A. tl. Vet. Fak. Derg. 34 (2) : ı87-ı94, 1987
ROMPUN iXYLAZİNE HYDROCHLORİDE) ENJEKSİYONUNUN KOYUNLARDA MEYDANA GETİRDİGİ KLİNİK VE HEM:<:.TOLOJİK DEGİşİKLİKLER
Arif Kurtdedel Mehmet Besim Özlem2 Mehmet ŞahaP
Erdoğan Yalçın' Cahit Bağcı4 Ulvi Reha Fidancı5
Clinical and haemalolo~ieal eham!;es in sheep cansed by rom!mn iıı:ybzine hyd-roehloı'ide) injcetinn
Summary: LLL this stud], teli one )'ear old sheep were used. Rompun
was in/erted intramuscıtlarly (i.m.) at a dose rate ~f 0.44 mg/kg. Clinical
findiııgs and haematological chanil,es were obsen:ed.
Admiııistration of rompıııı pradııced a good sedatioıı iıı sheep starting 9.4
minutes af ter iıu'ectioıı and lasting appıoximatelj' 5.1 minutes. Clı:nically the
actioıı of dmg maJ1l[esteditselI in sheep b.-vsalivation, £J'mpanites, loss of
pupil-la1')' reflex and relaxation ofpenis, A temporm)' fal/ occuned iıı body
tempera-ratııre, pulse and respiratioıı rate that retıırned to the normal af ter 24 houH. The haemogram af ter the rompıııı iıu'ection showed that the total coU/ıt of eıyth-roqtes and leucoC)'tes, the haemoglobiıı coııtent and the haematocrit had fallen
duriııg the sedation with aretum iıı 24. lwur to the ııear ı'alııes determiııed
be-fore iııjection. The perceııtage ~llympho(yte increased whereas the perceııtage.ı'
of nmtraphil and eosinophil decreased iııitially. 24 hours later injection they
retl/med approximate{v to the levels bejtıre iI!J'ection. The blood ıma ı'alue
increased ajier the administration of rompun with a subseqııent decrement. As a result, it is' determined that rompılJl causes about one !lOur's sedation, aııalgesia, musculorelaxation and some haematological changes continuing about
24 hours.
Özet: Bu çalışmada bir yaşlı on erkek toklu kul/amldı. Rompun 0.44 mg! kg dozda kas içi u)'gıılandı. Klinik bulgular ı:e hematoloJik değişiklikler gözlendi.
ı Dr. Ar. Gör. A.Ü. Veteriner Fakülte,i İç Hastalıklar Bilim Dalı, Ankara. ? Yrd. Doç. Dr. A,ü. Veteriner Fakültesi İç Hastalıklar Bilim Dalı, Ankara. 3 Ar. Gör. A.ü. Veteriner Fakültesi İç Hasıalıklar Bilim Dalı, An1{ara. 4 Ar. Gör. A. C . Veteriner Fakültesi Fizyoloji Bilim Dalı, Ankara. ,o', Ar. Gör. A.C. Veteriner Fakültesi Biyokimya Bilim Dalı, Ankara.
lP.ll A. Kurtdcde-M.B. Özlem-M, Şahal-E. Yalçııı-C. Bağcı-C,R. Fidancı
Rompun uygulaması, enjeks~yondan <).4 dakika sonra başlayan ve
)'ak-laşık 55 dakika süren £ı'i bir sedasyon oluşturdu. Klinik olarak sal;'a akışı, timpani, pupilla refleksinin kayholması ı,e penisin relakzasyonu gözlendi. Beden ısısı, nabız ve solunum sayısında geçici düşüş meydana geldi. Değerler 24 saat
sonra normal düzeye ulaştı. Total erirosit ve /iikosit sayısı, !ıemoglohin içeriği
ve hematokl'it değer sedasyon süresince düşüş gösterdi ve 24. saatte belirlenen
de-ğerler enjeksiyon öncesi dÜ,çC)'e)'akındı. Başlangıçta lenfosit oranı .yükselerken,
nötrofil ve edıııfil oranları azaldı. Enjeksi.J'011dansonraki 24. saatte bu
deler-ler .J'aklaşık olarak enjeksi.J'on ö'ncesi d(~erdeler-ler kadardı. Kan üre dedeler-leri rompun enJeksiyonıından sonra .J'ükseldi ve daha sonra azaldı.
