Wie mein Kind die Sprache entdeckt
Für die Entdeckung der Sprache braucht es drei wichtige Voraussetzungen:
1. Die Fähigkeit, sich etwas nicht Vorhandenes vorzustellen: Repräsentation >
Auseinandersetzung mit der Gegenstandswelt (ICH-GEGENSTAND)
2. Eine stabile Bindung und die Lust, dem „Du“ etwas mitzuteilen: Kommunikation >
Auseinandersetzung mit der Personenwelt (ICH-DU)
3. Das Wissen, dass sich die Wörter in verlässlicher Weise auf etwas beziehen: Sprachver- stehen > Verbindung von Gegenstands- und Personenwelt (ICH-DU-GEGENSTAND)
ICH – GEGENSTAND ICH – DU – GEGENSTAND ICH – DU
9 – 12 Monate
Sinneserfahrungen
Alles ist spannend!
Das Erkunden der Welt mit allen Sinnen ist für die Sprachentwick- lung zentral.
Triangulärer Blickkontakt
Das Kind schaut, was die Bezugs- person zu einem Ding oder Ereignis meint. So lernt es, Wörter mit Ge- genständen und Handlungen zu verknüpfen.
Sich autonom fortbewegen
Mit dem Krabbeln beginnt das Kind, die Welt auf eigene Faust zu erkunden.
Erstmals kann es selbstbestimmt weggehen und damit auch aktiv das Getrenntsein erfahren.
.
12 – 24 Monate
Funktionsspiel und Spuren hinterlassen
Das Kind lernt, die Dinge ihrer Funktion entsprechend zu gebrau- chen und macht eine wichtige Ent- deckung: Es kann mit seinen Tätig- keiten Spuren hinterlassen und diesen eine Bedeutung geben.
Erste Wörter verstehen und sprechen
Das Kind beginnt den Zusammen- hang zu begreifen zwischen Wör- tern, die es hört, und dem, was sie bezeichnen. Es lernt, erste Wörter zu verstehen und zu sprechen. Es entdeckt, dass es mit diesen Wör- tern etwas bewirken kann.
Es schaut in die Bücher und reali- siert, dass die Bilder nicht hier und jetzt Vorhandenes abbilden.
Erste Schritte und „Nein!“
Das Kind erforscht die Welt und wird dadurch zunehmend mit dem Wort
„nein“ konfrontiert. Dadurch erfährt es, dass die anderen nicht automa- tisch wissen, was es will. Es muss seine Bedürfnisse mitteilen!
Und weil es so interessant ist, beginnt das Kind bald, ebenfalls „nein“ zu sagen. Es entdeckt, dass es auch mit der Sprache die Welt verändern kann.
24-36 Monate
Aufbau von Vorstellungen und Symbolspiel
Das Kind entwickelt erste Vorstel- lungen und kann sich im Spiel auf etwas beziehen, das nicht hier und jetzt vorhanden ist. Es kann einfa- che symbolische Handlungen zu einer Abfolge verbinden und auch Zusammenhänge zwischen Bildern (z.B. in Büchern) herstellen.
Aufbau der Sprache
Das Kind beginnt zu fragen (Was ist das? Wo ist das?) und erweitert so rasant seinen Wortschatz. Es kann nun mehrere Wörter zu Sätzen verknüpfen.
Entdeckung des ICH
Das Kind erkennt sich im Spiegel, nennt sich beim Namen und sagt bald auch „Ich“. Es freut sich, wenn ihm etwas gelingt, realisiert aber auch auftauchende Schwie- rigkeiten und kann sich sehr dar- über ärgern.
Ab 36 Monaten
Rollenspiel
Das Kind kann sich ganze Ereignisse vorstellen und ein entsprechendes Spiel planen: Es sucht die passen- den Dinge zusammen und kann Fehlendes durch etwas anderes ersetzen.
Geschichten verstehen und erzählen
Das Kind beginnt Zusammenhänge zwischen Ereignissen zu verstehen und fragt „Warum?“. Es kann ein- fache (Bilderbuch-)Geschichten verstehen und von seinen Erleb- nissen berichten.
Entdeckung des WIR Spiel mit Gleichaltrigen
Das Kind ist im Austausch mit Gleichaltrigen nicht mehr auf die Unterstützung vertrauter Erwach- sener angewiesen. Es kann selbst- ständig mit Gleichaltrigen spielen und Gespräche führen.
