TANZİMAT EDEBİYATI
TiYATRO
- Modern tiyatroya ilgimiz Tanzimat’la başlar.
- Tanzimat’tan önce var olan Karagöz, Kukla, Meddah, Ortaoyunu gibi seyirlik gösterilerde canlandırmaktan çok anlatım tekniği ön plandadır. Bu yüzden geleneksel tiyatromuzun yapısı anlamdaki tiyatroya uygun değil.
- Tiyatro bir eğlence aracı olduğu kadar aynı zamanda da eğitim aracı olarak kabul edilir ve bu yüzden hemen tüm Tanzimat sanatçıları tiyatroyu dener.
toplum hayatını düzeltme amacına yöneliktir. Bazı oyunlarla kahramanlık duyguları, vatan ve millet sevgisi geliştirilir.
- Komedyalarda klasisizmin, dramda romantizmin etkisi görülür. Dramlar tarihî ve romantik çizgidedir.
- Batılı anlamda tiyatro edebiyatımızda yeni olduğu için teknik bakımdan eserler yetersizdir.
- Batı’dan çeviri ve adapteler yaygınlaşır. Moliere, Racine, Corneille, Shakespeare etkisi görülür.
Çeviri ve adapte konusunda Ahmet Vefik Paşa ve Direktör Âli Bey’in katkıları çoktur.
TanzimatIn 1. Döneminde Tiyatro
Tanzimat Döneminde şiirden sonra üzerinde durulan en önemli türdür. Tanzimat Döneminde bu türün amacı toplumdaki aksaklıkları göstererek halkı aydınlatmaktır. Yazarlar düşüncelerini halkı eğlendirerek iletmek ve toplumsal sorunlar çevresinde kamuoyu oluşturmak için tiyatrodan yararlanırlar.
Bu dönemde sanat anlayışı “toplum için” dir ve dil ilk eserlerde halka yaklaşır.
- Batılı anlamdaki ilk tiyatro eseri Şinasi’nin “Şâir Evlenmesi” adlı oyunudur. (1860 ‘ta “ Tercüman-ı Ahvâl”
adlı gazetede tefrika edildi.) Görücü usulüyle evlenmenin sakıncalarının konu edildiği bir komedidir.
- Tanzimatın 1. dönem sanatçılarından Namık Kemal’in de tiyatro oyunları vardır. O tiyatroyu “faydalı bir eğlence” olarak değerlendirir. Oyunlarında vatan sevgisi, tarihi olaylar ve aile yapısı konularını işler. Yazarın
“Vatan yahut Silistre”
adlı oyununun sahnelenmesi büyük yankı uyandırmış bu olaydan sonra da Namık Kemal sürgüne gönderilmiştir. Diğer oyunları;
“Gülnihal”“Zavallı Çocuk”, “Karabela”, “Âkif Bey”, “Celaleddin Harzemşah”
uyarlamaları bu tiyatroda sahnelenmiştir. Bu çevirilerden bazıları:
“Tartuffe”, “Zor Nikah”, “Zoraki Tabip”
TanzimatIn 2. Döneminde Tiyatro
Tiyatro 2. dönemde işlevini tamamen yitirmiş artık okunmak için oyunlar yazılmaya başlanmıştır.
İstibdat döneminin başlamasıyla toplumsal konulardan uzaklaşan yazarlar şiirde olduğu gibi tiyatroda da bu konulara değinmemişlerdir.
Uzun tiradlar, telaffuzu zor yabancı sözcükler de oynanmayı engelleyen özelliklerdendir.
Teknik bakımdan 1. döneme nazaran daha iyi eserler yazılmıştır.
2. dönemde “sanat için sanat” anlayışı hâkim olduğu için tiyatro eserlerinde de bu anlayış etkili olmuş ve sadece konular değil dil de farklılık olmuş halktan uzaklaşılmıştır.
- Bu dönemdeki en önemli isim Abdülhak Hâmid Tarhan’dır. Oyunları sahne tekniğine uygun değildir. Okunmak için yazılmıştır. Oyunlarında olağanüstü olaylara yer verir. Tiplerinde aşırı özellikler üzerinde durur. Konuşmalarda süslü anlatımlara yer verir.Yirmi civarında oyunu olan Abdülhak Hâmit bu oyunlarında milli, tarihî, felsefî, egzotik konulara yer vermiştir.
Oyunlarından bazıları: “Finten”,
“İçli Kız”, “Duhter-i Hindû”,”Sabr u Sebat”,”Nesteren”, “Macera-yı Aşk” “Tezerl” ,
“Eşber”, “İlhan” “Turhan”, “Hakan”
- 2. dönemin tiyatro alanında bir başka yazarı Recaizâde Mahmud Ekrem’dir.”Afife
“Anjelik” ,
Komedi türünde başarılı oyunu
“Çok Bilen Çok Yanılır”, ”Vuslat”
