İŞBİRLİKLİ ÖĞRENME YAKLAŞIMI
İÇİNDEKİLER
Giriş
İşbirlikli Öğrenme Nedir?
İşbirlikli Öğrenme Gruplarını, Geleneksel Öğrenme Gruplarından Ayıran Özellikler
İşbirlikli Öğrenmenin İlkeleri
Küme/Grup/ Takım Bilinci Oluşturma
Takımlarda Görev Dağılımının Yapılması
İşbirlikli Öğrenme Yaklaşımında Kullanılan Teknikler
İşbirlikli Öğrenme Yaklaşımında Öğretmenin Rolü GİRİŞ
İşbirliği insanın yaşamın her kademesinde farkında olarak yada olmadan kullandığı bir yöntemdir. İnsan yaratılışı gereği sosyaldir ve problemlerin üstesinden gelmek için birlikte sorumluluk alıp çalışmışlardır.
Son zamanlarda yapılan araştırma ve ortaya konulan kuramlar; grup halinde, işbirliği içerisinde, etkileşerek, birbirine yardım alarak, grup içerisinde sorumluluk alarak, akranından- arkadaşlarından öğrenmenin daha kalıcı ve etkili olduğunu göstermektedir.
İşbirlikli öğrenme özellikle son zamanlarda eğitim sistemlerine yön veren; yapılandırmacılık (özellikle L.S. Vygotsky’nin Sosyo-Kültürel Yapılandırmacılık) yaklaşımını da desteklemektedir.
Buna ek olarak aktif öğretim yöntem ve teknikleri de; işbirlikli öğrenme yaklaşımından etkilenmiştir.
Bu durumdan hareketle işbirliği ve grup çalışmalarına dayalı çok sayıda öğretim yöntem ve teknikleri üretilmiştir. Bu yaklaşımlardan en kapsamlı ve en çok bilinenlerden birisi işbirlikli yada kubaşık öğrenme olarak dilimize çevrilen “cooperative learning” dir.
İŞBİRLİKLİ ÖĞRENME NEDİR?
Sınıf ortamında küçük karma kümeler oluşturarak, ortak bir amaç doğrultusunda, birbirlerinin öğrenmelerine yardımcı oldukları ve küme başarısının ödüllendirildiği bir yaklaşımdır. İşbirlikli öğrenme basit bir şekilde gerçekleştirilir. Planlanan etkinlikleri gerçekleştirmek için (2-6 kişilik) küçük karma kümeler oluşturulur. Grupta görev dağılımı ve küme bilinci oluşturulur. Öğrenirken çeşitli işbirlikli öğrenme teknikleri kullanılır. Grup bireyleri, gruplarının başarılı olabilmesi için hem kendi hem de diğer grup üyelerinin başarısından sorumludurlar.
İŞBİRLİKLİ ÖĞRENME GRUPLARINI, GELENEKSEL ÖĞRENME GRUPLARINDAN AYIRAN ÖZELLİKLER
İşbirlikli Öğrenme Geleneksel Öğrenme
Amaçlar grup üyelerini birbirinebağlamaktadır. Grubun ortak amaçları vardır.
Küme amacından, çok bireyin amacı vardır. Küme içerisinde bireysellik hakimdir.
Grup üyeleri arasında olumlu bağlık vardır. Küme çalışmasında grup üyeleri birbirine bağımlı değildir. Aralarında olumlu bir bağımlılık
oluşturma şartı yoktur.
Birey hem kendi hem de arkadaşlarının öğrenmesinden sorumludur. Grup içerisinde otokontrol vardır.
Küme üyeleri kümedeki diğer öğrencilere karşı sorumlu değildir. Sadece kendisine karşı sorumludur.
Grup heterojen yapıdadır. Grup üyeleri, çeşitli yeterlikler ve özellikler bakımından
birbirlerinden farklıdırlar.
Küme çalışmalarında grupların heterojen olma koşulu aranmaz.
İşbirlikli Öğrenme Geleneksel Öğrenme
Tüm üyeler gruptaki görevlerini yerine getirmekle kalmaz, diğer grup üyelerine de yardımcı olur.
