İlköğretimdeki öğretmenlerin istenmeyen öğrenci davranışlarıyla karşılaşma ve çözüm bulma durumlarının incelenmesi

(1)

SINIF ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

İLKÖĞRETİMDEKİ ÖĞRETMENLERİN

İSTENMEYEN ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARIYLA

KARŞILAŞMA VE ÇÖZÜM BULMA DURUMLARININ

İNCELENMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

LEMAN ELBAN

DANIŞMAN

Doç. Dr. İSA KORKMAZ

KONYA Mayıs 2009

(2)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

BİLİMSEL ETİK SAYFASI

Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

Leman ELBAN

(3)

T.C.

YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU

Leman ELBAN tarafından hazırlanan İlköğretimdeki Öğretmenlerin İstenmeyen Öğrenci Davranışlarıyla Karşılaşma ve Çözüm Bulma Durumlarının İncelenmesi başlıklı bu çalışma 06\ 07\ 2009 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği/oyçokluğu ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Doç. Dr. Ahmet SABAN Başkan

Doç. Dr. İsa KORKMAZ Üye

(4)

ÖNSÖZ

Araştırmanın gerçekleştirilmesinde akademik destek ve sayısız yardımlarda bulunan danışmanım Doç. Dr. İsa KORKMAZ ’a teşekkür ediyorum. Bu araştırmaya katılarak, düşüncelerini benimle samimi olarak paylaşan öğretmenlere teşekkür ediyorum.

Maddi ve manevi desteklerinden dolayı eşim Zeki ELBAN’ a ve bu süreçte bana yardımcı olan kızım Özge ve tüm yakınlarıma teşekkür ederim.

Leman ELBAN Mayıs, 2009/ KONYA

(5)

T.C.

Adı Soyadı Leman ELBAN Numarası: 064214021015

Ana Bilim /

Bilim Dalı İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI SINIF ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

Ö

ğrencini Danışmanı Doç. Dr. İsa KORKMAZ

Tezin Adı İlköğretimdeki Öğretmenlerin İstenmeyen Öğrenci

Davranışlarıyla Karşılaşma Ve Çözüm Bulma Durumlarının İncelenmesi

ÖZET

Bu araştırma, ilköğretimdeki öğretmenlerin sınıflarında karşılaştıkları istenmeyen davranışlar, bu davranışlara karşı uyguladıkları çözümler ve bu çözümlerin sonucunda istenmeyen davranışın tekrarlanma (sönme) durumunu belirlemek amaçlanmıştır.

Araştırmanın evrenini Konya ili Mili Eğitim Müdürlüğüne bağlı ilk öğretim okullarında görev yapan I.Kademe sınıf öğretmenleri ve II.Kademe branş öğretmenleri oluşturmaktadır.Araştırmanın örneklimini 2008-2009 öğretim yılında Konya ili Selçuklu,Meram ve Karatay ilçelerinden seçilen 5 ilk öğretim okulunda görev yapan 52’si I. Kademe, 51’i II.Kademe olmak üzere toplam 103 öğretmen oluşturmuştur.

Araştırmada nitel araştırma metadolojisi içinde yer alan görüşme tekniği kullanılmıştır ve elde edilen veriler içerik analizi yöntemi ile yorumlanmıştır.

Araştırma sonuçlarına göre I.Kademe öğretmenlerin sınıflarında en sık karşılaştıkları istenmeyen davranışlar “ İzin istemeden konuşmak ”, “Sınıfta izinsiz dolaşmak”, “Arkadaşlarını şikayet etmek”, “Küfür etmek”, “Kavga etmek” ve “Yalan söylemek”tir. II.Kademe sınıf öğretmenlerinin en sık karşılaştıkları istenmeyen

(6)

davranışlar “ Ders esnasında ders dışı etkinliklerle ilgilenmek”, “dersi dinlememek”, “İzin almadan konuşmak”, “Derse hazırlıksız gelmek”, “Kavga etmektir”tir.

Öğretmenlerin karşılaştıkları istenmeyen davranışlara karşı en çok “öğrenci ile konuşmak”, “Dersi öğrencinin dikkatini çekecek şekilde işlemek”, Aile ile iletişimi kurmak”, Yapmaktan hoşlandığı etkinliklerden öğrenciyi mahrum bırakmak” yöntemlerini kullanmaktadırlar.

