GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
UYGULAMALI SANATLAR EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI GRAFĠK EĞĠTĠMĠ BĠLĠM DALI
EĞĠTĠM AMAÇLI SOSYAL SORUMLULUK PROJELERĠNDE KULLANILAN BASILI MATERYALLERĠN TĠPOGRAFĠK AÇIDAN ĠNCELENMESĠ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Hazırlayan
Hacer PARILTI ARSLAN
Ankara ġubat, 2013
GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
UYGULAMALI SANATLAR EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI GRAFĠK EĞĠTĠMĠ BĠLĠM DALI
EĞĠTĠM AMAÇLI SOSYAL SORUMLULUK PROJELERĠNDE KULLANILAN BASILI MATERYALLERĠN TĠPOGRAFĠK AÇIDAN ĠNCELENMESĠ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Hacer PARILTI ARSLAN
DanıĢman: Yrd. Doç. Dr. Mustafa KINIK
Ankara ġubat, 2013
ÖNSÖZ
Ġnsan hayatında iletiĢim çok büyük bir paya sahiptir. Günümüzde insanlar arası iletiĢimi güçlendirmek için birçok yöntem kullanılmaktadır. Bu yöntemlerden biride insanlık tarihinin en önemli buluĢlarından olan ve grafik tasarım ürünlerinin en önemli öğelerinden biri olan yazıdır. Tasarım ürünleri çoğaldıkça tasarımlardaki estetik kaygı ve farklılıklar önem kazanmıĢtır. Ama farklılık yaratmak amacıyla yapılan tasarımlar zamanla hedef kitlenin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda yapılıp yapılmadığı ya da ulaĢılmak istenen mesaja hedef kitlenin ulaĢıp ulaĢmadığı merak konusu olmuĢtur.
Bu araĢtırmada Milli Eğitim Bakanlığı destekli eğitim amaçlı sosyal sorumluluk projelerinde kullanılan basılı materyallerin tipografik açıdan incelemek için grafik tasarım ürünlerinden afiĢ tasarımları ele alınmıĢtır. AraĢtırma için tipografik ölçütler belirlenip sosyal sorumluluk projelerinin hedef kitleye ulaĢması amacıyla tasarlanan afiĢlerde nasıl bir tipografik tasarıma ihtiyaç olduğunun cevabı aranmıĢtır.
Eğitim Amaçlı Sosyal Sorumluluk Projelerinde Kullanılan Basılı Materyallerin Tipografik Açıdan Ġncelenmesi konulu bu araĢtırmada pek çok kiĢinin emeği geçmiĢtir.
AraĢtırmanın konu seçim sürecinden tamamlanma aĢamasına kadar güvenini ve desteğini esirgemeyen tez danıĢmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Mustafa KINIK‟ a, tez sürecim boyunca görüĢ ve fikirlerini esirgemeyen ilgisini sürekli yanımda hissettiğim eĢim Emin ARSLAN‟ a
ÇalıĢmanın veri analizlerini hazırlamamda yardımlarını esirgemeyen Sayın ArĢ. Gör. Nihan POTAS‟ a,
Bu güne kadar ki eğitim hayatım boyunca beni her konuda destekleyen ve her zaman yanımda olan sevgili AĠLEM‟ e,
AraĢtırmanın uygulama kısmında yardımcı olan tüm arkadaĢlarıma, üniversitelerde anket uygulamam için yardımcı olan bölüm baĢkanları ve uygulama yapmam için ders saatinden vakit ayıran akademisyenlere, anket çalıĢmasının yapılmasına görüĢleriyle destek veren öğrenci arkadaĢlara, teĢekkürlerimi sunarım…
ÖZET
EĞĠTĠM AMAÇLI SOSYAL SORUMLULUK PROJELERĠNDE KULLANILAN BASILI MATERYALLERĠN TĠPOGRAFĠK AÇIDAN ĠNCELENMESĠ
PARILTI ARSLAN, Hacer Yüksek Lisans, Grafik Eğitimi Bilim Dalı Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç. Dr. Mustafa KINIK
ġubat 2013, 155 Sayfa
Bu araĢtırma, Milli Eğitim Bakanlığına ait ya da Milli eğitim Bakanlığı destekli eğitim konulu sosyal sorumluluk projelerinin basılı materyallerinin tipografik açıdan etkililiğini araĢtırmak üzere yapılmıĢtır.
AraĢtırmada uygulanan yöntem betimsel araĢtırma yöntemidir. Betimsel araĢtırmada amaç, eldeki problemi, bu problemle ilgili durumları, değiĢkenleri ve değiĢkenler arasındaki iliĢkileri tanımlayarak bir konudaki mevcut durumu araĢtırmak ve ortaya koymaktır. AraĢtırmada üniversitelerin tipografi eğitimi alan lisans 3. ve 4. Sınıf öğrencileri ile önlisans 2. sınıf öğrencilerinin görüĢleri betimlenmeye çalıĢılmıĢtır.
AraĢtırmada Ankara‟da grafik eğitimi, görsel tasarım eğitimi ile iletiĢim tasarımı eğitimi veren üniversitelerde eğitim gören öğrencilerin görüĢlerinden yararlanılmıĢtır. AraĢtırmaya destek olan üniversiteler Gazi Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, BaĢkent Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi, Atılım Üniversitesi, Ankara Meslek Yüksek Okulu ve Fatih Üniversitesidir.
Veriler anket yoluyla toplanmıĢtır. AraĢtırmada öğrencilerden basılı materyallerden afiĢ tasarımlarındaki tipografik tasarım ile ilgili görüĢ bildirmeleri istenmiĢtir. Öğrenciler, likert tarzı anket uygulaması ile Ģu projeleri değerlendirmiĢlerdir: “7 Çok Geç”, “Eğitim Her Engeli AĢar”, “Haydi Kızlar Okula”, “% 100 Okuyan Üreten Türkiye”, “Baba Beni Okula Gönder”, “Ġkmep”, “Fatih”, “Hayat Boyu Öğrenme”, “Bir Adım Daha”, “Bu Benim Eserim”, “Okul Öncesi Eğitimin Güçlendirilmesi Projesi”, “E-Twinnig Turkey”, “Eğitime % 100 Destek”, “Özel Eğitim Güçlendirilmesi”.
AraĢtırma sonucu elde edilen veriler istatistiksel analizlere tabi tutulmuĢtur. Bu analizler frekans dağılımı ve t-testi analizidir. T-testi sonuçlarında cinsiyete göre öğrenci görüĢleri arasında anlamlı bir farklılık tespit edilememiĢtir. Ancak, öğrenim durumlarına göre (lisans ve önlisans) öğrenciler arasında anlamlı farklılık tespit edilmiĢtir.
AraĢtırma sonucuna göre; Milli Eğitim Bakanlığına ait ya da Milli Eğitim Bakanlığı destekli projelerin afiĢ tasarımları genel olarak etkili ve baĢarılı bulunmuĢtur. Öğrenciler tarafından projelerin afiĢ tasarımları tipografik ölçütler doğrultusunda etkili bulunmuĢtur. AraĢtırmanın bulgularına göre, söz konusu afiĢlerin hedef kitleye ulaĢmakta baĢarılı olacağı sonucuna ulaĢılmıĢtır.
Anahtar Kelimeler: Grafik Tasarım, Tipografi, Sosyal Sorumluluk, AfiĢ Tasarımı.
ABSTRACT
THE EXAMINATION THAT USED PRINTED MATERIALS IN EDUCATION PROJECTS FOR SOCIAL RESPONSIBILITY ASPECTS OF TYPOGRAPHICAL
PARILTI ARSLAN, Hacer
Master of Science, Department of Graphics Education Supervisor: Assistant Prof. Dr. Mustafa KINIK
February, 2013, 155 Pages
This research was performed to investigate the effectiveness in terms of typography printed material of the for educational purposes social responsibility projects that owned by the Ministry of Education or supported by the Ministry of National Education.
Descriptive research method used in the study. The aims in descriptive research is researching and presenting current status of a subject by defining the problem at hand, about the status of this problem, variables and relation between variables.In this study, 3. and 4. class graduate with 2. class undergraduate students who studied typography opinions are explored.
In this study, graphics, visual design, communication design in the field of education and training were the opinions of the students from universities in Ankara. This research supported by Gazi University, Hacettepe University, BaĢkent University, Bilkent University, Atılım University and Fatih University.
Questionnaire technique was used as a data collection technique. For research, were asked to give an opinion about typographic design in posters from printed materials from students. Students with the application of a Likert-style questionnaire assessed the following projects: “7 Çok Geç”, “Eğitim Her Engeli AĢar”, “Haydi Kızlar Okula”, “% Okuyan Üreten Türkiye”, “Baba Beni Okula Gönder”, “Ġkmep”, “Fatih”, “Hayat Boyu Öğrenme”, “Bir Adım Daha”, “Bu Benim Eserim”, “Okul Öncesi Eğitimin Güçlendirilmesi Projesi”, “E-Twinnig Turkey”, “Eğitime %100 Destek”, “Özel Eğitim Güçlendirilmesi”.
Some statical analysis made to data in the result of research. These analyses were frequecy analysis, reliability analysis and t-tests. As a result of the t-tests, there is no significant difference in the evaluation of students by gender. However, significant differences were found between the educational background (graduate and undergraduate) of the students.
According to this study results, projects posters designs which owned by the Ministry of Education or supported by the Ministry of Education are in generally effective and successful. Poster designs found to be effective in terms of typographic criteria by the students. According to the findings of the study the project posters will be successful in reaching the target audience.
Key Words: Graphic Design, Typography, Social Responsibility, Poster Design.
ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa JÜRĠ ONAY SAYFASI……… i ÖNSÖZ……….. ii ÖZET………. iii ABSTRACT……….. v ĠÇĠNDEKĠLER………... vii TABLOLAR LĠSTESĠ………. x
ġEKĠLLER LĠSTESĠ………... xii
KISALTMALAR LĠSTESĠ………. xiv
1. GĠRĠġ……… 1 1.1. Problem………. 1 1.2. Amaç………. 3 1.3. Önem………. 4 1.4. Varsayımlar………... 6 1.5. Sınırlılıklar……… 6 1.6. Tanımlar……… 7
2. KURAMSAL VE KAVRAMSAL ÇERÇEVE……… 10
2.1. Tasarım………. 10
2.2. Grafik Tasarım……….. 12
2.3. ĠletiĢim ………... 13
2.4. Grafik ĠletiĢimi……….. 14
2.5. Görsel ĠletiĢim………... 14
2.6. Görsel ĠletiĢimde Grafik Tasarım……….. 16
2.7. Grafik Tasarım Ürünleri……… 17
2.7.1. Amblem………. 18
2.7.2. Logo……….. 18
2.7.3. Piktogram (Görsel Bilgi ĠĢaretleri)……… 19
2.7.4. Ġllüstrasyon (Resimleme)……….. 19 2.1.5. El Ġlanı……… 20 2.1.6. BroĢür……… 20 2.1.7. Katalog……….. 21 2.1.8. Web Tasarımı……… 22 2.1.9. AfiĢ……… 23 2.7.9.1. AfiĢ ÇeĢitleri………. 24
2.7.9.2. Sosyal AfiĢ……… 25
2.8. Grafik Tasarımda Tipografi……….. 27
2.8.1. Yazının Tarihi………... 28
2.8.2. Tipografi……… 30
2.8.2.1. Harf………... 32
2.8.2.2. Yazı Karakterleri………... 33
2.8.2.3. Harf Ölçümü……….. 34
2.8.2.4. Tipografik Karakterlerin Sınıflandırılması………. 36
2.8.2.5. Tipografik Dizgi……… 40
2.8.2.5.1. Harf BoĢluk Düzeni………... 42
2.8.2.5.2. Sözcük BoĢluk Düzeni……….. 44
2.8.2.5.3. Satır BoĢluk Düzeni……….. 46
2.8.2.5.4. Bloklama………... 48
2.8.3. Tipografide Renk……….. 50
2.8.3.1. Renk Bilgisi………... 51
2.8.3.2. Renklerin Psikolojik Etkisi………... 53
2.8.3.3. Renk Perspektifi……… 56
2.8.3.4. Resim Yazı ĠliĢkisi……… 57
2.8.4. Tipografinin Özellikleri……… 58
2.8.4.1. Tipografik Mesaj……….. 59
2.8.4.2. Okunaklılık……… 59
2.8.4.3. Dikkat Çekme……… 62
2.8.4.4. Kimlik OluĢturma……….. 63
2.8.5. Tipografinin Grafik Tasarımındaki Yeri ve Önemi……….. 65
2.9. Sosyal Sorumluluk Kampanyaları………. 66
2.9.1. Kampanya………. 66
2.9.2. Sorumluluk……… 67
2.9.3. Sosyal Sorumluluk……… 67
2.9.4. Sosyal Sorumluluk Kampanyaları……… 68
2.9.5. Sosyal Sorumluluk Kampanyalarında Grafik tasarım………... 69
2.9.6. Eğitim Konulu Sosyal Sorumluluk Kampanyaları……… 71
2.9.6.1. Haydi Kızlar Okula Eğitim Kampanyası……….. 72
2.9.6.2. Baba Beni Okula Gönder……….. 73
2.9.6.3. 7 Çok Geç Olabilir Eğitim Kampanyası………... 74
2.9.6.4. Eğitim Her Engeli AĢar Eğitim Kampanyası……… 75
2.9.6.5. Eğitimde Fatih Projesi………... 76
2.9.6.6. Hayat Boyu Öğrenme Projesi……… 78
2.9.6.7. Bir Adım Daha Projesi……….. 80
2.9.6.8. %100 Okuyan ve Üreten Türkiye Projesi………. 81
2.9.6.10. Okul Öncesi Eğitimin Güçlendirilmesi Projesi………... 83
2.9.6.11. Eğitime %100 Destek……….. 84
2.9.6.12. E-twinnig Turkey Projesi……… 86
2.9.6.13. ĠKMEP Eğitim Projesi……… 86
2.9.6.14. Özel Eğitimin Güçlendirilmesi Eğitim Projesi………... 87
3. YÖNTEM……….. 89
3.1. AraĢtırmanın Modeli………. 89
3.2. AraĢtırmanın Evreni ve Örneklemi………... 89
3.3. Veri Toplama Tekniği………... 90
3.4. Verilerin Analizi……… 93
4. BULGULAR VE YORUM……….. 94
4.1. Frekans Dağılımı Sonuçları……….. 94
4.2. Ġfadelerin Ortalama Değerleri……….. 118
4.3. Ġfadelerin Güvenilirlik Analizi Sonuçları……….. 120
4.4. T Testi Sonuçları……… 120 5. SONUÇ VE ÖNERĠLER………. 122 5.1. Sonuç………. 122 5.2. Öneriler……….. 124 KAYNAKÇA……… 126 EKLER……….. 137 EK:1………... 138 EK:2……… 141
TABLOLAR LĠSTESĠ
Sayfa
Tablo1: AraĢtırmada Yer Alan Projeler Ve Yürütüldükleri Birimler…………. 91
Tablo2: Ölçek Seçenekleri Ve Puan Aralıkları……… 93
Tablo3: Katılımcıların Cinsiyetine Göre Frekans Dağılımları………. 94
Tablo4: Katılımcıların Öğrenim Durumuna Göre Frekans Dağılımları…………... 94
Tablo5: Tipografik Tasarımda Kullanılan Yazı Karakterleri Okunurluğu Olumlu Yönde Etkilemektedir Ġfadesinin Frekans Dağılımı………. 95
Tablo6: Tipografide Kullanılan Renk, Okunurluluğu Olumlu Yönde
Etkilemektedir Ġfadesinin Frekans Dağılımı……….... 96
Tablo7: Tipografik Tasarımda, Farklı Puntolarla Kullanılan Renk Ġle Vurgulama YapılmıĢtır Ġfadesinin Frekans Dağılımı……….. 97 Tablo8: Tipografik Tasarımda Kullanılan Harf Kalınlıkları Ġle Vurgulama
YapılmıĢtır Ġfadesinin Frekans Dağılımı……….. 97 Tablo9: Tipografik Tasarımlarda Dikkat Çekmek Ġçin Faklı Karakterler Bir
Arada KullanılmıĢtır Ġfadesinin Frekans Dağılımı………... 98 Tablo10: Tipografik Tasarımda, Farklı Fontlarla Kullanılan Renk Ġle Devamlılık SağlanmıĢtır Ġfadesinin Frekans Dağılımı……… 99 Tablo11: Tipografik Tasarımda Kullanılan Renkler, Fon Rengini Destekler
Niteliktedir Ġfadesinin Frekans Dağılımı……….. 99 Tablo12: Tipografik Tasarımda Kullanılan Renkler, Ġllüstrasyonu Destekler
Niteliktedir Ġfadesinin Frekans Dağılımı……….. 100 Tablo13: Tipografik Elemanlarda Kullanılan Renkler, Yüzey Ġçinde Ritmik Bir
Yapı OluĢturmuĢtur Ġfadesinin Frekans Dağılımı……… 101 Tablo14: Tipografik Tasarımlarda, Yazı Anatomisinin Bozulmamasına Dikkat
EdilmiĢtir Ġfadesinin Frekans Dağılımı……… 102 Tablo15: Tipografik Tasarımlarda Harf BoĢlukları Tasarımı Destekler
Niteliktedir Ġfadesinin Frekans Dağılımı……….. 102 Tablo16: Tipografik Tasarımlarda Kullanılan Kelimelerin Yönü, Gözün Hareketini
Destekler Niteliktedir (Soldan Sağa – Yukarıdan AĢağıya) Ġfadesinin Frekans Dağılımı... 103
Tablo17: Tipografik Tasarımlarda Kullanılan Harflerin Ölçüleri Tasarımı
Destekler Niteliktedir Ġfadesinin Frekans Dağılımı………. 104 Tablo18: Tipografik Tasarımlarda Kullanılan Harf Ölçüleri Ġle Vurgulama
Yapılmaya ÇalıĢılmıĢtır Ġfadesinin Frekans Dağılımı……….. 105 Tablo19: Tipografik Tasarımlarda Kullanılan BoĢluk Düzenleri Birbiriyle Uyum Ġçersindedir Ġfadesinin Frekans Dağılımı………. 105 Tablo20: Tipografik Tasarımlardaki Hizalama Yöntemleri Tasarımı Destekler
Niteliktedir Ġfadesinin Frekans Dağılımı……….. 106 Tablo21: Tipografik Tasarımlarda Kullanılan Kenar BoĢlukları Okunaklılığı 107
Olumlu Yönde Etkilemektedir Ġfadesinin Frekans Dağılımı………... Tablo22: Tipografik Tasarımlarda Okunaklılığı Arttırmak Ġçin Küçük Yazı
Kullanımına Özen GösterilmiĢtir Ġfadesinin Frekans Dağılımı………... 108 Tablo23: Tipografik Tasarımlarda Mesajı Vurgulamak Ġçin Bold Yazılar
KullanılmıĢtır Ġfadesinin Frekans Dağılımı………. 108 Tablo24: Tipografik Tasarımlarda Okunaklılığı Arttırmak Ġçin Gölgeli
Yazılardan KaçınılmıĢtır Ġfadesinin Frekans Dağılımı……… 109 Tablo25: Tipografik Tasarımlarda Kullanılan Serifli Yazılar Algılamayı
KolaylaĢtırmıĢtır Ġfadesinin Frekans Dağılımı………. 110 Tablo26: Tipografik Tasarımlardaki Satır BoĢlukları Okunaklılığı Olumlu Yönde Etkilemektedir Ġfadesinin Frekans Dağılımı……… 111 Tablo27: Tipografik Tasarımlardaki Sözcük Arası BoĢlukları Okunaklılığa
Uygundur Ġfadesinin Frekans Dağılımı……… 111 Tablo28: Tipografik Tasarımlardaki Renk Seçimi Mesaj Ġletimini
KolaylaĢtırmıĢtır Ġfadesinin Frekans Dağılımı………. 112 Tablo29: Tipografik Tasarımlarda Kullanılan Yazı Karakterleri Hedef Kitleye
Uygun SeçilmiĢtir Ġfadesinin Frekans Dağılımı………... 113 Tablo30: Tipografik Tasarımlardaki Punto Seçimi Hedef Kitle Göz Özüne
Alınarak SeçilmiĢtir Ġfadesinin Frekans Dağılımı……… 114 Tablo31: Tipografik Tasarımlardaki Harf Yönleri Hedef Kitlenin
Algılayabilirliğine Uygundur Ġfadesinin Frekans Dağılımı………. 114 Tablo32: Tipografik Tasarımlardaki Beyaz Alanlar Okunaklılığı ArttırmıĢtır
