Her grup kendi hususî vaziyetlerine göre me- suliyetlerine uygun bir şekilde idare edilmektedir, fakat umumî olarak kanunî mahiyetteki bağlardan ziyade müşterek menifaaıt, sadakat ve ideal bağlariyle birbirlerine merbutturlar.

Şehircilik

\

B R İ T A N Y A D A M O D E R N Ş E H İ R İ N Ş A A T I Yazan : R. H. TJREN

Bu resim Avustralya'da Canberra şehrinin Federal Pafrlemento binasını gösterir ve kıt'anın merkezî hükümetinin idarî ve kanunî faaliyetle- rine uyan, büyük çapta muhteşem bir binadır. Dün- yanın her tonajından mimarlar proje yollamışlar- dır, fakat son projenin en büyük kısmı Şikagoda' ki '(mimar Walter B. Griffin tarafından yapılmıştır.

Mafkalilî hükümet mefhumu Britanya demokra- sisinin başta gelen prensiplerinden biridir. Bu, müte- nevvi ırklardan, inanç ve karakterlerden olan 'birçok insanların meydana getiirdiği bir imparatorluğun sos- yal ve ekonomik bünyesinin e|sas bir kısmı olarak te- lâkki edilir ve güdülür; ve bunun taıtibik sahası yalnız tam olaraik kendi kendilerini idare eden ve daha zi- yade kendli haricî münasebetleri olan büyük domin- yonlara kadar uzanmakla kalımeımış fakat yalnız ma- hallî işler hakkında kararlar veren ve içtimaî yardım- larda bulunaın Britanya adalarındaki mahallî Kaza heyetlerine kadar kol salmıştır.

Her grup kendi hususî vaziyetlerine göre me- suliyetlerine uygun bir şekilde idare edilmektedir, fakat umumî olarak kanunî mahiyetteki bağlardan ziyade müşterek menifaaıt, sadakat ve ideal bağlariyle birbirlerine merbutturlar.

İster bir dominyon, bir koloni, ister bir İn- giliz şehri kc&sabası olsun Mahallî Hükümet güzel umumî binalarda kendisini gösteren sıhhatli ma- hallî bir hususiyet yaratırlar; bu Britanya demok- rasisinin başta gelen prensiplerinden biridir. Mo- dern mimarimin tesiri mahalli ananelerle karışık olcirak bu binalarda görülmektedir.

Seneler geçtikçe, İngiltere camiasında nef- sine itimadın tekâmülü Parlemento binalarının klâsik ve simetrik mimarisinde barizdir, bu bina- lar bulundukarı yere ve fonksiyonlarına uygun bir ahenkle inşa edilmiştir.

Mr. R. H. Uren

bu •makalesinde Britanya İm- paratorluğunun her tarafında ve nefsî İngiltere, de bulunan mahallî Hükümet binalarının bir tetkikini

yapmaktadır. )

Bu gelişmiş vatandaşlık hissinin yarattığı sıhhat- tli mahallî hususiyet kendini birçok sahalarda, gös- termiştir, bunların arasında güzel umumî binaılara te- sahüp etmek 'hissi vardır.

Ekser sahalarda olduğu gibi, memleket a n a n e , lerinin mimarî tesiri dominyonlarda ve kolonilerde kuvvetlidir, fakat seneler geçip ve nefsline itimat in- kişaf edince, malzeme ve iklim gibi mahallî tesirler birleşerek sükûnet verici İngiliz manzarası ve onun garip vasıflarından ziyade geniş sahalara, kayalıklı dağlara, veya geniş bir İmparatorluğun parlak gü- neşine muvaffık bir mimarî yaratmışlardır. Demek oluyor ki haddi zatinde Britanyada bile küçük kaza meclisi binaları kendi mahallî karakterlerini iktisap ederek kıymetli bir an'aneyi zenginleştirip inkişaf ettirmektedirler.

