HER ŞEY BEYİNDE BAŞLIYOR

(1)

DİNLEME

(2)

HER ŞEY BEYİNDE BAŞLIYOR

(3)

DİNLEME TÜRLERİ VE ETKİN DİNLEME

“Söz gümüş ise sükut altındır”

Türk Atasözü

(4)

ETKĠLĠ ĠLETĠġĠM

KonuĢma ve Aktarma

Becerisi

Alma ve Dinleme

Becerisi

(5)

Konuşma ve Aktarma

Becerisi

(6)

DÜŞÜNDÜĞÜNÜZ

SÖYLEMEK İSTEDİKLERİNİZ

SÖYLEDİĞİNİZİ SANDIĞINIZ SÖYLEDİĞİNİZ

KonuĢmacıysanız

(7)

ETKĠLĠ BĠR KONUġMACI;

 Kiminle konuştuğunu ve konuşmanın amacını bilir.

 Anlaşılır bir dille konuşur.

 Zarif bir şekilde ve nazik bir dille konuşur.

 Göz kontağı kurar.

 Beden dilini kullanır.

 Özgüvenlidir ve karşı tarafa güven verir.

 Karşı tarafa konuşma fırsat verir.

(8)

DÜġÜNDÜKLERINIZI

ANLAġILIR ġEKĠLDE SÖYLEMEK ĠSTEDĠĞĠNĠZDE;

 Ġleteceğiniz mesaj kısa ne net olmalıdır.

 “Ben” dilini kullanmalısınız.

 Mesajınızın kime iletildiği açık olmalıdır.

 Etkili bir iletişim için sorun durumunda, problemin çözümü için seçenekler sunmalısınız.

 Ġleteceğiniz mesaj, sürdürülen konuşmanın içeriği ile tutarlı olmalıdır.

 Dinleyiciden hangi davranışı gerçekleştirmesini

istediğinizi açıkça ortaya koymalısınız.

(9)

Alma ve Dinleme Becerisi

(10)

DUYMAK İSTEDİĞİNİZ

DUYDUĞUNUZ

ANLADIĞINIZI SANDIĞINIZ ANLADIĞINIZ

Dinleyiciyseniz

(11)

Dinlemek-Duymak

 Dinleme duymaktan farklıdır.

 Duymak, ses dalgalarının kulak zarına çarpmasıdır, gelen mesajların bir ses dalgası olmasıdır.

 Dinleme ise kaynağın kodlayarak gönderdiği mesajı anlamaya çalıĢmak, kod açmak, iĢittiğimizi anlamak ve muhafaza etmektir.

 Bazen duyduğumuzu hatırlamayız. Çünkü, dinlememiĢizdir.

 Ġyi bir dinlemede sadece sözcüklerin kod açımına

değil, kaynağın beden diline de (el kol hareketleri,

mimikler, ses tonu vb.) dikkat etmek gerekir.

(12)

DİNLEMEK NE DEMEKTİR?

Dinleme dört temel bileşeni içeren karmaşık bir süreçtir.

 Duyma

 Dikkat

 Anlama

 Anımsama

(13)

DUYMA

 Dışarıdan gelen mekanik enerjinin (ses) alınmasını ve işlenmesini içeren fizyolojik bir süreç

 Ġnsan konuşma frekansı 125-8000 Hz.

 Birçok sözcüğün frekansı 1000-7000 Hz.

 Ses kulakta sinir sisteminde taşınabileceği nöral sinyallere dönüştürülür.

 Merkezi sinir sistemine iletilir.

 Beyinde işlenir.

 Duyum ve algılama süreçleri gerçekleşir.

(14)

DİKKAT

Bir uyarana yöneltilen bilinçli farkındalık demektir.

 Dışarıdaki tüm uyaranlara bilinçli biçimde dikkat edemeyiz.

 Dışarıdaki bazı uyaranlara da istemesek de dikkat

ederiz.

(15)

ANLAMA

Duyduğumuz sözcüklere iletiyi gönderen kaynağın amaçladığına benzer bir anlam yükleme sürecidir.

Anlama sürecini etkileyen bir çok etken var.

 Yargılama

 Değerlendirme

 Onaylama

 Beklentiler

 Benzer deneyimler

 Geçmiş deneyimler

 Ġletinin içeriği

 Motivasyon

(16)

ANIMSAMA

Sonradan kullanılmak üzere bilginin depolanmasıdır.

3 tür bellek vardır.

 Duyumsal bellek (çok kısa süreli)

 Kısa süreli bellek (KSB-çalışan bellek)

 Uzun süreli bellek (USB)

(17)

KÖTÜ DĠNLEYĠCĠLER;

 Görünüşte dinleme

 Seçerek dinleme

 Saplanmış dinleme

 Savunucu dinleme

 Tuzak kurucu dinleme

 Yüzeysel dinleme yaparlar.

(18)

GÖRÜNÜŞTE DİNLEME

Bu dinleme türü aslında dinlememek sadece

dinliyormuş gibi yapmaktır. Sınıfta veya diğer etkinliklerde

insanların gözlerini size çivilediklerini, arada sırada

gözlerini hayret ifadesi vererek açtıkları yada başlarını

salladıklarını görürsünüz; çok büyük bir dikkatle sizi

dinliyor gibidirler ancak zihnen çok uzakta olan bu

insanlara hitap ederseniz uykudan uyanır gibi sıçrarlar.

