Ünite 3
Literatür Taraması
Y R D . D O Ç . D R . R A M A D A N E Y Y A M Y R D . D O Ç . D R . N A Z A N D O Ğ R U E R
Literatür Taraması
Araştırma sorusunu belirledikten sonra bu konuyla ilgili literatürün taranması gerekir.
Literatür taranması: Bir konu ile ilgili literatürde olan bilgilerin toplanması ve yorumlanmasını içeren kapsamlı bir çalışma.
Ancak literatür taraması, kitaplardan ya da dergilerden
birbirleri ile ilişkili gözüken paragrafların alınması ve bunların kes. Kopyala, yapıştır şeklinde bir araya getirilmesi değildir.
2
Literatür Taraması
Öyküsel literatür taramasında tanımlanmış bir araştırma yöntemi olmaması ve ulaşılan literatür bilgisinin oldukça sınırlı olması ortaya güvenilir bilgilerin konmasını ve bu çalışmaların tekrar edilebilirliğini güçleştirmektedir.
Dolayısıyla literatür taraması yapılırken de araştırmacılar bir araştırma stratejisine sahip olmalıdırlar.
Araştırma sürecinde sistematik yaklaşımın önemi gibi, literatür taramasında da sistematik gözden geçirme önemlidir.
3
Sistematik Literatür Taraması
Sistematik literatür taraması: Bir konu hakkında ulaşılabilen literatürün kapsamlı bir şekilde tanımlanması için metodolojik
yaklaşımların kullanılarak araştırmacıların araştırma sorularına cevap olabilecek
ulaşılabilecek en iyi kaynakların özlü özetinin çıkarılmasıdır.
4
Sistematik Literatür Taraması
Örnek: Okullarda cinsel eğitim uygulamaları konusunda araştırma yapmak isteyen bir araştırmacının araştırma sorusunun “İlköğretim okullarında yapılan rehberlik etkinliklerinde cinsel eğitimin yeri nedir?” olduğunu varsayalım.
Eğer araştırmacı cinsel kimlik, toplumsal cinayet ya da cinselliğe yönelik tutumlar gibi araştırma konusuyla
doğrudan ilişkili olmayan konularla ilgili literatür taraması yapıyorsa bu genel bir literatür taraması olur. Sonunda da araştırmacı elde ettiği bilgileri nasıl kullanacağını bilemez.
5
Sistematik Literatür Taraması
Ancak aynı araştırma sorusuna ilişkin olarak
sistematik literatür taraması yapan bir araştırmacı, cinsel kimlik, toplumsal cinayet ya da cinselliğe
yönelik tutumlar gibi araştırma konusuyla doğrudan ilişkili olmayan konuları araştırma kapsamı dışında bırakmalıdır.
6
Sistematik Literatür Taraması
Literatür taramasını sistematik olarak yapabilmek için ilk olarak araştırmacı konusunu bir cümle ile özetlemeli ve ardından da bu cümledeki anahtar kelimeleri belirlemelidir.
Sistematik literatür taramasında hangi
kelimelerin aranacağı, hangi kaynaklara öncelik verileceği ve hangi kaynaklardan yararlanacağı oldukça önemlidir.
7
Sistematik Literatür Taraması
Örnek: Türkiye’de ergenlerin sigara kullanımının artması ile ilgili bir araştırma yapmak isteyen bir araştırmacı için üç kavram amacını
yansıtmaktadır: ergenlik, sigara kullanımı ve Türkiye. Araştırmacı bu kelimeleri kullanarak
çeşitli arama motorlarında ya da veri tabanlarında arama yapabilir.
8
Dahil Etme – Hariç Tutma Kriterleri
Bilgi teknolojilerinin yaygınlaşması ve hızlanması sonucunda bir araştırmacı, araştırma konusuyla ilgili literatür taraması yaparken araştırma konusuyla ilişkili olan ve olmayan çok sayıda yayınla karşılaşabilir.
Araştırmacının bu bilgi yığını arasında boğulmasını önlemek için kendi araştırma sorusuna yanıt oluşturacak literatürü tanımlaması gerekir.
Bunun için sistematik literatür taraması yapan
araştırmacılar, dahil etme – hariç tutma kriterlerini kullanırlar.