Bir çok seneler, genişleyen bir imparatorluğun

kendi hükümetlerinin mes'uliyetlerine henüz sjaihip

olmuş ilk sakinleri kendilerini daha zT.yade ana va-

tanlarının sanaî devirlerinin kabul edilmiş maneriz-

minde göstermişlerdir; ve ekseri, aldıkları yerlerde

ana vatanlarında ve ecnebi memleketlerdeki muhte-

lif ahvali cüz'i şekilde nazarı itibare alarak, bu fev-

kalâde tarz «Beledî vekar» ın kötü bir konsepsiyo-

Londr>a\nın eteklerinde, Walthamstovj Beledi- ye binasının bu resmi binaimn önünü ve modern remiz hatlarını göstermektedir. İngiliz mimarı, P. D. Hepıvorth Britanya'da 'bir seri halinde şehir binalarının projelerini çizmiştir. Trovobridge ve Wiltshire

daki ıvalthamstow ve Wiltshire Ey'allt binalarının her ikisi 'de harpten beri •tamamlan- mıştır.

Walthamıstow Portland taşı ile inşa edilmiş- tir, ve saat kulesi aynı flamanda* ,bir vantilatör 'va- zifesini görmektedir.

nuyla ve bir nevi klasizmle birleşerek çok defalar suiistimal edilmişti. Yeni Zelanda bu memlekette çok mehzuil olan kâimfilen iyi cin® keresteden, inşa e- dilmiş, günün en klâsik stilini haiz çok büyük bir hükümet binası el'an mevcuttur. Fakat o günler

geıçeli çok oldu.

Simetrik plân yapma tarzına istinad eden rene- sansın ve klâsik çağın an'anesi geniş merkezi hükü- met binalarında çok kuvvetle İsrar etmektedir, fa- kat aynı zamanda bu binalar ifa ettikleri vazifeye ve bulunduğu yere uygun bir işçilikle yapılır, tıpkı New-Delbid{|ki, parlak (güneşin altında kolonların gölgelediği hükümet binasında olduğu gibi.

Avustralya, yeni Müttehit Merkezi Canlberrada tesis etmek hakkında verdiği kararda, idarî bir şehir için şümullü geniş mikyasta bir plân ibraz etmiştir.

Bu memleketin telâkkisine göre bu büyük şehir pro- je teşebbüsü Washington'unki ile mukayese edilecek şekildedir; yülksek evsafı haiz münferit bineılandan ziyade modern şehir plânı yapma, prensiplerine isti- nad eden, tamamen yeni bir şehir için yapılan cesa- ret verici plânları bakımından şayanı dikkattir. Bu- rada yalnız merkezî hükümetin kanunî ve idarî faa_

Watford'dakı Belediye binasının içi Watford Londra'nın Şimdilinde, 32 Km. uzaktadır.

- jyrojesi İngiliz mimarı C. roıvles Voysey tarafın dan çizilmiş ve 1939 da tamamlanmıştır. Bu resim meclis odasını gösterir, 50 azarlın oturabileceği ka-

dar yer vardır. Oda peviz kaplama ile tezyin edil- miştir.

liyetleri toplanmamıştır, aynı zamanda ikamete mah- sus, tedrisî, içtimaî ve kendilerini kıt'anın federal işlerine hasretmiş insanların vazifelerine uygun kı- sımlar da mevcuttur.

inkişaf eden bir devletin asaletini ifade eden geni^ saçaklarla ve memleketin diğer an'anevî va- sıflarıyla, süslenmiş N. Berry Webber'in üzerinde çok uğraşılmış uygun projesini yaptığı cenubî Rhodesia-, Salisbury'deki yeni parlâmento binaları iyi bir mi- saldir.

Ana vatana yakın bir yerde Sir Arnold Thor- ney in yaptığı şimalî Irlandada skolâstik parlâmen- to binaları vardır. Gayet iyi uğraşılarak yapılmış du- var tezyinatı ve zengin klâsik teferruat ile süslü pencere tipiniin mimarî konusu İrlanda^ mimarîsinin en iyi devirlerine ait vasıflarını idame ettirmektedir.

Thlomas Tait tarafından yapılmış tlskoçyanın • Edinbungh'deki yeni hükümet binaları şehir e hakim tepelerde inşa edilmiştir. Serbest olarak mahallî taş- tan kompoze edilmiş binalar memleketin ve hal- kının mizaçlarına oldukça uygun ve alâka verici bir şekilde kayalık araziden dışarı doğru büyümektedir.