(19)

SEÇEREK DİNLEME

Bu dinleme türü bir anlamda algıda seçicilikle ilgilidir.

Bir annenin bir oda dolusu çocuğun sesi varken, kendi

çocuğunun ağlayışını ayırt etmesi yada karnı aç olan

kişilerin sadece yemek reklamlarını fark etmesi gibi

dinleyicinin sadece kendisi ile ilgili olan kısmı duyması

diğer anlatılanlara kulaklarını kapatması anlamındadır.

(20)

SAPLANMIŞ DİNLEME

Bu tür dinleyiciler siz ne derseniz deyin kendi duymak

istediğini duyar, bu tür dinleyicilerle belli bir noktaya yada

ortak paydaya gelmek çok zordur.

(21)

SAVUNUCU DİNLEME

Bu tür dinleyiciler sürekli savunma durumundadırlar.

Yapılan her tür konuşmayı kendilerine yönelik bir saldırı gibi algılarlar ve sürekli kendileri ile ilgili aslında öyle

olmadıklarını, öyle düşünmediklerini ispatlamak gibi bir

uğraşı içindedirler. Konuşmaları genellikle kendilerine

dönüktür.

(22)

TUZAK KURUCU DİNLEME

Bu dinleyiciler sinsice bir çaba içindedirler.Daha

önceden yapılmış planları vardır,konuşmacıyı usta

sorularla tuzağa çekerler.Argoda kullanılan “punduna

getirip mosmor etmek” şeklindeki deyimi bu dinleme

türüne karşılık gelir.Bu dinleyiciler genellikle ellerinde bir

kağıt kalemle dinlerler ve konuşmacının ,konuşmasında

yakaladıkları açıkları not ederler,konuşma sonunda ilk söz

alan ve bu açıkları sıralayanlar genellikle onlardır.

(23)

YÜZEYSEL DİNLEYENLER

Yüzeysel dinleyici konuşmanın ayrıntılarına dikkat

etmez, genel konu ve içerik hakkında bilgi sahibi olmak

onun için yeterlidir.Söylenen sözün görünürdeki yüzeysel

anlamın arkasında yatan derin anlamını kaçırır.

(24)

DĠNLEMENĠN ZORLUKLARI;

 Dinlemeyi bilmemek

 Gürültü

 Mesafe

 Zaman ayırmamak

 Eski kayıtlar

 Ġlgisizlik

 Cevap yetiştirme çabası

(25)

DĠNLEMENĠN YARARLARI;

 Öğrenmek

 Gelişmek, geliştirmek

 Çatışmaları önlemek

 Anlaşmazlıkları çözümlemek

 Dikkat seviyesi ve motivasyonu yükseltmek

(26)

ĠYĠ DĠNLEYĠCĠLER;

 Dikkat ve ilgi ile dinler.

 Sözlerin içeriği kadar duyguları da dinler.

 Sabırlıdır, duygularını kontrol edebilir.

 Göz teması, baş hareketi ile dinlediğini belli eder.

 Konuşanın sözünü kesmez, cümlelerini tamamlamaz.

 Anlamadığı yönleri sorarak açıklığa kavuşturur.

 Söylenenler hoşuna gitmese de, söyleyeni yargılamaktan kaçınır.

 Anladığından emin olmak için söyleneni kendi ifadeleri

ile tekrar eder.

(27)

(28)

“ DoğuĢtan iyi dinleyici olanların sayısı azdır. Ġyi bir dinleyici olabilmek için; bilinçli bir çaba ve yeni beceriler öğrenmek gereklidir.”

Doğan Cüceloğlu

(29)

ETKĠLĠ BĠR DĠNLEME ĠÇĠN;

1. Aktif şekilde sözel ve sözel olmayan mesajları dinlemelisiniz.

 Tüm söylediklerini

 Beden hareketlerini

 Yüz ifadelerini

 Sesle ilgili değişmelerini

 Anatomik tepkilerini

 Genel görünüşünü

(30)

ETKĠLĠ BĠR DĠNLEME ĠÇĠN;

2. Empatik ve yargılayıcı olmayan dinleme yapmalısınız.

(31)

EMPATĠK DĠNLEME ĠÇĠN;

 Mesaj ileten kişinin söylediklerini;

 Kendimizi onun yerine koyarak

 Davranış ve sözlerimizle tasdik ederek

 Duygu ve düşüncelerimizi aktararak

 Eleştirici ve yargılayıcı ifadelerden kaçınarak

 Kendi kelimelerimizle özetleme yaparak dinlemeliyiz.

(32)

ALGILARIMIZ BĠZĠ YANILTABĠLĠR MĠ?

(33)

DİNLEME

ETKİLİ DİNLEME VE

(34)

DİNLEME

 Dil dört temel beceriye dayanmaktadır. Bunlardan ilki çocuğun anne karnından itibaren edinmeye başladığı dinlemedir.

 Ġletişimin en önemli işlevlerinden bir tanesidir dinleme.

 Dinleme konusunda bilgi verirken iletişimin tanımını da vermek gerekir.

 Bireylerarası iletişim, bir duygunun bir düşüncenin

bir fikrin bir kişiden diğerine geçme sürecidir.