Ġfadesinin Frekans Dağılımı………. 115
Tablo33: Tipografik Tasarımlarda Kullanılan Renkler Birbiriyle Uyum
Ġçerisindedir Ġfadesinin Frekans Dağılımı……… 116 Tablo34: Tipografik Tasarımlar Görsel Öğe Ġle Uyum Ġçerisindedir Ġfadesinin
Frekans Dağılımı……….. 117
Tablo35: Katılımcıların Ġfadelere Verdikleri Cevapların Ortalama Değerleri... 118
Tablo36: Ġfadelerin Güvenilirlik Analizi………. 120 Tablo37: Anket Ġfadelerinin Cinsiyete Göre T Testi Sonuçları……….. 120 Tablo38: Anket Ġfadelerinin Öğrenime Göre T Testi Sonuçları………. 121
ġEKĠLLER LĠSTESĠ
Sayfa
ġekil 1: Hayat Boyu Öğrenme Projesi Logosu……… 18
ġekil 2: Eğitimde Fatih Projesi Logosu……… 19
ġekil 3: Ġkmep Projesi “Motorlu Araçlar Teknolojisi BroĢürü……… 21
ġekil 4: Haydi Kızlar Okula Eğitim Projesi Web Tasarımı………. 22
ġekil 5: Eğitim Her Engeli AĢar Projesi AfiĢ Tasarımı………... 26
ġekil 6: Harf Ölçümü………... 35
ġekil 7: Harflerin Punto Değerleri………... 35
ġekil 8: Serifsiz Futura Yazı Karakteri……… 36
ġekil 9: Serifli Rockwell Yazı Karateri……… 37
ġekil 10: Garamond Yazı Karakteri………. 37
ġekil 11: Baskerville Yazı Karakteri……… 38
ġekil 12: Bodoni Yazı Karakteri……….. 38
ġekil 13: Brush Script Yazı Karakteri……….. 38
ġekil 14: Old English Yazı Karakteri………... 39
ġekil 15: Alpha Niner Yazı Karakteri……….. 40
ġekil 16: Samarkan Yazı Karakteri………. 40
ġekil 17: Franklin Gotic Hv Bt Yazı Karakteri……… 40
ġekil 18: Tipografi Kelimesinin Satır Üzerine YerleĢtirilmesi……… 41
ġekil 19: BoĢluk Düzenleri……….. 41
ġekil 20: Harf BoĢluk Düzeni Örnekleri……….. 42
ġekil 21: Çizgisel Ölçümlemeyle YapılmıĢ Harf BoĢluk Düzenlemesi. Alansal Veya Değersel Yargı Ġle YapılmıĢ Harf BoĢluk Düzenlemesi……….. 43
ġekil 22: Sözcük BoĢluk Düzenleri……….. 45
ġekil 23: Satır BoĢluk Düzeni……….. 48
ġekil 24: Bloklama Türleri………... 49
ġekil 25: Tipografide Renk Örneği……….. 51
ġekil 26: Büyük Küçük Harflerin Okunaklılığı………... 60
ġekil 27: Harf kalınlıkları………. 61
ġekil 28: Times Roman Yazı Karakterinin Temel Biçemleri……….. 61
ġekil 29: Tipografide Vurgu Örneği……… 62
ġekil 30: Plastik Kapaklar Engelliler Ġçin Umut Oluyor Sosyal Sorumluluk Kampanyası AfiĢ Tasarımı……… 71
ġekil 32: Baba Beni Okula Gönder Eğitim Kampanyası Logosu……… 73
ġekil 33: 7 Çok Geç Olabilir Eğitim Kampanyası Logosu……….. 74
ġekil 34: Eğitim Her Engeli AĢar Eğitim Kampanyası Logosu……….. 75
ġekil 35: Eğitimde Fatih Projesi Logosu……….. 76
ġekil 36: Hayat Boyu Öğrenme Projesi Logosu……….. 78
ġekil 37: Bir Adım Daha Projesi Logosu………. 80
ġekil 38: %100 Okuyan ve Üreten Türkiye Projesi Logosu……… 81
ġekil 39: Bu Benim Eserim Projesi Logosu………. 82
ġekil 40: Okul Öncesi Eğitimin Güçlendirilmesi Projesi Logosu……… 83
ġekil 41: Eğitime %100 Destek Projesi Logosu……….. 84
ġekil 42: E-twinnig Turkey Projesi Logosu………. 86
ġekil 43: ĠKMEP Eğitim Projesi Logosu………. 86
KISALTMALAR LĠSTESĠ MEB: Milli Eğitim Bakanlığı LCD: Liquid Crystal Display BT: BiliĢim Teknolojileri
UNĠCEF: BirleĢmiĢ Milletler ÇocuklaraYardım Fonu TC: Türkiye Cumhuriyeti
AÇEV: Anne Çocuk Eğitim Vakfı LLP: The Lifelong Learning Programme AB: Avrupa Birliği
EFTA: Avrupa Serbest Ticaret Birliği
IPA: Uluslararası Polis Birliği Türkiye BaĢkanlığı KEP: Kızların Eğitimi Projesi
FATĠH: Fırsatları Artırma Teknolojiyi ĠyileĢtirme Hareketi NUTS: The Nomenclature of Territorial Units for Statistics TÜBĠTAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik AraĢtırma Kurumu STK: Sivil Toplum KuruluĢları
ĠKMEP: Ġnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla GeliĢtirilmesi Projesi PKGB: Projeler Koordinasyon Grup BaĢkanlığı
1. GĠRĠġ
Bu bölümde problem durumu, problem cümlesi, araĢtırmanın amacı, önemi, sayıtlılar, kapsam ve sınırlılıklar yer almaktadır.
1.1. Problem
Dünyamız yüz yıllardır sosyal sorunlarla karĢı karĢıya kalmıĢtır. YaĢam Ģartları ve koĢullar değiĢtikçe sorunlarda değiĢim göstermiĢtir. Bugün dünyamız daha fazla sorgulanması gereken konularla karĢı karĢıyadır. Sorunların çözümlenmesinde sadece devlet yönetimleri değil; sivil toplum örgütleri, gönüllü bireyler ve özel iĢletmelerde katkıda bulunarak sorunun yok edilmesi yönünde öneriler üretmekte ve uygulamaktadır (Kesmez, 2008: 34).
Sosyal sorunların giderek artması, insanların sorun teĢkil edecek durumlar hakkında bilinçlendirilmesi gerekliliğini ortaya çıkarmıĢtır. Buda sosyal sorumluluk kavramını hayatın içine sokmuĢtur.
Sosyal sorumluluk, son yıllarda sıkça duymaya baĢladığımız, kimi zaman bir eğitim projesinde, kimi zaman emniyet kemeri kullanımının teĢvik edilmesi gibi farklı alanlarda karĢılaĢtığımız bir ifadedir. Son zamanların “popüler” ifadesi sosyal sorumluluk genel olarak bireylerin ve kurumların, insanlara, içinde yaĢanılan topluma ve çevreye karĢı sorumluluğu olarak tanımlanabilir ( Mucuk, 2001: 27).
Dünyanın ve Türkiye‟nin gündemine geniĢ ölçüde girmekte olan sosyal sorumluluğun bir alt bölümü “kurumsal sosyal sorumluluk” tur. Kurumsal sosyal sorumluluk (Corporate Social Responsibility), genel olarak sosyal sorumluluk Ģemsiyesi altında iĢletmelerin sosyal sorumluluklarını ifade etmektedir (Mucuk, 2001: 27).
Teknolojinin hızla geliĢtiği ve rekabetin yoğun yaĢandığı 2000‟li yılların dünyasında iĢletmelerin gerçekleĢtirilmesi istenilen beklentiler artmıĢtır. Artık tüketiciler iĢletmelerden ürün-hizmet kalitesini sağlamasının dıĢında insan haklarına, çevreye, hukuka, yaĢam düzeyinin yükseltilmesine karĢı duyarlılık göstermesini beklemektedir. Tüketicilerin bilinçlenmesiyle iliĢkilendirdiğimiz bu isteklerin
sonucunda yaĢanan bu olumlu geliĢmelerin yanına yoksulluğun artması ve insan haklarında yaĢanan ihlallerin dünya kamuoyu önünde cereyan etmesi ise günümüz „çağdaĢ‟ madalyonun diğer yüzünü teĢkil etmektedir (Dereli, 1997: 2).
Sosyal sorumluluk projelerin kapsamının her geçen gün artması, sosyal sorumluluk konularının çeĢitlenmesi yeni ihtiyaçlara neden olmuĢtur. Artık sosyal sorumluluk projelerinin insanlara daha hızlı ve daha etkili ulaĢması gerekliliği iletiĢim araçlarının daha bilinçli, daha dikkat çekici kullanılmasını gerektirmiĢtir. Buda grafik tasarım ürünleri ile sosyal sorumluluk projelerin hedef kitleye ulaĢmada daha etkili bir yöntem olduğunu göstermiĢtir.
Sosyal içerikli olan grafik tasarım ürünleri, sosyal amaçlar için yaratılan mesajları bünyesinde barındırır. Topluma yararlı sonuçlar ortaya çıkaracak Ģekilde, hedef olarak belirlenen kitleyi eğiten ya da motive eden bir tarzdır (Dülgeroğlu, 2007: 68).
Sosyal sorumluluk projeleri, kapsadığı sorumluluk konusu doğrutusunda hedef kitlenin özellikleri göz önünde tutularak, hedef kitleye kolayca ulaĢabilecek ürünler ile desteklenmelidir. Hedef kitlenin özellikleri göz önüne alındığında, hedef kitleye ulaĢmak, hedef kitleyi davranıĢa yönlendirmek daha kolay olur. Hedef kitleyi etkilemek ve davranıĢa yönlendirmekte grafik tasarımın iĢidir. Doğru iletiĢim araçları ve doğru tasarımlar kullanıldığında sosyal sorumluluk projelerinden olumlu ve verimli sonuçlar almak kaçınılmaz olacaktır.