Wie kann ich mein Kind unterstützen?
• Spielen: Das Kind ausprobieren, erforschen lassen, allein und mit anderen Kindern. Sich auf Symbolspiele und Rollenspiele einlassen und diese unterstützen: Sie sind für die Sprachentwicklung wichtiger als beispielsweise Dominos oder Puzzles.
• Zuhören, Fragen stellen und die Welt erklären: Dem Kind zuhören und echte Fragen stellen. Beobachten, was es versteht und womit es sich beschäftigt und darüber spre- chen. Das Kind nicht "zutexten".
•
Ich und Du: Dem Kind als DU gegenübertreten. Es in seiner Eigenständigkeit und Eigen- willigkeit unterstützen, sich aber auch mit einem klaren Nein abgrenzen.
Entwickelt für die Beratung von Eltern im Rahmen von Leseförderungsprojekten des SIKJM, Zürich (www.sikjm.ch) und anderen Beratungssituationen (Logopädische Praxen, Mütterberatung, Frühförderangebote).
In Zusammenarbeit mit Dr. Barbara Zollinger vom Zentrum für kleine Kinder, Winterthur (www.kinder.ch)
Çocuğumun dili keşfedişi
Çocuğun dili keşfedebilmesi için üç önemli şarta ihtiyacı vardır:
1. Olmayan bir şeyi hayal edebilme yeteneği: Temsil >
Nesnelerin dünyasıyla yüzleşme (BEN-NESNE)
2. Sağlam bir bağ ve „Sen“ ile irtibat kurma isteği: Bildirişim >
Kişilerin dünyasıyla yüzleşme (BEN-SEN)
3. Sözcüklerin bir şey ifade ettiğini bilme: Dil anlama yeteneği >
Nesneler ile kişiler dünyası arasında bağlantı kurabilme (BEN-SEN-NESNE)
BEN - NESNE BEN – SEN – NESNE BEN - SEN
9 – 12 aylık
Algılama tecrübeleri
Her şey heyecanlı!
Dünyayı tüm duyularla keşfetmek dil gelişimi için merkezi ve önemli.
Üçlü göz teması
Çocuk, örnek aldığı kişinin bir nes- ne veya olay hakkında ne söylemek istediğine bakar. Böylelikle çocuk sözcükleri nesnelerle ve olaylarlar- la birleştirmeyi öğrenir.
Bağımsız hareket etmek
Çocuk emekleme yaşına geldiğinde dünyayı kendi başına keşfetmeye baş- lar. Ilk defa kendi başına uzaklaşabilir ve aktif şekilde kendi başına kalmayı tecrübe eder.
12 – 24 aylık
İşlevsel oyun ve iz bırak- mak
Çocuk nesneleri işlevlerine uygun şekilde kullanmayı öğrenir ve böy- lece önemli bir şey keşfeder:
Yaptıklarıyla iz bırakabilir ve buna bir anlam verir.
İlk sözcükleri anlamak ve söylemek
Çocuk duyduğu kelimeleri ve on- ların ne anlama geldiğini kavra- maya başlar. İlk sözcüklerini anla- maya ve söylemeye çalışır. Kelime- lerle birşeylere etki edebildiğini keşfeder. Çocuk kitaplara bakıp, içindeki resimlerin o an orada ol- mayan birşeyleri gösterdiğini kav- rar.
İlk adımlar ve „Hayır!“
Çocuk dünyayı inceler ve artan bir şekilde „hayır“ kelimesiyle karşılaşır.
Böylelikle çocuk diğer kişilerin onun ne istediğini kendi kendilerine bile- meyeceklerini öğrenir. İhtiyaçlarını bildirmek zorundadır! Ve bu çok ilginç olduğu için, kendisi de „hayır“ demeye başlar. Çocuk konuşarak dünyayı değiştirebildiğini keşfeder.
24-36 aylık
İmgelerin tasarlanması ve sembol oyunları
Çocuk ilk imgelerini oluşturur ve oynarken o an orada olmayan bir şeyi kastedebilir.. Çocuk bir dizi basit sembolik hareketleri birbirine bağlayabilir ve (kitaplardaki)
resimler arasında bağlantı kurabilir.