(35)

 Ġletişim çift yönlüdür. Yani mesajı iletme kadar gelen mesajı dinleme de o kadar önemlidir.

 Ġletişim işleminde arada başka faktörler olmakla birlikte iki ana faktör vardır.

 Bilginin, haberin çıktığı kimseye kaynak diyoruz.

 Bilginin alındığı faktöre alıcı diyoruz.

(36)

DİNLEME NEDİR?

 Konuşan ya da sesli okuyan bir kişinin vermek istediği mesajı tam olarak anlayabilme

becerisidir.

(37)

 Dinleme; ilgi, işitme, dikkat, kavrama, dinleme, değerlendirme, tepki-karşılık verme gibi

aşamalardan oluşur.

(38)

DİNLEMEYLE DUYMA ARASINDAKİ FARK

 Dinlediğiniz birisinin söylediklerinin daha sonra hiçbirini hatırlamadığınızın farkına vardınız mı? Oysa onun konuşmasını duydunuz.Ġşte bu durum dinleme ile duyma arasındaki farkı gösteriyor.

 Duyma; pasif, biyolojik bir süreçtir.Çevreden gelen sesler kulak tarafından alınır.

 Dinleme ise; bilişsel bir etkinliği kapsayan bir süreçtir

ve gelen bilgi yorumlanır. Dinleme amaçlı ve

kısıtlıdır,düşünmeyi içerir.

(39)

İLETİŞİMİ ENGELLEYEN DİNLEME ÇEŞİTLERİ

Görünüşte Dinleme :

 Bazen karşınızdaki kişi dış görünüşüyle dinliyormuş gibidir. Fakat iç dünyası

bambaşka yerlerdedir ya da kafasında sizin

söylediklerinizden daha önem konu vardır.

(40)

Seçerek Dinleme:

 Kimileride konuşanın söylediklerinden sadece

kendi ilgilendikleri bölümü duyar, diğer söylenenleri dinlemez. Bunların dikkatlerini çekecek bir sözcük ya da ifade ortaya çıkıncaya kadar görünürde

dinleyici olarak kalırlar, daha sonra ilgilendikleri bölümü dinlemeye başlarlar. Ġlgilerini çeken para, bir meslek, belirli bir kimse cinsiyet gibi farklı

konular olabilir. Eğer onların ilgilendiği bir konuda konuşmuyorsanız, bir duvarın karşısına geçip

konuşmanız pek farklı olmaz.

(41)

Saplantı Dinleme:

 Duygusal yönden saplanmış dinleyiciler vardır.

Devamlı belirli bir duygusal tonu taşımak isterler.

Ne söylerseniz söyleyin ondan bir hüzün çıkarmak isteyenler olabileceği gibi, her söylenenden de bir espri, gülecek bir şey çıkarmaya çalışanlar da vardır. Böyle belirli bir duyguya saptanmış dinleyiciler, kendi ilgilendiklerinin dışında işittiklerini hemen o anda unuturlar bir daha hatırlamazlar. Bu duygusallığın dışında da herhangi bir olay ve fikir saplantısında olan kişilerde vardır.

Bir şeyin doğruluğunu ve yanlışlığını peşinen

kabullenmişler, onun dışındaki her şeye kulak

tıkamışlardır.

(42)

Savunucu Dinleme:

 Ne duyarsa duysun her şeyi kendine yönelmiş bir

saldırı sayar ve hemen karşı savunmaya geçer. Ġlgisi

tartışılan konu değildir. Konuşma bireylerin

kişiliklerini zedeleyici duruma dönüşür. Konuyu

anlamaya çalışarak karşı düşüncemizi

söyleyeceğimiz yerde karşımızdakinin fikrini

dinlemeden bazen de sözünü keserek sözlü

saldırıya geçeriz. Konu ortada kaybolmuş sözlü

atışmalarla karşısındakini yönelmiştir.

(43)

Tuzak Kurucu Dinleme:

 Bu tür dinleyiciler hiç seslerini çıkarmadan

dinlerler, çünkü bunlar dinledikleri

bilgilerden yararlanarak karşıdakini zor

duruma sokacak fırsatlar yakalamaya

çalışırlar.

(44)

Yüzeysel Dinleme:

 Bazı dinleyicilerde yüzeysel dinleyen olarak

adlandırabiliriz. Bu tür dinleme özelliğine sahip

olan kişiler konuşanın kullandığı kelimelerin

yüzeyinde kalır ve asıl yatan anlama

ulaşamazlar.

(45)

 Dinleme, okuma gibi ,bilgi almanın öğrenmenin önemli yollarından biridir.Ġyi bir dinleme olmadıkça iyi konuşmaya ve iyi yazmaya da imkan yoktur.

 Yalnız örgün eğitimde değil iş ve çalışma

hayatında kurulan dostluk , arkadaşlık gibi

ilişkilerin de dinleme ile ilgisi vardır.

(46)

 Dinleme becerisi eğitim ve öğretim

faaliyetlerinde önemli bir noktada durmasına karşın eğitim kurumlarından mezun olan

öğrencilerin yeterli dinleme eğitimi almadıkları ve hayata sağlıklı bir dinleyici olarak

atılmadıkları bir gerçektir.