Grafik tasarım ürünlerinden biri olan afiĢ; “ bir haberi, bir olayı, sosyal, siyasal, ekonomik, sanatsal ve kültürel açıdan, topluma duyurmak amacıyla, değiĢik yüzeyler üzerine yapılan ve belirli boyutlarda köy, kasaba ve Ģehirlerin çeĢitli yerlerine duyurular” Ģeklinde tanımlanmaktadır (BektaĢ, 1992: 7).
AfiĢ tasarımı sosyal sorumluluk projelerinin tanıtımında ve sosyal sorumluluk projelerinin hedef kitleye ulaĢmasında önemli bir yere sahip olmuĢtur. AfiĢ tasarımı içerisinde tipografi, görsel öğe, renk, illüstrasyon gibi grafik tasarım öğeleri, tasarımın hedef kitleye daha etkileyici bir Ģekilde ulaĢmasını sağlarken, hedef kitle üzerinde davranıĢ değiĢikliğine yöneltme, bilinçlendirme görevlerini de üstlenmiĢlerdir.
Grafik tasarım vazgeçilmezlerinden olan yazı, iletiĢimin temel öğelerinden biridir; ilkel toplumlarda kullanılan sembol ve iĢaretlerin zamanla geçirdiği değiĢimlerden sonra oluĢmuĢ son biçimleridir. Bu biçimler, taĢıdıkları güçlü anlamları sayesinde bir duyguyu, bir fikri ve bir yaĢamı anlatabilirler. Kimi zaman bir sözcük milyonlarca resme, kimi zaman da bir resim milyonlarca sözcüğe karĢılık kullanılabilir. Resim, izleyene yaĢattığı duygu yoğunluğu ile iz bırakırken; yazı, hem taĢıdığı anlam, hem de sunuĢ biçimiyle etkili olmaktadır. Ġnsan yaĢamında harflerin ve yazıların önemli bir yeri vardır. Matbaanın icadıyla baĢlayan süreç, bilgisayarın olanaklarıyla üst düzeye çıkmıĢ; günümüzde yazının geliĢimi sayesinde tipografide seçenekler oldukça artmıĢtır (PektaĢ, 2003).
Tipografik anlatım, yazının bir sistem içinde boyutlandırılması,düzenlenmesi, basılı hale getirilmesi sürecini kapsar. Doğru ve kolay iletiĢim tipografinin olanaklarına bağlıdır. Yazıyı oluĢturan karakterin seçimi, harflerin iç ve dıĢ boĢlukları, birbirine oranı, zemin ve değer iliĢkileri algılamadaki önemli etkenlerdir (Becer, 1999: 83).
Her yazı karakterinin bir kimliği vardır. Bu kimlik mesajın iyi anlaĢılmasını sağladığı gibi, yanlıĢ yorumlamalara da neden olabilir. Bu nedenle tasarımda tipografi seçilirken hedef kitlenin özellikleri dikkate alınmalı ve hedef kitle için tipografik düzenleme yapılmalıdır (PektaĢ, 1988: 44).
Kurum ve kuruluĢlar tarafından yapılan sosyal sorumluluk kampanyalarının duyurulmasında grafik tasarım ürünleri vazgeçilmezdir. Grafik tasarım ürünleri içerisinde basılı görsellerde verilmek istenen mesaj bir çok Ģekilde hedef kitleye iletilebilir. Kimi görsel öğeyle mesajı iletirken kimi de tipografik düzenlemeyle mesajı iletebilir. Bu araĢtırmada eğitim konulu sosyal sorumluluk projeleri tipografik açıdan incelenecektir.
1.2. Amaç
Eğitim amaçlı sosyal sorumluluk projelerinde kullanılan basılı materyallerin tipografik açıdan incelenmesidir. Belirlenen bu amaç kapsamında aĢağıdaki hipotezlerin ve alt amaçların değerlendirilmesi beklenmektedir.
AraĢtırmanın amacı doğrultusunda çalıĢmanın hipotezleri Ģu Ģekilde belirlenmiĢtir:
H1: Ankara‟daki üniversitelerde grafik alanında eğitim gören öğrencilerin
M.E.B. destekli 14 projenin görsellerini tipografik açıdan değerlendirmelerinde cinsiyetlerine göre aralarında anlamlı bir farklılık vardır.
H2: Ankara‟daki üniversitelerde grafik alanında eğitim gören öğrencilerin
M.E.B. destekli 14 projenin görsellerini tipografik açıdan değerlendirmelerinde öğrenimlerine göre aralarında anlamlı bir farklılık vardır.
AraĢtırmanın alt amaçları da Ģu Ģekilde sıralanmaktadır:
Tasarımlarda kullanılan tipografi mesaj iletimi açısından etkili midir? Tasarımlarda kullanılan tipografi hedef kitleye ulaĢması açısından etkili
midir?
Tasarımlarda kullanılan tipografi tipografik okunaklılık açısından etkili midir?
Tasarımlarda kullanılan tipografi tipografik okuturluk açısından etkili midir?
Tasarımlarda kullanılan tipografi dikkat ve ilgi çekme açısından etkili midir?
Tasarımlarda kullanılan tipografi davranıĢ değiĢikliği açısından etkili midir?
1.3. Önem
Sosyal sorumluluk kavramı dünyada da olduğu gibi ülkemizde de giderek önem kazanmaktadır. Ülkemizde yaĢanan sosyal sorunlara yönelik birçok proje geliĢtirilmekte, birçok kampanya düzenlenmektedir. Bu sosyal sorumluluk kampanyalarının bir kısmını da eğitim konulu kampanyaları oluĢturmaktadır.
Ülkemizde eğitim önemli bir problemdir. Bu yüzden 2000 yılından bu yana “eğitim” ile ilgili birçok probleme yönelik sosyal sorumluluk kampanyaları yapılmıĢ ve
yapılmaktadır. Sadece devlet kuruluĢları değil, sivil toplum örgütleri ve özel Ģirketlerin de eğitime yönelik kampanyalar yürüttükleri görülmektedir. Bu nedenle kampanyaların hedef kitleye duyurulması ve hedef kitlenin duyarlılığının arttırılması için görsel materyaller önem kazanmıĢtır.
Kurum ve kuruluĢlar eğitim konulu sosyal sorumluluk kampanyalarına gereken ilgiyi çekmek için tipografi tasarımının etkin dilinden faydalanmalıdır.
Yazı, grafik tasarımın en önemli öğelerindendir. Tasarım sırasında kullandığımız tipografik elemanların her birinin, iletiĢimin bir araç olan okunabilirliği ve anlaĢılabilirliği sağlamaya yönelik olduğunu göz önünde bulundurduğumuz zaman, yazı ile tasarım kavramının ne kadar önem taĢıdığı anlaĢılır.
Yazı ile tasarım yaparken, yazı karakteri seçiminin, yerleĢtirmenin (layout), kağıt seçiminin ve renk kullanımının çok iyi denetlenmesi gerekir. Tasarımlara bütün olarak bakılırsa her ayrıntının tasarımın etkililiğini etkilediği görülür. Yazı karakter seçiminin tasarıma uygunluğu, hedef kitlenin ihtiyaçlarına uygunluğu, fon rengine ve tasarımına uygunluğu tasarımda verilmek istenen mesaja uygunluğu tasarım bütünlüğü oluĢturmak açısından önemlidir.
Yazı karakteri seçimi yapılırken, harfin ya da sözcüğün tanınma hızına, harf formlarının okuyucu üzerinde bıraktığı etkiye, harfin iç formlarına ve diğer harflerle yan yana geldiği zaman oluĢturduğu doku ve tona dikkat edilmelidir. Seçilen her yazı karakterinin bir kimliği vardır. Yazı karakteri, sert, yumuĢak, kırılgan, narin, kaba, çağdaĢ, dekoratif gibi onun kimliğini oluĢturan özelliklere sahiptir. Önemli olan mesaja en uygun yazı karakterinin seçimini yapmaktır.
Tipografik elemanları kullanarak, bir insandan baĢka bir insana iletmeye çalıĢtığımız mesajın doğru ve eksiksiz olarak yerine ulaĢması için, sayfadaki beyaz boĢlukların çok iyi değerlendirilmesi gerekir. Tipografik alan üzerindeki bir tek harf karakteri bile biçimsel problemler oluĢturur. Tipografi tasarım elemanlarının çevresinde yeterli miktarda beyaz boĢluk bırakmalıdır. Beyaz boĢluklar okuyucunun bakıĢını ve ilgisini daha iyi yakalar, elemanların birbirleri ile olan iliĢkilerini düzenler.
Ġçeriğe uygun bir kâğıt türü seçmek her zaman mesajın anlamını güçlendirir. Seçilen kâğıdın rengi ve türüne, baskı mürekkebi ile uyumuna dikkat edilmelidir.
Yazının kullanımı ve iĢlevi ne olursa olsun diğer tasarım elemanları ile bütünlük halinde olmalı ve bir arada geliĢtirilmelidir. Hangi tasarım ve üretim tekniği kullanılırsa kullanılsın tipografinin kurallarını iyi bilmek gerekir. Kuralları iyi bilen bir grafik tasarımcı, tasarım süreci içerisinde hedefe ulaĢmak için bu kuralları daha iyi bozabilir, değiĢtirebilir, oynayabilir ve onlara yeni anlamlar verebilir.
Bu araĢtırma eğitim konulu sosyal sorumluluk projelerinde kullanılan basılı materyallerin tipografik düzenlemelerinin hedef kitleye ulaĢma konusunda sağladığı fayda açısından önem kazanmaktadır. Daha sonra yapılacak olan sosyal sorumluluk kampanyalarında grafik tasarımın basılı materyallerinde tipografiye verilen önemin artmasının sağlanabilmesi hedeflenmektedir.
1.4. Varsayımlar
AraĢtırmaya katılan grafik tasarım uzmanları ve grafik tasarım öğrencilerinin ölçme araçlarındaki soruları, samimi olarak cevaplandıracakları kabul edilmektedir.
