Ekoloji ve Çevre Biyolojisi-III Ekoloji ve Çevre Biyolojisi-III
Doç. Dr. Bengi ÇINAR KUL
Biyoçeşitlilik
Biyoçeşitlilik, biyosferdeki canlı türlerinin oluşturduğu çeşitliliktir.
1. genetik çe şitlilik, 2. tür çeşitliliği,
3. ekosistem çeşitliliği,
olmak üzere üç ana bölüm den oluşur.
Ekosistem Ekosistem
çeşitliliği çeşitliliği
Tür çeşitliliği Tür çeşitliliği
Genetik çeşitliliği Genetik çeşitliliği
• Ekosistem çeşitliliği bir ekolojik birim olarak karşılıklı etkileşim içinde olan organizmalar topluluğu ile fiziksel çevrelerinin oluşturduğu bütünle ilgilidir.
• Tür Çeşitliliği belli bir bölgedeki, alandaki ya da tüm
dünyadaki türlerin farklılığını ifade eder. Bir bölgedeki türlerin sayısı (o bölgenin tür zenginliği) bu konuda en sık kullanılan ölçüttür
• Genetik Çeşitlilik bir tür içindeki çeşitliliği ifade eder. Bu çeşitlilik belli bir tür, popülasyon, varyete, alt-tür ya da ırk içindeki gen farklılığıyla ölçülür.
• Ekosistem çeşitliliği bir ekolojik birim olarak karşılıklı etkileşim içinde olan organizmalar topluluğu ile fiziksel çevrelerinin oluşturduğu bütünle ilgilidir.
• Tür Çeşitliliği belli bir bölgedeki, alandaki ya da tüm
dünyadaki türlerin farklılığını ifade eder. Bir bölgedeki türlerin sayısı (o bölgenin tür zenginliği) bu konuda en sık kullanılan ölçüttür
• Genetik Çeşitlilik bir tür içindeki çeşitliliği ifade eder. Bu çeşitlilik belli bir tür, popülasyon, varyete, alt-tür ya da ırk içindeki gen farklılığıyla ölçülür.
Ders dışı okuma:
Demirayak, F. (2002). Biyolojik çeşitlilik-Doğa koruma ve sürdürülebilir kalkınma. TÜBİTAK vizyon, 2023.
Erişim adresi:
https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/csk/EK- 14.pdf
Biyoçeşitlilik bir göstergedir:
ekosistemlerin canlılar için gerekli olan yaşam destek sürecini sürdürebilme yeteneğinin,
sağlıklı çevrenin,
verilen hasarın,
yapılan onarımın…
• biyoçeşitlilik kavramı 1980’li yılların başlarında ortaya atılmış, 1992 yılında Rio de Janerio daki Sürdürülebilir Kalkınma Konferansında Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi nin
imzalanmasıyla işlerlik kazanmıştır.
• Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, çeşitliliği «Tür içinde ve türler arasında olduğu kadar ekosistemler arasında ele alan; karasal ve denizsel ekosistemler, diğer su
sistemleri ile parçası oldukları ekolojik kompleksleri de kapsayan herhangi bir kökenden canlı organizmaların çeşitliliği» olarak tanımlamaktadır.
Gıda ve Tarım Örgütü’nün (Food and Agriculture Organisation, FAO) ve Dünya Korumayı İzleme Merkezi’nin (World Conservation Monitoring Centre, WCMC) verilerine göre günümüze kadar görülmüş olan toplam 8200 çiftlik hayvanı ırkından 3237’sinin 1992’de hala varlığını sürdürdüğü,
1892’den beri 617 ırkın yok olduğu dolayısıyla her yüzyıl için mevcut toplamın %28’i oranında ırkın yok olacağı ya da varlığının tehlikeye gireceği bildirilmiştir,
Ayrıca gelecek yüzyılda 1350 ırkın yok olma tehdidiyle karşı karşıya kalabileceğini vurgulanmıştır.
Bir türün ya da ırkın yok olma açısından riski yetişkin yaştaki dişilerin sayısına göre hesaplanabilmektedir. FAO tarafından tanımlanmış sayısal eşik değerler * :Risk
Durumu Sığır Koyun Keçi Tek tırnaklı Domuz
Kanatl ı
Kritik Değer 150 300 300 200 100 100
Harekete Geçme
Sınırı 1500 3000 3000 2000 1000 1000
Uyarı Eşiği 3000 6000 6000 4000 2000 2000
Bir Türün veya Irkın Yok Olma Açısından Risk Durumu Değerlendirmesi
Bir türün ya da ırkın yok olma açısından bir diğer risk belirleyicisi genetik erozyonun varlığıdır. Genetik erozyon akrabalı yetiştirme, genetik kayma, introgresyon, darboğazlar ve diğer gen havuzu üzerine etkili faktörlerin sonucudur. Moleküler karakterizasyonla ölçülmesi mümkündür. Bunun için genetik çeşitlilik seviyesini ortaya koyan parametreler incelenmektedir.