(47)

 Dinleme alışkanlığı kazandırılmasının yanında dinleyici konumunda bulunan çocukların dinlemekten çabuk usandıkları ve dikkatlerini toplayamadıkları bilinmektedir.

 Dinlemede dikkatin ders süresince

sürdürülebilmesi ve anlatılanların öğrenilebilmesi

dinleme becerisinin geliştirilmesine bağlıdır. Derste

dinleme yolu ile öğrenme, öğrencinin kendi başına

öğrenmesinden hem daha etkili hem de daha kısa

sürede gerçekleşir.

(48)

1-Sınıf içinde yapılan sözlü anlatımlar konunun özünü ve en can alıcı yanlarını öğrenciye verme olanağı sağlar.

2-Anlatımda yazı tahtası, harita, çizelge vb. görsel

araçların kullanılması görsel-işitsel dinleme

olanağı sağlar.

(49)

3-Sınıf içi grup etkileşimi öğrenmede etkilidir.

4-Sınıf içi etkileşimde öğrenci,sınavlarda sorumlu

olduğu yerlerin ipuçlarını öğrenir.Buda

öğrencinin sınav hazırlığını daha bilinçli

yapmasına yardımcı olur. Dolayısıyla ders

başarısını artırır.

(50)

 Anlama becerilerinden biri olan dinleme her

sınıf seviyesi için ayrı bir öneme

sahiptir.Ġlköğretim birinci sınıfta sesleri

dinleyerek öğrenmeye başlayan öğrenci üst

sınıfların her basamağında bu becerisini

geliştirmelidir.

(51)

 Ġlköğretim altı,yedi ve sekizinci sınıfa geldiğinde

ise düzeyine uygun ortalama 30-40 dakikalık

bir konuşmayı, bir semineri, bir konferansı

rahatlıkla dinleyip anlayabilmelidir.

(52)

Okulda öğrenmeler büyük ölçüde okumaya ve dinlemeye dayanır. Özellikle sınıflarda öğrenci sayısının fazlalığı, uygulamalı dersler için gerekli ortamın oluşturulmaması, derslerin dinleme ağırlıklı olmasına neden olmaktadır. Günlük yaşamda da dinleme temel bir iletişim becerisidir.

Bir yetişkin ortalama olarak günün %31’ni dinleyerek geçirir. diğer iletişim becerileriyle karşılaştırırsak; %7’si yazma, %1’i okuma ve

%21’ini konuşma kapsar.

(53)

 Ġnsan iletişiminin yaklaşık %90 ı sözel olarak

yapılmaktadır. Bu iletişimin ancak yarısı kısa bir

süre sonra hatırlanabilir. Aradan daha fazla

zaman geçtiğinde ise %20 -25 ini bile zor

hatırlarız. Tüm bu nedenlerden dolayı etkili

dinleme ilke ve yöntemlerini öğrenmek ve

bunları uygulamak daha da önem

kazanmaktadır.

(54)

 Etkili dinleme sadece söylenilenleri duymak

değil aynı zamanda bu söylenilenleri önemli

bulmak, kavramak ve değerlendirmektir.Ayrıca

etkili dinleme aktif bir süreçtir.

(55)

 Etkili dinleme öğretmen öğrenci ilişkilerini

de olumlu bir yönde etkiler. Öğretmen

genellikle kendini dinleyen ve dinlediğini

çeşitli biçimlerde belli eden öğrencilere

daha fazla ilgi gösterir ve onlara dönerek

konuşur.Öğretmen dersi anlatırken

dinleyicilere ihtiyaç duyar. Bu nedenle

başını sallayan, not tutan , dikkatini

yoğunlaştıran aktif öğrencilere daha fazla

ilgi gösterir.

(56)

 Öğretmenin sınıf içindeki en önemli

görevlerinden biri öğrenciye bilgi aktarmaktır ve

bunu öğretmen bunu genellikle anlatarak

gerçekleştirir.Öğrenci ise öğretmenin bu

anlattıklarını anlamak amacıyla

dinlemektedir.Ġşte önemli olan da öğrencinin bu

dinleme işlevini nasıl yaparsa daha başarılı

olacağıdır.

(57)

ETKİLİ BİR DINLEYICI OLMAK

İÇİN İFİKAN YÖNTEMİNİ UYGULAYABILİRSİNİZ.

 Bu yöntem;

 Ġ-Ġleriye bak

 F-Fikirler

 Ġ-Ġşaretler

 K-Katıl

 A-Araştır

 N-Not tut

olmak üzere 6 basamaktan oluşmaktadır.

(58)

 İleriye bak basamağında öğrenci sınıfta

öğretmenini dinlerken öğretmenin

anlattıklarından yola çıkarak daha sonra neler

söyleyebileceğini tahmin etmeye çalışmalıdır.Bu

da öğrencinin dikkatinin dağılmasını engeller ve

öğrenciyi devamlı uyanık tutar.

(59)

 Fikirler basamağı ise bize önemli fikir ve

düşüncelere önem vermemiz gerektiğini ve

bunları göz ardı etmememiz gerektiğini

anlatmaktadır.Öğrenci öğretmenin bir ders

boyunca anlattıklarının ana fikrini bulmaya

çalışmalıdır.

