buharına ………. adı verilir. nem

çiy

maksimum

ters

cephe

BOŞLUK DOLDURMA

(42)

Mevsimler arası yağış farkı fazla ise yağış rejimi düzensiz, fark az ise yağış rejimi düzenlidir.

Çöllerde ve karasal bölgelerde sıcaklığın fazla olmasından dolayı bağıl nem de fazladır.

Kutup bölgeleri, 30° DYB alanları, soğuk su akıntılarının görüldüğü kıyılar, denizlerden ve okyanuslardan uzak alanlar dünyada en çok yağış alan yerlerdir.

Alçalıcı hava hareketleri nem açığını büyüttüğü için yağış oluşmaz.

Nem, higrometre ile ölçülür ve nem miktarı gram olarak ifade edilir.

DOĞRU-YANLIŞ

(43)

1) Aşağıda oluşumlarına göre yağış türlerine ait bazı özellikler verilmiştir.

I. Isınan havanın yükselmesi sonucunda oluşmaktadır.

II. Dağların kıyı çizgisine paralel şekilde uzandığı yerlerde oluşmaktadır.

III. Sıcaklık bakımından farklı iki hava kütlesinin karşılaşma alanlarında oluşmaktadır.

Bu bilgilerin yağış türleri ile doğru eşleştirmesi aşağıdakilerden hangisidir?

Cephesel Yükselim Yamaç Yağış Yağışı Yağışı

A) I II III

B) II III I

C) II I III D) III I II E) I III II

(44)

2) Aşağıda verilen yağış türlerinden hangisi yer yüzeyinde ve 0 °C nin üzerindeki sıcaklıklarda oluşmaktadır?

A) Yağmur B) Dolu

C) Kar

D) Kırağı

E) Çiy

(45)

3) Haritada numaralandırılarak verilen yerlerin hangilerinde mutlak nem oranı yıl boyunca diğerlerinden daha fazladır?

A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve II

D) I ve IV

E) II ve III

(46)

I. P hava kütlesinin yağış oluşma ihtimali diğerlerinden daha fazladır.

II. Verilen hava kütlelerinin hepsinin mutlak nemi 8 gr olsaydı bağıl nem oranı en fazla olan hava kütlesi T olurdu.

III. Hava kütlelerinin hepsinin sıcaklığı 26 ^oC olsaydı bağıl nem oranları değişmezdi.

4) Tablodaki bilgilere bakıldığında yukarıda verilen bilgilerden hangileri söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II

E) II ve III

Tabloda P, R ve T hava kütlelerine ait bilgiler verilmiştir.

(47)