Bu son hükümet binalarındaki plânlama en yüksek

Bu resim Şimalî 'İrldnda' da, Belfast'da Sir Arnold Thorneley tarafindan yapılan

• skolastik Parlemento Binalarını göstermektedir. Binaların mimarî kompozisyonu İrlanda mimarîsinin )en '-yi devrelerinin vasıflarını taşıyan zengin klâsik bir detayı ihtiva etmektedir.

mertebeye erişmiştir. Bu cemaatin umumî idare iş- leri ehemmiyetinin hiç olmazsa modern hususî mesai teşekküllerine has gayelere muadil şeraiti icap et- tirdiğini mimarların idrak etmelerile kabil olmuştur.

Britanya'da mahallî hükümet ve idareden me- sul olan eyalet, kaza ve kasaba idare heyetleri gibi muhtelif teşekküller son senelerde ehemmiyetli bir şekilde artmıştır. Şehircilik gilbi işlere şamil merkez- den (hazırlanan kanunların tatbiki mahallî şeraitin muayyen bir n'spet dahilinde bu kanunların pren- siplerinin tesiri esası göz önünde tutularak geniş mik- yasta ibu teşekküllere havale edilmiştir. Bu faaliyet- ler, bir çok mahallî işler ve içtimaî yardımların ida- resi bakımından ve daha ziyade işin hedefine uygun binaların inşasına iıhfiyaç göstermektedir. Bu sebep- ten dolayı !bu saha,da alâkabahş bir çok mimarî in- kişaflar meydana gelmiştir.

Klâsik mimarî veya İngiliz lisaniyle Georgian mimarisi bir çok seneler belediye mimarlarını inti- halarına esas örnek olmuştur, ve bu devir en mükem- mel îmeı'p.öbekine Go wles_Voysey^,\n Wcfrtjhıing'deki inşa ettirmriş olduğu cazip bıinasiyle varmıştır. El- verişli bir plânı haiz olup ve İngiliz hayatının inti- baını memnun edici skolâstik tesir burada en mü-

kemmel şekliyle mevcuttur.

Mamafih, bütün meziyetlerine rağmen, bu şe- kil beledî mimarî tarafından konulan takyidat Wor- thing'den daha aşağı standardı olan bir çok binala-

New Delhi'deki Hindistan Hükümet binası- nın meşhur mimarı, bir İngiliz olan, Sir Edıoin Lutyens tarafından çizilmiştir. Bu resim büyük meclis salonunu gösterir, Mimarın ]dehası bu gü- zel binaya şarkî mimarî vasıflar vermiştir.

rın plâklarının ikifayetsizligine sebebiyet vermiştir.

Yarı umumî olan dijğer bir çok binalarda ken- dini iyi bar şekilde göstermiye başlamış plânlama işinm yeni elde edilmiş olan serbestisi şehir ve eya- let binalarının sahasına pek yavaş girmiştir.

Hornsey Belediye Binası asimetrik plânı ile ki, bu plân arazinin şartlan tarafından mimarına ka- bul ettirilmiştir ve salâhiyettar makamlar tarafın»

dan da kabul edilmiştir — ki zaruret halinde yeni- likler ingilizler tarafından ekseriya kabul edilir —«

bunca zamandır hizmet eden an'anevî mimariden bir ayrılışı gösterir.

1933 den 1939 a kadar olan zaman inkişaf et- mekte olan bina bakımından feyizli idi, bunların arasında C. H. James ve S. Rowland Pierce tarafın- dan yapılmış Hertfordslhire Eyalet Meclis binası, ve ıN!orwioh Şehir Binası, Clifford Stranger ta,rafından yapılmış Wemlbley Belediye Binasının zikredilmeleri icabeder.

Harbe takaddüm eden son seneler zarfında bi- nalar geniş sahalarda inşa edilmekte idi; kullanıla- cakları maksat ve fonksiyonlar şekillerini kontrol edi- yordu; basit ve az süslü ildiler. İngiltere'nin pek çok kısımlarında eskidenberi kullanılmakta olan kiremit yeni usullerle imâl edilmeye başlanmıştır, ve dur- madan inkişaf eden Su an'anede lâyık olduğu yeri almıştır. Diğer tarafti i taş kullanma âdedinin ne

' (Devamı 120 nci sahifada)