İstenmeyen davranışların tekrarlanma (sönme) durumu ise her öğrencide farklılıklar göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: Sınıf yönetimi, İstenmeyen davranış, Öğretmen

(7)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı Leman ELBAN Numarası: 064214021015

Ana Bilim /

Bilim Dalı İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI SINIF ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

Ö

ğrencinin Danışmanı Doç. Dr. İsa KORKMAZ

Tezin İngilizce Adı Searchıng Of Unwanted Student Behavıours Faced By Elementary School Teachers And Searchıng Of Fındıng Solutıon Sıtuatıons

ABSTRACT

In thıs search ıt is aimed to desıgnate unwaned student behaviours faced by elemantary school teachers, solutions agains these behaviours and if these are repeated or not after finding a solution.

This search forms of first rank elemantary school teachers and second rank branch teachers who are assigned at Konya Milli Eğitim Müdürlüğü.This search also forms of totally one hundred three teachers. Fifty two of them are from first rank and fifty one of them are from second rank.They are selected from five schools which are located in district of Konya, Selçuklu, Meram and Karatay,at 2008-2009 school season.

In the search ıt is used meeting technigve which is part of gualitative searching methodology and in formations after the search are inerpreted by the method of content analysis.

According to the result of the search the most unwanted school behaviours faced by first rank school teachers are students “Chatting with each other without getting permission from the teacher”, “ walking arrond in the classroom without permission”, “ complaining ”, “swearing”, “fighting and lying”.

(8)

The most unwanted behaviors faced by second rank teachers are not listening to the teacher, chatting with each other, attending the class without preparing the lesson and fighting.

The common methods which are used by the teachers against these unwanted behaviours are talking to the students, processing the lesson in a way which the students like, getting in touch with the students family, devoiding the students from activities which the students like.

Whether these behaviors are repeated or not after the solution differentiate from student to student.

Key word: Class administration, Unwanted behaviour, Teacher

(9)

İÇİNDEKİLER

Sayfa No:

BİLİMSEL ETİK SAYFASI i

YÜKSEK LİSANS TEZ KABUL FORMU ii

ÖNSÖZ iii

ÖZET iv

ABSTRACT vi

İÇİNDEKİLER viii

TABLOLAR LİSTESİ xiv

BÖLÜM 1 GİRİŞ 1.1. Problem durumu 1 1.2. Araştırmanın amacı 2 1.3. Problem cümlesi 2 1.4. Alt problemler 2 1.5. Araştırmanın önemi 3 1.6. Sayıtlılar 3 1.7. Sınırlılıklar 3 BÖLÜM 2

LİTERATÜR TARAMASI VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

2.1. Disiplin Kavramı 4

2.2. Sınıf Yönetimi 4

2.3. Sınıfta Karşılaşılan İstenmeyen Davranışlar 5

2.4. İstenmeyen Davranışların Nedenleri 6

2.4.1. Televizyon ve Kitle İletişim Araçlarından Kaynaklanan Nedenler 7

2.4.2. Aileden Kaynaklanan Nedenler 8

2.4.3. Sınıfın Yapısından Kaynaklanan Nedenler 9

2.4.4. Öğrenciden Kaynaklanan Nedenler 10

2.4.5. Eğitim – Öğretimden kaynaklanan Nedenler 11

2.4.6. Öğretmenlerden kaynaklanan Nedenler 12

2.5. İstenmeyen Davranışların Engellenmesi ve Çözümü 13

(10)

2.5.2. Uyarma 14

2.5.3.Dikkat Çekme 16

2.5.4.Görmezden Gelme 16

2.5.5. Fiziksel Müdahale ve Derste Değişiklik Yapma 17

2.5.6. Öğrenci ile Konuşma 17

2.5.7. Okul Yönetimi ve Aileyle ilişki kurma 18

2.5.8. Ceza 19

2.6. Konu İle İlgili Araştırmalar 21

BÖLÜM 3 YÖNTEM

3.1. Katılımcılar 40

3.2. Veri Toplama aracı 45

3.3. Verilerin Toplanması 46

3.4. Verilerin Analiz Edilmesi 46

3.5. Araştırmanın Geçerliliği ve Güvenirliği 47

BÖLÜM 4 BULGULAR VE YORUMLAR

4.1. I.Kademe Öğretmen Görüşleri ile İlgili Bulgular 48

4.1.1. I. Kademe Öğretmelerin Sınıfta İstenmeyen Davranışlara İlişkin

Bulgular 48

4.1.2. İstenmeyen Davranışların Nedenlerine İlişkin Bulgular 49

4.1.3. İstemeyen Davranışların Çözümüne Yönelik Bulgular 54

4.1.4. İstemeyen Davranışları Önlemeye Yönelik Yaklaşımlarla İlgili

Bulgular 57

4.1.5. İstenmeyen Davranışları Önlemeye Yönelik Yaklaşımlardan Sonra

(11)

