Güneydoğu Anadolu Projesi içinde Şanlıurfa-Bozovada yapısal tasarım önerileri / null

FlRAT ÜNiVERSiTESi FEN BiliNLERi Er~STiTÜSÜ YAPI EfiiTiMi ANABilit1 DALI

GÜNEYOOGU ANADOLU PROJES_i (GAP) iÇiNDE

ŞANll

URFA-BOZOVA ·oA

YAPiSAL T ASARIM

Öf*JERilERi

Yüksek

lis~ns

Tez

i

Öğr_

Gör_ Sabit

0Yf1ii\EL

fl RAT ÜNiVERSiTESi TEKNiK ECiTi M fA KÜl TES

i

Tez Yöneticisi

Doç.Dr. Mehmet KÜlAHÇ 1

FlRAT üNIVERSI 'ESI 1 Kütüoh!"ne '-''9 Q()'·d:ınır::ntasvon ,

[1 ,... 1 :--:: ::: !.1 ,!'>,. ~1 v: !\ . . 1_{.. :} ·~~ ı

---·---·

.... ...--... ~ ....

-

... -....

-..:-

.. --...-.,-~---·-...

-Demirbaş No :

5f

Okuduğum ve jüriye sunulmas1n1 uygun gördüğüm bu tezi bir (MS)

Vükse~( LisansTezi'nde bulunmas1 gereken tüm nitelikleri taş1maktad1r.

Tez Jürisi

Jüri Başkan1

Fırat Üniversitesi Merkez Kütüphanesi 111111111111111111111111111111111111111111111

*0067584* 255.07.02.03.00.00/08/0067584

TYEYL/1 #0084579

Doç. Dr. Mehmet KÜLAHÇ 1 Tez Yöneticisi

Güneydoğu .ô.nadolu

ovalann1n

sulamnas1 ve geliştirilnies1yle .. bölge halkl

sosya 1 ve ekonorn1 k

yön

1 erden ge 1 i ş me i çi nde o 1 acak 1 kent -çevre ve

rn1 rnart rnekan 1 arda yoğun fi z1 k se 1 deği şrne 1 er rneydana ge 1 ecekt ir. Bunun

eylerr-ıleri, yaşam biçimleri ile hepsinden önemlisi uygulana- gelen yap1

ve kent rnek

an

1

an

nt n i nce 1 enmesi, i 1

eri

de rneydana ge 1 e bil ecek yoğun

yap1l

aşmtJya rasyon e 1 çözürrı 1 eri n bul unrrıas1 o 1 dukça önem 1 i dir.

Vükse!< L·isans

Tezi

olarak yap1lan bu çal1şrnadaJ ~}örüş_. düşünce.,

tecrübe ve

eleştirlleriyle yard1mc1

olan Tez

Darnşmanim

ve

Vapı Eğitüni

~--\nabilim Oal1 Başkanı Doç.Dr. Mehtrıet KÜLAHÇI'ya, ı·1ühendislif< Fakültesi

Dekan Vekili ve M1mar11k Anabilim Dal1 Beşken1 Prof.Dr.Phil. ı·Jiutlu

BAŞAKMAN"a, Teknik Eğitirn Fakültesi Dekan Vard1mc1s1 ve Eğitim

Bilimleri

Bölüm Başkan1 Doç.Dr.Şadiye G. KÜLAHÇI'ya., Çevre t·1ühendisliğ1

Bölürn

Beşkan1 Prof.Dr.Sücaettln KIRIMHAN'a, t'lühend1sHk Fakültesi öğretim

üyesi

Prof.Dr.lng. Ataman Haksever'e ve Ata inşaat Şirketi (Atatürk Barajl) Hukuk

Müşavili Ahmet ADA'ya, aynca yard1mlerH11 gördüğü~n

ancak isrnini

yazarna(hğH11 Vap1 Eğ1tüni

Bölümü

ve

Eğitim

BiHmleri

Bölümü'nün

türn

öğretim Hlemanlanna teşekkür

eder;

çal1şman1n

Hgilenenlere

yeırcrl1

o

1

ması

n1 cil

i

eri

rn.

i

çi nde bul unduğurnuz çağda endüstri de büyük ge 1 i şrne 1 er kaydedil rrıi ş} pekçok trıodern yap1 rn yönten1l eri yaşarrn rn1 za gi rrni ştir. Fakat} Güneydoğu Antı do 1 u Bö 1 gesi y11l eırı::a i hrnal e dil di ği i çindir ki~ bu

rnodern teknik lerden gereği gibi yararlanarnarn1ş} yeni gel i şn·ıel er ha lk ı n

sosya 1

ve

ekonorrıi k yap1 sı na yans1 marn1 şt 1 r. Kal d1 ki.: rnodern h!ôPl rn

yönterrı ve teknikleri uygulanarak ülke düzeyinde konut açığı dahi

keıpeıt ıl arnarrn şt 1

r.

Bu gee i krneyi te 1 ôfi edebil rrıek i çi n büyük gayret 1

er

i çi nde ol unrnası zorun 1 udur. Bu di"ı·:-tın,...adı":t~'"ı _{t...fyı..~ • ._.._.} h ~~-,-,(,·at ı .::.ri i r J .... ; • ~i"ıY"ıi:'•l •dı-ını ı ' - ' l l I I U I ._. • ..._._. '..1'-'ı..ı l l ı·~ 1 } V Y I i._.:tJ '-'tJ""

Ana do 1 u Projesi (GAP) i çi nde Şan 11 urfa-Bozova'da böyle bir ça 11 şma

gerçekleştirllrniştir. Çallştrıada işlenen üniteler ve bulgular şunlardır:

1_ 6AP·1

n

tanı

m1

önemi

11

e

önürnüzdeki 15 yı111 k

perspektif içinde 6AP·ta meydana

gelebilecek

ekonomH<

ve sosya 1 deği ş11<1 i k1 er_

GAP; Ad1yarnan~ Diyarbaklr} Gaziantep,. r1ardin} Siirt ve Şanlıurfa illerini içine aln1aktad1r. Devlet Su işleri Genel t1üdürlüğü taraf1ndeın planlanan} GAP Bölge Gelişt irrne idaresi Başkan l1ğl'n1n organize et t 1 ği GAP}

13 büyük projeden oluşmaktadır. Projelerin gerçekleştirilrnesi lle 1985

nüfus say1 m1 na göre 4.303.56 7 ol an GAP nüfusunun 13 tn i 1 yonun üzeri ne

çıkabileceği :ı 1.7 rnilyon hektar a 1 anı n sulu taruna eç1 h:ıb"ileceği

taseırl anmaktadl r. ~.yn ca bö 1 ge de ulaşım} sanayi ticaret ve tu ri st i k

f aa 1 i yet 1 er artacakt 1 r. Bütün bu n 1 ar; Güneydoğu Anada 1 u Bö l .. gesi 'ni n kent ve çevre p 1 ôn 1 amas1 /hi zrnet ı eri yönünden çağdaş bir yap1 ya kavuşturul rnas1

n1

Bozova, Şan11urfa'ya 35 km. Atatürk Barajı'na ise 27 km.

uza!dlktadır. Atatürk Baraj1

Bozova

ilçe sHnrlan 1çinded1r. K1rse1 bir

yap1ya s8hip oleın Bozova'nln, 1985 nüfus say1m1na göre 10.759 olan ll çe

nüfusunun 2005 y111nda 1 S.OOO'i rı

üzerine

ç1kabilir.: .:h~~: V1l11k:

nUfus ert1ş htzl

Türkiye

ortalamasHıtn (%2.4) üzerinde olup yakh:ışlk

%2.9'dur. ilç:ede eyHirn duzeyı ıJü~üktür. Çocuktanrı %23'ü okula

g1tmektedir. Kad1nlann

okurna-yaztna

durumleın erl<eklerden çok azd1r.

Genelde okurna-yezrrıa oran1n1n %35 olduğu tahmin edi1nıekted1r.

ı~~(ne reisler1n1n %59'unun 1şi devamli} %41'1n1n ise geçicidir. Yöre

halknnn çiftçilik ve hayvanclltktan ge-Hri, toplarrı fiülirinin yak1aş1k %20'si kadardlr.

gere !<si n me

i

eri.

Bozova'da halkin %52'si içinde oturduğu konuttan men1nun

değildir. Bu

konutlan

n ~l84'ü bir

plana

göre inşa ed11merniş

olup

iç rnekan

say11an

da

yeterli

değlldir. Genelde H<l oda ve eras1nda hol bulunan

plan

tipleri

hakirnrHr. Vap1lann

%68'1 zaman içinde

gelişerek yap1lmışt1r.

Vaı:nlarda düz dam ve

iç

avlu oldukça

önernlldir. Halkln

%42's1 tek keth,

%37's1 ise iki l<at11 konutta oturma!< istemektedir. Eski yapılarda

ke.rpiç,

taş

ve

ahşap

yap1n1n

ana malzemesid1r. Ven1

yapllarda

ise; brH<et bloklar ve

beton

yayg1n

olarak ku11anı1maktad1r. Kentsel

alanda

ve

konutlarda yol~ su~

kana li zasyon v .b. alt yap1 yeterH değil d1 r. Öyle ki; tuva 1 et gene 1 de konutun

6raştu,..ı1rnası

ve bu yöntemin

ru11s1i uygu1aruıbi1ir1iği.

Bozova'da halkın %74'ü kendi evini yepmak için isteklldir. Kent

ve çevre

planlarna

ilkelerine

göre~

önce

yap1lann karkas

k1s1mlann1n

kooperatifierce

yeıptlmas1₁ geri keılan k1s1rrılann1n

halk

taraf1ndan

tarnamlanmas1 sisten1in esas1d1r. Halk1n %22'si

kallfiye

düzeyde kendi

evinin

yapH-ınnda çallşabilecektir. Valnız bu husus isteğe bağlı o·ımalldlr.

Kendi ev1ni yapmak 1ç1n istekli kişlierel rrıeslekl kurslar düzeniernenin

yan1nda

mali~ teknik

ve malzeme

yard1mleın

da yap1lrnal1d1r.

Bu sistemin

yap1m/yönetim

sorurnluluğunu

üzerine alecak birimlerin

kurulmesi

gerekir.