Sonuç olarak, rompım erkek toklularda bir saatlik sedas)'on, anajezi, kas relakzasyonu ve ba:o !ıematolojik de,ğişiIJiklere neden olmakta ı'e bu de,i!,işiklik-ler 24 saat sürmektedir.
Giriş
Rompun (2- (2, 6-xylidino) - 5,6 dihildo-4H-I,3 thiazin
hydro-choride (xylazine)) hayvanlarda morfin gibi analjezik, nöroleptik
ilaç-lar gibi sedatiC diğer yatıştırıcı ilaçlar gibi kaslarda relaksatif etkili
bir pereperattır (9, 16, 2 I). Rompun, operasyonlarda tek başına
kul-lanılabileceği gibi, çoğunlukla diğer hipnotik etkili ilaçlarla birlikte
kullanılmakta ve bu şekilde narkoz oluşturulmaktadır (3). Ayrıca
etkisinin hızlandırılması amacıyla hyaluronidaz'la birlikte enjekte
edilebilmektedir (9, 14). Sığır ve koyunlarda boynuz çıkarma,
apse-lerin açılması, diagnostik laparatami ve rıtık operasyonlarında, ayrıca
huysuz hayvanların yatırılması ve transportunda, c,~eşitliklinik
muaye-nelerden önce başarıyla kullanılan bir preperattır (I I, 14, 18).
Gebe-liğin son aylarında erken dO,~uma neden olabileceğinden kontra
en-endikedir (2, 8). Rompunun dozu hayvan türlerine ve organizmanın
duyarlılığına göre değişiklik göstermektedir (I I, 14, i6). Koyun ve
keçilere O. I, 0.4 ve i mg jkg dozda verilebileceği bildirilmektedir (14,
16,21). Shokry (18), rompun verilen koyunlarda, Mbuiki ve Munyua
(I 6), keçilerde enjeksiyondan yaklaşık sekiz dakika sonra belirgin bir
sedasyonun oluştuğunu, i5 dakika sonra ayağa kalkamaz duruma
gel-diklerini saptamışlardır. Bu hayvanlarda sedasyonun 50 ila 85 dakika
sürdüğünden söz etmişlerdir. Sedasyon durumundaki hayvanlarda
pupilla rerıeksinin kaybolduğu, üçüncü göz kapağının düştüğü,
peni-sin dışarı sarktığı, sfinkter ani'nin gevşediği, dilin sarktığı ve salya
en-KOYUNLARDA HEMATOLOJiK DEGiştKLiKLER.o. 189
jeksiyonundan sonra yapılan hematolojik muaycnelerde, kan ürc
dü-zeyinde geçici yükselme (7, 8, 19), eritrosit sayısı, hemoglobin miktarı
ve hematokrit değerinde Reçici düşüş bildirilmektedir (4, 5, 7,8, 13).
Ayrıca lökopeni, Icnfopeni, 'cozinopcni ve nötrofili oluştuğu ve bu
du-rumun yaklaşık 24 saat sürdüğü belirtilmektedir (4, 8), Rompun
en-jcksiyonundan sonra nabız sayısı, beden ısısı ve solunum sayısının bir
saat içinde en düşük düzefe indiği, daha sonra yavaş yavaş yükselerek
24 saat sonra başlangıç değerine yakın bir düzeye ulaştığından söz
edilmektedir (1, 5, 13). Yapılan bir araştırmada enjeksiyon sonrası
beden ısısında geçici bir yükselmenin görülebileceği rapor
edilmek-tedir (17). Ruminantlarda rompunun yan etkisi olarak solunum ve
nabız sayısının azaldığından 'oc bazı hayvanlarda timpani
oluşabi-leceğinden söz edilmektedir (2, LO, 17, 20, 21).
Bu çalışma, 0.44 mg /kg dozda rompunun erkek toklularda
mey-dana getireceği klinik ve hematolojik değişiklerle sedasyonun
başla-ması, derinliği ve devam etme süresinin araştırılması amacına
yöne-liktir.
Materyal ve Metot
Araştırma materyalini bir yaşlı on adet erkek toklu oluşturdu.