Sayısal değer yanı sıra bir ırkın sadece bir coğrafik alanda yetiştiriliyor olması da risk faktörüdür. İngiltere’de bir ırka ait hayvanların %75 ve üstünün 25 km çapından dar bir alanda yetiştirilmesi durumunda sayıya bakılmaksızın harekete geçme eşiğine ulaşılmış kabul edilmektedir
*Değerler dişi hayvan sayısı (baş) için verilmiştir.
Biyoçeşitlilik neden önemlidir?
Ekolojik dengeyi sağlamaktadır
Tükenmez bir kaynak olarak düşünülen doğa canlıların ihtiyaçlarını karşılıksız sağlarken aynı zamanda oluşturdukları atık ve
kirleticileri de ortadan kaldırmak ve hatta dönüştürmektedir.
Tüketimin sürekliliğini sağlayacak şekilde kaynakların yenilenebilmesi için uygun koşulların oluşturulması söz konusudur:
dolayısıyla koruma ve üretim eşanlamlı olmalıdır.
Ekosistemdeki denge, DOĞAL SÜREÇLER ve İNSAN’ın etkisiyle bozulmaktadır.
Örn,
göç besin/mekan bunalımı kıtlık
kuraklık,
salgın hastalıklar ...
İnsanlar ise doğayı binlerce yıldan beri kendi istekleri doğrultusunda değiştirmeye çalışmışlar;
ancak değişim özellikle ile son yıllarda belirgin olmaya başlamıştır. Etkenler;
teknoloji, nüfus, tüketim, üretim ve yaşam şekli
…
Biyolojik çeşitlilik;
sürdürülebilir kalkınmanın yaşayan temelini oluşturmaktadır. Küresel ekonominin %40 ı
biyolojik ürünler ve süreçlerle ilgili olduğu göz önüne alınırsa biyolojik çeşitliliğin
önemi daha da dikkat çekicidir.
dünyada canlıların ortaya çıkışından bu yana oluşan bir birikimdir, zenginlik kaynağıdır.
Dünyada meydana gelen her türlü değişim sonrasında dengelerin yeniden kurulmasının temelinde bu birikim yer almaktadır.
Büyük bir kayın ağacının 72 kişinin Büyük bir kayın ağacının 72 kişinin günlük oksijen ihtiyacını karşıladığını günlük oksijen ihtiyacını karşıladığını biliyor muydunuz?
biliyor muydunuz?
Büyük bir kayın ağacının 72 kişinin Büyük bir kayın ağacının 72 kişinin günlük oksijen ihtiyacını karşıladığını günlük oksijen ihtiyacını karşıladığını biliyor muydunuz?
biliyor muydunuz?
Ülkemizdeki hayvan türü sayısının, tüm Avrupa Kıtası'nda yaşayan hayvanların 1,5 katı olduğunu biliyor muydunuz?biliyor muydunuz?• Türkiye Avrupa ve Orta Doğunun en zengin biyolojik çeşitliliğe sahip ülkesi olup, Avrupa kıtasında biyolojik çeşitlilik açısından dokuzuncu sıradadır.
• Ülkenin 7 coğrafi bölgesinin her biri ayrı iklim, flora ve fauna özellikleri gösterir ve dünyanın en önemli üç ekolojik
bölgesine sahiptir.
• 120 memeli,
• 400’ü aşkın kuş türü,
• 130 kadar sürüngen,
• 400’e varan balık türü …
Endemik bitki tür sayısının Anadolu'da 3000 iken Avrupa'da 2500 civarında olduğunu biliyor biliyormuydunuz?
muydunuz?
•
Son yüzyılda dünyada 30 bin bitki türünün yok olduğunu biliyor muydunuz?biliyor muydunuz?
Hayvan ve bitki türlerinden günde 3 canlı türünün neslinin tükendiğini biliyor muydunuz?•
Dünya yüzeyinin Dünya yüzeyinin %6'sının çölleşmiş, %29'unun da %6'sının çölleşmiş, %29'unun da çölleşmekte olduğunu biliyor muydunuz?çölleşmekte olduğunu biliyor muydunuz?
•
Dünya yüzeyinin Dünya yüzeyinin %6'sının çölleşmiş, %29'unun da %6'sının çölleşmiş, %29'unun da çölleşmekte olduğunu biliyor muydunuz?çölleşmekte olduğunu biliyor muydunuz?
Manyas'ta milyonlarca ölü balık yavrusu kıyıya vurdu.
