HAREKETLİ BÖLÜMLÜ PROTEZLERİN AĞIZA UYGULANMASI VE HASTA
EĞİTİMİ
Prof. Dr. Funda AKALTAN
akaltanfunda@gmail.com
Hareketli bölümlü protez ağıza ilk defa uygulanırken, yeterli vakit ayırılarak;
Protezlerin rahat olması sağlanmalı,
Hastaya protezlerini kolayca takıp çıkarabilmesi öğretilmeli,
Ağız ve geriye kalan dişleriyle birlikte protezlerini nasıl temizlemesi gerektiği öğretilmeli,
Protezlerini kullanırken karşılaşabileceği zorluklar
konusunda hasta bilgilendirilmelidir.
Randevu mümkünse sabah saatlerine verilmeli
Protezin hastaya teslim edildiği gün son çalışma gününe denk gelmemeli
Protezlerin 24 saat içindeki uyumları önemli
Protezler hastanın sosyal bir programı öncesinde
teslim edilmemeli
Randevuda sırasıyla;
• Protez kaidesinin uyumu değerlendirilir ve düzeltilir.
• Oklüzyon düzeltilir.
• Kroşeler uyumlandırılır.
• Ağız hijyeni, protez hijyeni ve uzun dönemdeki
takipler konusunda bilgi veren yazılı talimatlar
hastaya sunulur.
Protez Kaidesinin Uyumlandırılması
Bu seanstaki düzeltmeler genellikle protez kaidesi ve oklüzyonla sınırlıdır.
Protezler ağıza takılmadan önce ışık altında incelenir.
Çıplak elle keskin kenarlar ve pürüzlü
yüzeyler kontrol edilmeli
Üst çenede;
tübere uzanan protez kaidesinin iç yüzeyi
bukkal kaidenin kenarı
pterygomaxiller hamulusa denk gelen protez kenarı
Alt çenede;
premolar bölgedeki mandibular kret eğimi,
mylohyoid kret,
retromylohyoid boşluğa uzanan protez kenarı
ramusa uzanan distobukkal protez kenarı
external oblik kret bölgesi
Alt ve üst çenede;
anterior dişsiz bölgedeki protez kenarları protezin
yerleşmesine engel olabilir veya hastada rahatsızlığa
neden olur.
Mukozada yaralanmalara neden olmadan önce bu bölgelerde,
protezin iç yüzeyi ve kenarlarından
gereken miktarda aşındırmalar yapılarak protez rahatlatılır.
Protezin iç yüzeyine basınç gösteren bir ölçü patı uygulanarak bu bölgeler
belirlenebilir.
Aşırı miktarda yapılan düzeltme işlemlerinin oluşturacağı
boşluklar gıda birikimine
neden olabilir.
Protez kaidesinin uzantıları hareketli bölümlü protezin destek ve stabilizasyonu için mümkün olduğunca uzun olmalıdır.
Kenarların kontrolü yapılırken,
- yanak bir elin baş ve işaret parmakları ile tutularak apikal, lateral ve okluzal yönde hareket ettirilir
- uzun kenarlar kısaltılır.
Kısaltma işleminden sonra
protez kenarları balık sırtı şeklinde olmalı ve keskin kenarlar yuvarlatılmalıdır.
Mandibular lingual ve distolingual kenarlar dil ve ağız tabanının fizyolojik hareketleriyle kontrol edilir.
Her iki elin işaret parmakları protez dişlerinin okluzal yüzeylerine yerleştirilir.
Dil önce öne daha sonra da her iki yana doğru yavaşça hareket ettirilerek, protezin hareketi gözlenir.
Gereken kısaltmalar yapılır.
• Diş destekli hareketli bölümlü protezlerde protez kaidesi gıda birikimini engelleyecek kadar dişsiz boşluğu doldurmalıdır.
• Anterior dişsiz boşluklarda
dudak desteği yeterliyse
kemik kaybı komşu dişlerin seviyesinin altına inmemişse
Ajusteli tasarım yapılarak daha estetik bir görünüm
elde edilmelidir.