Bir küme başkanı vardır. Diğer küme üyeleri ona karşı sorumludur. Lidere uymak zorundadır.
Otokontrolden çok, lider kontrolü vardır.
Sosyal ve kişiler arası beceriler önemlidir. Bireysel özellikler ve liderlik önemlidir.
Bireysel başarıdan çok, küme işleyişi ve grup başarısı değerlendirilir. Ürün ve süreç değerlendirme birlikte yapılır.
Küme içerisinde bireysel başarı önemlidir.
Değerlendirme bireyseldir ve çoğunlukla ürün değerlendirme yapılır.
İŞBİRLİKLİ ÖĞRENMENİN İLKELERİ
• Küme amacı
• Bireysel ve Kümeye Karşı Sorumluluk
• Olumlu Bağlılık, Yüz yüze etkileşim
• Sosyal ve Kişiler arası Beceriler
• Küme büyüklüğü (2-6)
• Grup Ödülü
• Başarı için eşit fırsat
• Karma (Heterojen) Küme
• Etkin katılım ve İletişim
Küme amacı: Amaç hem bireysel başarı, hem de kümedeki arkadaşlarının başarılı olmasını sağlamak ve diğer kümelerden başarılı olmaktır.
Bireysel ve Kümeye Karşı Sorumluluk: Birey hem kendi hem de arkadaşlarının öğrenmesinden sorumludur. Grup içerisinde otokontrol vardır.
Olumlu Bağlılık, Yüz yüze etkileşim: Grup üyelerinin birbirini cesaretlendirmesi, desteklemesi, fikir
Sosyal ve Kişiler arası Beceriler: Grupla bir işi yürütme becerileri, problem çözme ve plan yapma becerileri, iletişimi başlatma ve sürdürme becerileri, duyguları fark etme ve kontrol becerileri, stres durumlar ve saldırgan davranışlarla baş etme davranışları; işbirlikli öğrenme gruplarında kullanılır.
Küme büyüklüğü: Öğrenme 2 ile 6 kişilik küçük takımlar içinde ve heterojen gruplarda gerçekleştirilir.
Grup Ödülü: Pekiştirici olarak ödüller, grup amacına vardığı zaman tüm grup üyelerine ortak olarak verilir. Sadece birinciye ödül verilmez, diğer gruplara da başarılarına göre ödül verilir. Grup içerisinde yardımlaşma, gruplar arasında rekabet söz konusudur.
Başarı için eşit fırsat: Bireysel olarak alınan puanlar öğrencinin kendi başarısının sadece bir kısmını oluşturur. Başarının büyük bir kısmı grup etkinliklerinden oluşur.
Karma (Heterojen) Küme: Gruplar heterojen olmalıdır. Ne çok başarılı nede çok başarısız gruplar ayrıştırılarak birbirinde farklı denk olmayan, dengesiz gruplar oluşturulmamalıdır. Gruplar başarı, yaş, cinsiyet vb. özellikler açısından heterojen olmalıdır.
Etkin Katılım ve İletişim: Gruptaki her bir öğrenci aktif rol alır. Grubun ortak amacı için iletişim halinde olur.
Değerlendirme: Bireysel değerlendirme takım başarısına yansır. Önemli olan grup başarısıdır. Süreç ve ürün değerlendirme birlikte kullanılır. Öz değerlendirme, akran değerlendirme, rubric, performans değerlendirme ve çeşitli dereceleme ölçekleri kullanılabilir.
KÜME/ GRUP/ TAKIM BİLİNCİ OLUŞTURMA
Kümeler öğretmenin sadece kümedeki isimleri belirlemesiyle oluşmaz. Bir kümenin küme olması için; kümedeki bireylerin küme bilincine sahip olması gerekir. İşbirlikli/
Kubaşık öğrenme grupları oluşturulurken, her ünite başladığında bu kümelerin değişmesi önerilir. 3-7 kişi arasında heterojen kümeler oluşturulur. Yılsonuna kadar her öğrenci, diğerler arkadaşları ile bir grupta yer alarak çalışmış olur. Kümeler oluşturulurken;
Tanışma (örn: yumak etkinliği), Kümeye isim bulma, kümeye ders ile ilgili slogan bulma, kümeye amblem çizme, görev dağılımı (her kümede başkan, sözcü ve raportör olmak zorundadır. Sayıya ve kümenin işlevine göre göre; iletişimci, kaynak sağlayıcı, araştırmacı vb.
olabilir) yapılır. Küme işareti (selamlaşma şekli) belirlenir. Böylece küme için ortak payda ve birleştirici öğeler oluşturulmuş olur.
