Çocuk Şarkılarının Yansılama Hareketleri ile Öğretiminin Çocukların Şarkı Söyleme Becerisine Etkisi

ÇOCUK ġARKILARININ YANSILAMA HAREKETLERĠ ĠLE

ÖĞRETĠMĠNĠN ÇOCUKLARIN ġARKI SÖYLEME BECERĠSĠNE

ETKĠSĠ

Gizem Ġmer

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

GÜZEL SANATLAR EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

i

TELĠF HAKKI VE TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU

Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koĢuluyla tezin teslim tarihinden itibaren ....(....) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.

YAZARIN

TEZĠN

Türkçe Adı : Çocuk ġarkılarının Yansılama Hareketleri ile Öğretiminin Çocukların ġarkı Söyleme Becerisine Etkisi

Ġngilizce Adı : The Effect of Children's Songs Teachingwith the Reflection Movement on Children's Singing Ability

ii

ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dıĢındaki tüm ifadelerin Ģahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı Soyadı: Gizem Ġmer

iv

ÇOCUK ġARKILARININ YANSILAMA HAREKETLERĠ ĠLE

ÖĞRETĠMĠNĠN ÇOCUKLARIN ġARKI SÖYLEME BECERĠSĠNE

ETKĠSĠ

(Yüksek Lisans Tezi)

Gizem Ġmer

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

Haziran, 2018

ÖZ

Bu çalıĢmada, çocuk Ģarkılarını yansılama hareketleri ile öğretmenin, çocukların Ģarkı söyleme becerilerine olan etkisi araĢtırılmıĢtır. Bu amaçla, ilköğretim 3. sınıf düzeyinde öğrenim görmekte olan 18 öğrenciye, seviyelerine uygun olarak seçilen iki farklı Ģarkı yansılamalı ve yansılamasız öğretim yöntemi kullanılarak uygulanmıĢtır. Bu iki farklı yöntem, 10 sorudan oluĢan ve uzman görüĢü alınarak hazırlanan davranıĢsal beceri gözlem formunun, 3 öğretmen tarafından her bir öğrenciye tek tek uygulanmasıyla karĢılaĢtırılmıĢtır. Bu aĢamada öğrencilerin de konuya iliĢkin görüĢlerini alabilmek amacıyla 10 sorudan oluĢan bir anket uygulanmıĢtır. ÇalıĢma sonucunda, yansılamalı Ģarkı öğretim yönteminin, yansılamasız Ģarkı öğretimine göre daha etkili sonuçlar verdiği saptanmıĢtır.

Anahtar Kelimeler : Müzik öğretimi, yansılama, çocuk Ģarkısı Sayfa Adedi : 77

v

THE EFFECT OF CHILDREN’S SONGS TEACHING WITH THE

REFLECTION MOVEMENT ON CHILDREN’S SINGING ABILITY

(M.S. Thesis)

Gizem Ġmer

GAZĠ UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES

June, 2018

ABSTRACT

In this study, it is aimed to determine the effect of teaching children's songs on the performance of children singing. In this direction, as a result of teaching two different songs, students were listened one by one under teacher supervision, behavioral skill observation form was filled and student opinion form was applied to students.As a result of the study, it has been determined that teaching of reflection music can be used in teaching unreflective music, and that students are more effective in the learning of songs and in the remembrance of songs.

KeyWords : Music teaching, reflection, childsong

PageNumber : 77

vi

ĠÇĠNDEKĠLER

TELĠF HAKKI VE TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU

ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI

JÜRĠ ONAY SAYFASI

ÖZ

ABSTRACT

ĠÇĠNDEKĠLER

TABLOLAR LĠSTESĠ

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

SĠMGELER VE KISALTMALAR

BÖLÜM I

GĠRĠġ

BÖLÜM 2

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

2.2. Müzik Eğitiminin Çocuk GeliĢimine Etkisi ve Önemi ... 6

2.2.1. Çocuğun BiliĢsel GeliĢimine Etkisi ... 7

2.2.2. Çocuğun Dil GeliĢimine Etkisi ... 7

2.2.3. Çocuğun Psiko-motor Beceri GeliĢimine Etkisi ... 8

2.2.4. Çocuğun Duygusal ve Sosyal GeliĢimine Etkisi ... 9

2.2.5. Çocuğun Kültürel ve Toplumsal GeliĢimine Etkisi ... 9

2.3. Ġlköğretimde Müzik Eğitimi ve Önemi ... 10

2.4. Müzik Eğitiminde ġarkı ... 12

vii

2.5.1. Nota ile ġarkı Öğretim Yöntemi ... 14

2.5.2. Kulaktan ġarkı Öğretim Yöntemi ... 16

2.5.2. Modern ġarkı Öğretim Yöntemleri ... 17

2.5.2.1. Kodaly Yöntemi ... 17

2.5.2.2. Orff Yöntemi ... 18

2.5.2.3. Dalcrose Yöntemi ... 20

2.6. ġarkı Öğretimi ve Yansılama Hareketleri ... 21

2.7. Çocuk ġarkılarının Özellikleri ve Çocuklara Katkıları ... 21

BÖLÜM 3

YÖNTEM

3.1. AraĢtırmanın Ana Kütlesi ve Örneklem Seçimi ... 25

3.2 AraĢtırmanın Sınırlılıkları ... 25

3.3. Veri Toplama Yöntemi ... 25

3.4. AraĢtırmada Kullanılan Ölçekler ... 26

BÖLÜM 4

BULGULAR ve YORUMLAR

4.1.Müzik Öğretmenlerinin Öğrenci Değerlendirme Formu Analiz Sonuçları ... 27

4.2. Müzik Dersi Öğrenci GörüĢ Değerlendirme Formu Analiz Sonuçları ... 37

BÖLÜM 5

SONUÇ ve ÖNERĠLER

KAYNAKLAR

EKLER

EK-1 DavranıĢsal Beceri Gözlem Formu ... 60

EK-2 Öz Değerlendirme Formu ... 61

viii

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 1 “Öğrenci, Öğretilen Şarkıya Doğru Giriş Yapabiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamalı Öğretim Şekliyle Söylenen “Gel Seninle” Şarkısının Sonuçları ... 27 Tablo 2 “Öğrenci, Öğretilen Şarkıya Doğru Giriş Yapabiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamasız Öğretim Şekliyle Söylenen “7 Cüceler” Şarkısının Sonuçları ... 28 Tablo 3 “Öğrenci, Söylediği Şarkının Tonuna Bağlı Kalabiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamalı Öğretim Şekliyle Söylenen “Gel Seninle” Şarkısının Sonuçları ... 28 Tablo 4 “Öğrenci, Söylediği Şarkının Tonuna Bağlı Kalabiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamasız Öğretim Şekliyle Söylenen “7 Cüceler” Şarkısının Sonuçları ... 29 Tablo 5 “Öğrenci, Şarkıdaki Ritim Kalıplarını Doğru Söyleyebiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamalı Öğretim Şekliyle Söylenen “Gel Seninle” Şarkısının Sonuçları ... 29 Tablo 6 “Öğrenci, Şarkıdaki Ritim Kalıplarını Doğru Söyleyebiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamasız Öğretim Şekliyle Söylenen “7 Cüceler” Şarkısının Sonuçları ... 30 Tablo 7 “Öğrenci, Şarkıda Yer Alan Kelimeleri Doğru Telaffuz Edebiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamalı Öğretim Şekliyle Söylenen “Gel Seninle” Şarkısının Sonuçları ... 30 Tablo 8 “Öğrenci, Şarkıda Yer Alan Kelimeleri Doğru Telaffuz Edebiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamasız Öğretim Şekliyle Söylenen “7 Cüceler” Şarkısının Sonuçları ... 31

ix

Tablo 9 “Öğrenci, Öğretilen Şarkının Gerektirdiği Nüansları Uygulayabiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamalı Öğretim Şekliyle Söylenen “Gel Seninle” Şarkısının Sonuçları... 31 Tablo 10 “Öğrenci, Öğretilen Şarkının Gerektirdiği Nüansları Uygulayabiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde EdilenYansılamasız Öğretim Şekliyle Söylenen “7 Cüceler” Şarkısının Sonuçları ... 32 Tablo 11 “Öğrenci, Şarkı İçerisindeki Tekrarlara Uyuyor mu?” Sorusuna Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edien Yansılamalı Öğretim Şekliyle Söylenen “Gel Seninle” Şarkısının Sonuçları ... 32 Tablo 12 “Öğrenci, Şarkı İçerisindeki Tekrarlara Uyuyor mu?” Sorusuna Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edien Yansılamasız Öğretim Şekliyle Söylenen “7 Cüceler” Şarkısının Sonuçları ... 33 Tablo 13 “Öğrenci, Şarkıyı Temposuna Uyarak Söylüyor mu?” Sorusuna Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamalı Öğretim Şekliyle Söylenen “Gel Seninle” Şarkısının Sonuçları ... 33 Tablo 14 “Öğrenci, Şarkıyı Temposuna Uyarak Söylüyor mu?” Sorusuna Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamasız Öğretim Şekliyle Söylenen “7 Cüceler” Şarkısının Sonuçları ... 34 Tablo 15 “Öğrenci, Öğretilen Şarkıyı Doğru Şekilde Bitirebiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamalı Öğretim Şekliyle Söylenen “Gel Seninle” Şarkısının Sonuçları ... 34 Tablo 16 “Öğrenci, Öğretilen Şarkıyı Doğru Şekilde Bitirebiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamasız Öğretim Şekliyle Söylenen “7 Cüceler” Şarkısının Sonuçları ... 35 Tablo 17 “Öğrenci, Şarkıyı Baştan Sona Bir Bütünlük İçerisinde Söyleyebiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamalı Öğretim Şekliyle Söylenen “Gel Seninle” Şarkısının Sonuçları... 35 Tablo 18 “Öğrenci, Şarkıyı Baştan Sona Bir Bütünlük İçerisinde Söyleyebiliyor mu?” Sorusuna İlişkin Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamasız Öğretim Şekliyle Söylenen “7 Cüceler” Şarkısının Sonuçları ... 36

