Eğitimde Program Geliştirme Kuramdan Uygulama Örneklerine

(1)

Eğitimde

Program Geliştirme

Kuramdan Uygulama Örneklerine

Editör

Prof. Dr. Hasan Güner BERKANT

Yazarlar:

Prof. Dr. Hasan Güner BERKANT Prof. Dr. Bilal DUMAN

Prof. Dr. Gülay EKİCİ Prof. Dr. Mediha SARI Prof. Dr. Murat TUNCER

Doç. Dr. Gülay BEDİR Doç. Dr. Akın EFENDİOĞLU

Doç. Dr. Ayşegül Şükran ÖZ Dr. Öğr. Üyesi Hatice ÇİLSALAR SAGNAK

Dr. Öğr. Üyesi Volkan DURAN Dr. Öğr. Üyesi Dilşat PEKER ÜNAL Arş. Gör. Dr. Buket TURHAN TÜRKKAN Öğr. Gör. Nurhayat KOCATÜRK KAPUCU

Ankara 2020

(2)

Eğitimde Program Geliştirme

Kuramdan Uygulama Örneklerine Editör

Prof. Dr. Hasan Güner BERKANT

Bu kitabın basım, yayın, satış hakları Anı Yayıncılık Eğitim ve Danışmanlık San. Tic. Ltd. Şti.‘ne aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri herhangi bir bilgi depolama ve erişim siste- miyle veya mekânik, elektronik, fotokopi, manyetik ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, aktarı- lamaz veya dağıtılamaz.

Yayıncı Sertifika No : 16003 Matbaa Sertifika No : 47479

ISBN : 978-605-170-372-5 e- ISBN : 978-605-170-373-2 Mizanpaj : Kezban KILIÇOĞLU Dil Kontrol : Göksel ÇAKIR

Baskı : Vadi Grafik Tasarım Ltd. Şti.

Adres : İvedik Org. San. Bölgesi 88 Oto 3. Bölge 1420. Cad. No: 58/5 Yenimahalle-ANKARA

Tel : 0 312 395 85 71

KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI Editör:BERKANT, Hasan Güner Eğitimde Program Geliştirme Kuramdan Uygulama Örneklerine Anı Yayıncılık, 1. Baskı, Ankara/Türkiye 2020, xvi + 360 Sf., 16 x 24 cm ISBN : 978-605-170-372-5 e-ISBN : 978-605-170-373-2

Eğitim, Program, Eğitimde Program Geliştirme

Program Geliştirme, Eğitim Teknolojisi, Bireysel Farklılıklar, Eğitim Felsefesi, İhtiyaçlar, Kazandırılacak Davranışlar, Ders İçerikleri, Öğretme-Öğrenme, Ölçme-Değerlendirme, Program Değerlendirme Anı Yayıncılık

Kızılırmak Sok. 10/A Bakanlıklar / ANKARA Tel : 0 312 425 81 50 pbx Faks : 0 312 425 81 11

e-posta : aniyayincilik@aniyayincilik.com.tr http:// www.aniyayincilik.com.tr

A harfinin evrimi

(3)

SUNU

Eğitim programları ülkelerin, eğitim felsefeleri ve politikaları yönünde insan ye- tiştirmelerinin en önemli araçlarıdır. Eğitim sistemlerinin yapısı, işleyişi ne olursa ol- sun çocuk ve gençlere kazandırılmak istenen davranış ve nitelikler eğitim programla- rıyla gerçekleştirilir. Ülkelerin insan yetiştirme düzeni olarak da adlandırılan eğitim sistemlerinin ve okulların amaçlarını gerçekleştirmede böylesine önemli bir işlev üstle- nen eğitim programlarının, bütün boyutlarıyla çağın koşullarına göre yeniden gözden geçirilmesi ve geliştirilmesi gerekir.

İnsanlık tarihinde yaşamın her alanında değişim ve gelişimin en hızlı ve yoğun yaşandığı bir çağdayız. Bu durum eğitim sistemlerinin adeta “kalbini” oluşturan eğitim programlarını amaç, içerik, öğretim süreci ve değerlendirme boyutlarıyla sürekli geliş- tirmeyi zorunlu hale getirmektedir.