Küme bilincinin oluşması için;
• Küme içinde tanışma etkinlikleri yapılabilir.
• Kümeye bir isim belirlenir.
• Küme işareti (selamlaşma şekli) geliştirilebilir.
• Küme sloganı oluşturulabilir.
• Küme amblemi oluşturulabilir.
• Görev dağılımı belirlenebilir.
TAKIMLARDA GÖREV DAĞILIMININ YAPILMASI
İşlenen konu ve görevler alt başlıklara ayrılır. Takım içindeki öğrencilerin, istek ve becerilerine göre bu konu ve görevleri paylaşmaları sağlanır. Takımda görev dağılımı yapılmasını sağlayınız. Gerekirse çalışma yönergesi hazırlanır. Çalışma takvimi yapılır.
Kimin, ne zaman, ne yapacağı belirlenir. Gruplar ünite ya da etkinlik sonlarında yeniden oluşturulur.
İŞBİRLİKLİ ÖĞRENME YAKLAŞIMINDA KULLANILAN BAZI TEKNİKLER İşbirlikli öğrenme yaklaşımının ortaya koyduğu bu özellikler göz önünde
bulundurularak, öğrenme ortamlarında kullanılabilecek birçok teknik geliştirilmiştir.
Bunlardan bazıları genel teknikler iken, bazıları sadece bir ders için geliştirilmiştir. Aşağıda bu tekniklerden her derste rahatlıkla uygulanabilecek 3 tanesi açıklanmıştır.
Öğrenci Takımları Başarı Bölümleri (ÖTBB)
Birleştirme (Jigsaw) Tekniği
Takım Oyun Turnova (TOT)
Birlikte Öğrenme
Takım Destekli Bireyselleştirme (TDB)
Birleştirilmiş işbirlikli Okuma ve Kompozisyon (BİOK)
Grup Araştırması
İşbirliği-İşbirliği
Birlikte Soralım Birlikte Öğrenelim (BSBÖ)
Karşılıklı Sorgulama
-Öğrenci Takımları Başarı Bölümleri (ÖTBB) Uygulanışı:
- 4-5 (3-6 kişi arasında olabilir) kişilik karma (heterojen) kümeler oluşturulur.
- Öğretmen dersini istediği yöntem ve teknikle işler. Dönüt- düzeltme ve soru-cevap vb. kullanılır.
- Öğrencilere işlenilen ders ile ilgili olarak daha önceden hazırlanmış olan “çalışma yaprakları”
verilir. Kümedeki öğrencileri birbirlerinin tam öğrenmesini sağlayana kadar, kendi kümelerinde yardımlaşarak bu çalışma yaprakları üzerinde çalışırlar. Gerekirse öğretmenden yardım alırlar.
- İşlenilen ders ile ilgili olarak tüm sınıf “bireysel olarak” sınava (quiz) girerler. Sınav aşamasında öğrenciler birbirlerine yardım etmezler ve sınav bireysel olarak yapılır.
- Öğrencinin ilerleme puanı (öğrencinin ders sonrası puanı – başlangıç puanı=ilerleme (erişi) puanı) elde edilir. Burada aslında herkes kendisiyle yarışmaktadır.
- Kümedeki öğrencilerin ilerleme puanları toplanarak “küme puanı” elde edilir.
- İlerleme puanının elde edilemediği durumlarda, kümedeki öğrencilerin direk testten aldıkları puanların ortalaması alınarak, küme puanı hesaplanabilir.
- Küme puanlarına göre kümelere sertifika yada ödül verilir.
- Küme puanlarına göre, sınıftaki kümelere sertifika yada ödül verilir.