x

Tablo 19 “Öğrenci, Şarkı Söylemeye İstekli mi?” Sorusuna Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamalı Öğretim Şekliyle Söylenen “Gel Seninle” Şarkısının Sonuçları ... 36 Tablo 20 “Öğrenci, Şarkı Söylemeye İstekli mi?” Sorusuna Öğretmenlerimizin Değerlendirmesi Sonucu Elde Edilen Yansılamasız Öğretim Şekliyle Söylenen “7 Cüceler” Şarkısının Sonuçları ... 37 Tablo 21 “Öğreneceğim Şarkıyı Defterime Yazarak Daha Kolay Öğrenirim.” Sorusuna İlişkin Öğrencilerin Vermiş Olduğu Cevaplar ... 37 Tablo 22 “Şarkı Sözlerini, Önce Sınıf Olarak Sonra Tek Başıma Söylediğimde Daha Rahat Öğrenirim” Sorusuna İlişkin Öğrencilerin Vermiş Olduğu Cevaplar ... 38 Tablo 23 “Öğretmenim Şarkıyı Enstrüman İle Çalıp Söylediğinde Daha Kolay Öğrenirim” Sorusuna İlişkin Öğrencilerin Vermiş Olduğu Cevaplar ... 39 Tablo 24 “Şarkıyı Yansılama Hareketleriyle Öğrendiğimde Tempo ve Nüanslarına Dikkat Ederek Söyleyebilirim.” Sorusuna İlişkin Öğrencilerin Vermiş Olduğu Cevaplar ... 40 Tablo 25 “Öğrendiğim Şarkıları Yansılama Hareketleriyle Birlikte Tek Başıma Söyleyebilirim.” Sorusuna İlişkin Öğrencilerin Vermiş Olduğu Cevaplar ... 41 Tablo 26 “Şarkıları Yansılama Hareketleriyle Öğrendiğimde, Şarkı Sözlerini Hafızamda Daha Kolay Tutabilirim.” Sorusuna İlişkin Öğrencilerin Vermiş Olduğu Cevaplar ... 42

Tablo 27 “Öğrendiğimiz Şarkının Hareketlerini Öğrenmekte Zorlanırım” Sorusuna İlişkin Öğrencilerin vermiş Olduğu Cevaplar ... 43 Tablo 28 “Şarkıları Hareketleriyle Öğrendikten Sonra Öğretmenim Eşlik Etmeden Söyleyebilirim” Sorusuna İlişkin Öğrencilerin Vermiş Olduğu Cevaplar ... 44 Tablo 29 “Şarkıları Söylerken Parçaya Uygun Hareketleri Öğretmenimle Birlikte Tekrar Ettiğimde Dersin Daha Eğlenceli Olduğunu Düşünüyorum” Sorusuna İlişkin Öğrencilerin Vermiş Olduğu Cevaplar ... 45 Tablo 30 “Şarkıları Yansılama Hareketleriyle Söylediğimde Şarkı Söylemekten Daha Çok Keyif Alırım” Sorusuna İlişkin Öğrencilerin Vermiş Olduğu Cevaplar ... 46

xi

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

Şekil 1. Notalar ... 14 Şekil 2. Kodaly el iĢaretleri ... 18 Şekil 3. Orff çalgıları ... 19 Şekil 4. “Öğreneceğim Ģarkıyı defterime yazarak daha kolay öğrenirim.” sorusuna öğrencilerin vermiĢ olduğu cevaplar ... 38 Şekil 5. “ġarkı sözlerini, önce sınıf olarak sonra tek baĢıma söylediğimde daha rahat öğrenirim” sorusuna öğrencilerin vermiĢ olduğu cevaplar ... 39 Şekil 6. “Öğretmenim Ģarkıyı enstrüman ile çalıp söylediğinde daha kolay öğrenirim” sorusuna öğrencilerin vermiĢ olduğu cevaplar ... 40 Şekil 7. “ġarkıyı yansılama hareketleriyle öğrendiğimde tempo ve nüanslarına dikkat ederek söyleyebilirim.” sorusuna öğrencilerin vermiĢ olduğu cevaplar ... 41 Şekil 8. “Öğrendiğim Ģarkıları yansılama hareketleriyle birlikte tek baĢıma söyleyebilirim.” sorusuna öğrencilerin vermiĢ olduğu cevaplar... 42 Şekil 9. “ġarkıları yansılama hareketleriyle öğrendiğimde, Ģarkı sözlerini hafızamda daha kolay tutabilirim.” sorusuna öğrencilerin vermiĢ olduğu cevaplar ... 43 Şekil 10. “Öğrendiğimiz Ģarkının hareketlerini öğrenmekte zorlanırım” sorusuna öğrencilerin vermiĢ olduğu cevaplar ... 44 Şekil 11. “ġarkıları hareketleriyle öğrendikten sonra öğretmenim eĢlik etmeden söyleyebilirim” sorusuna öğrencilerin vermiĢ olduğu cevaplar... 45 Şekil 12. “ġarkıları söylerken parçaya uygun hareketleri öğretmenimle birlikte tekrar ettiğimde dersin daha eğlenceli olduğunu düĢünüyorum” sorusuna öğrencilerin vermiĢ olduğu cevaplar ... 46 Şekil 13. “ġarkıları yansılama hareketleriyle söylediğimde Ģarkı söylemekten daha çok keyif alırım” sorusuna öğrencilerin vermiĢ olduğu cevaplar ... 47

xii

SĠMGELER VE KISALTMALAR

EBA Eğitim BiliĢim Ağı MEB Milli Eğitim Bakanlığı

1

BÖLÜM I

GĠRĠġ

1.1. Problem Durumu

Ġnsan doğasının gereği olarak görülen sanat, insan hayatında olmazsa olmaz bir boyutu ifade etmektedir. Sanatsız bir toplum ya da insan düĢünülememektedir. Çünkü, “sanat insan varlığının bir anlatımı”dır (Uçan, 2005). Sanatın toplumdaki yerinin önemini M. Kemal Atatürk „‟Yüksek uygarlığın merdiveni sanattır.‟‟diyerek belirtmiĢtir.Ġnsanın varlığını anlatan en önemli sanat öğelerinden birisi de müziktir. Müzik insan yaĢamının hemen hemen her alanında bulunmaktadır. Hem insanların bireysel geliĢimlerine katkıda bulunmakta, hem de etrafındaki insanlar ile daha sağlıklı iliĢkiler kurmalarında rol oynadığı görülmektedir. Yani müzik doğal hayatın önemli bir unsurunu oluĢturmaktadır ve bireyler doğdukları andan itibaren müzik ile iç içe yaĢamaktadır. Hayatın kendisi içinde bulunan bu öğe, insan hayatının bir parçası haline gelirken,müzik eğitiminin verilmesi de oldukça önemli bir hal almaktadır.

Müzik eğitimi, “kiĢiye müziksel davranıĢlar kazandırma ve bu davranıĢları giderek geliĢtirme ortamı ağlayan planlı ve programlı uygulanan bir yöntemdir. Bu süreçte, bireyin müzik eğitimi yoluyla, özellikle müziksel çevresi ile olan iletiĢim, etkileĢim ve paylaĢımın arttırılması hedeflenmektedir” (Uslu, 2012, s. 580).

Müzik eğitimine erken yaĢta baĢlayarak çocuklara müziği sevdirmek olasıdır ve bunun en güzel yollarından birisi de çocuk Ģarkılarını kullanmaktan geçmektedir. Çocuk Ģarkıları özellikle ilkokul kademesinde müzik eğitiminin büyük bölümünü kapsamaktadır. Henüz nota eğitimine baĢlanmamıĢ sınıflarda müzik derslerini daha etkili ve verimli kılmak açısından Ģarkı öğretim yönteminin doğru seçilmesi büyük önem taĢımaktadır.

„‟Bireysel ve toplu olarak nitelikli farklı türlerde Ģarkı dinleme, söyleme ve enstrumanla çalma etkinliklerine katılımı sağlama‟‟müzik öğretim programının genel amaçları arasında yer almaktadır (Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], 2017).

2

Ġlkokul kademesinde, öğrencilerin farklı türlerde öğrendiği Ģarkıların bir bütün halinde akılda kalmasını sağlayarak , daha fazla Ģarkı öğrenmelerini sağlamak toplu Ģarkı söyleme eğitiminin temelini oluĢturmuĢtur. Dolayısıyla toplu Ģarkı söylemeeğitiminde izlenecek yolun nasıl olduğu ve bu konuda neler yapılabileceği müzik alanında araĢtırılan konulardan biri haline gelmiĢtir.

Müzik eğitimi verilirken genel olarak nota ile öğretim ve kulaktan öğretim yöntemleri kullanılmaktadır. Bunlardan nota ile öğretimde C, D, E gibi harfler ve do, re, mi gibi hecelerle eĢleĢtirilen notalar kullanılmaktadır. Nota ile öğrenimde genel olarak dizilerin aralığı, yapısı, içlerindeki seviyeler bilinmelidir. Nota ile Ģarkı öğretiminde bir süre sonra solfej eğitimi kaçınılmaz hale gelmektedir. Diğer öğretim yöntemi olan kulaktan öğretimde ise, çocukların bir Ģarkıyı dinlemesi ve tekrar etmesi vardır ve genel olarak yansılamaların kullanılması ile yapılmaktadır (Değer ve Aytepe, 2009, s. 178).

Kulaktan öğretim, bir sınıfta müzik bilgileri belirli seviyede bulunan çocuklardan oluĢan bir koroya, Ģarkı öğretimi için kullanılan en etkin yöntem olarak ele alınabilmektedir. Çünkü çocuklar yansılama ile desteklenmekte ve korolarda her seviyedeki çocuğa hitap eden bir eğitim verilebilmektedir.