(60)

 İşaretler basamağında öğrenci sınıf içinde

devamlı uyanık olmak zorundadır. Öğretmenin

işaretlerine karşı dikkatli olmalıdır.Bir öğretmen

konuyu anlatırken mutlaka ipuçları verir.Bu

ipuçlarına dikkat edildiği taktirde öğrenci

sınavda sorulabilecek soruları tahmin edebilir.

(61)

 Katıl basamağı; öğrenci sınıf içinde devamlı aktif olmalıdır. Pasif bir öğrenci hiçbir zaman başarılı

olamaz.Öğrenci her fırsatta derse katılmalıdır.Ve ders sırasında öğretmenin söylediklerine gülümseyerek, kaşlarını çatarak, başını sallayarak tepki

göstermelidir.Böylece öğretmen de anlaşılan yada anlaşılmayan yerleri rahatlıkla görebilir. Öğretmene tepkide bulunarak dersin kalitesini yükseltmek

öğrencilerin elindedir.

(62)

 Araştır basamağı; öğrenciler genelde ders

sırasında soru sormaktan çekinmektedirler ve

fikirlerini, görüşlerini rahatça

söyleyememektedirler.Halbuki ders sırasında

anlaşılmayan bir yer yada merak edilen bir soru

varsa bu soru rahatlıkla sorulmalıdır.

(63)

 Not tutma; dinleme yoluyla öğrenilen bilgiler çok uzun süre hafızada duramaz.

Öğrenilenlerin zaman zaman tekrar edilmesi gerekir. Bu yüzden not tutmak çok önemlidir.

Not tutmanın 2 önemli yararı vardır.

 Aktif katılımı sağlar

 Unutmayı engeller

(64)

ETKİLİ DİNLEME ALIŞKANLIKLARI

 Olumlu bir tutum içinde dinlemek

 Aktif dinlemek

 Sözel olmayan mesajları dikkate almak

 Önemli bilgiyi işaret eden ipuçlarına dikkat etmek

 Ders için ön hazırlık yapmak

 Not almak

(65)

OLUMSUZ DİNLEME ALIŞKANLIKLARI

 Anlatılan konuya ilgi göstermemek veya önemsememek

 Anlatana karşı olumsuz tutum geliştirmek

 Yarım yamalak dinlemek veya dinliyormuş gibi görünmek

 Anlatılan her şeyi aynen not almaya çalışmak

 Pasif dinlemek

(66)

Dinleme Öncesi Aşama

 Dinlemeyi Planlama Teknikleri

 Ön bilgileri harekete geçirme

 Dinleme ortamını inceleme

 Dinleme amacını belirleme

 Konu başlığı, resimler vb. hareketle konuşma içeriğini tahmin etme

 Dinleme yöntemini ve biçimini belirleme

 Bilgiyi zihinde tutma biçimlerini belirleme

 Not alma biçimlerini belirleme

(67)

Dinleme Aşaması

 Anlama Teknikleri

 Konuşma ve bilgiler arasında bağ kurma

 Soruları belirleme

 Açıklayıcı noktaları not alma

 Sözel olmayan ipuçlarını gözleme (jestleri, ifadeler, duruş vb.)

 Anlaşılmayan yerleri belirleme ve sorular sorma

 Kendi kelimeleriyle konuşmanın bir özetini yapma

 Yeni bir kelimenin anlamını belirlemek için

konuşma bütününden yararlanma

(68)

Bilgiyi Yapılandırma Teknikleri

 Konuşmanın konusunu belirleme

 Konuşmacının hareket noktalarını belirleme

 Ana düşünceyi belirleme

 Yardımcı düşünceleri belirleme

 Konuşmacının amacını yorumlama

 Aktarılan bilgileri düzenleme

 Bilgileri yeniden kullanmak için zihinde düzenleme

 Konuşma biçimini belirleme

 Anahtar kelimeleri ve kavramları belirleme

 Karşılaştırmaları ve örnekleri inceleme

(69)

 Bir soruna önerilen çözüm yollarını ya da bir olayın nedenlerini inceleme

 Önerileri inceleme

 Hayal ve gerçekleri belirleme

 Olaylarla düşünceleri ayırma

 Birincil ve ikincil bilgileri ayırma

 Konuşmanın mantıksal düzenini tanıma

 Konuşmada olayların oluş düzenini tanıma

(70)

Bilgiyi Düzenleme Teknikleri

 Grafikler, tablolar, kavram şemaları vb.

biçimlerde düzenleme

 Konuşmayı özetleme

 Konuyu şemalarla ifade etme

(71)

Dinleme Sonrası Aşama

 Konuşmayı Değerlendirme Teknikleri

 Konuşmada verilen bilgileri değerlendirme

 Sunu biçimi ve içeriğini değerlendirme

 Nedenleri, kaynağını ve bakış açılarını değerlendirme

 Sözel ve sözel olmayan ipuçlarını değerlendirme

 Anlamı değerlendirme

 Dinleme amacına ulaşma durumunu belirleme

(72)

Dinleme Türleri

Dinleme üzerine söylenebilecek en özlü söz

“söz gümüş ise sükut altındır.” Diğer ifadesi sükut olan dinlemek ne demektir?

Dinleme dört temel bileşeni olan karmaşık

bir süreçtir. Aslında dinleme, bir beceri

işidir ve bu beceri birtakım ilke ve

yöntemlerle çok daha etkili bir şekilde

kullanılabilir. Dinleme türleri 7 kategoride

incelenebilir.