Tokluların ortalaına canlı ağırlıkları 29.8 kg (22.0-36.1 kg) idi.
De-nemeye alınan tokludan 24 saat önce gıda verilmedi. Yalnızca su
iç-melerine izin vcrildi. Rompun uygulanmasından önce klinik muaye~
neler yapıldı, hematolojik muayeneler için vena jugularisten kan
ör-nekleri alındı.
Rompun (Bayer, 23.32 mg/ml xylazine hydrochloride) 0.44
mg (kg dozda kas içi uygulandı. Uygulamadan 1/4, 1/2, 1, 2, 4, 6, 9
ve 24 saat sonra sekiz kan örneği alındı. Kan örneklerinin serum üre
değerleri Modifiye Gentzkow (1) metodu ile yapıldı. Eritrosit ve
lökosit sayıları, hemoglobin miktarı, hematokrit değerler ve formül
lökosi t değerleri ru tin yöntemlerle yapıld ı (I 5). Ayrıca deney
süresin-ce hayvanların nabız, solunum sayıları ve beden ısıları kaydedildi.
Bulunan sonuçların istatistiki değerlendirmeleri eşlemeye dayalı t testi
ile yapıldı (6).
Bulgular
Rompun uygulanan toklularda ortalama 4.3 dakika sonra
190 A. Kurtdede-M.B. Özlem-M. Şahal-E. Yalçın-C. Bağcı-V.R. Fiuancı
dakika sonra sedasyonun başladığı fakat hayvanların
kendiliklerin-den ayağa kalkıp geri yattıkları, ortalama 16.6 dakika sonra
sedasyo-nun derinleştiği ve hayvanların ayağa kalkamadığı, pupilla refleksinin
kaybolduğu, hafif timpaninin şekillendiği, salya akışının varlığı,
pe-nisin gevşediği, bazılarında boş geviş getirme hareketlerinin varlığı
gözlendi. Tokluların 55 dakika sonra kendiliklerinden ayağa
kalktık-ları, durgunluklarının ise iki saat kadar devam ettiği ve bu saatten
sonra yeme ve suya karşı iştihanın varalduğu belirlendi.
Deneme toklularına ait nabız sayısı, solunum sayısı ve beden ısısı
sırasıyla şekil i, 2, 3'te gösterildi. Bematokrit yüzdeleri, hemoglobin
miktarı, eritrosit sayısı, lökosit sayısı, lenfosit, nötrofil ve eozinofil
oranları ve kan üre değerleri tablo'da gösterildi.
?r); " "5 <: ~t ]. ~ "'5 ~ ol J.../: -" :..;ı .:[ '";;. f'< ~
.'
N .Ei ol ZŞekil ı. Rompun enjeksiyonıından önce ve sonra nabız sayıları. Figure i. The pulse rate bdore and arler injccıion of romplIn.
Şekil 2. Rompun enjeksiyonundan önce ve sonra solunum sayılan. Figure 2. The respiratian raı e before and af ter injection of rompun.
KOYUNLARDA HEMATOlOJiK DEGişiKliKLER... 191
:.;ekil 3. Rompıııı enjeksİ"onıılıdalı önce ve sonra beden ısıları. Figure 3. The body lemperaturl' bcfore and after injection of rompıın.
Tartışma ve Sonuç
Rompunun koyun ve diğ'er hayvan türlerinde sedasyon,
mus-kulorelaksan amaçla küçük operatil' müdahalelerde, huysuz
hayvan-larda, transport sırasında vT çeşitli klinik muayenelerde başarıyla
kullanıldığı bildirilmektedir (Ii, 18).
Bu araştırmada 0.44 mg jkg dozda rompunun oluşturduğu
sc-dasyonun başlama, derinleşme ve devam etme süresi bulgularının;
koyun ve keçilerde 0.3 mgıkg (18) ve 0.2 mg jkg (I 6) dozda i.m.