“Yansılama genel olarak bedenin bir çıktısı olan ses ya da bedenin kendisi ile eylemlerin yapılması ve bu eylemlerin gönüllü izleyenler tarafından dinlenerek ve izlenerek tekrar edilmesidir. Koro eğitimi verilirken „‟-mıĢ gibi‟‟ yapmak, taklit, öykünme ve yankıdan farklı Ģekilde iĢitilenin ya da görülenin aynısını bire bir çalma ya da söylemeyi ifade eden yansılama hareketi, doğaçlama bile yapılsa oldukça planlı, hedefe yönelik, etkili ve yaratıcıdır ve her seviyeden çocukların olduğu korolarda Ģarkı öğretimi için oldukça verimli olmaktadır” (Değer ve Aytepe, 2009, s. 178).

Çocukların Ģarkı söylemesi ya da Ģarkılı etkinliklerde yer alması sosyal açıdan da önemlidir. Bir koro içerisinde Ģarkı söyleyen ya da etkinlik yapan çocuk, diğer çocuklar ile uyum içerisinde hareket edecek ve bu durum hem iĢ birliği hem de uyum yeteneğinin geliĢmesine neden olacaktır (Eskioğlu, 2003, s. 118).

Bu tez çalıĢmasında, son zamanlarda sıklıkla gündeme gelen ve araĢtırılan yansılama hareketi ile çocuklara Ģarkı öğretmenin, çocuklara Ģarkı söyleme becerisine etkisi incelenmektedir. AraĢtırmanın problem ve alt problemleri Ģu Ģekildedir:

3

1.2. Problem Cümlesi

a) Çocuk Ģarkılarının yansılama hareketleri ile öğretiminin çocukların Ģarkı söyleme becerisine etkileri nelerdir?

1.3. Alt Problemler

a) Kulaktan öğretim yönteminde Ģarkı öğretiminin, çocukların Ģarkı söyleme becerisine etkileri nelerdir?

b) Kulaktan öğretim yönteminde yansılama kullanılmasının, çocukların Ģarkı söyleme becerisine etkileri nelerdir?

c) Yansılama yöntemiyle Ģarkı öğretiminin, çocukların motivasyonuna etkileri nelerdir? d) Yansılama yöntemiyle Ģarkı öğretiminin, öğrenimin kalıcığına etkileri nelerdir?

Bu araĢtırma ile çocuk Ģarkılarının yansılama hareketleriyle öğretiminin, çocukların öğrenim sürecine katkıları ve Ģarkıları bu yöntemle öğretmenin, Ģarkının kalıcığına ve çocukların motivasyonuna olan etkilerini ortaya koymak amaçlanmıĢtır. Bu araĢtırma kulaktan öğretim yöntemiyle Ģarkı öğretilen sınıflarda, öğretimin, yansılama hareketleriyle bir bütün haline getirilmesinin, çocukların motivasyonlarına ve Ģarkıların kalıcılığına olan olumlu etkilerinin, müzik öğretmeni tarafından farkına varılması açısından önemlidir. Bu araĢtırmada; Gazi Vakfı Özel Ġlköğretim Okulları‟nda öğrenim gören 3-D sınıfı öğrencilerine “Gel Seninle” Ģarkısı yansılama hareketleri ile, “Yedi Cüceler” Ģarkısı ise yansılama hareketleri kullanılmadan kulaktan öğretilmiĢtir. Değerlendirme aĢamasında; 3 öğretmen tarafından her bir öğrenci tek tek izlenerek10 sorudan oluĢan ve uzman görüĢü alınarak hazırlanan davranıĢsal beceri gözlem formu doldurulmuĢ, uygulama sonunda da öğrencilere 10 soruluk bir öğrenci görüĢ anketi uygulanmıĢtır. AraĢtırma;

a) Gazi Vakfı Özel Ġlkokulu‟nda 3-D sınıfındaki öğrencilerle, b) Öğrencilerin seviyelerine uygun olarak seçilen 2 adet Ģarkıyla,

c) AraĢtırmacının kendi imkanları ve Gazi Eğitim Bilimleri Enstitüsü‟nün belirlediği çalıĢma süresi ile sınırlandırılmıĢtır.

Yazılı kaynaklardan elde edilen bilgilerin bu araĢtırma için uygun, gerekli ve gerçeği yansıtır nitelikte olduğu, yansılama hareketlerinin kulaktan öğretim yöntemiyle birlikte kullanılmasının önemini saptamanın gerekli olduğu, seçilen Ģarkıların öğrencilerin

4

seviyelerine uygun olduğu, veri toplama araçları ve tekniklerinin araĢtırma için gereken bilgilere ulaĢmayı sağlayabilecek nitelikte olduğu, araĢtırmada kullanılacak verilerin elde edildiği kaynakların geçerli ve güvenilir olduğu, araĢtırma için belirlenen örneklemin evreni temsil etmekte olduğu araĢtırmanın varsayımlarını oluĢturmaktadır.

Bu bilgiler doğrultusunda, bu araĢtırma üç ana bölümden oluĢacak Ģekilde hazırlanmıĢtır. Birinci bölümde araĢtırmanın kavramsal çerçevesini oluĢturan müzik eğitimi, müzik eğitiminin çocuk geliĢimine etkisi ve önemi, örgün müzik eğitimi, ilköğretim müzik eğitimi, müzik eğitiminde Ģarkı, Ģarkı öğretim yöntemleri, Ģarkı öğretimi ve yansılama hareketleri, çocuk Ģarkılarının özellikleri ve çocuklara katkıları gibi genel konular verilmektedir.

Ġkinci bölümde araĢtırmanın yöntemi ile ilgili bilgilere yer verilmiĢ ve bu doğrultuda araĢtırmanın evreni, örneklemi, verilerin toplanması ve analiz edilmesi ile ilgili bilgiler verilmiĢtir.

Üçüncü bölümde ise araĢtırmanın bulguları ve bulguların yorumlaması ile araĢtırmanın sonucu yer almaktadır.

5

BÖLÜM 2

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

2.1. Müzik Eğitimi

Ġnsanlar doğumlarından ölümlerine kadar, sürekli olarak bilgi birikimi kazanmakta ve bu kazanımlar davranıĢ değiĢikliklerine yol açmaktadır. Ġnsanlarda bu bilgi birikimi ve kazanımlar, eğitim ile belirli bir amaca yönlendirilmektedir. Eğitim genel olarak herhangi bir bireyin davranıĢlarının, toplumsal, duygusal, fiziksel ve zihinsel becerilerinin istenilen bir amaç doğrultusunda ya da en uygun biçimde geliĢtirilmesi ve bu amaca yönelik yeni bilgiler, davranıĢlar ve beceriler kazandırılması Ģeklinde tanımlanmaktadır (Akyüz, 2012, s. 2).

Modern anlamı ile eğitim, bireylerin davranıĢlarında belirli amaçlar nedeni ile değiĢiklik yapılmasını içermektedir (Fidan, 2012, s. 2). Eğitim genel olarak önemli bir süreçtir ve eğitim süreci ile bireyler, hem toplum içinde daha mutlu olmakta hem de kendilerini daha iyi ifade edebilmektedir (Öztosun ve BarıĢ, 2004, s. 350).

Müzik ise insanların davranıĢ, inanç, düĢünce ve duygularını ifade etmek için kullandıkları en etkili iletiĢim araçlarından birisini oluĢturmaktadır. Çok eski tarihlerden bu yana bireylerarası iletiĢim için müzik oldukça önemlidir ve insanlık tarihi boyunca müzik eğitimi önemli bir yet tutmaktadır. Günümüzde de müzik hem bu davranıĢ, inanç, düĢünce ve duyguların ifade edilmesinde kullanılmakta hem de eğitim için önemli bir araç iĢlevi görmektedir.

Ġnsanların müzik ile olan iliĢkisi, doğmadan önce annesinin karnında iken baĢlayarak, ölümüne kadar sürmektedir. Müzik bireylerin hem sosyal hayatında hem de eğitim hayatında önemli bir destek iĢlevi görmektedir. Müzik ile ilgilenen ya da temasta bulunan her birey, müzik eğitimi ile de ilgili ya da temasta bulunmaktadır (Yener, 2009, s. 3). Bireylerin müzik hayatının çocukluğundan itibaren doğru yönlendirilmiĢ ve sağlıklı Ģekilde baĢlaması, gelecek hayatlarında daha dengeli, mutlu ve baĢarılı olmalarını sağlamaktadır.

6

Çocukların doğuĢtan itibaren barındırdığı müzik sevgisi ve ilgisi, etkili bir eğitim aracına dönüĢtürülebilmekte ve oldukça verimli kullanılabilmektedir (Güler, 2008, s. 49). Çocukluğundan itibaren müzik eğitimi almak, bireylerin olgunlaĢması için oldukça önemlidir. Bireyler anne karnındayken sahip oldukları duyuĢ kabiliyetlerini, müzik eğitimi ile etkinleĢtirmekte ve geliĢtirmektedir (Hancıoğlu, 2010, s. 1).

GeçmiĢten günümüze müzik bir eğitim aracı olarak kullanılmaktadır. Bireylerde çocukluklarından itibaren doğal Ģekilde bulunan dans ve müzik eğitimi ve becerisi, toplumlar için oldukça değerlidir ve eğitim aracı olarak önemlidir. Bu sebeple özellikle geliĢmiĢ ülkeler müzik eğitimine çok önem vermekte ve müzik eğitimini kendi baĢına bir eğitim alanı olarak değerlendirmektedir. Çünkü, müzik eğitimi sadece insanların geliĢimlerinde değil, kültür unsuru olarak kullanımında da oldukça önem arz etmektedir. Kültür, bir toplumun geçmiĢini, geleceğini, karakteristik özellikleri ve etkilendiği diğer öğeleri oluĢturmaktadır. Müzik ise bu kültürel yapıyı etkileyen oldukça güçlü bir kavramdır ve bu nedenle müzik eğitimi toplumların geliĢmesi ve kültürel yapının oluĢması için oldukça önemli görülmektedir (Güler, 2008, s. 49; Ortacıoğlu, 2005, s. 1).