Anterior bölgede protez flanjı kalınlığı
dudağı rahatsız etmemeli
dudağı destekleyecek kalınlıkta olmalı
Protez kaidesinin kroşelerle birleştiği aproksimal alanlara taşan aşırı akrilik rezin;
protezin yerleşmesini zorlaştırır,
kroşelerin yeterince esnemesini engelleyebilir.
! Aşırı miktarda düzeltme yapılarak, gıda birikim alanlarına sebep
olunmamalıdır.
Protez kenarlarının uyumlandırılması esnasında frenilumların kontrolünde;
Frenilumlar bir elin baş ve işaret parmağı ile tutularak farklı yönlerde hareket ettirilir.
Diğer elle protezin hareketleri kontrol edilir.
Rahatlatılmayan frenilum bölgeleri protezin hareket
etmesine ve irritasyonlara neden olur.
Okluzyonun Uyumlandırılması
• Okluzyonun
uyumlandırılmasından önce protezler ağıza rahat ve doğru konumda yerleştirilmiş olmalıdır.
• Protezler olmadan mevcut olan okluzal temasların protezlerle birlikte aynı şekilde sağlanması gerekir.
• Metal alt yapı provasında okluzal ilişkiler uyumlandırıldığı için, bu seansta oluşan okluzal çatışmalar protez dişleri veya posterior
bölgedeki dişsiz kaidelerle sınırlı kalır.
Oklüzyonun uyumlandırılmasındaki amaç;
Mevcut doğal diş temaslarının protezlerle
birlikteyken de korunması,
Tüm sentrik ve ekzentrik pozisyonlarda okluzal
uyumun sağlanmasıdır.
Okluzyonun uyumlandırılması özellikle serbest sonlu protezlerde protez
stabilitesi ve tutuculuğuna katkıda bulunur.
Hastanın her iki çenesinde birden restorasyon yapıldığında yeterince antagonist diş mevcut olduğunda uyumlandırma işlemi protezlerin her biri ayrı ayrı ağıza yerleştirilerek yapılır.
Daha sonra her ikisi birden ağıza yerleştirilerek biraradaki okluzal ilişkileri değerlendirilir.
Okluzyonun kontrolü esnasında Kennedy
sınıflamasına göre gereken prensipler gözden geçirilir.
Artikülasyon kağıtları kullanılır.
Aşındırmalar sonrasında değiştirilen okluzal yüzeylerin çiğneme etkinliği değerlendirilir.
Tüberküller yeniden şekillendirilebilir.
Tüberkül kenarları keskin olmamalıdır.
Kroşelerin Uyumlandırılması
Bu aşamada; protezler destek dokulara rahat bir şekilde yerleşmiş olmalı ve oklüzyon düzenlenmiş olmalıdır.
Uyumlandırma işleminden sonra, kroşeler;
destek dişlere gereksiz kuvvet uygulayıp ağrıya sebep olmamalı,
protezin tutuculuğunu sağlayacak yeterli tutuculuğa
sahip olmalıdır.
Kroşelerin kaide ile birleştiği kısımlar yeniden gözden
geçirilmeli, kroşeler üzerine taşan rezin fazlalıkları
giderilerek kroşelerin
yeterince esnemesine izin verilmelidir.
Dişeti kroşelerinin yaklaşan kollarının açıkta bırakılması için bu bölgeye komşu olan suni dişlerin ajusteli
dizilmesi gerekebilir.
Uyumlandırma işlemleri tamamlandıktan sonra protezler son bir polisaj işleminden geçirilir.
Hasta Eğitimi
Mükemmel yapılmış bir protez bile uygun olmayan ağız ve protez hijyeni ile başarısızlıkla
sonuçlanabilir.
Uygun fırçalama ve dental flos kullanımı hatırlatılmalı protezlerin temizliği konusunda hasta
bilgilendirilmelidir.
Protezlerin fırça ile temizlenmesi gerektiği ve
standart diş macunlarının protezin cilasını bozarak
renklenmelere sebep olacağı anlatılmalıdır.
Belli zaman aralıklarında protez temizleme tabletleri kullanılabilir. Çamaşır suyu veya diğer ağartıcı
maddeler hareketli bölümlü protezlerin metal alt yapısında korozyona sebep olabilir.
Protez temizliği ağız dışındayken sağlanmalıdır.