Program geliştirme çalışmaları yapılırken eğitimin toplumun ortak kültürünü ve değerlerini aktarmak olan geleneksel ve muhafazakâr işlevinin yanında, yenilikçi, ge- liştirici, yaratıcı ve toplumu ileriye taşıyıcı bireyler yetiştirmek olan işlevini de göz önünde bulundurarak, eğitimin felsefî, sosyal, kültürel ve bireysel temellerini iyi ince- lemek gerekir.

Türkiye’de program geliştirme çalışmalarının öncülerinden olan, öğrencisi olma şerefine nail olduğum merhum Prof. Dr. Fatma VARIŞ hocamızın da üzerinde önemle durduğu gibi, program geliştirme yalnızca “teknik” bir süreç değildir. Program geliş- tirme, temel ve uygulamalı araştırmalara dayalı, eğitim politikası ve eğitim teorisiyle yakından ilgili, sosyo-kültürel ve bireysel temelleri olan bir kavramdır. Bu kapsamda yapılan ve yapılacak olan çalışmalar elbette eğitim politikalarını belirleyenlere ve uy- gulamacılara rehberlik edecektir.

Prof. Dr. Hasan Güner BERKANT’ın editörlüğünü yaptığı bu eser içerisinde yer alan bölümler incelendiğinde, programın bütün boyutlarının alanında söz sahibi, dene- yimli ve genç akademisyenler tarafından kuramdan uygulamaya ele alındığı görülecek- tir. Alana önemli katkı sağlayacağını düşündüğüm bu çalışmaya katkı veren meslektaş- larıma ve ekip lideri editör Prof. Dr. Hasan Güner BERKANT’a teşekkür eder, başarı- larının devamını dilerim.

Prof. Dr. Tayip DUMAN 2020

(4)

Bana programlı yaşamayı öğütleyen eğitim emekçileri

Annem Nuran BERKANT’a ve Babam Mehmet BERKANT’a…

(5)

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM

1. PROGRAM GELİŞTİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR VE AŞAMALAR ... 1

GİRİŞ ... 1

1.1. Program Geliştirmenin Gerekliliği ... 2

1.2. Eğitim ... 2

1.3. Öğrenme-Öğretme-Öğretim ... 3

1.4. Plan ve Program Kavramları ... 4

1.5. Program Kavramı ve Program Türleri ... 6

1.5.1. Eğitim Programı ... 6

1.5.2. Öğretim Programı ... 6

1.5.3. Ders Programı ... 7

1.5.4. Resmi Program ... 8

1.5.5. Uygulamadaki Program ... 8

1.5.6. Örtük Program ... 8

1.5.7. İhmal Edilen Program ... 9

1.5.8. Ekstra Program ... 9

1.6. Program Geliştirme... 9

1.6.1. Program Geliştirmenin Yapısal Ögeleri ... 11

1.6.2. Program Geliştirme Modelleri... 13

1.6.3. Program Geliştirmenin Aşamaları ... 14

1.7. Program Değerlendirme ... 16

UYGULAMA ÖRNEĞİ 1.1 ... 18

(6)

vi

2. BÖLÜM

2. PROGRAM GELİŞTİRME VE TEKNOLOJİ ... 27

GİRİŞ ... 27

2.1. Gereklilik Olarak Teknoloji ... 29

2.2. Teknolojinin Eğitime Katkıları ... 31

2.3. Eğitim Programlarında Teknoloji Kullanımı Projeleri ... 33

2.4. Programın Geliştirme Süreci ve Teknoloji ... 35

2.5. Eğitimde Teknoloji ve Hedeflerin Belirlenmesi ... 37

2.5.1. Yetkili Öğrenci ... 41

2.5.2. Dijital Vatandaş ... 42

2.5.3. Bilgi Oluşturucu ... 42

2.5.4. Yenilikçi Tasarımcı ... 42

2.5.6. Hesaplamalı Düşünür ... 43

2.5.7. Yaratıcı İletişimci ... 43

2.5.8. Küresel Ortak Çalışma ... 44

2.6. Eğitimde Teknoloji ve İçeriğin Seçilmesi ve Düzenlenmesi ... 46

2.7. Eğitimde Teknoloji ve Öğretme-Öğrenme Durumları ... 49

2.8. Eğitimde Teknoloji ve Ölçme-Değerlendirme... 57

3. BÖLÜM 3. PROGRAM GELİŞTİRME VE BİREYSEL FARKLILIKLAR ... 71

GİRİŞ ... 71

3.1. Bireysel Farklılıkların Önemi ... 76

3.2. Öğretmenler Bireysel Farklılıklara Neden Dikkat Etmeli? ... 77

3.2.1. Bireysel Farklılıklar Nelerden Kaynaklanır? ... 78

3.3. Tipik Çeşitlilik Yelpazesini Aşan Bireysel Farklılıklar: Özel Gereksinimleri ve Yetersizlikleri Olan Çocuklar ... 81