2.2. Müzik Eğitiminin Çocuk GeliĢimine Etkisi ve Önemi

Çocuklar müzik ile hayatının ilk aylarında “ninniler” ile tanıĢmaktadır. Ninni duyan bebekler, müzik ile sakinleĢir, müziğin geldiği yöne doğru baĢını çevirerek gözleriyle tepki verirler. Bu dönemde bebekler müzik hareketli dahi olsa uyuyabilmektedir. Ġlk aylar geçtikten sonra baĢlarını çevirerek verdikleri tepkilerin yerini ses taklitleri ile kol ve bacak sallamaları almaktadır (Sığırtmaç, 2005, s. 25). Bebekler büyüdükçe hayatlarında müzik, müzikli ve Ģarkılı oyunlar, parmak oyunları, saymacalar ve tekerlemeler ile varlığını devam ettirir. Çocuklar gerek çocukken gerek de bebekken bu müzik ve Ģarkıları duyduklarında çeĢitli Ģekillerde tepki vermekte ve bu tepkilerini ve müziğe olan duyarlılıklarını gözlemlemek mümkün olmaktadır. Bu durum çocukların müziğe ilgisinin doğuĢtan baĢladığını göstermektedir (Güler, 2008, s. 52).

Ġnsanların, bebekliklerinden baĢlayan bu müzik ilgisi ve müzikle iç içelik, çocukların müziksel, sosyal ve bireysel geliĢimlerini etkilemektedir. SosyalleĢme sürecinde müziğin ve müzik derslerinin yeri oldukça önemlidir. Müziksel aktiviteler ile birlikte çocuklar karĢısındakilere saygı duyma, kurallara uyma, birlikte iĢ yapma ve toplulukta rol üstlenme gibi alıĢkanlıklar kazanarak kendisini geliĢtirmektedir. Çocukların geliĢiminde müzik

7

özellikle biliĢsel, duygusal, sosyal, kültürel ve toplumsal açıdan etkili olmakta, psikomotor beceri ve dil geliĢiminde önemli rol oynamaktadır.

2.2.1. Çocuğun BiliĢsel GeliĢimine Etkisi

Bireyler müzik eğitimi ile birlikte biliĢsel öğrenmelerini geliĢtirmektedir. Özellikle çocuklarda müzik eğitiminin etkili ve bilinçli Ģekilde yapılması, biliĢsel geliĢiminin baĢarılı olmasına etki etmektedir.

Müzik eğitimi ile etkili uyarıcılar sunulan çocuklar, zihinsel uyanıklık içerisine girmekte yani öğrenmeye açık bir zihin oluĢturmaktadır. Müzik eğitimi bu Ģekilde çocuklarda düĢünme, yaratıcılık, yorumlama ve algılama mekanizmalarını geliĢtirmekte ve biliĢsel olarak geliĢmelerine destek vermektedir (Türkmen, 2012, s. 33).

Rouher ve Shaw (1993), 3 ila 5 yaĢ arasındaki çocuklar üzerinde yaptıkları araĢtırmada, altı ay süre ile piyano dersine tabi tutulan çocuklara matematik ve diğer bilimler için önemli görülen bulmaca ve algılama testleri uygulamıĢ ve yaptıkları araĢtırmanın sonucunda çocukların bu test ve bulmacalardaki baĢarılarının arttığını saptamıĢlardır. ÇalıĢma ile beyinde sürekli yeni bağlantıların müzik eğitimi ile etkinleĢtirilebildiği sonucuna varılmaktadır (Aktaran Eskioğlu, 2003, s. 120).

2.2.2. Çocuğun Dil GeliĢimine Etkisi

Ġnsanlar, doğuĢtan konuĢma ve dil yeteneğine sahiptir. Ġlk olarak etrafındaki seslere dinleyen insanoğlu, bu seslerin benzerlerini yapmaya çalıĢır daha sonra kelimeleri bir araya getirerek kendisini ifade etmeye baĢlar. Dil kullanımı ve seslerin varlığı bir insanın dünyadaki ilk iletiĢim öğesini oluĢturmaktadır (Öztosun, 2002, s. 1).

Dil geliĢimi, genellikle okul öncesi döneminde baĢlamakta ve tekerleme ve Ģarkı kullanımı ile desteklenmektedir. Duyguları, dili ve sözleri geliĢtirmek için kullanılan tekerlemeler, çocuklarda doğru, hızlı ve çevik konuĢma yeteneğine katkıda bulunmaktadır (Sun ve Seyrek, 1998, s. 32).

Müzik ile oldukça sıkı iliĢkide olan dil geliĢimi, aynı zamandan müziksel sezgi, müziksel devingi ve müziksel duygu ile de sıkı bir iliĢki içerisindedir. Çocuklar Ģarkı dilini, konuĢma dilini öğrenmeleri ile doğal Ģekilde öğrenmektedir. Daha sonra ezgi ve çalgı diline dönülen bu Ģarkı dili, aslında çocukların konuĢmayı öğrenmesi ile doğal bir süreçte

8

geliĢmektedir. Yani, konuĢma dili ile çalgı çalma ve ezgi söyleme dili de oldukça sıkı bir iliĢki içerisinde bulunmaktadır (Uçan, 1997, s. 132).

Dil geliĢimi ve biliĢsel geliĢimi birbirine bağlayan çalıĢmalar genel olarak çocuğun dil öğrenmesi ile birlikte biliĢsel geliĢimini de hızlandırdığına ve Ģarkıların eklenmesi ile Ģu özellikleri de geliĢtirdiğine değinmektedir (Turla, 2004, s. 118):

 Çevreyi araĢtırmaya yönelme

 Gözlemleme yeteneğinin geliĢimi

 Kavramların öğrenimi

 Kelime dağarcığının artması

 DüĢünce ve duyguların dil aracılığı ile ifadesi

 Hayal gücünün geliĢimi

 Yaratıcılığın desteklenmesi

 Neden ve sonuç iliĢkisinin kurulması

Bu bilgiler doğrultusunda söylenebilir ki müzik, dil geliĢimi için oldukça önemli bir yere sahiptir ve dil geliĢimi ile geliĢen diğer özelliklerinde geliĢmesine etki etmektedir.

2.2.3. Çocuğun Psiko-motor Beceri GeliĢimine Etkisi

Daha önce de bahsedildiği üzere, insanlar bebekken müziğe karĢı tepkiler vermeye baĢlamaktadır. Ġlk zamanlarda susma, uyuma ve el kol sallama Ģeklinde gerçekleĢen bu tepki, büyüdükçe yerini sesler çıkarmaya ve Ģarkıları söylemeye bırakmaktadır. ġarkı söylerken ya da mırıldanırken düzenli bir Ģekilde nefes alan bebeklerin, akciğerleri geliĢmekte ve birey nefes alıp vermesini denetlemesi için gereken kontrolü kazanmaktadır. Ayrıca çocukların Ģarkıları söylemesi, Ģarkı söylerken dans etmesi ve hareketlerde bulunması, diğer çocuklar ile iletiĢim içerisine girmelerini sağlarken hem bedensel olarak hem de psiko-motor olarak geliĢmelerine katkıda bulunmaktadır (Sun ve Seyrek, 1998, s. 34).

Çocuklarda psiko-motor beceri geliĢimi için özellikle Ģarkılı oyunlar ve hareketli Ģarkılar kullanılmaktadır. Çünkü bu Ģarkılar ile yan yana yürümek, parmak ucunda yürümek, koĢmak, zıplamak, dans etmek gibi eylemler yapılmakta ve psiko motor becerilerin geliĢimine katkıda bulunulmaktadır (Güler, 2008, s. 110).

9

2.2.4. Çocuğun Duygusal ve Sosyal GeliĢimine Etkisi

Müzik, çocukların sosyal ve duygusal geliĢiminde önemli bir yere sahiptir. Çocukların müzik ile iliĢkisinde söyleme ve dinleme eylemleri bulunmaktadır. Bu eylemler çocuktaki müzik duygusunu geliĢtirmekte ve çocukların duygusal olmasına neden olarak duygusal geliĢimine katkıda bulunmaktadır.

Yapılan araĢtırmalar, müzik eğitimi alan çocukların kendisini duygusal hissettiklerini göstermekte, hatta, almayanlara göre duygusal açıdan daha iyi hissettiklerini öne sürmektedir. Bu durum da çocukların iyi hissetmesinde müziğin önemini göstermektedir (KocabaĢ, 2004, s. 53-57).

Çocuklar Ģarkı söylerken seslerini kontrol etmeyi ve kullanmayı da öğrenmekte, bunun yanında çevrelerine uyum sağlamayı ve birlikte iĢ yapabilmeyi de kavramaktadır. ġarkı söylemek bu nedenle çocukların duygusal, sosyal ve bireysel geliĢimlerine önemli katkılarda bulunmakta, Ģarkıyı hem söyleme hem de dinleme, çocuğun hafızasını, zekasını ve hayal gücünü geliĢtirmektedir (Sun ve Seyrek, 1998, s. 33).

Çocukların Ģarkı söylemesi ya da Ģarkılı etkinliklerde yer alması sosyal açıdan da önemlidir. Bir koro içerisinde Ģarkı söyleyen ya da etkinlik yapan çocuk, diğer çocuklar ile uyum içerisinde hareket edecek ve bu durum hem iĢ birliği hem de uyum yeteneğinin geliĢmesine neden olacaktır (Eskioğlu, 2003, s. 118).