(73)

Katılımlı dinleme:

 Bu dinleme türü ile dinleme sürecinde

beyinde oluşan soruların konuşmayı yapan

kişiye iletilerek anlatılanların daha iyi

kavranması amaçlanmaktadır. Dinlenilen

kişinin ve sorulan soruların konuşmayı

yapana yansıtılarak konuşmacıya

dinlediğini hissettirme, konuşmacının

rahatlamasını ve iletişimin gerçek amacına

ulaşmasını sağlar.

(74)

 Dinleme türlerinden olan katılımlı dinlemenin

uygulanması için dinleme sırasında başka bir işle

uğraşmamak ve konuşmacı ile göz temasına geçerek

iletişim kurmak gereklidir. Konuşmacıdan anlatılanları

açıklamasını istemek, konuşmacının ifadelerini ve

hislerini geri yansıtmak, düşünce ve duygularını

özetlemesini sağlamak bu uygulamada yapılacaklar

temel davranışlardır. Uygun yerlerde konuşmacının

sözleri özetlenmelidir. Dinleyici, konuyu daha iyi

anlamayı, istekte bulunmayı veya karmaşık bir problemi

çözmeyi sağlamak amacıyla da konuşmacıya soru

yöneltebilir.

(75)

Katılımsız/izleme dinleme:

 Bu dinleme türü ile dinleme esnasında dinleyicilerin dinledikleri şeyler üzerinde biraz düşünmelerini sağlayarak zihinsel aktivitelerini etkin kılmak amaçlanır. Dinlenilen metnin belli bir süreçten mi bahsettiği, yoksa bir tanım mı ifade ettiği belirlenir. Metnin özelliğine ve metin ile ulaşılmak istenilenlere uygun olarak beyinde

“Kim, ne, nerede, ne zaman?” gibi sorulara cevap

bulmaları için dinleyiciler yönlendirilir.

(76)

 Not alarak dinleme/izleme: Bu dinleme

türünde dinlenenlerin veya izlenenlerin

daha kolay anlaşılması ve hatırlanması

sağlamak amaçlanır. Öğrencilerden

dinlemenin veya izlemenin amacına göre

not tutmaları istenir. Not alınırken dikkat

etmeleri gereken noktalar hatırlatılır.

(77)

Kendini konuşanın yerine koyarak dinleme:

 Dinleyicinin kendisini konuşmayı yapanın

yerine koyarak onun ne hissettiğini, hangi

tecrübeleri yansıttığını, anlaması

amaçlanmaktır. Öğrencilerden dinledikleri

varlık ve şahıslardan birinin yerine

kendilerini koymaları, hissedilen duygu ve

düşünceleri anlamaları beklenir.

(78)

Yaratıcı dinleme/izleme:

 Bir diğer dinleme türü olan yaratıcı dinleme

de amaç öğrencilerin dinlediklerini

yorumlaması ve bunun sonucunda yeni

fikirler üretmesidir. Bu yöntemin uygulaması

iki şekildedir. Bunlardan ilki katılımsız

dinleme diğeri ise katılımlı dinleme yani

konuşmacının sözlerinin üzerine üretilen

düşünceleri ifade edilir.

(79)

Seçici dinleme:

 Dinlenenlerin anlatılanların içinden ilgi ve ihtiyaçlarına yönelik olan kısımların seçilerek dinlenmesidir. 2 farklı şekilde uygulanabilir. Birinci uygulama şeklinde daha önce hazırlanmış sorular dağıtılır ve dinleyicilerden bunların cevapları istenir.

Diğer dinleme yönteminde ise amaç ve ilgi

alanına göre sadece ilgili kısımlar dinlenir.

(80)

Eleştirel dinleme:

 Dinleme türlerinden sonuncusu olan eleştirel dinlemede ise; Öğrencilere dinledikleri veya izledikleri şeyler hakkında soru sorma alışkanlığı kazandırarak konu hakkındaki düşünmelerini;

olumlu veya olumsuz yönleriyle, tarafsız bir şekilde

değerlendirmeleri sağlanarak kendi doğrularına

ulaşmaları amaçlanır. Bu dinleme türünde

öğrencinin konuya dair bazı soruları sorma

becerisini kazanmış olması gerekmektedir. Bu

sorulardan bazıları ise şu şekildedir.

(81)

 Konuşmacının ne amaçlamaktadır?

 Konuşmacı konu hakkında yeterli bilgiye sahip mi?

 Verilen bilgi güncel mi?

 Konuyu tarafsız ele alıyor mu? Eleştirileri doğru mu?

 Alternatif çözümler sunuluyor mu?

(82)

DİNLEME DERS SUNUMU ÖRNEĞİ

DERS : Türkçe

SINIF : 6

YAKLAŞIK SÜRE : 20 dakika

ETKĠNLĠĞĠN ADI: : BEĞENDĠM, ÇÜNKÜ…

TEMEL BECERİLER : Eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme

TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme

AMAÇ : Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme

MATERYALLER : Akıllı Tahta, bilgisayar, çalışma kâğıdı .

(83)

•Öğrencilere hikâye, masal veya film dinletilir/izletilir.

•Dinlenilenlerin/izlenilenlerin beğenilme sebebinin açıklandığı bir çalıĢma kâğıdı hazırlanır.