ve-rildiğinde sedasyonun yaklaşık 8 dakika içinde başladığı, i5 dakika
sonra derinleştiği \T bu durumun 50-85 dakika sürdüğü bildirimlerine
uygunluk göstermektedir. Toklularda yapılan bu çalışmada gözlenen
hafif timpani, merkezi sinir sisteminde ruminoretikuler fonksiyonları
idare eden merkezin rompun tarafından inhibe edilmesine,
kaslar-daki gevşeme ise rompun'un kas relakzasyonu yapıcı etkisine (9)
bağ-lanabilir. Rompun verilen hayvanlarda nabız, solunum sayısı ve
be-den ısısında belirlenen düşüşe (4, 5, 13), bu araştırmadaki toklularda
Cıa rastlanaclı (grafik i, 2, 3). :\abız ve solunum sayılarının üçüncü
saatte, beden ısısının ikinci satte en düşük düzeye indiği bulgusu,
çe-şitli araştırıcılarca en düşük değerlerin birinci saatte elde edildiği
bil-dirimlerine (4, 13) uymamaktadır. Ruckebusch ve Toutain'in (17),
rompun enjeksiyonundan sonra beden ısısında belirledikleri hafif
yükselmeye, grafik 3'te görüleceği gibi bu çalışmada da rastlandı.
Gra-fik 2'de solunum sayısında belirlenen hafif yükselme ile ilgili bir
Tablo. Rompun enjeksiyonundan önce (E.Ö.) ve sonra (E.S.) hematokrit ('Yo), hemoglobin (g/IOO ml), eritrosit (IO./mın'), lökosit (IO'/mm'), lenfosit (%), nötrofil ('Yo)' cozinofil (%) ve kan üre (mgflOO ml) değerleri.
Table. The hematocr;t (%),lıcmoglobin (g/IOO ml), crythrocyte (IO'/mm') Icııcoeyte (IO'/mm'), Iympoeylc (%), neııtroplıil ('Yo), eosinoplı;!
('Yo) and blood urea (mgflOO ml) value_, beforc (E.Ü.) and arter (E.S.) rompun injcction. EÖ
Zaman 1/4 saat 1/2 saat
Hematokrit i *** *** i< ::!:: Si< 33 +0.76 i 27.0 0.69 25.2-0.H2 xmin-xmax 29 -30 25 -31 20 -29 Hcmoglobin ** ** i< cl: Si< 10.4 .0.22 9.06-0.30 8.94-0.21 xmİn-xmax 9.2 -11.4 8.0 -10.4 8.0 -9.ll Eritrosit ** *** i< ::!:: Sx ıi. 89-0.33 5.59 0.40 5.13.0.0:' xmin- xn1ax 5.4 8.5 4.0 -7.') 3.7 -5.4 Lökosit * ** x Si< 10.7-1.3', 8.98-1.01 H.80-0.HH xmin- xmax 5.7 -15.9 5.2 -IG.I 5.4 -13.1
Lcııfosİt ** **
i< J: Si< 03.8-1.20 (,4. O. 1.89 G6.h-I.78 xmin- xnıax 5b (i8 53 -74 'lll -7G
---
---i
** :'Iötroril ** x + Sx 34.2-1.18 33.h-1.99 31.5-1.9G xınin- x1nax 30 -42 24 .45 2ı -12 Eozinofij- --xxmin'.== Sxxnıax Oi. ')-0.27-3 Oı.'1 -O-4 47 O1.1 -0.38-3 --** ** Kan ürei< :L Si< H.9-3.15 49.2-1.07 4(i. 2-3.0,-, xmin- xmax 32. I-G4. 2 29.1-72.2 29. :>.56.9
1 saat 2 saat 4 saat 6 saat 9 saat
*** * ** 22.5-2.16 25.30.69 26.6.0.66 22 -29 22 -29 22 -2ll *** *** ** H.16-0.28 8.84-0.46 9.32-0.28 7.0 -9.6 7.2 -11.6 8.0 10. II *** *** ** 4.20-0.2'1 4.76-0.31 4.720.32 3.4 5.3 2.9 6.2 3.5 -G.P. ** ** ** B.B8.0.92 9.41-0. <)', 10.21,- O. hO 5. ,~ -14.0 4.') -12.8 1.7 13A * --*** *
6".7-1.58 (,', . B-I. gr, (i3.0 2.GO :-,9 . 77 58 . 7G 49 -7', * ** --*-*---31.0 1.72 32 . (i--i .9:> 3:'.6-2.61 22 -37 2.1 -42 2') . :>0
.1
-_