2.2.5. Çocuğun Kültürel ve Toplumsal GeliĢimine Etkisi

Müzik bir dil, bir ifade aracı ve bir anlatımdır ve kültür kavramının önemli bir unsurunu oluĢturmaktadır. Müzik ile kültürler arası nesilden nesile aktarımlar yapılabilmektedir. ÇeĢitli ulusların yarattığı müzik, ortak hislere tercüman olabilmektedir. Bu yönleri ile ele alındığında müzik, evrensel bir unsur oluĢturmakta ve her toplumun hislerine hitap eden ortak bir dile sahip olan kültürel unsuru teĢkil etmektedir. Böylece müzik, kültürel geliĢimde önemli katkılar sağlamaktadır (Türkmen, 2012, s. 22-23).

Aynı Ģekilde müzik, toplumsal geliĢimi de katkı sağlamaktadır. Müzik bir iletiĢim aracıdır ve bu özelliği ile toplumların geliĢmesine ön ayak olmaktadır. Ancak bu durum müziğin türüne göre olumsuz ya da olumlu etkiler bırakabilmektedir. O yüzden çocukların müzik eğitiminde kullanılan müziklerin dikkatli seçilmesi gerekmektedir. Doğru ve etkin bir müzik seçimi ile çocuklar öncelikle aile üyeleri sonra ise, arkadaĢlar ve diğer toplum üyeleri ile daha rahat iletiĢim kurabilmektedir. Çocukların müzikli oyun, gösteri, konser ve

10

müzik etkinliklerine izleyici veya dinleyici olarak katılması, yükümlülükler alması, gruba uyum sağlamak için çaba göstermesi ve bu etkinliklerde görev alması toplumsal olarak geliĢime katkı sağlamaktadır (Türkmen, 2012, s. 23).

2.3. Ġlköğretimde Müzik Eğitimi ve Önemi

Müzik eğitimi insan hayatının her evresinde oldukça önemlidir. Müzik eğitiminin önemi, içeriği, süresi, düzeyi ve türüne göre değiĢiklik göstermektedir. Genel anlamda müzik eğitimi, bireylerin müziksel hayatını geliĢtirmek için gereken becerileri kazanması, müziğin kullanım, yorum, üretim ve yaratımına bilgili ve bilinçli Ģekilde katılması amaçları taĢımaktadır. Bu amaçla yapılan müzik eğitimi farklı Ģekillerde yapılmakta ve sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmalardan birisine göre müzik eğitimi Ģu Ģekilde sınıflandırılmaktadır (Uçan, 2005, s. 30-33):

1. Profesyonel müzik eğitimi: Profesyonel müzik eğitimi genel olarak müziği kendilerine meslek edinen ve müzikte belirli düzeyde yeteneği olan bireylere yönelik yapılmaktadır ve örgün eğitim kurumlarınca verilmektedir. Askeri Bando Okulları, Eğitim Fakültesi Müzik Öğretmenliği Bölümleri, Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bölümleri, Devlet Konservatuar Müzik bölümleri ve Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümleri profesyonel müzik eğitiminin verildiği kurumlardır.

Profesyonel müzik eğitimi genellikle ilköğretimin son döneminde baĢlamakta, ortaöğretimde kendisini ön plana çıkararak, üniversitelerde kesinleĢmektedir. Genel olarak profesyonel müzik eğitiminde öğreten, uygulayan, sorgulayan, araĢtıran, kurallı, yöntemli, bilinçli ve bilgili teknolog, eğitimci, bilimci ve sanatçılara yönelik eğitim politikası izlenmektedir.

2. Özengen Müzik Eğitimi: Bu eğitim türü, müziğin belirli bir alanına yönelen, amatör bir Ģekilde yatkın, istekli ya da ilgili olan bireylere verilmektedir. Amacı, etkin bir Ģekilde müziğe katılmak, doyuma ulaĢmak ve zevk sağlamak için gereken müziksel tutumların kazandırılmasıdır. Özengen müzik eğitimi çok nadir lise, ortaokul ve ilkokul bünyesinde verilmekte, genellikle müzik yarıĢmaları, isteğe bağlı müzik etkinlikleri, müzik kursları, orkestra ve koro çalıĢmaları, çalgı toplulukları, seçmeli ders ve eğitsel müzik kolu çalıĢmaları Ģeklinde verilmektedir. Özengen müzik eğitiminde, müzikle alakalı olan belli gönüllü, özel ve resmi kiĢi, kurum ve kuruluĢların hazırladığı yarıĢmalar, festivaller, konserler, toplu ve bireysel

11

çalıĢmalar, özel dersler ve kurslar ağırlıklı görülmektedir. Yani özengen müzik eğitimi, müziği sadece keyif için kullanan amatör bireylerin yetiĢtirilmesi için uygulanmaktadır.

Ülkemizde, Cumhuriyet kurulduğundan bu yana müzik eğitimi hep var olmuĢtur ve var olmaya devam etmektedir. Özel müzik evleri, özel müzik okulları, Sanat ve Bilim dershaneleri ve halkevleri bu konuda toplu ve bireysel kurslar ve etkinlikler düzenlemektedir.

3. Genel Müzik Eğitimi: Ġlköğretim, ortaöğretim ve liselerde verilen müzik eğitimidir ve beceri ve bilgi seviyeleri fark etmeksizin tüm öğrencilere yönelik verilmektedir. Herkes için her yaĢta gerekli olan genel müzik eğitimi, program, bölüm, okul, meslek ve iĢ fark etmeksizin her yaĢtaki bireylere genel müzik kültürü kazandırma amacı taĢımaktadır. Ġlk olarak anaokulu ile baĢlayan bu eğitim, ilköğretim, ortaöğretim, lise ve üniversitede devam etmektedir.

Genel müzik eğitiminin verildiği aĢamalardan biri ve belki de en önemlisi Ġlköğretimdir. Ġlk öğretim, eğitimin ilk aĢamasıdır ve genel olarak vatandaĢlık becerilerinin verildiği eğitimdir (Oktay, 1999, s. 288).

Ġlköğretimde çocukların yaratıcılığı ve yeteneklerinin ortaya çıkarılması hedeflenmektedir. Çocukların yetenek ve ilgilerini geliĢtirmesine katkıda bulunacak derslerden birisi de müzik dersidir. Ġlköğretimdeki müzik dersi, çocukların yükümlülüklerini anlamasında, sosyal, kültürel ve bireysel çevresi ile uyum sağlamasında ve kiĢiliğinin geliĢmesinde oldukça önemli bir yere sahiptir (Saydam, 2003, s. 75).

Milleti bir arada tutan önemli bağlardan birisi olan müzik, ilköğretimde büyük bir öneme sahiptir. Müzik dersleri ile birlikte çocuklara Türk toplumunda birbirleri ile bağlı bireyler olduğu hissi verilmekte ve edindikleri değerleri okul ve sınıfta paylaĢmaları sağlanmalıdır. Dersin sosyal yönü, ilköğretimde neden önemli olduğunu ortaya sermektedir (Sazak vd., 2014, s. 74).

Ġlköğretim çağındaki çocuklarda müziksel geliĢim, müziksel beğenme, müziksel çalma, müziksel söyleme, müziksel iĢitme ve müziksel devinme davranıĢları ile birlikte geliĢmektedir. Bu geliĢme ile birlikte müziksel edim-eylem, müziksel beceri ve müziksel zeka iç içe bulunmakta ve birlikte gerçekleĢmektedir (Saydam, 2003, s. 75).

12

Müzik ve sanat eğitimi, çocuklara bilimsel etkinlik ve yöntemlerle kazandırılan davranıĢ ve tutumları kazandırmaktadır. Çocuklar aldıkları müzik eğitimi ile birlikte problemlerin kaynağını bulmakta ve sorgulama yeteneklerini geliĢtirmektedir. Sorgulama ve araĢtırma yeteneği geliĢen çocuklar ise hayattaki tüm problemlerini çözebilme yeteneği kazanmakta ve sorgulama yönleri ile dünyayı geliĢtirme çabası içine girmektedir (Güler, 2008, s. 54). Müzik eğitiminin özellikle ilköğretim döneminde baĢlaması, çocukların beceri ve bilgi kazanmasına ön ayak olmakta ve çocuklar yaratıcılık ve yeteneklerini saptayarak, müziksel yetenek, müziksel zeka ve kiĢilik özellikleri gibi önemli yönlerini geliĢtirmektedir.

Ġlköğretimde müzik eğitimi, günümüzde örgün eğitim kapsamında okullarda verilmektedir. Ġlkokul ve ortaokul olarak adlandırılan 8 yıllık ilköğretim kurumlarında Müzik dersi ilkokul 1, 2, 3, 4 ve ortaokul 5, 6, 7, 8‟inci sınıflarda haftalık ders çizelgesinde zorunlu olarak 1 ders saati müzik dersi bulunmaktadır. Ġlkokulda seçmeli ders uygulaması bulunmamaktadır ancak seçmeli ders uygulaması bulunan ortaokullarda haftalık toplam 6 saatlik seçmeli ders programının minimum 2, maksimum 4 ders saati müzik dersi seçme hakkı verilmektedir. Ġlkokulda haftalık toplam ders saati 30 saat, ortaokulda ise 35 saattir (Milli Eğitim Bakanlığı, 2017). Yani, ilkokulda derslerin haftalık %3.33‟ünü oluĢturan müzik dersi, ortaokulda %5,71 ila %11,42‟sini oluĢturmaktadır Ġlkokul ve ortaokullarda haftada bir ders saati olan müzik eğitiminin, eğitim-öğretim programında oldukça az bir yere sahip olduğu, sürenin hem öğrenciler hem de öğretmenler için oldukça az olduğu araĢtırmacılar tarafından belirtilmektedir. Ayrıca haftalık bir saat olan bu derste, gereken bilgi ve becerilerin kazandırılamayacağı da yapılan çalıĢmalar da öne sürülmektedir (Göher, 2006, s. 6; Noyan, 2012, s. 50; UmuzdaĢ ve Levent, 2012, s. 61).