1.5. Sınırlılıklar
Bu araĢtırma 2005-2012 yılları arasında yapılan eğitim konulu sosyal sorumluluk kampanyalarının görsel materyallerinden afiĢ tasarımlarındaki tipografi tasarımları ile sınırlıdır.
Bu araĢtırma Ankara il merkezinde eğitim-öğretim faaliyetlerini sürdüren devlet ve vakıf üniversitelerinin grafik eğitimi veren fakültelerinde 3. , 4. sınıf ve Meslek yüksek Okullarında 2. sınıfta öğrenim gören öğrencilerin görüĢleri ile sınırlıdır.
Bu araĢtırma MEB‟in yürüttüğü ya da desteklediği eğitim projeleri ile sınırlıdır. Bu projeler Ģunlardır:
Baba Beni Okula Gönder Eğitime %100 Destek Haydi Kızlar Okula 7 Çok Geç
Fatih
E-twinnig Turkey Hayat Boyu Öğrenme
Özel Eğitimin Güçlendirilmesi Bir Adım Daha
%100 Okuyan ve Üreten Türkiye Bu Benim Eserim
Okul Öncesi Eğitimin Güçlendirilmesi Ġkmeb Projeleri
Eğitim her Engeli AĢar Projeleri.
1.6. Tanımlar
Eğitim: eğitim insanın olgun, erdem sahibi,mükemmel bir varlık haline gelme/getirilme sürecidir ( Özer, 2011: 1)
ĠletiĢim: Gönderici ve alıcı olarak adlandırılan iki insan ya da insan grubu/kitlesi arasında gerçekleĢen bir duygu, düĢünce, davranıĢ ve bilgi alıĢveriĢi olarak tanımlanabilir. (Becer, 2008: 11)
Tasarım: Bir problemin çözümü demektir (Becer, 2008: 34).
Grafik: Harfleri, sözcükleri, tümceleri, fotoğrafları, biçimleri, tablo ve istatistikî grafikleri, renklerini düzenleyerek, kağıt üzerine bir zevk ve oranla yerleĢtirmek iĢleminde estetik ve sanatsal kaygılarla yenilikler oluĢturma sanatına “grafik” adı verilmektedir (Törenli, 2003).
Kampanya: Kampanya, belirli bir amaç ya da ulaĢılmak için bir konu ve düĢünce çerçevesinde oluĢturulan, planlanmıĢ-programlanmıĢ faaliyetler bütünüdür (TikveĢ, 2003: 25).
Sosyal Sorumluluk: Bir iĢletmenin sosyal sorumluluğu kısaca; iĢletmenin faaliyette bulunduğu ortamı koruma ve geliĢtirme konusundaki yükümlülükleri olarak tanımlanabilir (Karahan, 2006: 2).
Sosyal Sorumluluk Kampanyaları: Sosyal sorumluluk kampanyası bir Ģirketi ya da markayı ilgili bir sosyal amaç veya soruna, karĢılıklı fayda sağlamak üzere bağlayan stratejik konumlandırma ve pazarlama aracı olarak tanımlanabilir (Karahan, 2006: 61).
BoĢluk: Grafik tasarımda yazıve görselin etkisini ortaya çıkarmak ve göze dinlenme alanları oluĢturmak için bırakılan boĢ alanlardır (Çevik, 2011: 30).
Renk: IĢığın nesneye çarpmasıyla, yansıyan ıĢınların niteliğine göre gözde oluĢan duyumların her birine renk denir (Alparslan,2003: 54).
Tipografi: Bütün baskı yazıları ve noktalama iĢaretlerinin sanatsal ve tasarıma dayalı özelliklerini ve üretim teknolojilerini konu alan uzmanlık alanıdır (Becer, 2002: 28).
Serif: Antik karakterdeki harflerin baĢlangıç bitiĢ ve köĢelerinde yer alan çıkıntılardır (Erden: 1994).
Serifsiz (Sans Serif): Ġsmin Fransızca'dan gelen ifadesine göre ("sans" Fransızca da -sız-siz anlamındadır) serifsiz yazılardır. Geometrik, kesin, düzgün ve açıktırlar ( Erden: 1994).
Font: Metal dizgi döneminde belirli bir kalınlık ve punto ölçüsündeki yazı karakteri setine verilen isim (Becer,2007: 276).
Punto: Harf büyüklüğünün tanımında kullanılan 1/72 inç‟lik ölçüdür (Çevik, 2011: 89).
Sentax: Sözcüklerin doğru anlamlar oluĢturacak biçimde değimler, maddeler ve cümleler halinde bir arada kullanılma yöntemidir ( Megep-1: 18).
Ġtalik: Hümanist küçük harften türemiĢ ve matbaacılıkta 1500‟e doğru Aldo Manizio‟nun giriĢimiyle benimsenmiĢ, okuyana göre sağ üst köĢeye doğru hafif eğik olan basım harfidir (Çevik, 2011: 62).
Okunurluk: Dizgide nitelik (kalite) ve onun boĢluklaması, algılama hızını etkileyen düzenleme: daha hızlı, kolay ve daha doğru bir algı, daha okunur bir bilgi durumudur (Sarıkavak, 2009: 228).
Hedef Kitle: ilgi alanları ve özellikleri ayrıntılı bir biçimde tanımlanmıĢ kitledir. Bir kiĢi ya da bir kurumun davranıĢlarından, uygulamalarından dolaylı ya da dolaysız olarak etkilenen grup olarak ifade edilebilir (Çevik, 2011: 59).
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
2.1. Tasarım
Tasarım birçok kiĢi tarafından tanımlanmaya çalıĢılmıĢtır:
OdabaĢı‟na göre; tasarımı; Ġngilizcede “desing” olarak da karĢılığını bulduğumuz tasarım sözlük anlamı ile zihinde kurmak, niyet etmek, kastetmek, çizmek, plan yapmak, proje yapmak, tertip etmek, yaratmak gibi kelimelerle ifadesini buluyor” olarak tanımlamıĢtır (OdabaĢı, 1996: 17).
Becer‟e göre; “tasarım; günümüzde oldukça sık kullanılan etkileyici bir sözcüktür. Ama, ne anlama geldiği tam olarak anlaĢılamaz. Tasarım; bir model, kalıp ya da süsleme yapmak değildir. Bir tasarım kendi içinde bir yapıya ve bu yapı arkasında bir planlamaya sahip olmalıdır. Bütün sanatların temelinde bir tasarım olgusu bulunmaktadır. Tasarlama eylemi, oluĢturulacak yapının organizasyonu ile ilgili her türlü faaliyeti içine almaktır” demiĢtir (Becer, 2008: 32).
Ġnan‟a göre; “tasarımın basitçe sınırlarını çizmek gerekirse; soyut düĢünce boyutundan çıkararak somut algılama ve formsal sunular dünyasına ait fonksiyonel önerileri kapsar diyebiliriz. Öneriler, nedensellik (Sebep-Sonuç) ve içerik (ana tema) ile ilintilidir. Fayda ise estetik kaygı içinde hallenir. Bu hal sadelikle vardır, karmaĢa ile vardır. Önemli olan dengenin kurulmasıdır. DüĢünen irdeleyen, doğruyu eğriyi bulan ve hisseden kiĢi için tasarım; (varolmayana form ve biçim verme) eğlenceli bir düĢün sporudur” diye bahsetmiĢtir (Ġnan, 1998: 1).
Tasarım olgusu, insana ve toplumlara, beğeni ve tercihler olarak olumlu veya olumsuz etkiler yapar. Ancak rahatlık, fonksiyonelliğin beğeni sınırları sürekli zorlar. Tüketim, az geliĢmiĢ ülkelere sunduğu üretimleri ile toplumu hazırlopçuluğa veya düĢünce tembelliğine itmektedir. O halde teknolojisi ve tasarımcılığı geliĢmiĢ toplumlar kendini yenileyerek, dinamik bir yapı sergilerken bazı ülke ve toplumlar da taklitçiliği tercih ederler (Ġnan, 1998: 2).
Becer‟e göre uygulamalı tasarım dalların üç ana baĢlıkta toplamak mümkündür: Endüstri Tasarımı, Çevre Tasarımı ve Grafik Tasarım (Becer, 2008: 32).
Ketenci ve Bilgili Uygulamalı tasarım dallarını üç ana baĢlık altında toplar. Bunlar;
-Endüstri Tasarımı - Çevre Tasarımı
- Grafik Tasarım (Ketenci, Bilgili, 2006: 277).
Uygulamalı tasarım dallarından endüstri tasarımı, üç boyutlu nesnelerin tasarlanması ve geliĢtirilmesi ile; çevre tasarımı, bina, peyzaj ve iç mekan tasarımı ile; grafik tasarım ise genel olarak, her türlü iletiĢim aracı üzerinde okunan ve izlenen görüntülerin tasarımıyla ilgilidir (Ketenci, Bilgili, 2006: 278).
Endüstri Tasarımı; üçboyutlu nesnelerin tasarlanması ve geliĢtirilmesiyle ilgilidir. Makineler, araç-gereçler, mutfak malzemeleri ve diğer birçok ürün endüstri tasarımcısı tarafından biçimlendirilir. Bu ürünlerin ambalajı ise çoğunlukla grafik tasarımının çalıĢma alanı içine girer. Çünkü her ambalaj, üç boyutlu hale getirilemeden önce iki boyutlu bir yüzey halinde tasarlanmak ve baskıya verilmek zorundadır. Endüstri tasarımcısı; kullanımı ve üretimi kolaylaĢtıracak yöntemleri araĢtırır, bunun yanı sıra dayanıklılık ve iĢlevselliği göz önünde bulundurur (Becer, 2008: 32).
Çevre Tasarımcısı ise bina, peyzaj ve iç mekân tasarımını kapsayan oldukça geniĢ bir çalıĢma alanıdır. Bu alanda da tasarımcının görevi pek değiĢmez: Dayanıklı, iĢlevsel ve estetik olanı bulmak (Becer, 2008: 33).
Grafik tasarım, matbaa ve teknolojinin geliĢimi ile günümüzde adından sıkça bahsettiren tasarım alanlarındandır. Teknolojinin geliĢmesi tüketim alanlarının artması toplumunun ilgi ve ihtiyaçlarının sürekli değiĢmesi grafik tasarım ürünlerinin önemini arttırmıĢtır. DeğiĢen ve geliĢen dünyada grafik tasarım ürünlerine olan ihtiyaç grafik tasarımın yenilikçi yapıya ayak uydurması teknolojik geliĢmelere anında adapte olması sayesinde tasarım dünyasının sınırlarını zorlayan bir alan olarak karĢımıza çıkmaktadır.