Bu

birirnler;

Gt\P Bölge

idaresi

Beşkanhğl'rnn

koord1 natörl üğünde Mil ll Eğ1 t ün Bakan 1·ı ğı.. Ba~p ndi rl 1 k VE!

i

sk tın Bakan hğl

ve Tan

rol'Orman

ve

Köy1ş1er1 Bakanl~ğl'nln i<at111m1yl'~ gerçekleştirllebllir.

5. Kent

piön1anuı, L{Onut t~s~ır11rırn

ve

tar-i~"t~s~1 yjf]lJH1aır

arasındaki ilişkiler.

Verirnll tanrnsal

arazilerde

yap1laşmadan kaç1nnu:ıl1d1r.

Konut

yap1lan

ne

ilgili tasarımlar düşünülürken,

tanm

ve hayvanc1l1kla llglli

yap1ların

da dikkate

al1nrnes1

önemlidir.

özellikle tanmsal yapllarda

birleştirnıeye)

yönellnmelidir. Konut, sanayi

ve

hayvanc1l1kla

Hg111

yap1lenn,

l<entl çevre ve insan

sağ11ğ1, aç1s1nden ayn

yerlerde

yap11n1as1

da

öner11 eb111 r.

Bu ünite1erin incelenmesi s1rasH1da en başta çiftç1 allesinin iç1nde

oturacağ1

konut

kı sm1 üzeri

nde d urul

muş,

bu

n

lardan yararl

anara~~

tasanma

model olarak sunulrouştur. Kesin bir

yarg1ya

varab11mek için.. Bozova'da

sekiz

evi n rö 1 eve 1 eri

(plan

tip 1 eri) de örnek o larak

ey

n ca

ve

rtl

rni

şt

1 r.

Sonuç olarak;

çağ1m1z1n

h1zla

değişen gereksinmeleri~

güçlü

ekonornik~

teknolojik ve sosyolojik etkileri

alt1nda.~ kentler1m1zi ve

mimari

ürünlerini nitelik ve

n1ceHk baJnmdan

yeterli düzeye

getirrrıek

için

çallşrrıalara

gereksinim

vard·ır. Sağl1k koşulleınna

uygun

modern

kent-çevre

ve

plan l(ornpoz1syonlanna

esas

olacak

bilgilerin ortaya

konulrnası.~

bu

ı n di eserrı ,Jahrhundert hat di e 1 ndustri e berrıerkenwerte vorschri

t

te

erzielt. lm vergleich zu d1eser entw1cklurıg in der lndustr1e je doch

festgelegtl dass die Verfahrensweise vorn Bauen und die strÜktur (planung)

in einiegen Gebieten unseres Landesl setır weit zrückgebHeben sind. Das

kann man insbesondere in Süd-Ost Anatalien (Güneydoğu Anadolu Geb1et)

beobachten. Es kan n f estgeste ll t

vv

erden., das s

das

Süd-Ost Aneıto lfen

Projekt (GAP) rrıange1hafte Bau\·veisen und ausstattung zur Lösung der

Vlohnprob1eme be1n!ıa1tet. Unı die 1n den ent"vvickelten

Lahder

erzielten

Vorschri t

ten au ch 1 n di es em

ge

bi et nutzbar rnachen zu körmenl 1nuss men

betracht li che Anstrengungen unternehmen. Au s di es em Grund \'Vurde di e se

Vorschungsarbe1 t i h re Aufbernerksamkei t euf Süd-Ost Anat o 11 en-i n

Bozova ge\'vi drnet. Es vvurden ., nsbesondere d1 e fo 1 genden

Theroenkrei

se

di skut i ert:

1. Es ·wurde vorgestellt

wie vvichtig

das GAP i st und Y.telche sozial e

Und \Virtschaftliche veranderungen in den künftigen Jahren ZU

ervvarten s1nd.

2. Die ekonomische und soziale situation von Bozova "tvurde

untersucht.,

3. D1e typysche Hausstrüktur und die lnterese der Be\-~tohner für

eine bessere \'Vohnkultur wurde 1n Bozova bestlmmt.

4. Es wurden untersucht .. ob die leute von Bozova .. se1n Haus selbst bauen ·oder eine andere Abs1cht verfalgen möchte. Daher wurden

5. Di e verbi ndungen zwi schen der Stedtp lanung.. der Wohnkul tur

und der Bauweisen wurden zum ingeb11chtgebracht.

6. Es wurde best i mı··nt ..

w

e 1 che 'A"i c ht 1 ge K ri teri en zur Ge s ta 1 tung der

Wohnhauser und Bauerl i che n exi st i eren.

i nderrlm di e Bauern vvohnen.. ei n besonderes Ge

w

i c ht beünessen. Darüber

hineus vvurden solche wichtige Punkten diskutiert.. in denen die

Nutzbarkeit der rnodernen beuw·edsen zu diesen1 Gebiet Eingeng f1nden

könten.

Abschliessend wurden untersuchungsergebnisse

rnitgeteilt.

Über die

untrenb5re E1nhe1ten der Dorfhauser; nôrnHch Stallbauten e1nschHessHch rni

t

dere n Funkt i one n und t~uf ge ben 1 n der

Agrd\.Yi

rtschaft, \'Vobe~auch di e Verbesserunsvorsch 1

age

di skut 1

ert

word en si nd. Zur er1 ei chterung der künftigen

beigelegt.

Entsche1 dungsprozesse wurden ec ht E nt wurfzei chnungen

Die Zielsetzung dieser Arbe1t ist; für die

rnoderne

Stadt~und

Raumplanung in dem

erwahnten Geb1et}

wicht1ge lokal

charal<terische

Eigenschaften mite1nzubez1ehen und damit für e1ne gesunde Entvv-1ck1ung

Sunu ş

Önsöz

özet ... ____ ... ____ . _

.. ___ .... _

..

Zusommenf assung i ç1rıoelK11

er

---·-···-···-···---,.---P1

in

1

ür

li stes1 ... .

H

ari ta

1

ar

l 1

s te si

···-····--···---listesi

listesi

GrafH<ler

listes~ BÖlÜM 1 1. Pırob1em 2·. Amaç ···-···-··--··-····---3.

"'iöntem ... .

A 'ı·':~rr;g:r-n~g'! IJ>t.~ 1 ,ı:ıır ~- ı:· "Lıiil .;;ıııuı~ ıı wı.ıw 1 u ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••.• 5. Stnır1ıl~k1fllr ... . ll IV 1 ' ' _VI

Xl

Xl

XII

XII

XIII

2 2 2

GUNEYDOGU ANADOlU PROJEsi·NiN TANIMI-Öt~EMi~

BUGÜNÜ VE

GElECEG

i

1.

Tan1 mı...

3

2. Önem1 ···-····---···-···-· 5

3. Bugünü ve Ge 1 eceği ... 5 4. GAP·1

n

Sosya 1 ~ KiH

türe

1

ve Ekonomi

k

Sonuç 1 o

rı. 7 4.1. Enerji ve Sulama ... 7 4.2. Tar1rrı ... 7

4.3. Sanayi ... 8

4.4. Mekemsel Gelişme V apısı 1ç1nde Ulaş1m-Ticaret ... 1

o

4.5. Sosya 1 ve Kül türe 1 Vap1 ... 14 4.6. Tur1 zm ... 15

5. Güneydoğ~J Aniııdolu Projes1·nın fhışar1s11nda

Yapi To

sarı

m

ları rn

n

Yeri ...

15

6. Yap1 ve Kent Mekôn Tasarımlarina Etki Eden

F aktöır1 er ···---···-···· 17

BÖlÜM lll

ARAŞT 1

Ri1A

BÖL.GES ~~~DE (BOZOVA nDA) SOSVO-E](Oi~OM

i

K

V1\Pif~Bf.~ f~iTEI.iKSEl

VE

f~iCELIKSEL iRDElEI~UESi

1. Kentin Yer1JI Jeonıorfo1ojik Vaı.nsıJI

Torihi

Gelişimi

ve ~Ulfus Yapı sı ... 20

1.3. Tcırirıi Gelişim ... .

1.4. t4üfus ... .

2. \'ap1laşma Hareketleri ve Modern Yapıya Geçiş

Sürecinde Kentse1 tiekôndo insan

Belc1enti-23

24

1erinin Aksine Ge11şme1er-Sorun1ar ve Nedenleri. 25

3. A 11

e

1

eri

11 Sosyo-lEkoruu-ni k Vopı sı ---·--·--- 30

3.1. Aile Reisi ... ~... 30

3.2. Ailenin Sosyal Vap1s1... 33

3.3. Ailenin Ekonomik Vap1s1 ... 35

3.4. Anenin Vapt1ğ1 ÜreUrrtin Cins ve Mikteırlon ... 37

Mii1ARi

f1EKA~~l~~~Ht~ f~iTELIKSEl

VE

NiCEl~KS!El

i

RD.!ElEf~l~fiES

i

-YAP~ St~l

ÖZElli K lER

i

1. Konut

ları

n Gene 1

tH

te 1

i ~ç:J

eri ---

40

1.1. Zaman içinde Gelişerek Vap1lan Vap1lar ... 40

1.2.

Konutlarln

Mekan

Say11an

ve

t1ekanlann

irdelenmesi ... 41

2. 1. Döşerne 11a 1 zenH~ 1 eri ... 53

2.2. Duvar t''la1zerneler1 ... 54

2.3. Tavan ve Çatı t'1alzemeler1 ... 55

BOZOVA.DA KONUT YAPIMINDA HAlKIN KATiliMININ NASIL

SASlANAHiliRliGi ÜZERiNE

YAKlAŞlMlAR-STRATEJilER

1. Konut

Vop1m1ndo

Halkın Kat111muıuı Sağlanmasını

Gerekt 1 ren Neden 1 er ···-···--- 94

Ya k 1 aş1 rn 1 a ır

__ ... ____ ... __________________ ... _______ ... _____ .. ___ .

95

3. Bozovtfda &-!a1kH1 Vard1rrt Görerek Kendi Evini

Vapmifl 'Yöntemi K6rş1 s1 nda Tutumu ---··· 100

3.1. ~\il el eri n inşaatç11l !<ta Ne leri Vapablldikler1 ... 1 00

3.2. Kendi Evlerini Vapmal<

için

Aylrabllecel<ler1 Zaman ... 1 O 1

BÖLÜr-1 VI

BOZOVAl)A

GELE~iEKSEl YAPIDAI~

MODERN YAPI\'A

GEÇiŞ

SÜRECit~DE TASARlM

ESASlARI

ve

ÖNERilER

1. Bozo~~~fda Kent t1ekôn1aırı ve

11ürnarl

tletôn

Tasar·ım1o-ırnuı Işık

Tutocok

Çevresel

Etlc11er

ve

öneriler ....