(7)

vii 3.4. Bireysel Farklılıklara Duyarlı Bir Öğretim Felsefesi: “Farklılaştırılmış

Öğretim” ... 87

4. BÖLÜM 4. PROGRAM GELİŞTİRME VE FELSEFE ... 97

GİRİŞ ... 97

4.1. Felsefî Akımlar ve Eğitim ... 99

4.1.1. İdealizm ve Eğitim ... 100

4.1.2. Realizm ve Eğitim ... 100

4.1.3. Pragmatizm ve Eğitim ... 101

4.1.4. Varoluşçuluk ve Eğitim ... 101

4.2. Eğitim Felsefeleri ... 102

4.2.1. Daimicilik ... 103

4.2.2. Esasicilik ... 103

4.2.3. İlerlemecilik ... 104

4.2.4. Yeniden Kurmacılık ... 105

4.3. Program Tasarımı ve Eğitim Felsefesi... 106

4.4. Program Tasarımına Karar Verme ... 108

4.5. Eğitim Programı Tasarımı ... 110

4.6. Program Tasarım Yaklaşımları ... 114

4.6.1. Konu Merkezli Tasarımlar ... 115

4.6.2. Öğrenen Merkezli Tasarımlar ... 116

4.6.3. Sorun Merkezli Tasarımlar ... 117

5. BÖLÜM 5. PROGRAM GELİŞTİRME VE İHTİYAÇLAR... 123

GİRİŞ ... 123

5.1. İhtiyaç Kavramı ve İhtiyaçların Değerlendirilmesi ... 124

(8)

viii

5.2. Program Geliştirmede İhtiyaç Alanları ... 130

5.2.1. Program Geliştirmede Bireyin İhtiyaçları ... 131

5.2.2. Program Geliştirmede Toplumun İhtiyaçları ... 132

5.2.3. Program Geliştirmede Konu Alanının İhtiyaçları ... 134

5.2.4. Program Geliştirmede Doğanın İhtiyaçları... 135

5.2. İhtiyaç Analizi Yaklaşımları ... 136

5.3. Program Geliştirmede İhtiyaç Belirleme Teknikleri ... 138

5.3.1. Delphi Tekniği ... 138

5.3.2. Meslek-İş Analizi ... 141

5.3.3. PROGEL-DACUM Yöntemi ... 142

5.3.4. SWOT Analizi ... 146

5.3.5. Çalıştay ... 150

5.3.6. Görüşme ... 152

5.3.7. Odak (Focus) Grup Görüşmesi... 153

5.3.8. Gözlem ... 155

5.3.9. Doküman İncelemesi ... 157

5.3.10. Anket ... 158

5.3.11. Başarı Testleri ... 162

6. BÖLÜM 6. PROGRAM GELİŞTİRME VE KAZANDIRILACAK DAVRANIŞLAR ... 173

GİRİŞ ... 173

6.1. Amaç, Hedef ve Kazanım ... 174

6.1.1. Uzak Amaçlar/Hedefler (Aims) ... 176

6.1.2. Genel Amaçlar/Hedefler (Goals) ... 177

6.1.3. Özel Amaçlar/Hedefler (Objectives) ... 178

6.1.4. Uzak, Genel ve Özel Amaçlar Arasındaki İlişki ... 179

6.2. Amaçların/Hedeflerin Yatay Sıralaması ... 180

6.2.1. Bilişsel Alan Sınıflaması/Öğrenme Basamakları ... 181

6.2.2. Duyuşsal Alan Sınıflaması/Öğrenme Basamakları ... 186

(9)

ix

6.2.3. Psikomotor Alan Sınıflaması/Öğrenme Basamakları ... 189

6.3. Amaçlar, Hedef ve Kazanımların İşlevsel Değeri ... 192

6.4. Kazanım Yazma İlkeleri (Kazanımlarda Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar) 193 6.5. Bilişsel, Duyuşsal ve Psikomotor Alana Yönelik Kazanım Örnekleri ... 196