2.4. Müzik Eğitiminde ġarkı

Bir Ģarkı temel olarak ritme koyulan kelimelerin bir araya gelmesinden oluĢmaktadır. Son sözler kafiyeliyse, güçlü bir ritim ve hatırlanması gereken birkaç kelime varsa, Ģarkı söylemeyi öğrenmek çocuklar için oldukça kolay olmaktadır. Yapılan araĢtırmalarda çocukların, kafiyeli sözcüklerin okunması ile öğretilen yeni sözcükleri daha kolay öğrendiği ve sözcükleri daha uzun süre hatırladıkları görülmektedir (Walton ve Walton, 2002; Walton vd., 2001; Walton vd., 2002).

Kısa Ģarkılar Ģeklindeki çocuk Ģarkılarının müzik eğitimde etkili olmasının birkaç nedeni bulunmaktadır. Çocukların Ģarkı söylemesi, uzun süreli bellekte metin bağlantılarını güçlendirmekte ve böylece çocuklara daha sonra öğrendiği Ģeyi tekrarlamak istediğinde bu

13

bellek yardım edebilmektedir. Sözcükleri kesen veya kafiyeli kelimeleri içeren Ģarkılar, sözcükleri fonemik ve baĢlangıç seviyesinde öğrenmeye yardımcı olabilmekte ve bu da farkındalık becerilerini geliĢtirebilmektedir (Walton, 2014).

Müzik eğitiminde Ģarkı kullanımının önemi belli aĢamalar Ģeklinde de açıklanabilmektedir. Bunlar Ģu Ģekildedir (Çiçek, 2008, s. 8-10):

1. “Bilinenden Bilinmeyene, Yakından Uzağa Gitme”: Çocukların müzik eğitiminin etkin olması için ilk olarak çocuk ezgi ve Ģarkılarından baĢlamak gerekmektedir. Bunlar genel olarak marĢlar ve türküler, Türk okul Ģarkıları, Türk Halk Müziği‟ne ait bazı örnekler, KomĢu bölgelere ait müzikler, çevre müzikleri, ninniler, tekerlemeler ve sayıĢmalardır.

2. “Müzikten Bilgiye Gitme”: Çocuklar ilk olarak bildikleri Ģarkılarla baĢlamalıdır ve buradan bilgiye geçilmelidir. Çocuklar ilk olarak kuralsız Ģarkı söyleyerek müziğin keyfini almalı, daha sonra bilgi ve beceri kazanımına geçmelidirler.

3. “Müziği YaĢama Katma”: Doğa olayları, oyun ve iĢ gibi okul içinde ve dıĢında müziğin yaĢamın her alanında olduğunu belirten Ģarkılar kullanılmalıdır ki, çocuk sıkılmadan müzik eğitimine katılabilsin.

4. “Müzik Eğitiminde Bütünlüğü Sağlama”: Adım adım gidilen ve Ģarkının kullanımı ile Ģekillenen müzik eğitiminde bestecilik, dikte, solfej, kulak eğitimi, çalgı ve Ģarkı öğretimi pekiĢtirici olmalıdır ve birbirleri ile bütünlük sağlayacak Ģekilde anlatılmalıdır.

5. “Müzikten Faydalanmayı Bilme”: ġarkı ile müziğin yalnızca ders olmadığı, günün boĢ vakitlerinde, eğlenmede ya da dinlemede de kullanılabileceği vurgulanabilmekte ve ders çalıĢma eylemleri gibi önemli eylemler sırasında dinlenerek fayda görülmesi sağlanabilmektedir.

6. “Ses ve Çalgı Müziğinin Birlikte Yürütülmesini Sağlama”: ġarkı söyleme iyice pekiĢtirildikten sonra çocuklara oyun ve Ģarkılara eĢlik etmesi için çalgı eğitimine geçmesi gerekmektedir. Burada da yine çocukların bildiği Ģarkılar ile baĢlanması gerekmektedir.

7. “Yeteneği ve Yaratma Duygusunu GeliĢtirme”: ġarkı kullanılarak çalgı eğitiminde çocukları yaratıcılığa itmek, onlara bunu sevdirmekten geçmektedir.

14

8. “Çocuğa Kendi Sesini Sevdirme ve Çocuğun Sesini Eğitme”: Bu durum yine müzik eğitimde çocuğa Ģarkı söyletmek ile gerçekleĢtirilmektedir.

9. “Çocuğun Kulağını Eğitme”: Çocuğun kulağını eğitmesi de kendisi Ģarkı söylerken kendisini duyması ile gerçekleĢebilmektedir.

10. “Zevk Eğitimi ve Sanata Yöneltme”: Sevilen Ģarkıcıların Ģarkıları dinletilerek çocuk yönlendirebilmektedir.

11. “Müzik Eğitiminde Çevre ile Bağlantı Kurma”: Çocuklara müzik eğitimi verilirken, o yörede sıklıkla çalınan bir Ģarkının kullanılması da çocukların eğitimi için oldukça önemli etkilere sahiptir.

Özetle müzik eğitiminde Ģarkı anahtar rol oynamakta ve çocukların müziğe olan ilgi ve becerileri, Ģarkılar ile ortaya çıkarılmaktadır.

2.5. ġarkı Öğretim Yöntemleri

Bir Ģarkının tartımı, ezgisi ve sözleri ile doğru Ģekilde çocuklara öğretilmesine Ģarkı öğretimi adı verilmektedir. Genel olarak Ģarkı öğretim yöntemleri ikiye ayrılmaktadır (Sun ve Seyrek, 2002: 49).

1. Nota ile Ģarkı öğretim yöntemi 2. Kulaktan Ģarkı öğretim yöntemi

2.5.1. Nota ile ġarkı Öğretim Yöntemi

Notaların C, D, E gibi harfler veya do, re, mi gibi heceler ile eĢleĢtirilerek okunması yoluyla yapılan öğretim notayla öğretimdir.

15

Nota ile öğretim, amatörlere değil, daha çok ileri seviyede olanlara aralık, derece, dizinin yapısı ile birlikte öğretimi amaçlamaktadır. Bu öğretimin alınabilmesi için solfej öğretimi Ģarttır (Değer ve Aytepe, 2009, s. 178).

“Bir eserin solfejle çalıĢılması sırasında yapılan her tekrar, öğrencinin nota Ģifresini çözdüğü birkaç okumadan sonra anlamsız bir yinelemeye dönüĢebilmektedir. Elindeki müziği notadan okuduğu düĢünülen öğrenci, çoğunlukla ezgi hafızasıyla öğrendiği ve bellediği müziği yinelemektedir”. Yani, notayla öğretimde solfej bilgisi olan bireyler, bir süre sonra aralık, derece ya da dizinin yapısına dikkat etmeksizin, Ģarkıyı direkt olarak okuyabilmektedir (Değer, 2005).

Nota ile Ģarkı öğretiminde öğretmenlerin izlediği yol Ģu Ģekilde belirtilmektedir (Eğitim BiliĢim Ağı [EBA], 2017):

1. Öğretilecek Ģarkının notaları tahtaya yazılır. 2. ġarkının konusuyla alakalı kısa bir özet geçilir.

3. ġarkının sözleri güzel bir ses ile öğretmen tarafından okunur ve bilinmeyen sözcüklerin anlamı açıklanır.

4. TanınmıĢ bir besteciye ait ise, besteci hakkında bilgi aktarılır. 5. ġarkının sözleri düz Ģekilde okutulur.

6. Ritim üzerinde kalemler ya da eller kullanılarak durulur. 7. Ritmik ve düz Ģekilde Ģarkının notaları okunur.

8. Öğretmen solfej ve sözleri ile Ģarkıları örneklendirir.

9. ġarkının nota sesleri, notaları ile aynı ölçü kapsamında okunur. 10. Müzik herhangi bir ses harf ile tekrarlanır.

11. Öğrencilere dikkatlice, hafif sesle, ölçüsü tam olarak notası ile Ģarkı okunur. 12. Notaların her biri öğrencilere söyletilerek, düzeltmeler yapılır.

13. Müzik değerleri ve sözleri ile Ģarkı tamamıyla söylettirilir. 14. Kullanılan enstrüman ile çalma çalıĢması yapılır.

16

2.5.2. Kulaktan ġarkı Öğretim Yöntemi

Kulaktan Ģarkı öğretim yöntemi, yansılama hareketleri ile Ģarkıların öğretimini içermektedir. Çocuklar Ģarkıyı önce dinleyip, sonra tekrar ederek öğrenmektedir (Değer ve Aytepe, 2009, s.178). Kulaktan Ģarkı öğretim yöntemi yaygın Ģekilde kullanılan Ģarkı öğretim yöntemindir. Ġlkokullarda genellikle nota ile Ģarkı öğretimi tercih edilmemektedir. Bunun nedeni nota öğretiminin solfej eğitimi gerektirmesidir. Solfej eğitimi hem ilkokul öğrencileri için zordur. Hem de solfej eğitiminin verilmesi için zaman gerekmektedir ancak ilkokullardaki haftalık bir saatlik müzik dersi yeterli gelmemektedir. Bu nedenle ilkokulda Ģarkılar öncelikle öğretmen tarafından söylenmekte, sonra da çocuklar tekrar ettirilmektedir. Kulaktan Ģarkı öğretim yöntemleri zaman ve model alma bakımından en tasarruflu Ģarkı öğretim yöntemini oluĢturmaktadır.

Kulaktan öğretim yönteminde ilk olarak öğretmen Ģarkının tamamını bir veya birkaç defa söylemektedir. Daha sonra Ģarkının herhangi bir kısmını öğrencilere tekrarlatmakta ve gerektiğinde tekrarlama iĢlemini yinelemektedir. O kısım öğrenildikten sonra diğer kısımlara geçilmektedir. Öğretmen kısım kısım öğrettiği Ģarkıyı tamamen söylemekte ve öğrencilerin de söylemesini isteyerek tamamını öğretmiĢ olmaktadır (Sun ve Seyrek, 2002, s. 54). Kulaktan Ģarkı öğretiminde öğretmenlerin izlediği yol daha ayrıntılı ele alınacak olursa Ģu Ģekildedir (EBA, 2017):

1. Nota ile Ģarkı öğretmenin ilk aĢamasındaki gibi Ģarkının sözleri tahtaya yazılır. Nota ile öğretmede notalar yazılırken, kulaktan öğrenmede sözleri yazılır.