.. _--1.2 -0.50 1.3 -O. :,2 i. i -o 2H O -4 O -:J O .2 ._-- -'-** *** i ** *** 47.8-2.95ı
',0.1 2.80 ',4.3 ..2.82 .1-6.3 I. h4 33.4.5B.9 3'J.0-h1. '2 12.n (iG.I) 40.1-',G.9 24 saat *** 28.2-0.64 25 -31 --*~* 9.93-0.35 8.6 -12.4 *** 6.05-0.24 1.1 -6.') ** 13.72-1.41 5.2 - IH. 9 ** 61.3 3.14 40 -75ı
37.8-2.83** :2B 58 1.1 -0.37 O .2 _._-*** 40.0'1.98 32.1' ',3.') İstatistiki analizler: tablodaki ilk ycdi \'cri i,.:in, eııj,'ksiyon önc,',i değerle clJ.ieksiyondan ı;4. 1/2 \'e 1 'aat somaki değerler arasında ve aynca Isaat sonraki değerle, 2, 4, ve 24 saat sonraki değerler arasıııdit: kaıı itre miktarı için, ('''.ieksiyon öncesi de.~erlc, enjeksiyondan i /4, 1/2, 1,4 \'e 6 saat sonraki değerlcr arasında \"C ayrıca 6 saat sonraki değcrle 9 ve 24 saat sonraki değ"er1cr itritsIJ"la yapılmıştır.KOYUNLARDA HEMATOLOJİK DEGişiKLİKLER ... 193
eritrosit sayısının rompun enjeksiyonundan sonraki birinci saatte en
dü~ük düzeye indiğini bildiren Bolbol ve ark. (1) bulgularına
ben-zer sonuçlar bu ara~tırmada da ortaya konuldu (tablo). Bu bulguların
aksine, EicIıner ve ark. (7), eritrosit ve hematokrit değerlerinin ikinci
ila üçüncü saatlerde, hemoglobin değerinin birinci ila ikinci
saat-lerde minimLlma indiğini ve yaklaşık yarım ila bir saat bu düzeyde
kal-dığını belirtmektedirler. Fouad ve Shokry (8) ilc, Bolbol ve ark. 44)
araştırma sonuçlarına uyg-un olarak toklulardaki bu çalışmada da
lökopeni ve ('ozinopeni belirlenirken, bu araştırıcıların aksine lenfosit
oranlarının ilk iki saatte öneınli ciüzeyde yükseldiği (p
<
0.00 i),nötrofiloranlarının ise ilk iki saatte başlangıç değerinin altında
oldu-ğu, daha sonra yükseldiği (p
<
O. O)) belirlendi. Bu çalışmada üredüzeyinde en yüksek değere altlilcı saatte ulaşılırken, Eichner ve ark.
(7) en yüksek değeri onuncu saatte belirlemişlerdir.
Sonuç olarak, rompun toklularda kısa süreli sedasyon sağlamak
aınacıyla, timpani ve salivasyon dışında önemli bir yan etki
oluştur-madığı kanısına varıldı. Yanlız rompun kullanılan toklularda kan
parametrelerinde meydana gelen değişikliklerin göz önünde
tutul-masının yararlı olacağına inanıyoruz.
Kaynaklar
ı. Annion, j.S. (1964). Cliııica/ clıemis/ıy, Iitt/e, Brown and Co. pp. t55.
2. Baumeister, M. (1973). Un/ersndlUlıgcıı abe, dre "ertrag/idıkeit wirkııııg uııd alıwerıdııııgs ",ılgıidı bei/en/.011 mıııpım (:'yiıı;:iııej Bllyrbeilıı ril/d. Vet. !\ckd. Nadır., 4: 345-346. 3. Benson. G.j., Thurmon, j.C., TranquiUi, W.j. and Smith, C.W. (1985).
Ca,diopul-ıııoııa~y effects of aıı i'ı/ira~nwııs injıısiv:ı of gııııfeııesin, ketamiııc aııd xylaziııe iı! dogs. Am. J. Vet. Res., 4G: 18%-1898.
4. Bolbol, A.E., Hassanein, A. and İbrahim, H. (I 980). SOIllCstudies irı the camel af ter sedıı/ioıı lVi/lı rvıııpUlI. Vet. Med. Rev., i: 55--60.