Protezlerin kırılgan oldukları ve düşürülmemeye
özen gösterilmeleri gerektiği de anlatılır.
Periyodik kontrollerin protezlerin kullanım ömründeki etkisi hastaya anlatılmalıdır.
Kontrollerin sıklığının hastanın ağız ve protez hijyenine gösterdiği öneme göre yeniden
değerlendirileceği söylenir.
Değişen ağız şartlarına göre protezlerin yeniden
uyumlandırma gerektirebileceği hastaya anlatılır.
Protezlerin gece çıkarılması ağız dokularının dinlenmesi için gereklidir.
Protezler ağız dışındayken su içinde bekletilmelidir.
Bruksizm hikayesi olan hastalarda protezlerin gece takılması geriye kalan dişlere gelen kuvvetleri
azaltması açısından avantajlıdır; ancak bu durumda gündüz saatlerinde birkaç saat protezlerin
çıkarılması tavsiye edilir.
Hastaya protezlerini kolayca takıp çıkarması öğretilir.
Ayna ile yardım alınır.
Protezlerini çıkarırken; döküm kroşelerin tutucu kollarından faydalanılabilir.
Bükme kroşelerde bu durum kolayca deformasyona neden olur.
Bar kroşe tutuculu protezlerde kroşeden
destek alınarak protezlerin çıkarılması bukkal dişetinde yaralanmalara neden olur.
Protez kenarlarından destek alınarak protezin
çıkarılması gerektiği anlatılır.
Hastanın protezlerine adapte olmasının zaman alacağı mutlaka anlatılmalıdır.
Protezler başlangıçta konuşma ve çiğneme bozukluğuna neden olabilir.
Özellikle üst protez kullanan hastalarda dilin
konuşurken aldığı pozisyon ve o bölgedeki temas yüzeyi değişir.
Konuşma bozukluğu birkaç haftayı bulabilir.
Yüksek sesle kitap gazete okumak bu süreci
kısaltabilir.
Hastaya yemek yemeyi öğrenmesinin daha uzun zaman alacağı söylenir.
Başlangıçta yumuşak gıdalar tercih edilmelidir.
Serbest sonlu vakalarda çift taraflı
çiğneme yapılması gerektiği ifade edilir.
Yemeklerden sonra oluşacak protez irritasyonlarının az miktarda olması durumunda bunun birkaç gün
içinde geçebileceği ve ılık tuzlu suyla yapılan ağız gargaralarının faydalı olabileceği anlatılır.
24 saat sonunda geçmeyen şikayetlerini hekimleriyle
paylaşmaları gerektiği söylenir.
Protezlerin tesliminin sonrasındaki 24-48 saat içinde hastaya mutlaka kontrol randevusu verilerek
problemleri değerlendirilir.
Dişsiz boşlukların doğal yapıları sert protez kaidesini desteklemeye başlangıçta uygun değildir. Bu
nedenle farklı miktarlarda irritasyonlar oluşabilir.
24 saat içinde uyum sağlanamayan ve inflamasyona varan şikayetlere sebep olan bölgeler yeniden
değerlendirilir.
Protezlerde uyumlandırmalar yapılır.
Bu işlemin sadece tarafımızdan yapılması gerektiği
hastaya anlatılmalıdır.
Hastaya kendisine öğretilen talimatları içeren bir yazılı metinin teslim edilmesi oldukça faydalıdır.
Randevu sonunda hastanızı şu sözlerle uğurlayıp, protez kullanımında başarıyı kendisiyle paylaşmanız hem sizi hem de hastanızı daha iyi hissettirecektir.
Başlangıçta karşılaşacağınız zorluklar sizi hayal kırıklığına uğratmamalı ve sabırlı olmalısınız.
Milyonlarca insan protez kullanmayı öğrenmiş durumda ve yeterince istekli olursanız siz de bunu başarabilirsiniz.”
“ Başlangıçta karşılaşacağınız zorluklar sizi hayal kırıklığına uğratmamalı ve sabırlı olmalısınız. Milyonlarca insan protez
kullanmayı öğrenmiş durumda ve yeterince istekli olursanız siz de bunu
başarabilirsiniz.”
Can G, Akaltan F. Hareketli Bölümlü Protezler. Planlama. Yurtmim, Ankara, 2018