2.2. Grafik Tasarım
Grafik tasarım terimi ilk kez 20. yüzyılın ilk yarısında metal kalıplara oyularak yazılan ve çizilen ve daha sonra da çoğaltılmak üzere basılan görsel malzemeler için kullanılmıĢtır. Teknoloji geliĢtikçe, sadece basılı malzemeler değil; film aracılığıyla perdeye yansıtılan, video ile ekrana gönderilen ve bilgisayarlar yardımıyla üretilen görsel malzemeler de grafik tasarım kapsamı içine girmiĢ ve bu terimin anlamı oldukça geniĢlemiĢtir. Bugünün grafik tasarımcısı; kaligrafi sanatçılarının, baskı ustalarının ve zanaatçılarının geleneği sürdüren bir meslek adamıdır (Becer, 2008: 33).
Becer‟e göre grafik tasarım, görsel bir iletiĢim sanatıdır. Birinci iĢlevi de, bir mesaj iletmek ya da bir ürün ya da hizmeti tanıtmaktır (Becer, 2008: 33).
Ġncearık‟a göre grafik tasarım; bir mesajı görsel ya da belirli bir hedef kitleye ulaĢtırmak amacıyla ayırmaç, afiĢ, el ilan, billboard, ambalaj, kitap, dergi gibi yazılı ve görsel elemanlarla sanatsal ölçütler içinde tasarlayan ve çizen kiĢileri yetiĢtiren eğitim dalıdır. Grafik tasarım en kısa tanımıyla, resmin stilize edilmiĢ halidir (Ġncearık, 2011: 15).
Grafik tasarımın diğer bir tanımı ise; “ Önceden iĢlenebilir duruma getirilmiĢ, metinler, fotoğraflar ve baĢlıkların daha önce taslak Ģekil belirlenen ürünü oluĢturmak için uygun masa üstü yayıncılık programları kullanılarak veya el çalıĢmalarıyla grafik tasarımcıları tarafından estetik beğeni kazandırılıp meydana getirilmiĢ baskı öncesi asıl ürünüdür.” Günümüzde daha önceden bahsedildiği gibi bilgisayar grafik tasarımına farklı bir boyut getirdi. Tasarımlar daha hızla ve pratik bir Ģekilde tasarlanırken, zamandan da tasarruf edilmektedir. Elde yapılan tasarımlarda, zaman açısından daha uzun sürse de, günümüzde hala kullanılmaktadır (Tepecik, 2002: 98).
Çellek‟e göre ise grafik tasarım iĢlevsellik ve estetiğin bütünleĢmesini içeren çalıĢmalardan oluĢur… Görsel iletiĢim tasarımı, yazı ve resmin bir arada kullanıldığı anlatım dilidir. Grafik tasarım, bir mesajı görsel iletiĢim yoluyla hedef kitleye duyurma iĢlevini estetiksel tavırla birlikte resim ve yazıyı birbirine tamamlayan bir düzenleme içinde kullanarak yerine getirir. Farklı kitleye, farklı insanlar arası ortak iletiĢim dili kurmak açısından çok önemli bir iĢlevi olan bu tasarım dalı, iletiĢim
medyalarına paralel çok büyük oranda insan yaĢamında yer alır. Dünyada iletiĢim ağında vazgeçilmez bir unsur olmuĢtur (Çellek, 2011).
Hatice Aslan OdabaĢı‟na göre “Grafik sanatları öteki sanat dallarından ayıran önemli bir özellik, yapılan iĢin baskı için hazırlanmıĢ olmasıdır. AfiĢ, amblem, logo, ilan, broĢür, etiket, kitap basma, resimleme, süsleme ve ciltleme, tipografi, kutu ve harf tasarımları, çeĢitli reklamcılık ve sanayi tasarım ürünlerinin tümü grafik sanatlarının konusudur. Çok geniĢ bir alanı kapsayan bu sanat dalı temelde güzel sanatların uygulamalı sanatlarla ve yeni teknolojilerle buluĢtuğu bir alandır. Bir baĢka deyiĢle grafik sanatlar teknolojik olanakları kullanarak görsel öğelerden bir iletiĢim dili yaratır” (OdabaĢı, 1996: 17).
2.3. ĠletiĢim
Sözcük olarak iletiĢimin ilk kez ne zaman kullanıldığı belli değil, ancak sözcüğün kökeninin Latinceden geldiği bilinmektedir. PaylaĢım, biraradalık anlamına gelen “common” sözcüğünden türetilmiĢtir (Güngör, 2011: 36).
Ozankaya‟ya göre yaĢamda her Ģeyin bir iletiĢim kavramı içine girmesi, bu kavramın yaygın olarak kullanılması nedeniyle iletiĢimin tek bir tanımını vermek zordur.“ĠletiĢim, düĢünce ve duyguların, bireyler, toplumsal kümeler, toplumlar arasında söz, el, kol, hareketi, yazı, görüntü vb. aracılığıyla değiĢ tokuĢ edilmesini sağlayan toplumsal etkileĢim sürecidir” (Ozankaya, 1980: 63).
Türk Dil Kurumu‟nun Toplum Bilim Terimleri Sözlüğü‟nde ise iletiĢim; “DüĢünce ve duyguların, bireyler, toplumsal kümeler, toplumlar arasında söz, ek-kol devinimi, yazı, görüntü ve her tür görsel malzemeler, simgeler, iĢaretler v.b. aracılığı ile değiĢ-tokuĢ edilmesini sağlayan toplumsal iletiĢim süreci” olarak tanımlanmaktadır (Ketenci ve Bilgili, 2006: 255).
ĠletiĢim kısaca; insanlar/ toplumlar/ örgütler ve gruplar arasında duygu, düĢünce, tavır ve bilgi alıĢveriĢi olarak tanımlanabilir. Bu alıĢveriĢ, ortak simgeler (sözlü, yazılı ve görsel) aracılığıyla gerçekleĢir. Bu sürecin ve iĢleyiĢin amacı; iki ya da
daha çok kiĢiden oluĢan topluluklar arasında bir Ģeyi ortak kılmak, anlaĢma ve uzlaĢma sağlamaktır (Ketenci ve Bilgili, 2006: 255).
2.4. Grafik ĠletiĢimi
Grafik, görsel olarak algılanan Ģeylerle, yani görüntülerle ilgili bir kavramdır. ĠletiĢim ise her türlü bilginin insanlar arasındaki alıĢveriĢidir. Bu durumda grafik iletiĢim, görüntülerden oluĢan bilgilerin değiĢ-tokuĢu olarak tanımlanabilir (Becer, 2008: 28).
Basılı iletiĢim dünyasına adım atabilmek için tasarım ve üretim sürecini bütünüyle öğrenip anlamak gerekir. Grafik ve tipografik unsurlar, bütünün sadece su üstünde görünen parçalarıdır. ĠletiĢim tasarımcısı, iletiĢim olgusunu meydana getiren bütün kavramları tanımalıdır. Örneğin, bir otomobil tamircisinin karbüratörü onarabilmesi için, karbüratörü oluĢturan parçaların nasıl bir araya gelip, iĢletim mekanizmasını nasıl oluĢturduğunu iyi bilmesi gerekir. ĠletiĢim tasarımcısı da etkili bir iletiĢim kurmak için, mesajı oluĢturan parçaların nasıl bir araya getirileceğini öğrenmek zorundadır (Becer, 2008: 13).
Demokratik bir toplumda bilgiler; kitap, gazete, dergi, afiĢ, broĢür ve diğer görsel araçlarla okuyucu ya da izleyici kitlesine ulaĢırlar. Ġlk kez gittiğimiz yerleri haritalar aracılığıyla tanımaya çalıĢırız; diĢ macununu kremden ayırmak için üzerinde ki ya da ambalajındaki yazı, resim ve fotoğraflardan oluĢan görsel bilgilere baĢvururuz. Tek yönlü yolu çift yönlü yoldan, erkekler tuvaletini kadınlar tuvaletinden ya da giriĢi çıkıĢtan ayırt etmek için grafik imgelerin yol göstericiliğine sığınırız (Becer, 2008: 29).
2.5. Görsel ĠletiĢim
Barnard‟a göre görsel, kültür içinde görsel olan, görülebilen ve iĢlevsel ve iletiĢimsel bir amacı olan Ģeydir. Bu tanımda kesinlikle bir akla yatkınlık vardır. Bu akla yatkınlık, görsel kültür içinde görsel olanın tasarlanmıĢ Ģeylerde olduğu imasından ortaya çıkar. “görülebilen ve iletiĢimsel ya da iĢlevsel bir amaç içeren Ģey” iyi bir tasarımdır. Hem grafik tasarım hem de ürün tasarımı, örneğin görseldir ve iletiĢimsel
veya iĢlevsel bir amaç içerir. O halde görsel olanı, “iletiĢimsel veya iĢlevsel bir amaç içeren Ģey” olarak tanımlamak akla yatkın gibi geliyor demiĢtir (Barnard, 2002: 31).
Ġncearık‟a göre insanlar arası iletiĢimi sağlayan araçlardan biri olan grafik sanatı önemli bir yere sahiptir. ĠletiĢim, grafik tasarımın var olma nedenidir. Grafik tasarım görsel bir iletiĢim sanatıdır (Ġncearık, 2011: 27).
Uçar‟a göre görme duyusu, insanoğlunun en önemli duyularındandır. Çevremizdeki nesneleri, olayları, durumları önce görerek tanımlar ve anlamaya çalıĢırız. Ġnsanoğlu bu özelliğini geliĢtirmek için on binlerce yıl harcamıĢtır. YaklaĢık olarak M.Ö. 15.000‟li yıllarda bize ulaĢan en eski mağara resimlerini yapmıĢ olan atalarımız, gördüklerini algılayabiliyor ve resmedebiliyordu. Bu resimlerde av sahneleri ve insanoğlunun varlık sembolü olarak kullanmıĢçasına el resimleri vardı. Bu resimler, imgelerin insan üzerinde etkisine iliĢkin Ģekil çizerek yapılmıĢ ilk görsel iletiĢim örnekleridir (Uçar, 2004: 17).