5. Cambeıı, K.B., Klavno, P.A., Richardson, P. and Alexander, j.E. (1979).
Hae-moılyıııııııic ef/ec/s <1xylaziııe in the calf. Am ..l.V"t. Res., 40: 1777--1780.
G. Düzgüneş, O., Kesici, T. ve Gürbüz, F. (1983). "Istatis/ik lIle/otları", A.Ü. Ziraat Fakültesi Yay. 861.
7. Eichner, R.D., Prior, R.L. and Kvasnicka, W.G. (I 979).
Yyla:::ine-ind!1cedIrypergly-mia iıı beefcattle. Am ..J. Vet. Res., 40: 127-129.
8. Fouad, K. und Shokry, M. (1973). VerlciclrClldeım/ersııchııııgen vorı tranquilezeiıı{sedative bei biiffei.ı. Vet. l\'fed. Naclır., +: 331-334.
194 A. Kurtdedc-M.B. Özlem-M. Şahal-E. Yalçın-C. Bağcı-U.R. Fidancı
9. Hapke, H.S. (1980). Arzıu:imiııelhempic. Fcnlinand Enke Verlag, Sıuıtgarcl.
10. Harding, R. and Leck, B.F. (19il). The locatiOllS aııd a(livitieJ ~j'ıııedııllm)' IIWl'Oııes as-socialed ıeiıh mmiıınııt forcstoııınch ıııolilily. J.Phy,io!., 219: ;,8i -li iO.
i i. Hempel, E. (ı 970). IJeitmg ~lIr verırn.~lichkcit Iıl1d (lIIlIJeııdıwgs miigliıiLkeit "011 rompıııı heim
riııd. Dısch. Ticrarzl!. Wschr., il: 9i-124.
12. KeDer, H. (1971). Weilerc crjahrııııgcıı mit der aııweııdııııg dccr dosrel'll'ıg uııd dcr wirkuııg 0'011
roıııpıııı hdm pferd. Bcr!. und ıvlünch. Tierarzt!. W,chr., 84: 2GG.269.
13. Kbamis, Y., Fouad, K. und Saycd, A. (19i3). ]ielIeicheııde ımtcrsııehııııgeıı 0'011trall'lııi-lizcrenjsedativn heiııı droıııcdar. Vet. :'vlcd.Naclır., 4: 335-344.
14. Klös, H.G. und Lang, E.M. (19iG). ",(uoticrkraııhdleııt". Verlag Paul Parey, BerJin und Hamburg.
LS. Konuk, T. (19i;)). "Pratik Fiz.)'ol~ji". A.Ü. Yeı. Fak. Yay. 314, Ankara.
lG. Mbiuki, S.M. and Munyua. J.M. (I 9IH). Cliııical IISC of .'0,la~i(e nııd I,elall/iııe iıı co/niııe
aııaestheJia. Vet. Med. Rev., i: 2 i-22.
17. Ruckebuscb, Y. and Toutain, P.L. (E1ll4). Spcslfic olılogolıiJim oj' -,,)'In:.:iııc ejfccts 011
rctieulo mıııen motor/ııııetiaıı iııenlile. Vet. ~ld. Rev., i: 3--12.
18. Sbokry, M. (I 9i(;). Uber die wirkwıg 0'011mml)uıı belııı srlwl Vct. iVied. :'Iiachr., 2: ~3i.-840.
19. Symonds, H.W' (19iG). The effects of xyladllC 11/'011!lepaıic glucose /Jfoduetioıı aııd blood flow rate iıı the laetntiııg dim,)' cow. Vet. Ree, 38: 931-934.
20. Toutain, P.L., Zingoni, M.R. and Ruckebuch, Y. (198~). Assesmenı oj' alplza od. rCllngic mıtagoııists 011tlze cwtral lu:rliOlISsyıleııı ıniııg reıicular emılraelioıı in sizeeI)OJ o model .
.1. Pharmaco!. Exp. Ther., 223: 215-2 lll.
21. Zingoni, M.R., Garcia, R. and Toutain, P.L. (1982). la lolo.:oliııe amıı"c oılt(lgolıiJıe de la sedoıioıı por la -"ylaziıu: elıede moııtoıı. Reveu l\lcd. Vet., 133: 335-339.