UYGULAMA ÖRNEKLERİ ... 198

7. BÖLÜM 7. PROGRAM GELİŞTİRME VE DERS İÇERİKLERİ ... 203

GİRİŞ ... 203

7.1. Bilgi Türleri ve İçerik ... 204

7.2. Bilginin Taksonomisi ve İçerik ... 210

7.3. İçerik ve Kavram Öğretimi ... 223

7.4. İçerik ve Değerler Öğretimi ... 226

7.5. İçerik ve Tutumlar ... 227

7.6. İçerik ve Beceri Öğretimi ... 228

7.7. İçerik ve Etkinlikler ... 231

7.8. İçerik ve İlke ve Kural Öğretimi ... 234

7.9. İçerik ve Olgu Öğretimi ... 235

7.10. İçerik ve Problem Çözme ... 237

7.11. İçerik ve Soru Sorma ... 239

7.12. İçerik Düzenlemede İlkeler ve İçerik Düzenleme Yaklaşımları ... 240

8. BÖLÜM 8. PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETME-ÖĞRENME ... 265

GİRİŞ ... 265

8.1. Program Geliştirme Uzmanları ve Öğretmenlerin Eğitim Durumları ile İlişkisi ... 266

8.2. Eğitim, Öğretme, Öğretim, Öğrenme Kavramları ve Programla İlişkileri... 268

(10)

x

8.3. Program Geliştirmede Eğitim Psikolojisinin Etkisi ... 274

8.4. Program Geliştirmede Eğitim Durumlarının Düzenlenmesini Etkileyen Faktörler (Kazanımlar, İçerik, Bireysel Özellikler, Ortam Koşulları ve Donanım, Zaman Faktörleri Bağlamında) ... 276

8.4.1. Kazanımların Eğitim Durumlarına Etkisi ... 277

8.4.2. İçeriğin Eğitim Durumlarına Etkisi ... 281

8.4.3. Öğrencilerin Bireysel Özelliklerinin Eğitim Durumlarına Etkisi ... 282

8.4.4. Öğrenme Ortamına Ait Koşulların ve Donanımın Eğitim Durumlarına Etkisi ... 285

8.4.5. Zamanın (Eğitim Süresinin) Eğitim Durumlarına Etkisi ... 286

8.5. Program Geliştirmede Eğitim Durumlarında Kullanılabilecek Öğretme- Öğrenme Stratejileri, Yöntemleri ve Teknikleri ... 288

8.5.1. Öğretmen Merkezli ÖSYT’lerden Bazıları ... 289

8.5.2. Öğrenci Merkezli ÖSYT’lerden Bazıları ... 289

UYGULAMA ÖRNEKLERİ ... 295

9. BÖLÜM 9. PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ... 303

GİRİŞ ... 303

9.1. Eğitim Hedefleri Sınıflaması ... 305

9.1.1. Bloom Taksonomisi ... 305

9.1.2. SOLO Taksonomisi ... 307

9.2. Ölçme ve Değerlendirme ... 308

9.3. Ölçme Amacının Belirlenmesi ... 310

9.4. Eğitimde Kullanılan Bazı Ölçme Araçları ... 314

9.4.1. Yazılı Yoklamalar ... 314

9.4.2. Sözlü Yoklamalar ... 315

(11)

xi

9.4.3. Kısa Cevaplı (Boşluk Doldurmalı) Sınavlar ... 316

9.4.4. Çoktan Seçmeli Sınavlar ... 317

9.4.5. Tanılayıcı Dallanmış Ağaç (TDA) ... 318

10. BÖLÜM 10. PROGRAM GELİŞTİRME-PROGRAM DEĞERLENDİRME İLİŞKİSİ ... 327

GİRİŞ ... 327

10.1. Program Geliştirme Sürecinde Pilot Uygulamanın Gerekçesi ve Önemi ... 328

10.2. Pilot Uygulamada Evren-Örneklem İlişkisi ... 331

10.3. Program Değerlendirmede Kullanılabilecek Yaklaşımlar, Yöntemler ve Teknikler ... 339

10.3.1. Hedefe Dayalı Değerlendirme Modeli ... 341

10.3.2. Bağlam-Girdi-Süreç ve Ürün (CIPP) Modeli ... 342

10.3.3. Metfessel-Michael Değerlendirme Modeli ... 344

10.3.4. Kirkpatrick’in Dört Basamaklı Değerlendirme Modeli ... 345

10.3.5. Scriven’in Hedefsiz Değerlendirme Modeli ... 346

10.3.6. Eisner’in Eğitsel Eleştiri Modeli ... 348

10.4. Programın Değerlendirilmesinin Program Geliştirme Sürecine Etkisi ... 351

(12)