Dilin yapılanması
Çocuk soru sormaya başlar (Bu ne? Bu nerde?) ve böylece son derece hızlı şekilde kelime hazine- sini geliştirir. Çocuk şimdi bir çok kelimeyi birleştirip cümle kurabilir.
BEN olmayı keşfetme
Çocuk aynada kendini tanır ve kendine ismiyle hitap eder. Yakında
„Ben“ demesini de öğenir. Bir şeyler yapabildiğinde sevinir, fakat ortaya çıkan zorlukları da anlar ve bunun için de çok sinirlenebilir.
36 aydan sonra
Canlandırma oyunu
Çocuk olayları bütün olarak beynin- de canlandırabilir ve buna uygun oyun planlayabilir: Bununla ilgili uygun malzemeleri temin eder ve eksik kalanı bir başkasıyla değiştire- bilir.
Hikayeleri anlamak ve anlatmak
Çocuk olaylar arasındaki bağları anlamaya başlar ve „Neden?“ diye sorar. Çocuk basit (resimli kitapta- ki) hikayeleri anlayabilir ve yaşadıklarını anlatabilir
BİZ olmayı keşfetme Yaşıtlarıyla oynama
Çocuk yaşıtları ile iletişim haliney- ken tanıdığı yetişkinlerin yardımına artık ihtiyaç duymaz. Çocuk kendi başına yaşıtları ile oynayıp konuşa- bilir..
Çocuğumu nasıl destekleyebilirim?
• Oynamak: Çocuk yanlız başına ve de diğer çocuklarla birlikte deneyebilmeli, keşfedebil- meli. Sembollü ve rol oyunlarına izin vermeli ve onları desteklemeli: Bunlar çocuğun dil gelişimi için mesela domino veya yapboz oyunlarından daha önemlidir.
• Dinlemek, soru sormak ve dünya hakkında bilgi vermek: Çocuğu dinlemek ve sahici so- rular sormak. Çocuğun neleri anladığını ve neyle ilgilendiğini gözlemleyip bunlar hakkın- da konuşmak. Çocuğu lafa boğmamak..
•
Ben ve Sen: Çocuğa SEN diye hitap etmek. Ona bağımsız olmakta ve kişilik kazanmakta yardımcı olmak, fakat gerektiğinde hayır diyerek sınırlarını belirlemek.
Bu broşür okumayı teşvik projeleri kapsamında ailelere danışmanlık hizmeti verebilmek amacıyla ‚Zentrum für kleine Kinder’, Winterthur (www.kinder.ch) kuruluşundan Dr. Barbara Zollinger işbirliğiyle SIKJM, Zürich (www.sikjm.ch) ve diğer danışma kuruluşları (logopedi merkezleri, anne danışmanlığı, okulöncesi hizmetler) için geliştirilmiştir.
Si e zbulon gjuhën fëmija im:
Për zbulimin e gjuhës janë të rëndësishëm tre faktorë:
1. Aftësia për të imagjinuar diçka që nuk ekziston: Riprezantim >
Ballafaqimi me botën e objekteve (UNË – OBJEKTI)
2. Nje lidhje stabile dhe dëshirën t’i thuash diçka tjetrit: Komunikimi >
Ballafaqimi me botën njerëzore (UNË – TI)
3. Të dish që fjalët janë të lidhura me diçka konkrete: Kuptimi i gjuhës >
Lidhja e botës njerëzore me objektet (UNË – TI – OBJEKTI)
UNË – OBJEKTI UNË – TI – OBJEKTI UNË – TI
9 – 12 Muaj
Përvojat shqisore
Çdo gjë është emocionuese!
Eksplorimi i botës me të gjitha shqisat është shumë i rëndësishëm për zhvillimin e gjuhës.
Kontakt trëkendësh me sy
Fëmija shikon, çfarë bën mamaja me një objekt apo një ngjarje.
Kështu ai mëson të lidhë fjalët me objektet dhe veprimet.
Lëvizja autonome
Duke u zvarritur fëmija fillon të zbulojë vetë botën e tij. Kështu ai mëson të largohet dhe të përjetojë ndjenjën e të qënit i ndarë nga mamaja.
