KARAKTER VE DEĞER EĞİTİMİ
7. HAFTA – 1. DERS
Sunu içeriği
Etik ve Mesleki Değerler Eğitimde Etiğin Önemi
Etik ve Mesleki Değerler
Etik sözcüğü yunanca “karakter”,”adet”,”usul”,veya “gelenek” anlamına gelen “ETHOS” sözcüğünden türetilmiştir.
Etik; insanların kurduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan değerleri,
normları,kuralları, DOĞRU-YANLIŞ ya da İYİ-KÖTÜ gibi ahlaksal açıdan araştıran bir felsefe disiplinidir BASİT BİR ANLATIMLA ETİK, DOĞRU VE YANLIŞ ÖLÇÜTLERİDİR.
Aslında etik ve ahlak birbirinden farklı kavramlardır. Ancak pek çok bu kavramların aynı anlamda kullanıldığını görmekteyiz.
Etik ve ahlakın özdeş olmamasının nedeni,etiğin ahlak felsefesi olması ,ahlakın ise etiğin araştırma konusu olmasındandır.
Etik kuramlar,ahlakın özü,kökeni ve toplumsal yaşamdaki işlevinin yanı sıra ,insanların bir arada yaşayabilmelerinin gerekleri,toplumsal yaşamın normları ve değerleri kişilerle toplum arasındaki ilişkiler,bireysel yaşamın amacı ve anlamı üstüne görüşleri dile getirir.
MESLEK ETİĞİ
Günümüzde meslek etiğine olan ilginin giderek artmasının nedeni kimi mesleklerde karşılaşılan etik sorunlarını artması ya da artan sorunların farkına varılmasıdır (Tepe,2000,1).
Meslek Etiği: Meslek etiği ,özellikle doğrudan doğruya insanla ilgili mesleklerde uyulması gereken davranış kuralları olarak tanımlanabilir.
Meslek etiğinin en önemli yanlarından biri ,dünyanın neresinde olursan olsun,aynı meslekte çalışan bireylerin bu davranış kurallarına uygun davranmalarının gerekli olmasıdır (Kuçuradi,1988,21).
Meslek etiğinin temelinde insanlarla ilişkiler yatar.
Aynı meslekten bireylerin birbirleri ile ilişkilerinde belli davranış kalıplarına uymaları meslek etiğinin gereğidir( Aydın ,1993,71).
Mesleki etik ,grup onu koruduğu sürece yürürlükte kalabilen ve bireylere emreden,onları şu ya da bu şekilde davranmaya zorlayan ,kişisel eğilimlerine bir sınır çizen ve daha ileri gitmelerine engel olan kurallardan oluşmuştur (Durkheim,1949,13).
Mesleki etiğin en ayırdedici özelliği,mesleği yerine getirirken işlenen kusurların,meslek çevresi dışında çok fazla tepki görmemesi,kamu vicdanının bu tür kusurlara ilgisiz kalmasıdır.
Kamu vicdanının bu kusurlara ilgisiz kalmasının nedeni ise bu ilkelerin toplumun bütün organları arasında ortak olmamasıdır.
Etik ilkeler ,herkesin görmediği görevleri düzenler,onun için herkes bu görevlerin ne olduğunu,ne olması gerektiğini,bu görevleri yerine getiren bireylerin özel ilişkilerinin ne olması gerektiğini bilemez (Durkheim,1949,12).
Toplum içinde mesleki etik ilkelerini oluşturacak ve bu ilkelerin yürütülmesini denetleyecek özel bazı guruplara gereksinim vardır.
Mesleki guruplar ne kadar sağlam ve örgütlü olurlarsa,mesleki etik de o kadar gelişir ve saygınlık kazanır.Mesleki etik kuralları olarak belirlenen üyelerinin genel ve ortak olan davranış biçimlerini tanımlayan ilkelerin üç temel işlevi vardır.
1. Yetersiz ve ilkesiz üyeleri ayırmak 2. Meslek içi rekabeti düzenlemek 3. Hizmet ideallerini korumak
Bunun yanında mesleki etik ilkelerinin gurubun diğer üyeleri ve toplum ile ilişkilerini düzenleme işlevleri de vardır.
EĞİTİMDE ETİĞİN ÖNEMİ
Eğitim insanı doğumdan ölüme etkileyen ve bir şekle sokmaya çalışan bir süreçtir.Etik ise insanın ne yapmalıyım?Nasıl yapmalıyım? Sorularına vermeye çalıştığı yanıttır.Eğitim ve etik arasında bu anlamda zorunlu bir ilişki vardır.