102

1.1. Kentsel Nüfus Art1ş1 ... 102

1.2. Kent se 1 (Mekansal) Ge 11 ş me ... 1 03

1.3. Temel

Belediye

Altyap1s1 ... 105

1.4. Meteoro1oj1k özellikler ... 107

1.5. Kent

Mekanlan

ve

Mimari

Gelenekse1-Vap1sa1 öze111kler11 07

Tasarı

m Esas

1ar1

ve öneri 1 er ···-····--·--- 111

2.1. Hayvan Benneklannda

Uygun

Çevre KoşuHan ... 111

2.2. Heyvan Bannaklannda Tasanm Esaslan ve öneriler ... 112

3. Konut 1 arda Tas

arı

m Es os 1

arı

ve öneriler ···---

123

4. Kent Planlama ve Yop1 Tosar1rru Açısından Yaklaşım 125 BÖLÜ~1 VII SO~UJÇ ve ÖNER~lER 1. Kentsel P1iln1cırn8 ve Ycıpısa1

Tosar1mlar

Arasınd8~i

i

11 ş ki 1

er

Yönülf!lden Sonuç ve Öneıri 1 e ır -~--- 127

2.

ıı1ap1 sa

1 T

asar-1 m

1 ar-1 a

i

lgi 1

i.

Sonuç ve öneri 1 er -·---

128

3.

~lar-dım

Görerek Kendi Evini

Vcıpma 0-lalk Kotı1ımı) Yöntemi iCarşısında Tutum1a ilgili Sonuç ve öneri1er129 EI<LER ---·-···-···-···-···--····-··-··--··-····---··---·--- 133

PlANlAR liSTESi

Soyfo

No

1.

a. Hac1 Fevzi Aksoy Evi, Kat Pl8n1 59

b. Hac1 Fevzi Aksoy Evi, Görünüş ler 60

2. a. Mustafa Erdem Evi, Kat Plan1 64

b. Mustafa Erdem Evi, Kesitler ve Görünüşler 65

3. a. Tahsin Vaşar Evi .. Kat

Plani

ve So1 Van Görünüş 69

b. Tahsin Vaşar Evi, Kesitler ve Görünüşler 70

4.

a. Mustafa Şahin

Evi,

Kat

Plan1

ve

A-A

Kesiti

74

b. Mustafa Şah i n Evi .. B-B Kesit i ve Görünüş 1 er 75

5.

a.

isllrn Elmas Evi, Kat Pliın1 79

b.

is

H m Elmas Evi, Kesitler ve Görünüş 80

6. e. ömer Olgun Evi .. Kat Planı 84

b. ömer Olgun Evi, Kesitler ve Görünüşler

65-7. Suphi Dartar Evi .. Kat Plan1, Kesitler ve ön Görünüş 88

8.

a.

Mehmet Emin Şahin Evi, Kat Plan1 90

b. Mehmet Emin Şahin Evi, Kesitler ve ön Görünüş 91

9. Tek Katlı Toplu Ahır Ünitesi, Normal Kat Planı 117

1 O.

Tek Katlı Toplu Ahır Ünitesi, Vemlik Bodrum Kat Planı 118

ll. Tek Kat ll Toplu Ah1r Ünitesi .. Kesitler ll 9

12.

i

ki Ket h Top 1 u

Ahl

r ünitesi .. Bodrum Kat

P18nl

120

13. iki Kat ll

Toplu

Ahır ünitesi, Zemin Kat Plan 121

14. iki Katlı Toplu Ahır Ünitesi, 1. Kat P18nı 122

HARiTAlAR liSTESi

1. "Klnl< Gelişme

Aks•

Mekansal Gelişme Vap1s1 11

2.

Kalkınma

Koridorlan

ve Safhalandınlması 11

1. Araştırma Bölgesi Bozova'dan Genel Görünüş

2. Verimli Arazide

Veıpllaşme-Bozova

3. Heıc1 Fevzi Aksoy Evi~ Arka Cepheden Görünüş

4. Hac1 Fevzi Aksoy Evi~ ön ve Sağ Van Görünüş

5. Hac1 Fevzi Aksoy Evi, Önden Kısmi Görünüş

6. Hac1 Fevzi Aksoy

Evi,

ön Görünüş

7. t·1ustaf a Erdem Evi~ (Sokak) Giriş Cephesi

SayfaNo: 21 26 57 57 58 58 62

8. Mustafa Erdem Evi~

iç

Avludan Sol Van Görünüş 63

9. r1ustafa Erdem Evi ..

iç

Avludan

(Klsmi)

Sol Van Görünüş 63

1 O. Tahsin Vaşar Ev il Sol Van ve ön Görünüş 67

1 t. Tahsin V aşar Evi_. ön Görünüş 68

12. Tahsin Va ş ar Evi~ Arka Görünüş 68

13. t'1ustfifa Şahin Evi_. Sokaktan Görünüş 72

14. Mustafa Şahin Evi, Avlu

içinden

(Kı sm

O

Görünüş 73

15. t1ustafa Şahin Evi 1 Avlu içinden (Klsmi) Görünüş 73·

16. isllm El mas Evi, (Sokak) Giriş Cephesi 77

17. islim El mas Evi, Avlu içinden (K1smi) Görünüş 78

18. isllm Elmas

Evi,

Güney Cephe (Klsrni) Görünüş 78

1 9. ömer Olgun Evi, ön Görünüş 82

20. ömer Olgun evi, Önden (K1smi) Görünüş 83

21. ömer Olgun Evi, Arka Görünüş 63

22. Suphi Darter Evi, P.vlu içinden (K1smD Görünüş 87

23. Mehmet Emin Şahin Evi, ön Görünüş 92

24. Mehmet Em1n Şahin Evi, Avlu içinden (Klsmi) Görünüş 92

25. LağHn Sulan

ile Tarla Sulamasl-Atatürk Barajl

106

TABlOlAR

1. GAP Alt Projeleri 4

2. Stratejik önem Taştyan SanayHer 9

3. Çocuk

Say11an

ve Toplam Nüfus içinde Oranı 34

4. Ten m 1 a

Uğraşan i

an

n

üretti 1<1 eri i"la 11 ar

v~;

Bu

n

1 en

n

Tanmsal

üretimler

Arasındaki Pay1 36

7. Tahsin

Yaşar

EviJ Röleve Bilgileri

8. t1ustafa Şahin Evi, Röleve

Bilgneri

9. isHm Elmas Evi~ Röleve

Bilgileri

1 O.

ömer

Olgun Evi., Röleve Bilgileri

11. Suphi Dartar EviJ Röleve

Bilgileri

71

76

81

86

89

12. Mehrnet Emin Şahin Evi, Röleve

Bilgileri

93

13. Bozova 'da

Ailelerin inşaetç1l1kta

Neleri Yapabildikleri 100

14. Şan11urfa (Merl<ez ilçe) 11eteorolojik Göstergeler 107

15. Atatürk Baraj1 inşaat1nda Kullan1lan/Kullan11mas1

öngörülen

t1alzeme

M11<ter1anndan

Baz1lan

109

GRAFiKLER liSTESi

1. Aile Reis1er1nin Vaş Dağ111m1 30

2. Aile Reislerinin As11

t1eslekler1 31

3. Aile Reislerinin Ven1 Meslekleri 32

4. Ailelerin V1lhk Gelir Düzeyleri

35

5. Ailelerin Giderlerinde Dağ111m 36

6. Hayvan Vetiştlren

Ane

Say11an içinde Hayvan Dağthm1 39

7. Konutlann Zaman içinde Gelişerek Vap111p Vap1lmad1ğ1 40

8. Konutlanndan Memnun

Olanler/Olmayanlar

41

9. içinde Oturulan Konutlan n Tipi 41

1 O. Konu tl en n Mekan Say11anna Göre Değ111m1 42

11. Oturma Odas1 Boyutlann1n1 Tercih Eden Aile Yüzdelerine

Göre Değlll

m1

43

12. Salon Boyutlenn1n, Tercih Eden Aile Vüzde1erfne

Göre

Dağılımı

43

13. Yatak Odas1 Boyut1ar1n1n1 Tercih Eden AHe Yüzdelerine

Göre Değ111 mı 44

14. Konut ta f1ut fak Durumu 45

15. Vtkama Suyunun Sağland1ğ1 Verler 46

17. Mutfak Boyutlannın Aile Yüzdelerine Göre Dağ1hm1 47

18. Yıkanma için Ayn Ver Olup- Olmad1ğ1 47

19. Vlkanrrta Donan1rr1ltınn1n Konutlara Göre Dağ111m1 48

20. Yeni

Bir

Konut ta Bulunmas1 istenen V1kanma

Donanımlann1n Dağ111m1 48

21. '11kanma Veri Boyutlan ve Aile

Say11an

ilişkisi 49

22. Konut ta Tuvalet Olup-Olmadlğl 50

23. Tuvaletin Konutun Neresinde Olduğu 50 24. Tuvalette Leıvabo Olup-Oln&adlğl 51

25. Temizlenme Eyleminin Nerede Vapıld1ğ1 51

26. Temizlenmenin (El-Vüz V1kamal Traş Olma)

Vap1ld1ğ1 Mekanların Deığ111m1 51

27. Tuvalet

Boyutlann1n

Aile Yüzdelerine

Göre Dağ111m1 52

28. Ahl

r

1

Ambar

Boyut

lan

n1 n

Ai 1 ~3 Vüzde 1 eri

ne

Göre Dağ111m1 53

29. Döşemelerde Ku1lan1lan

t1alzemelerin

Dağ111m1 53

1. Günürnüzde i ht 1yaçlann çok

yönlü

olmas1 ..

ihtiyaç

sahiplerinin

yeterli finansrnan sağlamada fark1111k göstermesi ve uzun

süre gerektiren teknikler

olmas1

vb.

nedenlerle konut

üre-tirn1nde arzu edilen hedeflere tek bir çözüm yoluyla ulaş1lmas1

imkans1z görülmekted1r.