Ġnsanoğlu bu en önemli özelliğini geliĢtirmek ve etkin kılabilmek için on binlerce yıl harcamıĢtır. Ġnsanlık tarihiyle ilgili olarak günümüze kalan en önemli kültür varlıkları, ilkel mağara devri insanlarına dayanan, görsel iletiĢimin baĢlangıcı olarak tanımlanan simgeler ve resimlerle iletiĢim kurma, yaĢamı paylaĢma gerçekleridir. M.Ö. 15.000‟li yıllardan bizlere miras kalan en önemli verilerde, eski mağara resimleri o devir insanlarının gördüklerini anlayabildiklerini ve resmederek çevresindekilere anlatabildiklerini göstermektedir. Bu resimlerde yaĢamın en önemli anlarından olan av sahneleri ve yaĢam biçimlerini simgeleyen ve en çok kullandıkları simge olan el resimlerine rastlanmaktadır (Ketenci ve Bilgili, 2006: 265).
Etkili bir görsel iletiĢim için sembollerin içerik ve biçim açısından okunuĢunun öğrenilmesi gerekir. Sembollerin hem soyut hem de somut anlamlarının tanınması açısından bu gereklidir. Görsel sembollerin taĢıdığı anlamlar ve açıkladığı düĢüncelerin okunabilmesi önemlidir. Görsel okuryazarlık kavramının içinde yer alan görsel sembolleri anlama, okuma, yorumlama ve onları anlatım biçimi olarak kullanma; bireyin karĢıtı ile ya da diğer deyiĢle baĢkası ile görsel olarak iletiĢim kurabilmesi için iĢe koĢulmaktadırlar. Grafik tasarım da, bu yolda iĢe koĢulan iletiĢim yöntemlerinden
biridir ve görsel okuryazarlık kuramı ile ilgili disiplinlerin içinde yer alır (Bangir, 2005: 53).
2.6. Görsel ĠletiĢimde Grafik Tasarım
BaĢlangıçta insanlar arası iletiĢimi sağlayan diğer unsurların yanı sıra; anlatımcı resimler, çizimler ve çeĢitli anlamlar yüklenmiĢ simge ve iĢaretler, görsel iletiĢim alanına yeni bir soluk getirmiĢtir. Ġ.Ö. 6000 yıllarında doğup geliĢen çivi yazısı; daha çok yumuĢak kil tabletler üzerine sert cisimlerin ucu ile bastırarak kama Ģeklinde bırakılan izlerden oluĢuyordu. Böylece onbinlerce yıldan beri insanlar oluĢturdukları resimler, çizimler ve çeĢitli göstergeler aracılığıyla çevresine ve baĢka toplumlara gerekli mesajlar iletmiĢ ve kitleler arası iletiĢimi sağlayarak yaĢamını anlamlandırmanın yolunu bulmuĢlardır. Bu nedenle insanlık tarihi belli dönüm noktalarıyla ve bu dönüm noktalarını etkileyen değiĢtiren yeni geliĢme ve buluĢlarla doludur. Bu dönüm noktalarından en önemlisi yazının bulunmasıdır. Çünkü “yazı, onu kullananların üĢündükleri hissettikleri ya da ifade ettikleri her Ģeyi somutlaĢtırıp açıkça belirleyebilecekleri düzenli gösterge ya da simgeler bütünü oluĢturduktan sonra ortaya çıkmıĢtır (Demir, 2010: 59).
Grafik sanatı, insanlığın medeniyet ve kültürel geliĢmesinde de çok önemli katkı sağlamıĢtır. Zira ancak resimle daha keskin ve anlaĢılır olarak ifade edilmesi mümkün olan çoğu bilgi ve tecrübe, örneğin ayrıntılı teknik konstrüksiyonlar, anatomik özellikler, bitki ve hayvan Ģekilleri yüzyıllar boyunca grafik baskı sanatı sayesinde bir kuĢaktan diğerine aktarılabilmiĢtir (Teker, 2003: 90).
Çağın gerektirdiği her türlü teknolojik olanaklar, grafik sanatını sürekli ve dinamik bir biçimde etkilemeye devam etmektedir. Artık bütün dünya hızla geliĢen ve sürekli yenilenen iletiĢim ağı ile örülmüĢtür. Bu nedenle reklamcılık ve grafik tasarım olgusu iletiĢim sektörü içinde etkinliği ile insan yaĢamında vazgeçilmez bir duruma gelmiĢtir (Demir, 2010: 61).
Görsel iletiĢimin en önemli unsurlarından olan grafik tasarım çağın ve toplumun ihtiyaçlarına göre Ģekillenen, değiĢime ve geliĢime hazır yapısıyla görsel iletiĢim dünyasında adından sıkça bahsettirir.
2.7. Grafik Tasarım Ürünleri
Ġnsanlar, günlük yaĢamlarında her an farklı bir iletiĢim aracı ile karĢı karĢıya gelmektedirler. Aynı zamanda, temel ihtiyaçları olan iletiĢim medyalarının insan üzerindeki etkisi her geçen gün daha da artmaktadır. Bu medyalar yolu ile sanat olgusunu insan yaĢamına yakınılan, onların günlük yaĢamının her alanında etkisini gösteren ise grafik tasarımı ürünleridir (Demir, 2003: 61).
Bir mesajın açık, ekonomik ve estetik bir yolla iletilmesi, ürün ya da hizmetin rakipleri arasından sıyrılarak dikkat çekmesi için grafik tasarım ürünleri kullanılır (Tepecik, 2002: 75).
Grafik tasarım ve ürünleri iletiĢimde iletilmek istenen mesajı taĢıyan kanal baĢka bir deyiĢle aracı görevindedir. Etkili ve baĢarılı bir iletiĢim gerçekleĢmesi için iletilmek istenen mesaj kadar mesajı iletmede kullanılan kanal da önemlidir. Kanalın önemi düĢünüldüğünde, iletiĢimde kullanılan basılı, sesli ve diğer iletiĢim ürünlerinin baĢarılı olması gerekmektedir. Gazete, dergi, afiĢ, pankart, tabela ve levha gibi grafik tasarım ürünleri basılı iletiĢim ürünleri olarak sınıflandırılabilir (Tepecik, 2002: 75).
Grafik tasarım ve ürünleri, gönderici ve alıcı arasında süregelen iletiĢim ya da alıĢveriĢte, iletilen kavram hakkında alıcının düĢünce, duygu, tutum ve bilgisini değiĢtirmeyi ya da yeniden oluĢturmayı hedefler. Herhangi bir ürünün satıĢına, düĢüncenin yaygınlaĢmasına, hizmet ya da aktivitelerin talep edilmesine yönelik olan bir tanıtım sürecini içerir. Alıcının bütün bu kavramlara daha ilgili ve olumlu bakmasını, bilgi sahibi olmasını ve edinmek istemesini sağlar (Tepecik, 2002: 75).
Grafik tasarım ürünleriyle yapılan reklam olgusu, baĢlangıçta toplumsal değiĢimler için önemli bir katalizör görevini üstlenmiĢtir. Öyle ki; 19. yy. sonlarından baĢlayıp 20. yy'ın ortalarına değin, toplumsal değiĢimlerin, savaĢların. devrimlerin yaĢandığı ülkelerde (SSCB Devrimi, Alman ve Ġtalyan FaĢizmi, ispanya iç savaĢı, Polonya, Çin ve Japonya gibi ülkelerde}yöneticilerin veya yönetime el koymak isteyenlerin toplumu istedikleri gibi yönlendirmek için reklamın -grafik tasarımın- gücünden etkin bir Ģekilde yararlanmıĢlardır. Örneğin; savaĢlar sırası ve sonrasında, yöneticiler grafik sanatının en önemli unsurlarından biri olan afiĢ yolu ile kitlelere ne
yapması, nasıl yapması konusunda en kestirme ve en etkili biçimde, mesajı iletip sonuç almayı hedef edinmiĢlerdir. Buna benzer 20. yy boyunca elektrik ve elektronik iletiĢim medyaları da dahil, görsel iletiĢim medyaları, toplumsal yaĢamdan insanlara gerekli bilgi, mesaj iletmede etkinliğini ve gücünü yitirmeden devam ettirmektedir (Demir, 2003: 61).
DeğiĢen ve geliĢen tasarım olgusu ile birlikte grafik tasarım ürünlerinde çeĢitlilik gün geçtikçe artmaya baĢlamıĢtır. Özellikle dijital hayatın günlük yaĢamın içine bu kadar girmesi farklı tasarım alanlarının da ortaya çıkmasına sebep olmuĢtur.
2.7.1. Amblem
Bir fikri, bir hareketi, bir inanıĢı, bir birliği veya bunların biçimlendirdiği bir kuruluĢu simgeleyen biçimidir. BaĢka bir ifadeyle amblem; ürün ya da hizmet üreten kuruluĢlara kimlik kazandıran sözcük özelliği göstermeyen; soyut ya da nesnel görüntülerle ya da harflerle oluĢturulan simgelerdir (Becer, 2008: 194).
ġekil 1: Hayat Boyu Öğrenme Projesi Logosu (Kaynak: http://hbogm.meb.gov.tr)
2.7.2. Logo
Ġki ya da daha fazla tipografik karakterin sözcük halinde okunacak biçimde bir araya getirilmesiyle oluĢturulan ve bir ürün, kuruluĢ ya da hizmeti tanıtan marka ya da amblem özelliği taĢıyan simgelerdir. Hem sözel, hem de görsel mesajlar veren logolarda
yeni tasarlanmıĢ ya da var olan tipografik karakterlerden yararlanılabilir (Becer, 2008: 194).
ġekil 2: Eğitimde Fatih Projesi Logosu ( Kaynak: http://www.fatihprojesi.com)
2.7.3. Piktogram (Görsel Bilgi ĠĢaretleri)
Uluslar arası iletiĢimleri kolaylaĢtıran, bir nesne ve bu nesnelerin anlamını ifade eden, grafik sembollere verilen genel isimdir. Ġnsanın var oluĢ süreciyle birlikte ortaya çıkmıĢtır ve günümüzde de iĢlevini devam ettirmektedir (Tepecik, 2002: 66).