4.2..II. Kademe Türkçe Dersi Öğretmen Görüşleri ile İlgili Bulgular 59 4.2.1. II. Kademe Türkçe Dersi Öğretmeleri Sınıfta İstenmeyen

Davranışlara İlişkin Bulguları 59

4.2.2. II. Kademe Türkçe Dersi Öğretmenleri İstenmeyen Davranışların

Nedenlerine İlişkin Bulguları 60

4.2.3. II. Kademe Türkçe Dersi Öğretmenlerin İstemeyen Davranışların

Çözümüne Yönelik Bulguları 60

4.2.4. II. Kademe Türkçe Öğretmenlerin İstemeyen Davranışları

önlemeye Yönelik Yaklaşımlarla İlgili Bulguları 61

4.2.5. II. Kademe Türkçe Dersi Öğretmenlerin İstenmeyen Davranışları Önlemeye Yönelik Yaklaşımlardan Sonra İstenmeyen Davranışların

Tekrarlanma (sönme) Durumuna Yönelik Bulguları 61

4.3. II. Kademe Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmen Görüşleri ile İlgili Bulgular 62 4.3.1. II. Kademe Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmeleri Sınıfta İstenmeyen

4.3.2. II. Kademe Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenleri İstenmeyen

Davranışların Nedenlerine İlişkin Bulguları 62

4.3.3. II. Kademe Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenlerin İstemeyen

Davranışların Çözümüne Yönelik Bulguları 63

4.3.4. II. Kademe Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenlerin İstemeyen

Davranışları önlemeye Yönelik Yaklaşımlarla İlgili Bulguları 64

4.3.5. II. Kademe Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenlerin İstenmeyen Davranışları Önlemeye Yönelik Yaklaşımlardan Sonra İstenmeyen Davranışların

Tekrarlanma (sönme) Durumuna Yönelik Bulguları 64

4.4.II. Kademe Sosyal Bilgiler Dersi Öğretmen Görüşleri ile İlgili Bulgular 65

4.4.1. II. Kademe Sosyal Bilgiler Dersi Öğretmeleri Sınıfta İstenmeyen

4.4.2. II. Kademe Sosyal Bilgiler Dersi Öğretmenleri İstenmeyen

4.4.3. II. Kademe Sosyal Bilgiler Dersi Öğretmenlerin İstemeyen

(12)

4.4.4. II. Kademe Sosyal Bilgiler Dersi Öğretmenlerin İstemeyen Davranışları önlemeye Yönelik Yaklaşımlarla İlgili Bulguları 66

4.4.5. II. Kademe Sosyal Bilgiler Dersi Öğretmenlerin İstenmeyen Davranışları Önlemeye Yönelik Yaklaşımlardan Sonra İstenmeyen

Davranışların Tekrarlanma (sönme) Durumuna Yönelik Bulguları 66

4.5. II. Kademe Matematik Dersi Öğretmen Görüşleri ile İlgili Bulgular 67

4.5.1. II. Kademe Matematik Dersi Öğretmeleri Sınıfta İstenmeyen

4.5.2. II. Kademe Matematik Dersi Öğretmenleri İstenmeyen

4.5.3. II. Kademe Matematik Dersi Öğretmenlerin İstemeyen

4.5.4. II. Kademe Matematik Dersi Öğretmenlerin İstemeyen

Davranışları önlemeye Yönelik Yaklaşımlarla İlgili Bulguları 69 4.5.5. II. Kademe Matematik Dersi Öğretmenlerin İstenmeyen

Davranışları Önlemeye Yönelik Yaklaşımlardan Sonra İstenmeyen

4.6. II. Kademe İngilizce Dersi Öğretmen Görüşleri ile İlgili Bulgular 71

4.6.1. II. Kademe İngilizce Dersi Öğretmeleri Sınıfta İstenmeyen

4.6.2. II. Kademe İngilizce Dersi Öğretmenleri İstenmeyen

4.6.3. II. Kademe İngilizce Dersi Öğretmenlerin İstemeyen

4.6.4. II. Kademe İngilizce Dersi Öğretmenlerin İstemeyen

4.6.5. II. Kademe İngilizce Dersi Öğretmenlerin İstenmeyen

Davranışları Önlemeye Yönelik Yaklaşımlardan Sonra İstenmeyen

4.7.II. Kademe Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmen Görüşleri ile İlgili