2. Kentlerimizin planlanrnasl ve

rnirnarisinde)

bugünün

bilim-sanat

ve plimlama

prensipleri

lle eski Türl<

kentlerinde

ve m1rnarisinde uygulanan olurnlu prens1plerin sentezi .. kent

planlama

ve

mimari

tasanmlanm1zda

görülmemektedir.

3.

Çağum1z1n yüksek teknolojisi, geniş

roalzeine

irrıkanlan dikkate

al1nd1ğ1nda,

temel

öge olan

insan1

mutlu

ve

sağl1kl1

kılacak kent-çevre

-planlama ve rn1mari

oluşurnlara

ulaş1lamamaktad1

r.

4. ~·ap1

ve

kent mekan

tasanmlannda ..

rasyonel" ve "çağdaş ..

çözümlere

varabllmek

için

toplumun

sosyo-kültürel~

sosyo-ekonomik yap1s1n1n dikkate ahnd1ğ1 pek söylenemez.

Bundan dolay1d1r ki; örneğin Lice'de depreınzedelere yap1lan

konutlar~ halk taraf1ndan benimsenmemiştir.

2.AMAÇ

Bu çal1şmade, Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) içine giren iller

yap1laşmaya

rasyonel çözümlerin bulunmas1

arrıaçlanm1şt1r.'

Vani; yöre

halk1n1n ekonomil< ve sosyal

yaşam1na

.. ilgi ve ihtiyac1na uygun modern yap1

tasarımlann1.

belirlemek.. en ekonornik yoldan

nasll

yapılabilirliği

konusunda mo de

1

önermekt

1

r.

3. VÖNTEt1

Amaca

ulaşabilmek

için

araştırmanın

evrenini

oluşturacak yörede~

gözlem ve anket modeli

uygulanmışt1r.

Bunun için;

hern uzman kişi

ve

grup

1 arı

n

görüş 1

eri

a

11

nm1

ş

hern de yöre

ha 1

kl n1 n ekonomi k ve sosya

1

yapı

s1

i 1

e rnevcut

konutları

n

ni

te

1

i

1<1

eri ni ortaya ç1

kareıcak

anket ve rö

l

öve

ça ll

şma ı

an

yap

ıl rnı şt 1

r.

4_ VARSAYlMLAR

Bu araşt 1

rmada ..

aşağ1 daki varsayı m 1 ardan

hareket e

dil n1i ştir:

a.

Vöreıjeki konutların

rölöve1eri üzerinden

çıkanlacal<

mekan

bü!Jüklüklerinin .. yöre

halkının

gerçek isteklerine uygun

olduğu

kabül e dil

rni

ştir.

tı.

V

öre ni n ve yöre

rıa

1

kı nı

n i(oşull arı

nd

cı ~Japıl cı cak

anket

i

n

geçerli

ve güvenil

ir o 1

du!~U

kabül

edi

1

rrıi ştir.

5_ SiNIRLILIKLAR

Araştırrneı .. GAP Bö ı gesi'nde Şanlıurfa-Bozova'da yepıl rrıış ol up} bu

bölgede yaşayan hal kı n .. ileride rneydana

gelebi

1

ecek yapılaşrnaya ilişki n

ekonorni

k-sosyal yap1

sı nı nJ i çinde yaşadıklan

mekan

1

an

n i nce l

enmesi

sonucu}

kent

ve

yap1 tas

an

m 1

an

na ll i ş ki n

bilgileri

n ve mo de 11 n

BÖlÜI1 ll

6ÜNEVDOGU Af~ADOlU PROJEsi·Nif.~ TAf~lt11- Öf~EMi" BUGÜf~Ü

ve

GElECEGi

1. T AfıUMI

Kentlerimiz ve rrıirnari ürünleri.. çağ1m1z1n h1zla değişen gereksinmeleri. güçlü ekonornik teknolojik ve sosyolojik etkileri alt1nda

hız11 bir değişime uğramakta .. nitelik ve

nicelik

bak1m1ndan yeterli düzeyde

olamamaktadlr.

Bunun

sotnut örneklerini

Güneydoğu Anadolu

Bölgesi

içindeki

yerleşim

yerlerinde

görmekteyiz.

Gerek

bölge

kalk1nmas1

ve

gerekse

yurt

kalkınmasl aç1s1ndan .. Güneydoğu

Anadolu

Bölgesi'nde .. bugüne

kadar uygu1anm1ş f<alkınn·ıa projelerinin en büyük ve en

önernlisi

"GAP"

ad1yla devarn

etn1ektedir.

Proje ..

altl

ili içerrrıektedir. Bunlar; Adıyaman ..

Diyarbakır .. Gaziantep .. f1ardin .. Siirt Vf~ Şanlıurfa'dır. Bö.lge .. güneyde Sur·iye

ile

güneyıjoğuda Irak ile kon·ışudur. "Bu altı ilin yüzölçürnü ise; 73.863 krrt

'dir. 1965 nüfus say1mına göre GAP bölgesinin toplan·ı nüfusu

4.303.567'ıjir. Ülke nüfusunun %8~s·unu oluşturur. Türkiye'nin az gelişrniş bö 1 ge 1 eri nden o 1 an Güneydoğu ıL\nado 1 u Bö 1 gesi'ndeki i ll erı:1en di ğer i 11 ere sürekli göç olrrıaktadır. Ülke genelinıje %2.4

olan

nüfus artışı

..

bu bölgede %2.9 · a çı k rn ak ta d 1 r (D PT~ GAP öz et i ~ 1 9 6 9 ~s. 1 )".

Bölgeleraras1 eşitsizliğin

gtderilrnesi,

bölgenin sosyo-ekononiik

gellşnıesinin sağlanrnası.. ülke düzeyinde kalkınrna özlenıinin

gerçekleştirilmesi düşüncelerinden hereketledir

ki; ilke olarak Devlet Su

işleri (DSi) taraf1ndan plan1anen "GAP" 13 büyük projenin toplam1ndan

Projenin

Adı 1. Aşağ1 F1

rat

2. Karakaya 3. S1n1r F1rat 4. Suruç-Bazi ki 5. Ad1 yaman-Göksu-Araban 6. Ad1 yaman-Kahta 7. Gazi antep 8. Dicle-KralklZl 9. Batman

lO. Batman-Si 1

van

11. Garzan 12. lllsulu

1 7 ,...; .... .,...--.

I.J. t..ILit:

TOPLA~1

"'"t ...

I'H ~ll "~•g""ı· .;__ _ _ -=.:>~OYIO

...

~,

...

nacak

H ~>lan 1

'h"""'

~1 OJ..

Sulama .. HE 706.208

HE

HE ..

Birecik, Karkam1ş Sulama ..

HE

146.500 Sularna 62.685 Sulama ..

HE

74.410 Sulama 89.000 Sulama ..

HE

126.080 Sulama ..

HE

37.744

Sulama ..

HE

213.000 Sulama ..

HE

60.000

HE

ı-•• ı--."""'.-..' ıır 1 rı 1 ,.-..,1'\ .:>u ı oıııa .. nı: 1 L.. II . ..JV 1.656.627

Kaynak: Tekinel} O. (1989). GAP Çalışmalan ve Gelect-gi. 2. Tarımsal H~v.acılık Seımpozyumu. Arık.:ıra: THK-Türkkuşu E timesgut .. s. 2.

Tablo: 1 GAP Alt Projeleri.

2 1 b ara _i ve 1 7 h i ıj ro e 1 e k: t ri k: s e nt ra

11

il e ı; e ş i tl i s u lema ş e b e k e 1 e ri

ve tü ne 11 er gibi proje 1 erden il k 7'si;

F1

rat Havzasl'nda diğerleri i se Di c 1 e Havzas1'nda yer a 1 maktadl r.

2.ÖNEMi

GüneıJdo~u Anadolu projesi co~rafi k ve iklimsel yap1 m rı yaratt1~1 olumsuzluk lan 1 sosyal ve ekonomi yap1 yı iyileştirmek

balo m1 nden son derece önemHdi r. "Güne~ıdo~u Anadolu ovalan nda

toprak kaynaklan m n ve di~er i Idi m etmenleri ni n elverişlili~i ne

karşı rı yaijışlan n özelli kle yaz aıJlan nda yetersizli~i ~ bölgedeki

tan msal. gelişmeyi olumsuz etkileyen başl1ca etmendi r. Step

i k li mi ne sahip bölgede uzun y11lar ortalama ya~1ş1 s1 m ra

yak1 n ovalarda 300 mm. dolay1 ndad1 r. Hazi ran ve Eyl ü1 aylan

arası ndfl hemen hemen hiç ya~1ş düşmemektedir. Bu aylarda

ortalama s1cakh k genelll kle 25

°c

ve üz,~ ri nde ol up buharlaşma

yijksekti r (Teki nel ~ 19891 ss. 2-3)."

3. BU6ÜNÜ-6ElECEGi

Güneydoğu An ad o 1 u Projesi

üç:

aşamaya ay n 1 rnı şt 1 r:

1. Birinci Aşama (1994'e kadar): Devanı eden gelişmeler ve kalkışa

geç i ş tıeız1

rl1

ğ1 ~

a. Devarn eden proje

1

eri n

bit i

ri

1

rnesi ..

tı. Tarırnsal

uygularnalann

ve çeşitlerin yaygırılaştınlrnası

i

çin tanrnsal

yayı

m ve

enforrnasyona önern verilrnesi}

c. 'v'erıi

endüstri

bi

tk

il

eri

i

ç:i

rı

dernonstrasyon

f

aa

1 i

yet leri}

d.

Tüketi

rn rna

ı 1 arı

sanayil

eri

ni

n

düzen

1 i ge li şrnesi,

e.

Büyük

kentlerde su temininin

i~dileştirilrnesi

1ç:in acil

tedbirler}

f. Hatıerleşrne i

rnkôn

ları nı

n ge

li şt i

ril rnesi) ve

2.

i

ki nci Aşarncı

O

995-2004): Ekonomi ni n

yeni

den düzen 1 enrrıesi ve

büyürneni n

hl

zl

and1 n

1

n1as1.

a. GAP'a ilişkin bütün öncelHdi hidroelektrik ve sulama

projelerinin

tan1alanması~

b. V oğun s1 ğır yetişti ri ci 1 i ği ni J kürrıes hayvancllı ğı nı J bağ/bahçe

tan

rnuı1 i

çeren kan

ş1

k tan

nı uygul

amas1

aracı lı ğı

yl

a

arazi

ku ll en1 rnı n1 n yoğun 1 aştı n 1 n;as1~

,.... \} ,-,~-.i + '!::> ~~, """-. r. o 1 ("'.o.-. ·':ı 1 ı i l ("'p .,...; .-. ı '-::. 1 1, ı . ..,..., ·=-{'"o,

ı...-. 1 f.JJII '-UI IIIIQU! ..::•UIIU811vl lll !:JU~IIli1Uvl₁

d. Kentsel alt yap1 ve hizmetlerin daha da geliştirilmesi~ ve

e. Stratejik önemde olan

terrıel altyapıların~ örneğin; karayolu

~ ... -~-,.,.,...,_, ,...ı;.ıo-.; ~~. ... .;1.1"'.