2. ġarkının konusu kısaca açıklanır.

3. ġarkının sözleri, öğretmen tarafından güzel bir Türkçe ile okunur.

4. ġarkı sözleri önce tek tek, sonra toplu Ģekilde ezgisiz, düz yazı gibi öğrenciler tarafından okunur.

5. ġarkıdaki sözler tek tek ele alınarak, bilinmeyen sözcükler açıklanır.

6. Öğretmen, öğrencinin hafızasına iĢleyecek Ģekilde güzel ve doğru olarak bir müzik aleti eĢliğinde Ģarkıyı birkaç kez okur.

7. ġarkı kısım kısım söylenerek tamamlanırken, öğrencilerin kalem ya da elleri ile düĢük bir ses ile sıraya vurarak eĢlik etmeleri sağlanır.

17

9. ġarkı herkes tarafından öğrenildiğinde, öğrenciler vurgu ve nüanslara dikkat ederek normal ritim ve sesle Ģarkıyı söylerler.

10. ġarkıdaki öğrenilemeyen bölüm veya cümleler üstünde pekiĢtirici çalıĢmalar yapılır. 11. Öğrenciler Ģarkıyı sınıfça, grup grup ve tek tek söylerler.

12. Son olarak Ģarkının sözleri defterlere güzel bir Ģekilde yazdırılır.

2.5.2. Modern ġarkı Öğretim Yöntemleri

Nota ile öğretim ve kulaktan öğretim yöntemleri klasik yöntemlerdir. Günümüzde farklı yeni Ģarkı öğretim yöntemleri kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları, Kodaly Yöntemi, Orff Yöntemi ve Dalcrose Yöntemidir.

2.5.2.1. Kodaly Yöntemi

Kodaly yöntemi, tam bir müzisyen geliĢtirmek için gerekli olan tüm becerilerin bir sentezini elde etmeyi amaçlayan müzik eğitimi yaklaĢımıdır (Bacon, 1993, s.75; Choksy, 1999). YaklaĢım, Macar besteci ve eğitimcisi Zoltan Kodaly'in (1882-1967) felsefelerinden esinlenerek geliĢtirilmiĢtir. Yöntem “toplu söyleme yöntemi” olarak da bilinmektedir ve müziksel söyleme, yazma, okuma ve iĢitme davranıĢlarının birlikte kullanılarak öğretildiği yöntemi ifade etmektedir (Ören, 2011, s. 7).

Kodaly yönteminde çocukların oyun oynamayı sevmeleri üzerinden hareket edilmektedir. Dansın da çocuklar için bir oyun olduğu öne sürülerek, Ģarkıların dans ile birleĢtirilmesi ve oyunlaĢtırılması gerçekleĢtirilmekte ve böylece öğrenciler özellikle geleneksel halk Ģarkılarının eĢliğinde dans etme, el çırpma ve Ģarkı söyleme gibi aktif metotların kullanımı ile Ģarkıları öğrenmektedir. Kodaly yöntemine göre (Gürgen, 2007, s.33-34);

 Herhangi bir dili yazıp, anlayabilen ve konuĢan her birey, müziğin dilini öğrenme kapasitesine de sahiptir.

 Müzisyenliğin en sağlam temelini Ģarkı söylemek oluĢturmaktır.

 Küçük yaĢlarda baĢlanan müzik eğitimi etkili olmakta, ilerleyen yaĢlarda etkisi düĢmektedir.

 Müzikte “anadil” konuĢmada olduğu gibi araç olmalıdır ve Ģarkı öğretiminde halk Ģarkıları kullanımı ile öğretim kolaylaĢtırılmalıdır.

18

 Müzik eğitimin temelidir ve ders izlencesinin iskeletini oluĢturmaktadır.

Kodaly yönteminde, el iĢaretleri kullanma, ritim iĢaretleri ve tonik sol-fa kullanılmaktadır. El iĢaretleri çocukların tonal hafızalarını daha emniyetli ve hızlı Ģekilde ortaya çıkarmalarını sağlamaktadır. Tonik sol-fa ile müzik kulağı geliĢmektedir ve son olarak ritim heceleri, ritmin bir dizi hece ile değil, vuruĢ üstünde bağıl süre ve dokularla öğretilmesini sağlamaktadır. Heceler sistemi ile ritim okumayı öğrenen çocuklar notaları daha çabuk öğrenebilmekte, el iĢaretleri ile ritmi hafızalarında tutmaları ve geri getirmeleri kolaylaĢmaktadır (Yıldırım, 2009, s.26-27).

Şekil 2. Kodaly el iĢaretleri Dagdagan, R. (2015). Thekodalymethodreport in musichttps://www.slideshare.net/ricdagdagan/the-kodaly-method sayfasından eriĢilmiĢtir.

Kodaly yöntemi, her çocukta doğuĢtan bulunan müzik kapasitesini en yüksek seviyeye ulaĢtırmak, çocukların müzik dilini öğrenmelerini sağlamak, müzik dili ile okuyup yazabilerek üretici hale gelmelerini sağlamak, çocukları kültür ve dillerinin ürünleri olan halk dansları ve türküleri gibi unsurlarla tanıĢtırmak, çocukların yaĢam ve müziği sevmelerini sağlamak amaçlarını taĢımaktadır (Yıldırım, 2009, s.26).

2.5.2.2. Orff Yöntemi

Orff yöntemi, Carl Orff tarafından oluĢturulmuĢ ve geliĢtirilmiĢtir. Yöntemde doğaçlama, oyun, hikayeleme, dans, çalma, söyleme ve ritim temeldir. Esas olarak çocukların yaratıcı

19

yönlerinin ortaya çıkarılması ve bunun çocukların müziksel davranıĢlarına yansıtılması üzerine kurulmuĢtur.

Yöntemin temelinde vurmalı çalgılar ile eĢlik edilerek müziğe ya da Ģarkıya katkıda bulunmak yatmaktadır. Bunun için ilk olarak çocukların sallanma, yürüme ve hızlı yürüme gibi davranıĢlarından kendi ses ve bedenlerini tanıma ve çalgı olarak kullanma gibi davranıĢları geliĢtirmesine geçilmekte ve sonuçta vurmalı çalgılar kullanılmaktadır.

Yöntemin amacı, çocukların geliĢimine uygun hikayeli anlatım, dans ve oyunların içinde müziği tatmaları ve bunun keyfine varabilmeleridir. Yani nota kalıplarına sıkıĢıp kalmadan müzikte yaratıcılıklarını kullanmaları sağlanmakta ve öğrenmeleri teĢvik edilmektedir (Uçan, 2003, s. 15).

Orff ile müzik öğretiminde temel araç olarak ritim kullanılmakta ve ritim ile birlikte hareket, dans ve müzik birleĢtirilmektedir. Çocuklar birlikte kalıpların dıĢına çıkarak, karĢılıklı alıĢveriĢle, yaratarak, yaĢayarak ve yaparak etkinlikler bulunarak Ģarkı öğrenmektedir. Dizeleme, ezgileme ve ritim bölümleri yöntemi oluĢturmaktadır (Uçan, 1999, s.70-71). Orff çalgıları da yöntemde önemli araçlardır.

Şekil 3. Orff çalgıları Dersimiz Müzik (2014). Orf çalgıları resimleri.

http://www.dersimizmuzik.org/orf-calgilari/orf-calgilari-resimleri-t440.0.html sayfasından eriĢilmiĢtir

ġekil 2‟de görülen orff çalgıları ritim çalgılarıdır ve bazıları melodi bazıları da ritimli ses çıkarmaktadır. Zil, tef, bongo, davul, tır tır, marakas, ritim çubukları, kastanyet, çelik üçgen, metalofon, ksilofon ve glockenspiel bu çalgılardan bazılarıdır.

20 Orff‟a göre (Orf Merkezi, 2014);

 Her birey hareket ve müziği kullanarak duygularını ifade edebilir.

 Nota yazımı ya da kulaktan öğrenme yöntemi ile yapılan müzik ya da geleneksel dans yaratıcılık katılarak uygulanır.

 Çalgı, Ģarkıya baĢlangıcından itibaren eĢlik eden önemli bir unsurdur.

 Çocuklar, müzik, dans ve dili birbirinden ayrılmaz hareket alanı olarak görmektedir.

 Müzik ve dans bireyin zihinsel, ruhsal ve bedensel gücünün elementer Ģekilde açığa çıkarılmasıdır.

Özetle, orff yöntemi, müzik ile dansın bağlantılı olduğunu ve yaratıcılığı harekete geçirdiğini savunmaktadır. Öğrenci merkezli olan bu yöntemde, öğretmen yalnızca ne yapacaklarını anlatmaktadır. Öğrenci, yapılacak olanları dans ve oyun gibi davranıĢlarla, paylaĢarak, yaĢayarak, yaratıcılığını kullanarak, buluĢ yaparak ve doğaçlama ile kendisi Ģekillendirmektedir.

2.5.2.3. Dalcrose Yöntemi

Dalcrose yöntemi, ismini yaratıcısı “Emile Jacques-Dalcroze”‟dan almaktadır. Yöntemin temelinde hareket yatmaktadır. Müzik ile birlikte çocuklar, hareket yeteneklerini kendi kendilerine ortaya çıkarabilmekte ve Ģarkıyı öğrenebilmektedir. Yöntemin esasları Ģu Ģekildedir (Kaya, 2017):

 Ġnsanın ilk enstrümanı kendi vücududur ve hareket olmadan müzik çalmak mümkün değildir.