BÖLÜMLER VE YAZARLARI

1. BÖLÜM

PROGRAM GELİŞTİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR VE AŞAMALAR

Doç. Dr. Gülay BEDİR

2. BÖLÜM

PROGRAM GELİŞTİRME VE TEKNOLOJİ Dr. Öğr. Üyesi Hatice ÇİLSALAR SAGNAK

3. BÖLÜM

PROGRAM GELİŞTİRME VE BİREYSEL FARKLILIKLAR Doç. Dr. Ayşegül Şükran ÖZ

4. BÖLÜM

PROGRAM GELİŞTİRME VE FELSEFE Prof. Dr. Bilal DUMAN

Öğr. Gör. Nurhayat KOCATÜRK KAPUCU

5. BÖLÜM

PROGRAM GELİŞTİRME VE İHTİYAÇLAR Prof. Dr. Mediha SARI

Arş. Gör. Dr. Buket TURHAN TÜRKKAN

6. BÖLÜM

PROGRAM GELİŞTİRME VE KAZANDIRILACAK DAVRANIŞLAR

Doç. Dr. Akın EFENDİOĞLU

7. BÖLÜM

PROGRAM GELİŞTİRME VE DERS İÇERİKLERİ Dr. Öğr. Üyesi Volkan DURAN

Prof. Dr. Gülay EKİCİ

(13)

xiii

8. BÖLÜM

PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖĞRETME-ÖĞRENME Prof. Dr. Hasan Güner BERKANT

9. BÖLÜM

PROGRAM GELİŞTİRME VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Prof. Dr. Murat TUNCER

10. BÖLÜM

PROGRAM GELİŞTİRME-PROGRAM DEĞERLENDİRME İLİŞKİSİ

Dr. Öğr. Üyesi Dilşat PEKER ÜNAL

(14)

ÖN SÖZ

Programlar, yaşamın genelinde olduğu gibi eğitimdeki önemli unsurlardan biridir. Doğru düşünülen, tasarlanan, hazırlanan ve uygulanan bir program, kazandırmak istediği davranışların öğrencilerin yaşamına aktarılmasında çok önemli bir role sahiptir.

Bu rolün en doğru biçimde eğitime yansıtılabilmesi için, programın zihindeki tasarı- mından eğitim ortamında kullanımına kadar geçen çalışmaları kapsayan “program geliştirme” sürecinin her ayrıntısına dikkat edilmesi gerekir.

Program geliştirmede dikkat edilmesi gereken en önemli ayrıntı, bilimsel daya- naklarının bulunmasıdır. Programı geliştirirken sadece program içeriğinin konu alanın- da değil, eğitim bilimine ait felsefî, psikolojik, sosyolojik, tarihî, ekonomik, teknolojik gibi birçok alana ait bilimsel bilgi ve belgeden yararlanmak gerekir. Bu nedenle, program geliştirme süreci hakkında bilgi ve beceri kazanmak amacıyla çeşitli çalışmalar yapacak kişilerin, programın bu bilimsel temellerle olan ilişkisine hâkim olmaları ge- rekmektedir. Program geliştirme süreci hakkında önemsenmesi gereken diğer bir husus ise, programı oluşturan dört öge olan amaç, içerik, eğitim durumları ve sınama durum- larının özellikleri ve birbirleri ile olan ilişkileridir. Ayrıca, gerek kuramsal temeller gerekse de dört ögeye yönelik bilgi ve becerilerin program geliştirme sürecine nasıl aktarılabileceği konusunda da yeterli uygulama tecrübesine sahip olmak gerekir.

Bu kitapta, yukarıda değinilen kuramsal ve uygulamalı hususların ayrıntılı bi- çimde ele alınmış olması, kitabın en önemli özelliklerinden biridir. Kitabın her bölü- münde, kuramsal bilgilerin yanı sıra bu bilgilerle ilgili uygulama örnekleri yer almak- tadır. Böylece okuyucuya, hem program geliştirme sürecinin somut örnekleri sunulma- ya hem de program geliştirmenin uygulamalı bir süreç olduğunun vurgusu yapılmaya çalışılmıştır.