ı.ıl l t i lt::l 1111111

sanayi

derni

ryo

11

an

nuı takviyesi~

u

ı

us

l

araras1

bir

havaa

1

anı ni

n ve

konteyner

depo1annın kurulnıas1.

3. Üçüncü t1şama (2005 ve sonrası): Sürekli ve kendi başına

büyüme.

a.

A 1

tyap1l

ara ve

top

1 umsal

hi zrnet

1 ere

aktif

öze 1 sektör

yat1nmlan~ ve

b.

önemli

kentlerde

iletişim/toplônti~ yüksek öğrenirn/teknolojik

gelişme

ve

u1uslararas1

turizm gibi daha

yüksek hizmet

fonksiyonlannln

gerçekleştirilmesi (DPT~

GAP

özeti~

19891

s.

5).

Yukanda

Birinci

Aşama'da yer alan ve

yap1nn

halen devam eden

Aşağ1 F1rat

Projesi

içindel Bozova'nln

sulatna

(pompaj) çal1şmalan

da

yer

4. GAP" IN SOSYAl, KÜl Tür~El VE EKONOMiK SONUÇlARI

"Güneydoğu Ana do 1 u Projesi} projenin bütün yön 1 eri düşünülerek

"bölgesel''}. "kırsar·} "kentsel" kalkınma çabaları olarak ele alınmaktadır. Bu

şekilde} tıölgenin bU!]Ünkü ve gelecekte olrnası düşünülen ekonorrıik ve

sosya 1 !JôPl sı i nce ı enrrıektedi r.

GAP'ın tarnarn ı anrnası !d1 a tıö 1 gen i n Vı?. ül kerni zin sosya 1~ kül türe 1 ve

e

k

o n

o

rn i

k

yap 1 s 1 n ıj a tı ü !d

ük

ge ı i ş rn e ı er ve

d

e ği ş tıı e

1 er

rn ey

d

cı na ge 1 e ce k ti r. GAP'1 n rrıeydana getireceği yüksek tan rn ve seınayi potansi ye l.i ni n Türk

eı,onon1is1ne e~(lenrrıesiJ ülke refahını artıracak

gelir

seviyesini

yük

se

1

tecekt ir.

4. 1. Enerji ve Sul ama:

GAP e ne rj i prograrrn n1 n tamarn 1 anmas1

yl

a üretil ecek enerji; 1988

y111nda

Türkiye'de sudan

elde ed-ılen

toplarn enerjiye

eşit

rnikterda

olacaktır. GAP sulama

projeleri

tamamlandığında,

Türkiye'del(i

ekonomik

olarak

sulanabilir topleırrı cılanu1 % 19'unda (815

milyon hektar)

sularrıa

yapılabilecektir. Vıllık

elektril<

üretirrıi

ise.: Türkiye'nin

ekonon1ik olarak

gerçekleştirilebilirlik

elektrik enerjisi potansiyelinin

%

22'sine

(118

milyar l<ilo· ...

vatt/saat) denk

gelmektedir

(DPT, GAP özeti} 1989 .. s.

2).

4.2. Tarım:

Tan ma d

aya

11

büyük

bir ge 1

i ş

me ve tan m

sa

1 üreti

nı

de

bir pat 1

arrıeı

bekl

enmekted1 r.

GAP sayesi nde, bö 1 ge de 1 J 7 mi 1 yon

hektar

al an

sul

u

tan

ma

aç1lacakt1r. Bu alan, Çukurova'da bugün sulu

tanm yep1lan

alanların ( 180.000

hektar)

yaklaş1k 1

o

kal1

büyüklüğündedir. Böylece:

• Toplam

olarak

ülkernizin

bugünkü

tanmsal

üretimini

kat layabilecek miktarda üretim

art1ş1 olacak~

• Tanrn

alanlan

selden

korunacak,

•

Yaklaşık

1

1

5 milyonluk

bir

nüfusa

tann-ıda iş irnkanı sağlanacaJ(,

• Tan rnsa 1

üretimde

rneydana

gel

ecek ürün

f

azl

cısı nı

n

H·ıraç

edilrnesiyle ülkernize döviz

kazandırılacak,

•

Enıjüstri

bitkilerindeki

üretirn

artışıyla

da

tanrna

dô!Jôll

,... ... -.. -.. , ....

ı•·-- •~ı·r-,,ı

...

oe,"sm .... s~r·:""ı •~ .... ~·~·da ~-..

..

,u ... ı·,~·c:::ı'· :::- a! ı ıJ

s

!! . !! ' K .~ A ı u ı-ı !,.. ı ı ·. ı ı !:! . ı tı:::;: ~-a lK. ı LIIJ ı ıı ! • .ıı a ur .... }

• Vem

tıitkilerinin

üretilmesi, rnevcut hayvan

ırklannın

ve

sağl1k

şartlannın ıslahı

ile et

ve

süt üretiminde büyük gelişn1e

sağlanacak (DPT J GAP Kata 1 oğu} 1969),

• Toprak rrıül ki

yet

si

sterni

i

yil

eşt i

ri

1 ecek~

• Hayvanc1l1kta verimliliğin eırtınln1as1

iç:in

suni ve tabii

tohurrılarrıa

ile

yerli

sığır ırklnın geliştirilinesi sağlanacak}

yem

bitkileri

ve konsantre

yem

üretimi

yoluyla

hayvc=ınlann

bes 1

enrnesi

i

yi

1 eş tl

ri

1 ecek~

• Ticari

hayvenc1lık

üretimini

geliştirmek için~

fizil<sel altyap1

i

yi

1 eşt i

ri

1 ecek~

"' Baraj göllerinden yararlanarak iç su

ballkç111ğ1..

pek çok

ağaç

l

andırma yap11 aral<

ormanc111

k

özendi ri

1

ecek

(DPT ..

GAP

Özeti ..

1 989 ..

s.

4).

4.3. Saney.t.

Bölge l<aynaldennın ge-liştirilmesi..

yerli

ve yabancı

sermay.eyi

çekecek .. onların

yat1nm

yapmalann1

sağlayacaktlr.

Bu alanda

saptanan

• Mevcut yere 1 hammadde leri ku ll antnak ve i hracata yöneli k

sanayil eri saptayarak ge

li ş nı

el eri ni

teşvik

etmekJ

•

Karş1laşt1rrna11 yerseçinıi

avantajlan ve

illerarası Hişkileri

gözönüne a1arakJ az gelişrniş beş ilin herbirinde en az bir tane

strateji k

sanayi

kurmakJ

•

KreıjiJ tıllgi. ve teknik destek sağlayarakJ

yerel

girişimcileri

te

ş

vi

k et rnek.

·

Aşağ1 daki

sana!Jil e

rJ

Gazi

antep il i

hariç

J ıjaha az

ge

li şrni ş GAP i 11

eri

için

stratejH(

önerni

olan sanayiler

olarak

seçilrniştir

(Tablo: 2).

i

li

Ana Sanayil er

Di

ğer

Adıyaman Turizrnle ilişkili

sanayiler

Di

yarbal<l

r

Vemekli k yağ i ar Hayvan

yerni

J hayvansa 1 ürün

sanayileri

Mardin Çırçır, i

rrni k/hamür

i şleri

..

meyve işleme .. tohum temizlemeJ

şarap

in1ôl1J fosfat gübre

Siirt Et i ş l em e ve deri sanayil eri Bak1 r madenci 1 i ği J asf a 1 t it

Şan11urf

a

Tek

st il-giyim

VemeJ(lik yağlarJ

hayvan yemi ..

tu ri znıl e il i ş kil i sanayil

er

KaıJnak: DPT J (1989). GUrıeıJdo~u Anedolu Projesi Master Plan Çahşmas1:

Master P1an Niha1 Raporu (Cilt-1: Yöneticiler için Özet). Ankara:

Ni ppon Koei. Co.ltd. ve Yüksek Proje A.Ş. s. 9.

a. ~1ekônsal Geli~me VaQlSl

Bu alanlarda

diğer

alanlan da içine alan stratejiler vard1r.

örneğin;

kredi 1 bilgi ve tek nH( destek sağlaya ral<} yere 1 girişi

rnci

1 eri teşvik

et rnek

(DPT .. GAP Özet i .. 1969 .. s. 4).

Bölgeden geçen E-24

Ulusıareıras1

Karayolu'nun ticaret sektörüne

can

1111 k

getirdi

ği

bil

i nrnekteıji

r. Mersin

ve

i

skenderun

1 i

rnan

1

an na

gernil er

ı

e gel en

transit

rna 11

arı

n.

aı~n1

yo

11 a

Habur (i

1

i)

s1

rn r

kapı su1a kadar

taş1 nrrıası da eklenirse; GAP'la hareket 1 i 1 i ği

n en

üst

s

evi

ye

ye ul aşacağ1

ve

Ortadoğu ülkı3lerine itıracat1n bu

sektöre yeni bir

tıcn-eket kazand1racağ1

beklenmektedir. Gtı~P

Master

Pl €mı nda önürnüzdı3ki 15 y1llıl< perspekt

ifte

bö 1

gen

i

n

trıekansal

ge

1'i ş nı

e

yapı

s1..

kô 1 kuın1a

koridorlan

ve

saf

ha 1 an d 1

n

1 rrı

e s

1

Harita:

ve

H

ari ta:

2

'de

gösterilm1ştir

(DPTI

GAP ..

özet

i} 1989}

s.

6).

Mekan sa 1 ge 1 i şrne

süreci

i çe

ri

si nde} Gazi

antep

1 Şan ll

urfa

ve

Diyarbaklr

~(entler1ni birleştiren ~(lnk gelişme eksl

ve

oluşturduğu

koridor

(Harita: 1 )1

daha sonraki süreçtel

aşağ1da

belirtilen

yönlerde

genişleti­

lecek/gelişt

iri

lecek

ve

tamamlanaceıkt1r

(Harita:

2 ).