 Hareket ritmi oluĢturmaktadır. Ritimlerin her biri kökünü insan vücudundan almaktadır ve hareket ederek ritim deneyimlenebilmektedir.

 Müziğin ana bileĢenini ritim oluĢturmaktadır.

Yöntemde önemli olan ritim ve hareketin birleĢmesi ile ritmik hareket ortaya çıkmaktadır. Ritmik hareket ise dalcrose yönteminde ilk aĢamayı oluĢturmaktadır. Diğer aĢamalar sırasıyla solfej okuma ve doğaçlamadır. Solfej okurken hafıza ve içsel duyum harekete geçmektedir. Doğaçlamada ise, çocuklar notaların yanı sıra hareket eĢliğinde çalgı çalma, konuĢma ve söyleme eylemlerinde çeĢitlilik yaratabilmektedir (GülĢen, 2005).

21

2.6. ġarkı Öğretimi ve Yansılama Hareketleri

Yansılama, “yansılamak iĢi” ve “türün öteki üyelerinin davranıĢlarını, öğrenme söz konusu olmadan yapma eğilimi” Ģeklinde tanımlanmaktadır (Türk Dil Kurumu [TDK], 2017). Müzik eğitiminde yansılama hareketleri ile kulaktan Ģarkı öğretim yönteminde kullanılmaktadır. Müzik eğitiminde yansılama genel olarak bedenin bir çıktısı olan ses ya da bedenin kendisi ile eylemlerin yapılması ve bu eylemlerin gönüllü izleyenler tarafından dinlenerek ve izlenerek tekrar edilmesidir. Koro eğitimi verilirken mıĢ gibi yapmak, taklit, öykünme ve yankıdan farklı Ģekilde iĢitilenin ya da görülenin aynısını bire bir çalma ya da söylemeyi ifade eden yansılama hareketi, doğaçlama bile yapılsa oldukça planlı, hedefe yönelik, etkili ve yaratıcıdır ve her seviyeden çocukların olduğu korolarda Ģarkı öğretimi için oldukça verimli olmaktadır (Değer ve Aytepe, 2009, s. 178).

2.7. Çocuk ġarkılarının Özellikleri ve Çocuklara Katkıları

Ezgisi ve sözleri ile çocuklar için yapılmıĢ Ģarkılara çocuk Ģarkıları denilmektedir. Çocuk Ģarkıları, çocuklar için söz ve müzik yazan yabancı ve yerli Ģarkıcıların yazdığı Ģarkılardan, bazı halk müziklerinden ya da çocukların sevdiği anonim Ģarkılardan oluĢmaktadır (Sun, 2002: 26). Türkiye‟de müzik eğitiminde kullanılan dört çeĢit Ģarkı bulunmaktadır ve bunlar Ģu Ģekildedir (Sun ve Seyrek, 2002, s.26-27):

1. Türk Okul ġarkıları: Türk Okul ġarkıları, Türk besteciler tarafından yazılan halk müziği kaynaklı okul Ģarkılarıdır. Türk müziğinin ölçü ve dizilerini içeren, halkın beğenisine uygun, halkı geliĢtiren, halk müziğinin özü ve yapısına sahip, öykünme ve özenti olmayan özgün Ģarkılardır. Günümüzde sayıları oldukça fazladır. Türk okul Ģarkılarının genel özellikleri Ģu Ģekildedir (EBA, 2017):

a. Okul hayatına uygun olmalıdır.

b. Nota bilgisi vermeye olanak sağlamalıdır.

c. Gelenek, örf ve adetlere uygun ve ulusal olmalıdır. d. Evrensel olmalıdır.

e. Prozodi adı verilen söz ve sesler arasındaki uygunluğu içermelidir. f. Çocukların öğrenebileceği Ģekilde, cazip ve yaĢlarına uygun olmalıdır. g. Sanat değeri taĢıyan melodiler içermelidir.

22

h. Üniteler ile verilen bilgileri pekiĢtirici ve öğretici olmalıdır. i. Çocuk psikolojisi, zevki ve terbiyesine uygun sözler içermelidir.

2. Anonim ġarkılar: Anonim Ģarkılar, asırlar boyunca halkın beğenisini almıĢ, zaman içerisinde etkilenmiĢ, duyarlığı, sözü, özü, yapısı, ölçüleri, dizileri yani her Ģeyiyle bize özgü olan Ģarkılardır. Bu Ģarkılar türkü olarak adlandırılmaktadır ve 1969 yılından baĢlayarak günümüze okul Ģarkıları haline gelmiĢlerdir. Genel olarak bölgelere göre halay türküsü, zeybek türküsü ve horon türküsü Ģeklinde isimlendirilebilmektedir. 3. Öykünme ġarkılar: Öykünme Ģarkılar, kaynağı diğer toplumların müziği olan ve “Türk

Okul Müziği” bestecileri tarafından yaratılan Ģarkılardır. Türk bestecilerinin batı müziğinde bulunan majör minör ölçü ve dizileri ile oluĢturduğu bu öykünme Ģarkılar, Türk müziğine sonradan dahil olmuĢtur.

4. Aktarma ġarkılar: Aktarma Ģarkıların sözleri Türkçedir ancak ezgileri yabancı Ģarkılardan alınmadır. Yani yabancı olan çocuk Ģarkılarının ezgileri üzerine Türkçe sözler yazılarak oluĢturulmuĢtur.

Dört farklı Ģekilde ele alınabilen bu çocuk Ģarkılarının ortak özellikleri bulunmaktadır. Bu genel özellikler Ģu Ģekildedir (Sun ve Seyrek, 2002, s. 36):

 ġarkı içerisindeki cümleler kısa süreli motifler Ģeklindedir. Birinci motifler, ikinci motiflerin yapısını belirlemektedir. Bu iki motif ya aynı olmakta ya da çok ufak değiĢiklikler içermektedir.

 Bir sesten diğerine, ikili ve üçlü aralıklarla geçilmektedir. Altılı atlayan aralık çok nadir kullanılırken, dörtlü ve beĢli atlayan aralıklar da görülebilmektedir.

 Ezgileri genellikle beĢ-altı perde içerisinde kalan seslerden oluĢmaktadır.

Çocuk Ģarkılarının genel özelliklerine bakıldığında çocukların ses aralığına uygun olmalarının önemi görülmektedir. ġarkının yazıldığı Ģekilde değil, söyleyecek olan çocuklara uygun Ģekilde söyletilmesi, öğretilmesi ya da çalınması çocukların Ģarkıyı daha gür söyleyebilmesi ve seslerinin duyulmasına olanak sağlamaktadır (Değer, 2011, s. IV). Bu durum çocukların ses sağlığı bakımından da önem arz etmektedir. Çünkü çocuklara uygun ses aralığındaki Ģarkıların seçimi, çocukların öğrenmesinde zorluğa neden olmayacaktır (Çevik, 1999, s. 51).

Çocukların cinsiyet farkı olmaksızın, ergenlik çağına kadar ki dönemlerinde sesleri “çocuk sesleri” Ģeklinde ifade edilmektedir. GeliĢimi henüz tamamlanmamıĢ olan çocuk sesleri,

23

ergenlikte diğer vücut organları gibi geliĢerek değiĢiklik göstermektedir. Genel olarak çocukluk döneminde bir erkek ile kız çocuğunun sesleri aynıdır. Aralarındaki tek fark erkek çocuklarının dokuz yaĢından sonra kızlara göre daha çok ses geliĢimi göstermesidir (Egüz, 1991, s.135). Çocuk seslerinin temel özellikleri Ģu Ģekildedir (Trollinger, 2007, s.19-23; Değer, 2012, s.75-76):

1. Çocuklar vokal problemlere yatkındır.

2. Çocukların Ģarkı sesi sınırları yetiĢkin sınırlarından daha yüksektir ancak fizyolojik olarak dardır.

3. Çocuklar ulaĢılabilir ve kullanılabilir ses perdelerine sahiptir. 4. YetiĢkin sesindeki tınlama, sağlıklı bir çocuk sesinse görülmez. 5. Çocuklar doğal vokal vibratoya sahip değildir.

6. YetiĢkinler ile çocukların Ģarkı söyleme bölgeleri aynı değildir.

7. Çocuklar, özellikle daha küçükken, tümüyle fonksiyonel vokal bağlara sahip değildir. 8. Çocuklarda vokal anatomi, yetiĢkinler gibi geliĢmiĢ değildir.

Genel olarak çocuk seslerinin temel özellikleri yukarıdaki gibidir. Ancak araĢtırmacılara göre çocukların ses aralığı ve sınırları farklı görünümler sergilemekte ve sesleri farklı olabilmektedir. Her çocuğun sesi birbirinden farklı olsa da çocukların seslerinin genel ortak özellikleri bulunmaktadır. Bunlar Ģu Ģekildedir (Çevik, 1999, s.51):

 Çocuk sesleri “vibratosuz” olarak da adlandırılan parlak, düz, yalın ve genellikle pürüzsüzdür.

 Çocuk seslerinin üst tonları renkli ve açıktır.

 Çocuk seslerinin bazılarında alt tonlar, daha tınılı ve koyu olmaktadır.

Yukarıdaki ortak özellikleri taĢıyan çocuk sesleri genel olarak alto çocuk sesleri ve soprano çocuk sesleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bu ayrımın yapılmasında çocukların ortak ses alanı, ortak ses sınırları, ses geniĢliği (alanı), ses sınırları dikkate alınmaktadır. Ortak ses alanı ve sınırı kavramları birden çok çocuğun olduğu gruplarda ya da çocuk korolarında kullanılmaktadır. “Ortak ses sınırı, bir çocuk korosunda yer alan üyelerin tümünün, rahatlıkla çıkarabildikleri, en kalın ve en ince noktalarıdır. Ortak ses alanı ise bir çocuk korosunda yer alan üyelerin tümünün rahatlıkla çıkarabildikleri seslerin toplamıdır” (Değer, 2012, s. 100).