12 – 24 Muaj
Loja funksionale dhe të lënit gjurmë
Fëmija mëson t’i përdorë gjërat sipas funksionit të tyre dhe bën një zbulim të rëndësishëm: Ai mund të lërë gjurmë me aktivitetet e tij dhe t‘u japë këtyre një kuptim.
Ai kupton dhe flet fjalët e para
Fëmija fillon të kuptojë lidhjen mes fjalëve që dëgjon dhe kuptimit të tyre. Ai mëson të kuptojë dhe të flasë fjalët e para. Dhe ai zbulon se mund të shkaktojë diçka me këto fjalë.
Ai shikon librat dhe kupton se figu- rat paraqesin diçka.
Hapat e para dhe “JO”
Fëmija hulumton botën dhe ballafaqo- het gjithnjë e më shpesh me fjalën
"jo". Kështu ai mëson se të tjerët nuk e dinë automatikisht se çfarë do ai. Ai duhet të komunikojë nevojat e tij! Dhe meqë është aq interesante, fëmija fillon edhe vetë të thote "jo". Ai zbulon se mund të ndryshojë botën me gjuhën e tij.
24-36 Muaj
Zhvillimi i koncepteve dhe lojërave simbolike
Fëmija zhvillon idetë e tij fillestare dhe u referohet në lojë gjërave që i ka njohur këtu dhe aty.
Ai mund të lidhë veprimet e thjeshta simbolike me pasojat që ato shkak- tojnë dhe gjithashtu të bëjë lidhje midis imazheve (p.sh. në libra).
Ndërtimi i gjuhës
Fëmija fillon të pyesë (Ç'është kjo?
Ku është kjo?) dhe zgjeron në mënyrë të shpejtë fjalorin e tij. Ai tani mund të lidhë disa fjalë dhe të krijojë fjali.
Zbulimi i “UNË”
Fëmija njeh veten në pasqyrë, di tashmë emrin e tij, dhe thotë edhe
"UNË". Ai kënaqet kur arrin diçka, por kupton edhe vështirësitë që i dalin rrugës dhe mund edhe të nxehet shumë.
Ab 36 Muaj
Lojëra me role
Fëmija mund të imagjinojë ngjarjet të tëra dhe te organizojë nje lojë të caktuar: Ai kërkon gjërat që i duhen dhe mund të zëvendësojë diçka me diçka tjetër që i mungon.
Kuptojnë dhe tregojnë histori
Fëmija fillon të kuptojë marrëdhë- niet midis ngjarjeve dhe pyet
"Pse?". Ai mund të kuptojë histori të thjeshta nga librat me figura dhe të tregojë përjetimet e tij.
Zbulimi i NE
Lojë me moshataret
Në kontakt me moshatarët e tij fëmija nuk është më i varur nga mbështetja e një të rrituri të besu- ar. Ai mund të luajë në mënyrë të pavarur me shokët e tij
dhe të bëjë biseda me ta.
Si mund ta mbështes fëmijën tim?
• Loja: Lëreni fëmijën të provojë, te hulumtojë, vetëm dhe me fëmijët e tjerë. Angazhojeni në lojëra simbolike dhe me role të ndryshme dhe mbështeteni atë: Ju vetë jeni më të rëndësishëm për zhvillimin e gjuhës së tij për të sesa Dominos ose puzzles.
• Dëgjoni, bëni pyetje dhe shpjegoni botën: Dëgjojeni fëmijën dhe bëni pyetje reale. Dëg- joni me vëmendje se çfarë kupton, me çfarë merret dhe për çfarë flet fëmija juaj. Mos i flisni vetëm ju pa pushim.
• UNË dhe TI: Balafaqohuni me fëmijën si TI. Ndihmojeni në pavarësinë dhe kokëfortësinë e tij, por vini dhe kufij me një JO të qartë.
Ky tekst është zhvilluar për këshillimin e prindërve në kuadër të projekteve të leximit të SIKJM, Zyrih
(www.sikjm.ch) dhe situatave të tjera të këshillimit (Këshillëtoreve logopedike, klinikave të fëmijëve, ofertave të këshillimit që në muajt e parë të jetës). Në bashkëpunim me Dr. Barbara Zollinger nga qendra për fëmijët e vegjël, Winterthur (www.kinder.ch)