- Birleştirme (Jigsaw) Tekniği Uygulanışı:
- 4-5 kişilik karma (heterojen) kümeler oluşturulur.
- Kümedeki her öğrenciye en az bir hafta önceden araştırıp, uzmanlaşacağı bir konu verilir.
- Diğer kümelere de aynı konular verilir.
- Ders başladığında, aynı konuyu alan farklı gruplardaki öğrenciler (yatay olarak) bir araya gelirler.
Bu kümeye “uzmanlık kümeleri” denilir. Bu öğrenciler ders öncesi araştırdıkları konuları birbirleri ile paylaşır, birbirlerine soru sorar ve not alırlar.
- Sonra her öğrenci, tekrar kendi kümesine (dikey olarak) döner. Başlangıçtaki kümeler oluşturulur.
- Sonra her öğrenci kendi konusunu, kümedeki diğer arkadaşlarına tek tek öğretir. Kümedeki her öğrenci bu sunumu yapar. Diğer arkadaşları bu esnada; not alır, soru sorar, anlamaya çalışır ve öğrenir.
- Daha sonra öğrenciler “bireysel olarak” tüm konulardan sınava girerler.
- Kümedeki bireylerin aldıkları puanların ortalamaları bulunarak (yada ilerleme puanları alınarak), küme puanları hesaplanır.
- Kümeler en yüksek puandan başlanarak sıralanır ve ilan edilir.
- Küme puanlarına göre, sınıftaki kümelere sertifika yada ödül verilir.
Slavin tarafından geliştirilen Birleştirme tekniğinin birkaç versiyonu vardır. İlk versiyonunda değerlendirmeler bireysel olarak yapılıyor ve her öğrenci sadece kendi konusundan sorumlu iken, ikinci versiyonunda her öğrenci hem kendi hem tüm konulardan sorumludur, değerlendirme ise ilerleme puanlarına göre yada ortalamalara göre yapılır.
Takım Oyun Turnuva (TOT)
John Hopkins Üniversitesinde 1980 yılında De Vries ve Slavin tarafından geliştirilmiştir.
Genelde ünite sonunda genel tekrar yapmak ve öğrenme eksikliklerini gidermek için kullanılır.
- 4-5 (3-6 kişi arasında olabilir) kişilik karma (heterojen) kümeler oluşturulur.
- Öğretmen dersini istediği yöntem ve teknikle işler. Dönüt- düzeltme ve soru-cevap vb. kullanılır.
- Daha sonra öğrenciler konu ile ilgili tüm kaynakları kullanarak, küme içinde tüm kaynakları kullanarak, küme içinde birbirlerini turnuvaya hazırlarlar. Çünkü turnuvaya katılacak kişi belli değildir. Öğretmen kur’a ile yada seviyeye göre bunu belirler. Öğrenciler konuları kendi kümelerinde birbirlerine öğretirler. Böylece küme içinde işbirliği içinde birbirlerini yarışmaya hazırlarlar.
- Küme içinde dayanışma/ işbirliği varken, diğer kümelerle yarış vardır.
- Turnuvaya her gruptan bir öğrenci, kümeyi temsilen katılır. Yarışma sırasında bu temsilci, kimseden yardım almaz.
- Her küme, kendi temsilcisi harç, diğer küme temsilcilerine sorular eşit sayıda sorar. Temsilci olan öğrenciler, eğer soruyu doğru cevaplarlarsa artı, yanlış cevaplarlarsa eksi alırlar.
- Soru yanlış cevaplandığında, soruyu soran küme cevabını verir. Eğer veremezse, o kümeye de eksi verilir.
- Elde edilen puanlar (artı ve eksiler) toplanır. Eksiler artıyı götürür. Başarı yada başarısızlık temsilci olan bireyden çok, gruba aittir. Çünkü turnuva başlamadan önce, her öğrenci en az kendi başarısı kadar, (diğer arkadaşlarının da) birbirinin de öğrenmesinden sorumludur.
- Kümeler en yüksek puandan başlanarak sıralanır ve ilan edilir.
- Küme puanlarına göre, sınıftaki kümelere sertifika yada ödül verilir.