• Di

yarbakl r-Batman-Si

i

rt

o Şan 11 urt· a-l'.;d1 yarrıan (Çalı şnıa

lar

devanı

etmektedir)

., Gazi

antep-Adl

yaman

•

Ş arı

11

u rf a-1~1ard1n/K1 z11 tepe-Si 1 opi

\ 1 . · . / · · ANADOLU GÜNEYDO~U PROJESi Harita: 1 .. K 1 n k Ge 1 i ş rn e /1. k s 1 .. t'1 e

ka

nsa 1 Ge 1 i ş m e Va p 1 s 1 KORIDOR A

SAF HALARA GÖRE KORiDOR

mı= Safha 1 ( ·1994)

g:.'OO) safhall (1995•2Clat)

=-Safi'la lll (2005. )

~ Korıdorun nüfus sıralama'$!

o;:.. 1 ,.. ,... flııı<'lıo. _. ... ~ "t,. A ... ~,... 1 ... ,..,.. ı .; .,.,. .-.A,... •• ~ ... ,.. .. ..-... ~ ,·· •• , ... 1, .,.., ... ".-....-ı.,....

uuıyt::ıuıı ttıt-:1\..aıı~aı yt::ıtyıııt:: !::JOiJI~uıı _{.. uuyu"-} uı anua,

gelişmiş

karayolu

ağlan.. nisbeten seyrek yerleşme

dağ111 rrn

ve

çeşit

1

i ekonomi

k faaliyet 1

erl e i dar

i

ve

askeri

fonksi

yonl ann

yoğunlaşt 1 ğ1 birkaç büyük kent

be li rl eyecek tl r. Bö 1 ge de doğu-bat 1 yönünde ·i k1 ka ray o 1 u

ı.lardlr. Güneyde oleın1,.

alt1

ll rrıerkezinden üçünü.. yani

Gaziantep,

Şanlıurfa ve f1ardin'i; diğeri de

kalan

üçünü .. yani Ad1

yarnan..

Diyarbakır ve

Sil

rt'i tıi rl eşt i ri r.

Böl

ge

1 ereırası yük ve yo 1 cu

hareketleri..

gene

ll

i kle

güneydoğu-kuzeybat ı ekseni ni izler.

Böl

gen i n ana kara!dOl u

tıeığlantıları E1azığ-t'·1aleıtya

ve

Aıjana'dan

geç:er.

Bölgenin rnekarısal kalkınrnasHıın plôrılanmas1nda üı;:

büyü k kent i (Gaz i o nt ep.. ~ G n ı ı urfa ·.,.ı e D 1 y ô rb ô k 1 r)

birleştiren

bir

k:ınk geliştrıe aksı hipotezi geliştirilebilir

(Harita:

1 ) . Gaz i

antep

Ak d e n iz k ı yı s ı na aç ıl an b i r kap ı da n ibaret o 1 rrıayı p; yukerı da bel i

rt

il di ği gibi, bö 1 gel erareısı

trafiğin

en

yoğun

noktalan

ndan biri

ni ol

uşturarı

Adana'ya

~(Ol8.htca bağ1 ant ı sağlayabil rne~~tedi r. El eız1 ğ ve f'1cıl at

ya

il e

bağiant1lı olan Diyarbakır

iç

bölgelerden gelen

rnallann

dağ1 t 1 m rrıerkezi dir.

Bu

ge

11 şrne aks ı

n1

kapsayan ko

ri

dordal<i kent 1

eri

n

ve

yerleşmelerin

toplatn

nüfusu 1985'te 1.2 milyondur. Çeşitli

ekonorrıi k faaliyet 1 eri n bu ko ri dorda daha fazla

yoğun 1 aşması bö 1 gedek1 di ğer al an 1 ara göre çok daha ko 1 eıy

sağlanacaktır. l~ynı zamanda .. bunların dış1ndak1 alanların

ge

li şmes1 ni n de etkili b1 ç1

n1de

sağlarıması gerekecektir.

Bunun için.~ önce koridor

alan1yla

diğer yüksek potansiyelli

alanlar arasında ekonorrıik

münasebetler

geliştirilmelidir.

i

ki nci si .. her yüksek potansi

ye

lli al an 1

ardeki

büyük kent i n

hizmet kapasitesi yükseltilmeli ve bunlann etki

al an 1

an

n1 n (hi nterl and) ge 11 ş me si te ş vi k e dil me li d1 r (DPT .. GAP t--iaster Plan1 ll, 1989 .. ss. 3.3-3.4).

b. t"lekansal Gel i ş me

Süreci

Bu

konu GAP

t1aster Plan

Nihai Raporu'nda şu şekllde

VekHı gelecekte kalk1nırıa

çabalann1n önemli bir

k1srnı ana hatlan yu~(anda belirlenen koridorda

yoğun 1 aşt 1

n

1

rna

1 H11

r.

Büyük kent 1

erde

k

e

n

tse 1

a

1 tyap1

ve

tes

i

s

1

erl e

tıi

rll k

te tıu kent

1 er

aras·ı ndeıki fi zH(se

1

beığlantılarla iyileştirilrnelidir. Büyük

projelerin

uyguleınrneısı

ve

bu projelerin etki

alanltınndaki sulu

te

rı

rn1

n gel i ş nı esiyle bi rı i k

te aktif

kır-kent müneısebet 1 eri

artıyı ş ı na

gi

ıji 1 rrıe 1 i dir. Artôn tan rnsa l üretimi} strateji k:

önenıdeki sanayi ı er

ko

ri d or i çi nde ya da ko ri ıjorun etki

a

1 an 1 arı ~J ı

a

f i

z

i k

s e

1 bağ

1

arı t 11 an i

yil e

ş

t

i

ril

rn i ş

d

i ğer

kentlere yeri

eşecekt ir. Bu tıüyük

kent

1 erde ve di ğer i ki nci

dereceıjeki kent

1

erde

büyük dağıt 1 m depolan ~ finans

kuruluşlan ve büyük tantrı ürünü n·ıuhafaza, işletrrıe

tB si s 1 eri ni (hava a 1 an 1

en

rn) de i ÇE!

ren

te.

m bir ta rı ma

d

aya

11 hi znıet f

aa

11

yet

1

eri

paket i

rneydana ge 1 ecekt ir.

Ko ri d or

dı ş ı

nfJa..

li ızlı büyürne J

ya

1 nı zca nüfusun yoğun

o 1 duğu} sı.:! çi hni ş rnerkezl

enje

gerçek! eşecekt

ir.

Ko ri d or

önce

Di

yarbakl

r'dan Batn·ıat1'a

ve

Şeınlı

urfa'dan

AdıyeııTıeın·a doğru genişl

eyecekti r. Özellikle

ko ri d or

ve

bö 1 gen i n 11ernen dl ŞH1deıki büyük i(entl erden

(Elazığ_. i1a 1 at

ya

ve Kahreırrıeınn1eıraş) tôrafı ndan

çevre

1 en

en

AdlyiHYıan bölgesi benzersiz bir konurndadı r. Gerçi} bu ilin

verimli toprôklannin

bir

k1sm1 Atatürk

Baraj gölünün

sulan

alt 1nda kalacaktır. Ancak~ kır-kent rnünasebet

leri

etki

1 i tıi

r bi çi

rnde gerçekleşti

ri

1 i rse~ tıu

bö

1

ge

de kı rsa 1

kök en 1 i bir ka 1 kl nrna beJ(l

en

ebi li r.

Çevrelerinde sulu

tan

rn yapıl cı

n Si

verel<

ve

Birecik

gibi orta

büyüklükte yerleşrne leri

n

gelişmesiyle

ko

ri

d or

daha

deı bütünleşmiş

o1acakt1r.

Diğer taraftan, koridor

Şan11urf a'dan Vireırışehir'e doğru da gen1şleyecekt1r.

Di yarbak1

r-Batrnan

eksen1

Siirt ·e

doğru uzanacak;

Diyarbakır ve Batrnan bağlantllan

önem

kazanacal<tlr.

Ge 11 şrne

aks1

t1ard1 n/K1 ztl tepe'den~

Cizre/Si 1

opi'ye

ve

Siirt'ten

Ş1 rnai</Ci

zre/Sil

opi'ye doğru

daha

da

uzayacakt1r ... Koridor} giderek ikili

fonksiyenlara sahip

olacaktlr.

Güneyindeki

alanlarda,

çeşitli stratejik

önemdeki

sanayiler

yer alacak

ve

bu işletmelerin

gerek

iç

bö 1

ge

1 erde

i

se;

;\tatürk

Baraj gölü çevres1 n deki zengin

ve çok yön 1 ü k ı rs eı 1 e ız o n o

rn

iyi elf n ıj e tutan b ir b ö 1 ge

görününıü arz edecektir. Koridor, doğuyla bat ı ve kuzey1 e

güneyi

ayı ran en ge 1 ıjeğil bir bul uşrna

yeri

o 1 acakt 1 r (DPT,

GAP

naster

Pl

ôn1

ll, 1969,

s.

3.4).

l<arayo 1 u

yan1nda ..

Gl:ı~P böl gesi i

çi

nıje ve bit i şi ği nıje böl ge

ye

ticari

hi

zrnet

veren

aıt 1

sivil

t·ıaveed anı

vard1

r. Bu n 1

ar;

Gazi

antep}

Diyarbakır

..

SanlH.Jrfa ,j' J Elazıil t'·!alôtııa ::11 Ci ve Adana t·ıava ı:ı1an1anıjır. Elaz1n ve Sanlllu-fa ~ ;ı. sahiptir (DPT, GAP t···1aster Plôn1 ll, 1969 .. s. 4.9).

"Bugün Adana

tan

rnı nıja C!.\şağı Seytıan Sul anıas1) ~Jı ]ıja 550.000

ton

Seyhan Sul arnası rn n ô kat ı

kadar bir

a 1 anı n sul ama

ya

cı

çi

1 acağ1 t~şaği F1

rat

Projesi

içinde, 1<ul1an1lan gübre., ilaç vb. araç gereçlerin 8-1 O k:at artacağ1

bir gerçektir (Tekinel .. 1959 .. s. 9)." Bu kadar büyük rnikterlarda~~i

llac1n

yapıle

bil

rnesi i

çi

n

zira 1

ii aç

1

;3rna

uçaklan

nı n ku

ll

cırn

1

masHıa, do

1 au

ı sı

yl

a küçük tarımsal arrıaç11 ~H:ıvaalanlannlrı inşaas1na ge.reksininı vard1r.