•Öğrenciler bu çalıĢma kâğıdını doldurarak düĢüncelerini belirtirler.

Not: Not alarak dinleme/izleme yöntemi kullanılır.

SÜREÇ

(84)

DEĞERLENDİRME

1. Dinleme/izleme becerisi gözlem formu kullanılır.

2. Çalışma kâğıdı kullanılır.

(85)

(86)

72

DİNLEME/İZLEME

ETKİNLİKLERİ

(87)

73

DERS : Türkçe

SINIF : 6

YAKLAŞIK SÜRE : 20 dakika

TEMEL BECERİLER :Eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme

TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme

AMAÇ : Dinleneni/izleneni anlama ve çözümleme

MATERYALLER : Kaset, CD, çalışma kâğıdı

1. Öğrencilere hikâye, masal veya film dinletilir/izletilir.

2. Dinlenilenlerin/izlenilenlerin beğenilme sebebinin açıklandığı bir çalışma kâğıdı hazırlanır.

3. Öğrenciler bu çalışma kâğıdını doldurarak düşüncelerini belirtirler.

Not: Not alarak dinleme/izleme yöntemi kullanılır.

1. Dinleme/izleme becerisi gözlem formu kullanılır.

2. Çalışma kâğıdı kullanılır.

BEĞENDİM, ÇÜNKÜ…

SÜREÇ

DEĞERLENDİRME

(88)

74

HİKÂYE/MASAL DİNLEME VEYA FİLM İZLEME ÇALIŞMA KÂĞIDI

ADI

Beğendim, çünkü;

Beğenmedim, çünkü;

Kahraman

Olay

Mekân

Şahıs kadrosundan biri

(özellikleri) Şahıs kadrosundan biri

(özellikleri)

Diğer mekânlar

Zaman

(89)

75

DERS : Türkçe

SINIF : 6

TEMEL BECERİLER :Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma; eleştirel düşünme

TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme/izleme, konuşma

Konuşma kurallarını uygulama

MATERYALLER : Çalışma kâğıdı, CD, video

1. Öğrencilere bir çizgi film/ film / animasyon izletilir.

2. Kazanımlara yönelik olarak hazırlanan çalışma kâğıtları izlenenden hareketle doldurulur.

3. İzlenenlerden yola çıkılarak grup içinde kısa konuşmalar yapılır.

Not: Katılımsız dinleme yöntemi kullanılır.

Çalışma kâğıdı kullanılır.

FİLM İZLİYORUZ

SÜREÇ

DEĞERLENDİRME

(90)

76

ÇALIŞMA KÂĞIDI

Bu filmi izlemeden önceki düşüncelerim Bu filmi izledikten sonraki düşüncelerim

DEĞERLENDİRME

1)...

2)...

3)...

4)...

5)...

6)...

7)...

8)...

9)...

1)...

2)...

3)...

4)...

...

1)...

2)...

3)...

4)...

...

(91)

77

DERS : Türkçe

SINIF : 6

TEMEL BECERİLER : Eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme

TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme/izleme

MATERYALLER : Dinleme metni, kaset veya CD, çalışma kâğıtları

Aşağıdaki metin kaset veya CD’ye kaydedilerek öğrencilere dinletilir.

AÇ GÖZLÜ KEDİ

Bir zamanlar yoksul mu yoksul bir nine yaşardı.

Miskin bir kedisi vardı.

Kendisi yemek için doğru dürüst bir şey bulamayan nine, kedisine artıkları veriyordu.Ciğer, et, ekmek, işkembe gibi yiyecekleri kedi rüyasında bile göremezdi.

Bazen bir fare yakalıyor, kendisini şanslı görüyordu.

Günler böyle geçip giderken bizim miskin kedi iyice zayıflamış, çelimsizleşmişti.

Bir gün evin damına çıktı. Baktı, orada iri yapılı semiz mi semiz bir kedi var. Doğrusu onu kendisinin yanında bir kaplan gibi gördü zayıf kedi, hayıflandı. “Niçin ben böyle güçsüz, bakımsızım, sen böyle şişman, semizsin?” diye...

Semiz kedi:

- Sen de her gün padişahın sarayında bulunursan türlü türlü yemekler yersin, benim gibi olursun dedi.

Güçsüz kedinin aklına yattı bu.

Her gün miskin miskin oturuyordu. Yoksul ninenin evinde ne vardı ki? Ne yiyecek ne içecek...

Semiz kediye:

- Ne zaman gidersen haber ver birlikte gidelim, dedi.

Semiz kedi bunu kabul etti.

Güçsüz kedi, akşam olduğunda durumu nineye anlattı. Nine:

- Vah vah, dedi. Çok üzüldüm. Hırs insana zarar verir, şimdi sen bunu düşünemiyorsun.

Kedi, nineye gülüp geçti. Ertesi gün yiyeceği türlü yiyecekleri düşünüyordu.

Sabah oldu. Semiz kedi pencereden “Miyav miyav!” diye seslendi. Zayıf kedi de çıktı, birlikte saraya gittiler. Fakat sarayda durum hiç de tekin değildi. Padişah yüzlerce kedinin miyavlamasından bıkmış usanmıştı. Adamlarına “Bundan sonra gelecek yabancı kedileri öldürün.” diye emir vermişti. Bunun için özel olarak okçular hazırlatılmıştı.