Kitabın taşıdığı en önemli özelliklerden diğeri, bölüm yazarlarının tamamının, Eğitim Programları ve Öğretim alanında uzman olan, kariyerli ve kıdemli öğretim elemanları olmalarıdır. Böylece bu uzmanların, kitabın temel konusu olan program geliştirme sürecine yönelik donanımlarını okuyucuyla buluşturması sağlanmaya çalı- şılmıştır.

Kitapta belirli kavram ve bilgilerin bazı bölümlerde tekrarlı biçimde yer alması, okuyucuya bu kavram ve bilgilerin önemini vurgulamak ve bölümler arasındaki ilişki- leri göstermek amacını taşımaktadır. Bunlar arasında; programın dört ögesi, program geliştirme sürecinin basamakları, bilişsel-duyuşsal-psikomotor alanlar ve basamakları sayılabilir. Bu durum bir binişiklik değil, bitişiklik olarak algılanmalıdır.

Kitabın kuramsal ve uygulamalı içeriğinin, eğitimde program geliştirme konusunda çalışan akademisyenlere, eğitim bilimleri alanında öğrenim gören lisans ve lisan- süstü öğrencilerine, her tür kademe ve kurumda çalışan eğitimcilere ve bu alana ilgi duyan bütün okuyuculara katkı yapacağı kanaatindeyiz.

Eserin oluşmasını sağlayan Prof. Dr. Mediha SARI’ya, Prof. Dr. Gülay EKİ- Cİ’ye, Prof. Dr. Murat TUNCER’e, Prof. Dr. Bilal DUMAN’a, Doç. Dr. Akın EFEN-

(15)

xv DİOĞLU’na, Doç. Dr. Gülay BEDİR’e, Doç. Dr. Ayşegül Şükran ÖZ’e, Dr. Öğr. Üye- si Hatice ÇİLSALAR SAGNAK’a, Dr. Öğr. Üyesi Dilşat PEKER ÜNAL’a, Dr. Öğr.

Üyesi Volkan DURAN’a, Arş. Gör. Dr. Buket TARHAN TÜRKKAN’a, Öğr. Gör.

Nurhayat KOCATÜRK KAPUCU’ya değerli bilgileri ve emekleri için çok teşekkür ederim. Onlarla çalışmak benim için büyük bir gurur ve onurdur.

Editör Prof. Dr. Hasan Güner BERKANT 2020

(16)

(17)

1.BÖLÜM

PROGRAM GELİŞTİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR VE AŞAMALAR

Doç. Dr. Gülay BEDİR Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi ORCID: 0000-0003-3488-6340

ODAKLAMA SORULARI

1. Program geliştirme alanında temel kavramlar nelerdir?

2. Plan ve program kavramlarının eğitimdeki yeri ve önemi nedir?

3. Program geliştirmeyi gerektiren nedenler nelerdir?

4. Programların yapısal ögeleri nelerdir?

5. Program geliştirmenin yapısal ögeleri aralarındaki ilişki nasıldır?

6. Program türleri nelerdir?

GİRİŞ

Ülkeler çeşitli alanlardaki (eğitim, teknoloji, ekonomi, sanayi vs. bakımından) gelişmişlik düzeylerini devamlı değiştirmek ve geliştirmek zorundadırlar. Toplumdaki tüm yapılar bu değişimden kaçamaz ve kendini koruyamaz; üstelik toplumlar için bu bir gerekliliktir. Toplumlarda bu değişimden en çok etkilenen ve aynı zamanda değişi- mi en çok etkileyen kurumların başında eğitim kurumları gelmektedir.

İnsanoğlunun ilk çağlardan günümüze hayatını devam ettirmek için gerekli bilgi, beceri, değer ve tutumları kazanması ve bunları gerektiğinde uygulaması amacıyla tarih boyunca farklı eğitsel uygulamalara başvurulmuştur. İlk toplumlarda genelde gözlem ve taklit yoluyla gerçekleşen öğrenmeler ilerleyen dönemlerde yerini planlı ve programlı öğretim uygulamalarına bırakmıştır. Eğitim-öğretim alanında yapılan uygu-