4.5. Sosya 1

ve

Kül

türe

l~1.9Jll

Bölgede yaşayan ve ha~ıat standardı ülke ortalenıas1n1n

elt1nda

olan

bö1ge

haHnn111 yaşani koşullan değişecektir.

Sat

ınal rna gücünün artrnası

n

e d1 şa açıl ma iıı z l anacakt

1

r. Ul eşi

rn

ve hatıerlt~şme eığ1 ge li şecek.. buna

bağll olara~<

da

kırsal

ve kentsel alanlar

aras1ndaJd ilişkller artacaktır.

4.6. Turizm

GAP

bölgesi içindeki

alanlarda

tur1zrnin

canlanrnas1r11

sağlayacak

faktörler vard1r.

örneğin; GAP r·-laster

Planda

da yeralan Nemrut'un ulusal

park olarak düzenlenmesi,

AtatürJ<

Baraj1

çevresinin

ağaçlandınlmasl,

Şanl1urfa enformasyon merkezinin l<urulrrıasl

ile

yörede

tarihi ve

turistik

yerleri n tanı t

ll

ması.

5_ GÜNEVOOGU Af~ADOlU PROJEsi·NiN HAŞARISit~OA YAPI

TASARIMlARINit~

YERi

Üretimde süreklilik

ve düzenli

ekonomik gelişme

için

GAP"ın

entegre bir bölge planlaması şeklinde düşünülmesi gerekir. Öyle ki; bu

planlam~

belli

bir sürede tamamlanan bir

çal1şma

dizisinden

ibaret

değildir. Dinamik etkenler

yüzünden

sürekli yenilenen bir çalışmad1r.

Di nam i k etken 1 eri n ortaya ç1 keracağ1 kent se 1

sorun

lan

n

çözüm

1

eri,

kalitenin art1n1mas1 ve halen sürdürülen kentsel tasanm ve

yap1laşman1n

h1zland1nlmas1 gerekir. Bugün

çoğu

kentlerimizde

görülen

sorunlarla

karş1l aş1l mamas1 i

çi

n, GAP'ta

yöre

hal

k1 nı

n

gerçek

11 gi ve

i

ht 1

yac1

na

uygun,

bölgenin

gelecekte etkisi altlnda

kalacağ1

fiziksel

değişimin (tarım,

sanayi, ul

aş1 m,

1

nşaat, vb.), geçmişi n

modern prensip

1

eri 11 e

birleşti

ri

1

erek

çözülmesi önemlidir.

GAP'ın inşaat sektörü aç1s1ndan sağ1ayacağ1

yararlar

şunlardlr:

1.

Vap1

malzerneleri

alan1nda, bugünkü inşaat

rnalzemeleri üretimini

katlayabilecek miktarda

üretim

art1ş1

olacak,

2. Vaklaş1·k milyonluk

bir

nüfusa yap1 sektörü alan1nda istihdam

3. Bölgesel yap1 rnaizemeleri

kaynaklan aktif

devreye sokulacak,

4. Bölge kent ve çevre

p18n1amas1/h1zmetleri aç1s1ndan çağdaş

yapı

y.e

kavuşacak.

GAP t1ester Planda

da

işaret edlld1ğl gibi~ "Şanl1urfa₁

haberleşrne/konferans

ve

yüksek öğrenirrtlteknolojik gelişme

gibi

baz1

yüksek düzeyli fonksiyonlarltı donanm1ş

bir bölgesel

rnerkez

halini alebilir

(DPTJ GAP ~1aster

Plan

IIJ 1989,

s.

3.4)". BeH~i de;

Harran Üniversitesi*

için

için

en uygun yer, Bozova ilçesi s1n1rlan

içinde kurulu bulunan

Atatürk

Barajı

tesisler1dir.

Bugün Atatürk Baraj1 şantiye binas1 içinde bulunan,

kullanurH] haz1r

tesis miktarlan

şöyledir:

Atelyeler (l<apall saha) : 39.088 m2 Atelyeler (Aç1k

beton saha)

:

39.300 m2

Ambarlar (Kapa 11 saha)

Beton

Vollar

Ofis Binalan

Aile Lojmanlan

Mi

safi

rhan e 1 er

i

şçi V

atakhane 1

eri

Lokal Binalan

işçi Yemekhaneleri : 22.000 rn2

:55.755

rn

2

: 9.100 m2 : 28.227 rn2 : 7.760

nı

2 :28.908 m2 : 8.138 rn2 : 11.586 m2

Bu tes1s1erin içinde sosyal ve kültürel etkinlikler için aralannda

bir cami ve bir ilkokulun da bulunduğu pek çok tesisler de vard1r. Bunlar;

sera, yüzme havuzlan, d1skotek,

tenis

kortu ..

*Harran Ün1vers1tesfnin kurulmasl ile

ilgHi,

1990

y1bnda

flzibiHte

Etüdleri

yap11m1ş

olup,

Şanllurfa'da

ün1vers1te

kuru1mas1

Bakanlar

6. YAPI VE KENT TASARlMLARlNA ETKi EDEN

FAKTÖRlER

1. Böl ge de bir taraftan nüfus art 1 ş1} di ğer taraftarı tan

m1

rı

gelişrnesi ile gelirlerdeki yükselmeler sonucu daha rnodern konutlara} spor

ve di n 1 en me tes i s 1 eri ne gereksi ni m duyul acağ1}

1985 y111 nda 4.4

rni

1 yon o 1 an GAP i ll eri top 1 arn nüfusu 2000 y1l1 nıja

8.6 rni 1 yana"' 20 1 O y111 nda 13.3 rni 1 yana ul aşabi 1 ecekt ir. 20 1 O yılı nda

T ·· _{. l!r.·,1Y9 ..} lt· f _{Op.am t1U,} 1· ·· f _{U~.UnUn ._ıt..,} "" P. i') • 1 ~ 1-ı:. ,-.e;:; ı + e h •····;"" ""~; 1 ~.; "'.; ... ~ ,.., · + - .... ,.-

·--.. tYı1 ıyOn L•tı.J•..-•.J~P ı..uıııııııı t:uı ıı..JıQıııJJ~₁ ı_uı,.ı 0111

nüfusun % 16.6'sı GAP bölgesinde yaş1yor olacaktır. Projelerin devreye

girmesiyle bö

1

ge göç veren ni te

11

ği ni muhterne

1

en kaybedecek} göç a 11 r

ni te 1 i ğe dönüşecektir. Bu görüş çerçe~.,.ıes1 nde bö 1 gen i n nüfusu 13.3 rnil yon

ve daha f azl eı o 1 abi 1 ecektir (Kocaman_. 1988} s. 39).

2. Çeşitli ürünlerin planlannıas1n1 yapınakla görevli karnu}

kooperat if ve özel kuruluşlan n yaplleışma istekleri,

3. GAP bölgesinde mevcut g1da sanayii ve diğer tesislerin sayı ve

kapasite baJ(lmlndan artmas1 örneğin"' "Çukurova'da halen büyük istlhdam

yaratan mevcut sanayi ni n Güneydoğu'ya kaymas1 söz konusu o

1

ab il ir

(Tekirıe1} 19891 s. 9)."

4. Çukurova'da Aşağ1seyhan Projesi'nin 8 katı büyüklükte bir sulu

alan,

GAP bölgesinde bulunmaktadlr (Tekinel, 1989, s. 4). Bu sulama

tes i s 1 eri ni n yap1l mas1 J

5. Sularncıdan dönen sulann toplanmaslJ yüzey sulanna karş1

yollan n korunmas1. i çin drenaj şebekelerinin yap11acak olması,

6. ihraç edilecek ürünler iç1n d1ş ticaret yap1lanna, depolanna

7. Tarımsal mekanizasyondaki ve ulaşımdaki art1şlar dikkate

a11 na rak trafl k yüzeyleri ni n yap ll mas1 gereği.

Tarımsal mekanizasyondaki art1şlar} örneğin biçerdöver

işletmeciliğinde yerleşim alanlan eıras1nda ağır ve hafif yapıdaki iki ayn

treıfi ği gündeme geti receJ(t ir.

Bu

dururrı ana arter1 eri

n He

i yanı nda} bi ri

gidiş diğeri ~~eliş olrnak üzere} tanrnsal araçlara ait !dOlların inşaas1n1

gerekti reb111 r. örneği n; GAP projesi i çi nde Şan lı urfa i 1 i ~1erkez ve Akçaka le

sı rn rl an i çt ndeki Harran ovas1 nı n bat ı !dôkasHıda ya~nl an bir araşt 1 rrnaqa

göre} sadece traktör park (yeri) gereksinirni 6.767 adet olarak bulunmuştur

(Sağlatn} 19ôô .. s. 43). Bunun yan1nda biçerdöver ve iş nıakinalannl da

düşünürsek} kent ve konut tasanmlannda bu araçlan n önemi ortaya ç1kar.

"Tanrnsal nıekanizasyon _... ve ulaşım konusüriija uçakların ve

havaa 1 an 1 an yapHnH1H1

ay

n tıi r önemi vardır. Şöyle ki; GAP projesi ni n

uygulanmas1 ile 16 milyon dekarl1k alan sulu tarıma aç11acaktır. Bu arada

160 m11yon ton suland1nlm1ş llaç ve 560 bin ton dolay1nda gübre

Jcul1an11mas1 beklenilmektedir. ilaç uygularnalan havadan yaplld1ğ1

taktirde 600 lt. depo kapesiteli 180} gübre uygularnalan için de 620 adet

o 1 mak üzere top 1 am 800 ed et tan m uçağ1 na gereksi ni

ni

o 1 acakt 1 r. Hal en

120 uçakla Çukurova Bölgesi'nde uygulamalar yapilmakta ve zaman zaman

uçak say1 s1 nda eksi kl1 k duyul rnaktadl r. GAP al an 1 an nda böyle büyük boyut 1 u

havasal uygulamalara geçllmeden; uçak işleticilerinin uçak pist., hangar ve

yer araç gereçleriyle i1g111 gereksinimlerinin nas11 karş11anacağ1.,

uygulama 1ar1 n hangi kura 11ara (yöntem ve tekni k1 ere) göre yap1lacağ1

8. Gürültü ve egzoz

gazların1n tarım

arazilerinde ve

ça11şan1annda

yaratacağı zararı

an ön 1 emek

i çi

n yo 1 kenar1 an na perde

yapılması gereği}

9. Bölgede

yapı

malzerneleri üretimine esas olacak kaynaklann

bulunması}

Şan 11

urfa Harran Ovas1 toprakl an n1 n

çı

kan

1 an etüd ve t1ari ta 1 an na

göre~ ovayı doğu-batı

ve kuzeyden çevreleyen yükseltilerden

ovanın

orta

~<esirnlerine doğru yiğllan

çarnur

akıntılan

üzerinde yapilan fiziksel ve

ki my asa 1

i

nce l erne 1 erde..