Semiz kedi ile ninenin kedisi iştahla yemek artıklarına saldırdılar. Bunun üzerine okçular harekete geçti. Bizim zavallı kedi tam midesinden bir ok yedi.

KAFDAĞI’NA YOLCULUK

SÜREÇ

(92)

78

Anne çaylak bu hikâyeyi şahine anlattıktan sonra:

- Bu hikâyeyi sana ders alasın diye anlattım. Sen de elindeki ile yetinmezsen sonun ninenin kedisi gibi olur.

Şahin yavrusu anne çaylağın anlattığı hikâyeyi ilgiyle dinledi. Çaylak kendisini çok seviyordu. Şefkatliydi. Üzerine titriyordu. Hikâyede anlatılanları kendisini sevdiği için örnek olarak vermişti.

Mutluluk sadece yiyip içmek değildir. Gerçek mutluluk erişilmesi güç şeyleri elde etmekle olur.

“Aç Gözlü Kedi”, Kelile ve Dimne, Beydaba 1. Metinden hareketle hazırlanan çalışma kâğıtları doldurulur. (15 dakika)

2. Doldurulan çalışma kâğıtlarını değiştirerek birbirlerinin çalışmalarını görmeleri sağlanır. (5 dakika)

3. Masalın sonunu kendilerine göre değiştirmeleri istenir. Gruplar oluşturularak buldukları sonuçları birbirlerine anlatmaları sağlanır. (15 dakika)

1. Dinleme/izleme becerisi gözlem formu kullanılır.

2. Çalışma kâğıtları doldurulur.

DEĞERLENDİRME

(93)

79 miski

ÇALIŞMA KÂĞIDI 1

Masalda geçen şahıs ve varlıkların adlarını ve özelliklerini aşağıdaki kutulara yazınız.

Miskin kedi Semiz kedi

nine

Ana fikir:

Masala değişik bir sonuç yazar mısın?

Biz kimiz?

Aşağıdaki kutucuklara yazınız.

(94)

80

ÇALIŞMA KÂĞIDI 2

1. “Rüyasında görememek”

deyiminin bu masalda kedinin hangi durumunu anlatmak için kullanıldığını yazar mısın?

...

2. Miskin kedi hangi hayvana özendi, işaretler misin?

3. Miskin kedi yoksul ninenin yanından ayrılıp nereye gider?

(95)

81

Padişah okçulara niçin yabancı kedileri öldürme emri verir?

...

Şimdi de sen bundan sonra Miskin kedinin başına neler geleceğini aşağıya yazar mısın?

(96)

82

DERS : Türkçe

SINIF : 6

YAKLAŞIK SÜRE : Ders yılı süresince

TEMEL BECERİLER : Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma

TEMEL DİL BECERİSİ : Dinleme/izleme, okuma, dil bilgisi

AMAÇ : Söz varlığını zenginleştirme

Kelimelerin ve kelime gruplarının anlam özellikleri ile ilgili bilgi ve kuralları uygulama

MATERYALLER : Defter

1. Dinlenenlerden/izlenenlerden hareketle öğrenilen kelimeler not edilir.

2. Bu kelimelerden isim ve fiil olanlar gruplandırılarak sözlük oluşturulur.

Çalışma kâğıdı kullanılır.

SÖZLÜK OLUŞTURUYORUM

SÜREÇ

DEĞERLENDİRME

(97)

83

ÇALIŞMA KÂĞIDI

Kelimeleri alfabetik sıraya koyarak sözlüğe yazınız.

... ...

(98)

84

DERS : Türkçe

SINIF : 7

TEMEL DİL BECERİSİ : Yaratıcı düşünme

ÖĞRENME ALANI : Dinleme

MATERYALLER : kaset, teyp

Öğretmen tarafından basit bir cümle teybe beş defa kaydedilir. Her defasında yeni bir duyguyu yansıtmak için ses tonu değiştirilir. Öğrencilerin, değişik tonlamalarla söylenen cümlelerdeki duyguları belirtmeleri istenir. Öğrenciye doğru olarak tespit ettiği her duygu için bir puan verilir. Yeni bir cümle farklı ses tonlarıyla değişik duygular yansıtılmaya çalışılarak öğrencilere okutulur. Başarılı öğrencilere puan verilir.

Açık uçlu sorular sorulur.

SÜREÇ

DEĞERLENDİRME

DUYGUYU TAHMİ ET

(99)

85

DERS : Türkçe

SINIF : 8

TEMEL DİL BECERİSİ : Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma; eleştirel düşünme, iletişim kurma, girişimcilik

ÖĞRENME ALANI : Dinleme

AMAÇ : Dinleme kurallarını uygulama

1. Öğrenciler üç gruba ayrılır.

2. Gruplar;

• Yaşadıkları çevredeki en önemli sorunu belirleme,

• Batmakta olan şirketlerini kurtarma,

• Bireysel başarılarını arttırma

konularından birini veya başka bir konu belirleyebilir.

3. Her gruba, sınıf önünde, grup üyelerinin kendi aralarında tartışmaları için onar dakika süre tanınır.

Not: Katılımsız dinleme yöntemi kullanılır.

Grup değerlendirme formu kullanılır.

GRUP TARTIŞMASI

SÜREÇ

DEĞERLENDİRME