9
Dahil Etme – Hariç Tutma Kriterleri
Dahil Etme Kriterleri Hariç Tutma Kriterleri Araştırma sorusundaki
kelimeleri içeren kaynaklar
Konuyla doğrudan ilişkili olmayan kaynaklar
Araştırma konusuyla ilgili ulaşılan birincil kaynaklar
Başka kaynaklarda yer alan çalışmalar (İkincil kaynaklar) Literatürde yayınlanmış
kaynaklar
Yayınlanmamış araştırmalar
10
Literatür Taramasında Öncelik Verilecek Yayınlar
Dahil etme – hariç tutma kriterlerinin kullanılması önemli olmakla birlikte literatür taramasında
araştırmacıların dikkat etmesi gereken bir diğer nokta tarama sonucunda ulaştığı yayınların niteliğinin ne olduğudur.
Çünkü literatür taraması sonucunda araştırmacı farklı kaynaklara (kitap, makale, broşür, web sayfaları, vb.) ulaşabilir.
Peki öncelik hangisine verilmelidir?
11
Literatür Taramasında Öncelik Verilecek Yayınlar
Öncelik tabii ki araştırma makalelerine verilmelidir.
Özellikle ampirik çalışmaları içeren makaleler ve derlendirme makaleleri araştırmacı için öncelikle okunması gereken kaynaklar arasında yer almalıdır.
Kitaplarda kapsamlı bilgiler olmakla birlikte bazı durumlarda bu bilgiler güncelliğini yitirmiş olabilir.
12
Literatür Taramasında Öncelik Verilecek Yayınlar
Web sayfalarının kullanımına ise dikkat etmek gerekmektedir.
Çünkü web sayfalarına kişiler bir konuya ilişkin görüşlerini yazabilmektedirler.
Dolayısıyla bilimsel bir araştırma yaparken web sayfalarından yararlanırken göz önünde
bulundurulması gereken bazı unsurlar bulunmaktadır.
13
Literatür Taramasında Öncelik Verilecek Yayınlar
Fink (2005), bir web sitesi incelenirken
araştırmacının kendine sorması gereken bazı sorular ortaya koymuştur:
1.
Bu site kim tarafından destekleniyor?
2.
Site en son ne zaman güncellenmiş?
3.
Sitede bilgi veren yazarların yeterlikleri?
Eğer bir web sitesi incelendiğinde bu sorulara
14
Literatür Taramasında Birincil ve İkincil Kaynakların Kullanımı
Birincil kaynaklar araştırmacının doğrudan ulaştığı kaynaklardır.
Bu kaynaklar, makale, tez, kitap, vb olabilir.
İkincil kaynaklar ise araştırmacının ulaştığı birincil kaynakta yer verilen çalışmalardır.
Örnek: (Bakınız kitap, s. 26)
15
Literatür Taramasında Birincil ve İkincil Kaynakların Kullanımı
Ancak literatür taraması yaparken araştırmacılar mümkün olduğunda birincil kaynağa ulaşmaya çalışmalıdır.
Birincil kaynağa ulaşmanın mümkün olmadığı durumlarda (yayının baskısının kalmaması veya yayınlanmamış doktora tezi, vb) ikincil kaynak gösterimine başvurulabilir.
16
Literatür Taramasında Kaynak Sayısı
Araştırma aşamasında öğrencilerin en sık sorduğu sorulardan bir tanesi kaç kaynağa ulaşmaları
gerekmektedir.
Literatür taramasında taranması beklenen kaynak sayısı şu şekildedir:
Lisans Ödevleri: 5-20 kaynak
Lisans Bitirme Tezi: 20 ve daha fazla kaynak
Yüksek Lisans Tezi: 40 ve daha fazla kaynak
Doktora Tezi: 50 ve daha fazla kaynak
17
Sonuç
Literatür taramasında araştırma sorusu içerisinde yer alan anahtar kelimeleri kullanarak tarama yapmak, araştırma makalesi ile doğrudan ilişkili kaynaklara ulaşmayı
kolaylaştırır.
Araştırmacı, araştırdığı konuyla ilgili makale, kitap ve web sayfalarında yer alan bilgiler gibi farklı türlerde kaynağa ulaştığında önceliği araştırma makalelerine vermelidir.
Araştırmacıların önem vermesi gereken bir diğer nokta ise
18