%

31 )25- 63

~8

kil il e

%

8 .. 4-:61 .. 1 gibi

sı

n1 rl ar

BÖlÜM

lll

ARAŞTIRMA BÖLGEsi•it4DE (BOZOVA.DA) SOSYO-EKONOMiK

YAPININ NiTELiKSEl

ve

NiCEliKSEl iRDElENMESi

1. Kenti n Veri ..

Jeornorfolo

jik Vap1 sı .. Tarihi 6e1 işim1 ve

Nüfus Vap1 sı

1. 1. Ver

Araşt1nna bölgesi olarak seçilen Şanllurfa'nin Bozova i1çesi

Atatürı' Barajl üzerinden Şanllurfa-Adlyarnan karayolu üzerinde

Şanllurfa'ya 35 krn. uzakllkta ve Şanl1urfa kent rnerkezinin

kuzeybat 1s1ndadır. Atatürk Baraj 1 na o lan uzakl1ğ1 ise 27 ktYı.'dir. H ari ta: 2

üzerinde

yap1lan

incelerneden

görüleceği

üzere .. GAP içine giren

Gaziantep~

Ad1yaman~ Şanl1urfa~ Diyarbaklr} r1ardin~ Siirt lllerinin rnerkezi

l.r~..-... ,...,., &11"'\..-1,...,.,..1 • ..,... r 1. na .. ~ 1 ... ,...1 t-,..; ,..a, , ... , ... , ,.,...-t..-.1.-.t A 4 ~i ,·· • ..-1..- 0J""ı...-.,...,..; • 1-.,, 11 ,-..~a,ooı,.-i V\. , . , . , .,... .. ..-1,...,.. ..

Y....UIIUI IIUIIUOU ll • t:ıHr lll 1\.0 UJ 1 IJUJ UIIIUIIIJOK 1 H lıJ lut Y.... U Ol OJ 1 UU ll ~~11111 :to lll ll 1 Ol 1

1

çindedi r. Bozova bat 1 dan Ha

1

fet i~ güneybat 1 dan Bi re ci k} güneydoğu ve

doğudan Merkez~ kuzeydoğudan Hllvan ilçeleriyle .. kuzeyden ise Ad1yaman

ilinin Sarrısat ve merkez ll çe leriyle çevrilldir.

Bugünkü konumda Bozova'nın çevre illerden sadece Ad1yaınan ile

direkt bağlant1s1 vard1r. Volu 12 m. genişlikte asvaltdlr. Diyarbakır'dan

Bozova'ya gidebilmek için~ Diyarbaklr-Siverek-Hilvan üzerinde Şanlıurfa'ya

8 km. mesafeden~ kuzeybat1ya Atatürk Barajı-Adlyaman yoluna dönmek

gerekir. Bozova'nın bu kavşağa mesafesi 27 krn.'dir. Diğer lllerden

Bozova'ya gidabilmek için Şanl1urfa kent merkezinden geçflmesi

zorunludur. Aşağ1da Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Bozova'nln genel konutYıu

Fotoğraf:

1 Bozova'dan Genel

Görünüş

1.2. Jeon1orfolojik Vaırr

Bozova

ve

yöresinde

1. Sl nı f tanrrı

arazilerinin

yanında

Karacadağ'dan püsküren taşlann arazi yüzeyinde oluşturduğu katmandan ve

yer yer

killi

ve kireçli yapıdan

dolay1

2. s1n1f .. 3. su11f araziler

de

vardır.

Vapıl an i nce 1 em e 1 erde 1 yüzeydeki taş 1

an

n ka 1 dı

n

1 ması il e kı s men veri rn li

arazi

kazan11 mas1 n1

n

mümkün

o

1

d

uğu görülmüştür.

Ni

teki

m ha

1 kı rı

bu

:r~\~~~~:

}:::t:.

c.:-:) . .. . ' ·- ( . ~~

. . ·''' .,•

~d~~·/.· r.-;. N (J

(}S)

SURIYE LEJAND ... - . Ulustar aras' sı mr _.,_ .. _h sınırı _ v o l _ _ Demiryolu <!J!Hav~alanı

Harita: 3 Güneyıjoğu Anadolu Bölgesi ve Bozova'n1n Konurnu

Tü ne 1 güzergahı ndan edi· ni 1 en bilgi

ye

göre üst kretase yaş lı, gene 1 de

marnlardan oluşmuştur. Tünel giriş ve çıkış ağızlanndan itibaren ilk

3-4 km. içerisinde marn killi kireçtaşı ve l(ireçtaşl birimler1 daha ağırlıklı

olup orta kısımlar, yaldaş1k 20 km. (Bozova dolaylan) marn ve killi

marnlardan

oluşrnuştur.

Kireç

taşlannın

içerisinde yer yer slleks

bantlanna ve silisiflye olmuş tabakalara rastlanmaJ,tadlr. Kireçtaş1 ve

killi kireçtaşı hakim bölgelerde zemin mukavemeti daha iyi olup önenıli

miktarda su içerirler. Marnlann hakim olduğu bölgede ise zemin

mukavemeti daha düşük olup, nadiren ve s1z1nt1 halinde sular bulunur.

Tabaka doğrultulan (Bozova·yı güney-kuzey doğrultusunda geçen) tünel

eksenine genelde dik, eğimler tünel ekseni doğrultusundadlr. Eğimler

va ra n e ğ itn 1 e re re st la n rrı ak ta d 1 r). Tü n e 1 güz

e

rg €ı h 1 n da k 1 s

er

i1

er s 1 k

e

k 1 e m 11

olup büyük at1mlan olmayan faylarla kes11miştir.

Aynca

tabaka düzlem1er1

süreksizlik arzeder (Tek

e

ı i oğlu} 1988} ss. 6 7 -68).

Deprem yönünden bir incelerneye tabi tutersak Bozova, 4. derece

deprern bö 1 gesi s1 nı rl arı i çi nde ~(ô 1 rnaktadı r (H ari ta: 4 ). Türki ye depretn

bö 1 gel eri i çi nıje J di !~er ıjeprern bö 1 gel eri i1 e 1. ve 2. dereceden bağl ant 111

ol rrı aya n te k i 1 Şan lı urfa 'ıj ı r (Bay ü 1 k e n.. 19 7 ô} s. 1 9).

B üzeıva 11 ı; esi nıje top 1 anı

rezerv

1 }5 rnilyon ton'a varan fo sf at

yataklan vard1r (Maraş, 1966,

s.

16). A!dnca Atatürk Barajı gövde

i nşaat ının çekirdek dolgu k1sm1nda ku ll an1lan k ll yataklan il e gövde

do 1

gusunda

ku ll

an1l an

bazalt

taş ocaklan

da

bu il

çe

sı n1

rl an

i çi n dedi

r.

1 7 T • h~ ,... 1" ... ~

. .J. arıı ı oeııyffll

Her yapı tarihi araştırrnas1n1n başlang1ç noktas1, çok sağlarrı bir

topoğrafya bilgisine sahip ol n1akt 1r (Naun1ann, 1975, s. 22). Yaklaşık 550 nı.

(Karayo ll an H ari tas1, 1990) rak1 n1

11

ve Bozova'nl n etrafı nda tan m arazi si

bul unacak şekil de düz o 1 ara k ni te 1 enebi 1 e eel' bir konuma sahip olduğunu

söyl eyebil i riz. Vap1l an n bir k1 sm1 n1 n üzeri ne oturduğu arazi ancak çevre

araziyi_ görebilecek yükseltidedir. "ilçenin topraklan genelde engebelidir,

D 1

at

o lar kalkerli yapl dadır (Maraş} 1986} S. 14).

As url ul an n .. As uran i au"~ Roma 111 ar'1 n "T orrnanapa"l Arap 1 ar'1 n i se

"Tel-Hüvek" ad1n1 verdikleri şehir~ Osmanlll ar döneminde "Vaylak"~

Cumhuriyetten sonra da "Bozova" diye adland1n1m1şt1r.

Halep,

Sarrısat

(Atatürk Barajl'nda su altlnda kalm1ştır), r1alatya yolu üzerinde bulunması

nedeniyle s1 k s1 k 1 şga 1

e

uğram1 şt 1

r.

1526 'da Osman 111 ar' da kalan şehir,

%

K A R A

S SSCB

IRAK

'T,C. SURi'I'E iHAR ve iSKAN SAKANLIGI

TlJ1KiYE DEPREM BÔlı.ELERi

~ I . Otrt<t O.,.crn bolv<l<n • il. HER!(( ll - ll Ot"u ~m bM91lttt • ILC.E MEitKE.!I

( § m. O•ttct ~tn bÖI.9Cltri "'·-···OCVlEf

[ ] [ ] li'. D••cc• Otır.m bô:~teri

~~~DOI<m

Harita: 4 Türkiye'nin Deprern Bölgeleri Haritas1

Kaynak: Bayülke .. N. DeQremler ve Deııreme Dayamkh VaQllar. An~~ara: T.C. imar ve iskan

Bakanhğl Deprem Araşt1 rma Enstitüsü .. 1978, s. 19.

1.4. Nüfus

ilçenin yüzölçümü 1550 krn 2 olup, 1985 nüfus say1m1na göre toplam nüfusu 51.905'tir. ilçenin rnerkez nüfusu ise 1 0.759'dur. Toplam nüfusun

% 85'i köy nüfusudur. i1çeye bağll 2 bucak merkezi (Kan11avşar, Vaylak) ile 77 köy vardır (Maraş .. 1986, s. 133).