2.7.4. Ġllüstrasyon (Resimleme)
Sözlük anlamı olarak; izah edici resim demektir. Daha çok kitap içi metinlerin açıklayıcı tanımlamalarını güçlendirmek ve daha iyi anlaĢılmasını sağlamak amacıyla yapılan konulu resimlerdir (Tepecik, 2002: 78). Ġllüstrasyonlar kullanım alanları açısından üç grupta toplanırlar (Becer, 2008: 210).
Bunlar:
Reklam illüstrasyonları Yayın illüstrasyonları
2.7.5. El Ġlanı
Duyuru ve reklamlarınız için en ucuz tasarım aracıdır. Renkli veya çok renkli olarak kullanılabilir. Genelde duyuru ve ya reklam için kullanılır. El ilanı, genelde birinci hamur ya da kuĢe kağıda basılır ve isteğe göre ebatlandırılır. En çok kullanılan ebatlar A5 ve a4‟tür. El ilanının amacı birçok kiĢiye direkt ulaĢmak için kullanılır. Vurgulanacak resim ya da yazılar ilgi çekici olmalı ve kolay anlaĢılmalıdır. Kullanacağımız renkler kullandığımız ürünler nesneler vs. ile bir bütün olmalıdır. Abartılı renklerden uzak durulmalıdır (Ġncearık, 2011, 37).
2.7.6. BroĢür
Tasarımıyla dikkat çekmeyi amaçlayan, marka veya ürün tanıtımı için kullanılan basılı malzemeye broĢür denilmektedir. BroĢür kısa zamanda tüketilmesine rağmen tanıtım için en etkili tasarım ürünlerinden biridir. Kısa zamanda verilmek istenen mesajı hedef kitleye ulaĢtırması bakımından broĢür grafik tasarım ürünleri arasında farklı bir yere sahiptir (Megep-2, 2007: 4).
Milli eğitim bakanlığı tarafından meslek lisesi grafik bölümleri için hazırlanan broĢür mödülüne göre broĢür tasarımları iki çeĢittir:
Föy: broĢürün bir sayfasıdır. Mücellit iĢleri gerektirmeyen sadece kesim gerektiren tek yapraklı broĢürlerdir.
Ġnsert: daha uzun süreli(dayanma süresi haftalık, aylık vb.) tüketilen, tirajı yüksek 4,8,16,32,64 sayfalı broĢürlerdir (Megep-2, 2007: 6).
BroĢürün maliyeti diğer basılı reklam araçlarına göre daha yüksektir. BroĢürün kurum kimliği açısından önemi ise, kurumun ciddiyetini ve güvenirliğini müĢteri gözünde arttırmaktır (Teker, 2002: 160).
ġekil 3: Ġkmep Projesi “Motorlu Araçlar Teknolojisi BroĢürü ( Kaynak: MEB Projeler Genel Müdürlüğü)
2.7.7. Katalog:
Basılı reklam araçlarından biri olan kataloglar ürün ya da hizmet hakkında bilgi vermek amacıyla hazırlanırlar. Belirli bir ürün ya da hizmetin tanıtımı amacıyla hazırlanan, kâğıt ve renk kalitesi oldukça yüksek, daha çok potansiyel alıcı kitlelerine ulaĢtırılan, mal ve hizmete iliĢkin pek çok bilgiyi barındıran kitapçıklardır (Özdem, 2006: 37).
Ġncearık‟a göre katalog; bir firmanın, firma ürünlerinin en içerikli ve en detaylı tanıtım aracıdır. Tasarım detaylara göre hazırlanır, firmanın kurumsal kimliğiyle özdeĢleĢmesi gerekir. Ürünlerin detayı ve kolay anlaĢılması önemlidir. Kurumsal firmaların bugün kendini ifade etmek ve tanıtmak için vazgeçilmezlerinden olan katalog, maliyetli olduğu gibi istenilen amaca da kolay ulaĢılmasını sağlar (Ġncearık, 2011: 39).
Katalog günümüzde daha çok firmaların veya kurumların ürün ve hizmetlerini tanıttığı matbu kitapçıklar olarak anlaĢılmaktadır. Fakat internetin geliĢmesiyle birlikte dijital ve online katalog önem kazanmaya baĢladı (Ġncearık, 2011: 39).
2.7.8. Web Tasarımı:
Tanıtım ve reklam gibi birçok alana hizmet eden, internet dijital platformların bütününe web sitesi denir (Ġncearık, 2011: 57).
ġekil 4: Haydi Kızlar Okula Eğitim Projesi Web Tasarımı (Kaynak: http://haydikizlarokula.meb.gov.tr/)
Tepecik‟e göre web sayfaları kağıt yerine, sanal bir ortam olan ekranda tasarlanmaktadır. Renk olarak ekrana veya baĢka bir deyimle ıĢık rengi kullanılmaktadır. Web tasarımında görüntüler internet hatlarında veya hava boĢluğunda hareket ettiği için tasarlanan dosya boyutları çok büyük tutulmaması gerekmektedir (Tepecik, 2002: 88).
Bir sitenin ilk aĢamada ilgi uyandırması görsel sunum ile olur. Görsel sunum, sitenin ziyaretçiye ulaĢtırmanın en iyi yoludur (Gürkan, 2007: 21).
2.7.9. AfiĢ
Ersöz‟e göre dilimizde Fransızca “affiche” den geçen bir kelime olarak bilinen afiĢ “herhangi bir haberi herkese duyurmak için duvara yapıĢtırılan veya el yazması, yapması veya basılı kâğıt” olarak tanımlanmaktadır (Ersöz, 1993: 20).
BektaĢ‟a göre afiĢ tanım olarak; “bir haberi, bir olayı, siyasal, sosyal, ekonomik, sanatsal ve kültürel açıdan, topluma duyurmak amacıyla, değiĢik yüzeyler üzerine yapılan ve belirli boyutlarda köy, kasaba ve değiĢik Ģehirlerin çeĢitli yerlerine asılan duyurulardır” diye yorumlanmıĢtır (BektaĢ, 1992: 27).
AfiĢin amacı, bir ürünü, bir hizmeti tanıtmak ve duyurmaktır. AfiĢte iletilmek istenen mesaj, çeĢitli grafik öğelerin düzenlenmesiyle hem iĢlevsel hem de estetik bir ifadeyle tasarlanır. AfiĢin baĢarılı olması için grafik öğelerin tasarım ilkelerine göre düzenlenmesi ön koĢuldur. Grafik öğeler, biçim-resim, renk, yazı, amblem, marka, slogan vb. olarak sıralanabilir (BektaĢ, 1992: 42).
AfiĢler sergilendikleri mekâna göre farklı boyutta olabilirler. Büyük boyutlu dıĢ mekân afiĢleri, duvar yüzeylerine ve ilan panolarına asılır. Daha küçük boyuttaki iç mekân afiĢleri ise lobi, salon ve koridorlarda kullanılmak üzere tasarlanır ve sergilenir (Becer, 2008: 201).
AfiĢte olması gerekenler Ģunlardır (Becer, 2008: 204): AfiĢ, dikkat çekmeli
Ġzleyiciyi bilgilendirmeli ya da istek uyandırmalı Harekete geçirici ve eyleme itici olmalı
Hedef kitleye göre düzenlenmeli, anlaĢılır bir dil bütünlüğü olmalı
AfiĢte olması gerekmeyenler Ģunlardır (Becer, 2008: 204): AfiĢin izleyicinin dünya görüĢünü değiĢtirmesi Güzel ya da dekoratif olması
AfiĢi tasarlayanın bakıĢ açısını yansıtması
2.7.9.1. AfiĢ ÇeĢitleri
Birçok kaynağa göre afiĢler üçe ayrılmaktadır. Bu önemli kaynaklardan bir tanesi de Emre Becer‟in “ĠletiĢim ve Grafik Tasarım” isimli kitabıdır.
Becer (2008) çalıĢmasında afiĢ tasarımlarını üçe ayırmaktadır.
Reklam AfiĢleri: Bir ürün ya da hizmeti tanıtan afiĢlerdir. Altı sektörde yaygın olarak kullanırlar. a) Moda, b) Endüstri, c) Kurumsal Reklamcılık, c) Basın-Yayın, e) Gıda, f) Turizm (Becer, 2008: 201).
Kültürel AfiĢler: Festival, seminer, sempozyum, balo, konser, sinema, tiyatro, sergi ve spor gibi kültürel etkinlikleri tanıtan afiĢler bu gruba girer (Becer, 2008: 201).
Sosyal AfiĢler: Sağlık, ulaĢım, sivil savunma, trafik, çevre gibi konularda eğitici ve uyarıcı nitelikteki afiĢlerin yanı sıra, politik bir düĢünceyi ya da siyasi bir partiyi tanıtan afiĢler ise sosyal afiĢler grubunda yer alır (Becer, 2008: 201-202).
Tepecik‟e göre; afiĢler genel olarak sınıflandırıldığında; kültürel, sosyal ve reklam afiĢleri olarak gruplanmaktadır. Kültürel afiĢler; seminer, festival, sempozyum, balo, konser, sinema, tiyatro, sergi ve spor gibi kültürel etkinliklerin tanıtımı ve duyurusunu yaparlar. Reklam AfiĢleri; bir ürün ya da hizmeti tanıtan afiĢlerdir. Moda, endüstri, kurumsal reklamcılık, basın-yayın, gıda ve turizm sektörlerinde kullanılırlar. Sosyal afiĢler ise; sağlık, sivil savunma, trafik, ulaĢım, çevre gibi toplumsal ve sosyal konularda eğitici ve uyarıcı nitelikteki afiĢlerin yanı sıra, politik bir düĢünceyi ya da siyasi bir partiyi tanıtan afiĢler, ulusal ve evrensel çağrıları iĢleyen afiĢlerde sosyal afiĢler grubunda yer alır (Tepecik, 2002: 202).
Muhammet (2004) bir çalıĢmasında afiĢ çeĢitlerini dört baĢlık altında incelenmiĢtir. Dördüncü afiĢ çeĢidi olarak ideolojik afiĢler adı altında bir afiĢ çeĢidi daha yer almaktadır. Buna göre;