Buradan hareketle eğitim,yaşam boyunca süren ”etik bir kendini tanıma sürecidir”.
Her tür eğitim etkinliğinde temel olarak dört boyut üzerinde durulması gerekmektedir.Bu boyutlar;”amaç”,”kapsam”,”yöntem” ve “değerlendirme “dir.
Bu boyutlar aynı zamanda eğitim programlarının geliştirilmesinde sorulan dört sorunun da yanıtını oluşturmaktadır.
Niçin? sorusunun yanıtını amaç boyutu oluşturmaktadır.
Ne ? sorusunun yanıtını ise kapsam boyutunda verilir.
Nasıl ? Sorusu yöntem boyutunda yanıtlanır.
Ne oldu? Sorusu ise değerlendirme boyutunda elde edilen bilgilerle yanıtlanabilir.
Etik çok önemli bir tartışma alanıdır.Bu nedenle aşağıda eğitim-öğretim alanında bazı tartışmalara yer verilmiştir.
1-Eğitimin niteliğinin ve yapısının insanlığın bu gününü ve geleceğini etkilemesi:
2-Eğitimin insan davranışını değiştirme amacı gütmesi
Eğitim en genel anlamda ,bireylere kendi yaşantıları yoluyla istendik davranışları kazandırma süreci olarak tanımlanmaktadır.
Eğitimin tanımı ile birlikte etik tartışma ve sorgulamaların da başlaması kaçınılmazdır.
Yukarıdaki tanımda bireylere istendik davranışların kazandırılmasından söz etmekteyiz.
Ancak,bireylere kazandırılacak davranışların kime göre istendik olacağı,diğer bir deyişle hangi amaçlarla eğitim ve öğretim yapılacağı etik bir tartışmayı gerekli kılmaktadır.
3-Eğitim-öğretim sürecinde insan davranışını değiştirmek amacı ile çeşitli yöntemler kullanılması Eğitimi sunan kişilerin eğitim yöntemlerine ilişkin bilgi ve yaklaşımları, öğrencilerin öğrenme
yöntemlerini de belirtmektedir.
Okullar ,öğrencilerin mutlu, sağlıklı ve özgür biçimde yaşayarak kendilerini gerçekleştirdiği yerler olmalıdır. Ancak okullarımız çocukların azarlandığı ve notun tehdit unsuru olduğu yerler
olmamalıdır.Bu durumda okullar;bireylere doğru davranışların kazandırıldığı gerçek öğrenme ve gelişme merkezleri olmalıdır. Okullar, demokrasi, insan hakları, özgürlük, sevgi, saygı ve hoşgörü gibi değerleri kazandıran ve kavramalara ilşkin tutumları pekiştiren kurumlar olması gerekmektedir. Ancak körü körüne itaat ve disiplinin olduğu kurumlar olmamalıdır.
Eğitim programının içeriğine nasıl karar verildiği
Öğrencilere neyin ne kadar öğretileceği konusunda karar verilmesi ve bu kararların toplumun ve öğrencilerin yararlarına uygun olmasının sağlanması eğitimin kapsam boyutundaki etik tartışmalarının önemli bir noktasını oluşturmaktadır. İşte bu noktada eğitim programının içeriği ve beklenen sonuçları eğitim etiği açısından çok önemlidir.
Eğitim Öğretimin değerlendirme boyutu
Öğrencilerin değerlendirilmesi sürecinde yansız,doğru ölçme ve değerlendirme tekniklerinin kullanılması kadar,değerlendirme ve yönlendirme sürecinin etik değerlendirmeler ve
yaklaşımları da içermesi gerekmektedir. Okullardaki değerlendirme sürecinde öğrencilerin her türlü ayrımcılıktan uzak tutularak,yansız ve objektif biçimde değerlendirilmeleri üzerine önemle durulmalıdır.
Eğitimcilerin etik tutumları
Meslek etiği ilkelerinin evrensel değerler üzerine kurulu olduğu gerçeğinden hareket
edildiğinde branşı ne olursa olsun,hangi düzeyde öğretim etkinliğinde bulunursa bulunsun,bir öğretmenin bazı etik ilkeler doğrultusunda davranmasını beklemek yanlış olmayacaktır.
Öğretmenlik yalnızca birtakım bilgilerin aktarılmasını kapsayan bir meslek olmanın ötesinde ,genç nesillere değerler kazandırılması hedefini de içeren bir meslektir.
Kaynak: http://etik.meb.gov.tr/egitim.html