(13)

4.7.1. II. Kademe Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi

Öğretmeleri Sınıfta İstenmeyen Davranışlara İlişkin Bulguları 74 4.7.2. II. Kademe Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi

Öğretmenleri İstenmeyen Davranışların Nedenlerine İlişkin Bulguları 74 4.7.3. II. Kademe Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi

Öğretmenlerin İstemeyen Davranışların Çözümüne Yönelik Bulguları 75 4.7.4. II. Kademe Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi

Öğretmenlerin İstemeyen Davranışları önlemeye Yönelik

Yaklaşımlarla İlgili Bulguları 75

4.7.5. II. Kademe Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerin İstenmeyen Davranışları Önlemeye Yönelik Yaklaşımlardan Sonra İstenmeyen Davranışların Tekrarlanma

(sönme) Durumuna Yönelik Bulguları 76

4.8. II. Kademe Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretmen Görüşleri ile

İlgili Bulgular 77

4.8.1. II. Kademe Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretmeleri

Sınıfta İstenmeyen Davranışlara İlişkin Bulguları 77

4.8.2. II. Kademe Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretmenleri

İstenmeyen Davranışların Nedenlerine İlişkin Bulguları 77

4.8.3. II. Kademe Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretmenlerin

İstemeyen Davranışların Çözümüne Yönelik Bulguları 78

4.8.4. II. Kademe Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretmenlerin

İstemeyen Davranışları önlemeye Yönelik Yaklaşımlarla İlgili Bulguları 78

4.8.5. II. Kademe Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretmenlerin İstenmeyen Davranışları Önlemeye Yönelik Yaklaşımlardan Sonra

İstenmeyen Davranışların Tekrarlanma (sönme) Durumuna Yönelik Bulguları 79

4.9. II. Kademe Görsel Sanatlar Dersi Öğretmen Görüşleri ile İlgili Bulgular 80

4.9.1. II. Kademe Görsel Sanatlar Dersi Öğretmeleri

(14)

4.9.2. II. Kademe Görsel Sanatlar Dersi Öğretmenleri

İstenmeyen Davranışların Nedenlerine İlişkin Bulguları 80

4.9.3. II. Kademe Görsel Sanatlar Dersi Öğretmenlerin

İstemeyen Davranışların Çözümüne Yönelik Bulguları 81 4.9.4. II. Kademe Görsel Sanatlar Dersi Öğretmenlerin İstemeyen

4.9.5. II. Kademe Görsel Sanatlar Dersi Öğretmenlerin

İstenmeyen Davranışları Önlemeye Yönelik Yaklaşımlardan

Sonra İstenmeyen Davranışların Tekrarlanma (sönme) Durumuna

Yönelik Bulguları 82

4.10. II. Kademe Beden Eğitimi Dersi Öğretmen Görüşleri ile İlgili Bulgular 82

4.10.1. II. Kademe Beden Eğitimi Dersi Öğretmeleri Sınıfta

İstenmeyen Davranışlara İlişkin Bulguları 82

4.10.2. II. Kademe Beden Eğitimi Dersi Öğretmenleri

İstenmeyen Davranışların Nedenlerine İlişkin Bulgular 83

4.10.3. II. Kademe Beden Eğitimi Dersi Öğretmenlerin

İstemeyen Davranışların Çözümüne Yönelik Bulguları 83 4.10.4. II. Kademe Beden Eğitimi Dersi Öğretmenlerin İstemeyen

Davranışları önlemeye Yönelik Yaklaşımlarla İlgili Bulguları 84 4.10.5. II. Kademe Beden Eğitimi Dersi Öğretmenlerin

İstenmeyen Davranışları Önlemeye Yönelik Yaklaşımlardan Sonra İstenmeyen Davranışların Tekrarlanma (sönme) Durumuna Yönelik

Bulguları 85 BÖLÜM 5 SONUÇLAR VE ÖNERİLER 86 5.1. Sonuçlar 86 5.2.Öneriler 87 KAYNAKÇA 89

EK-1: Araştırma İzni 92

(15)

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo Adı: Sayfa No:

Tablo-1.I.Kademe Sınıf Öğretmenlerinin Demografik Özelliklerine İlişkin

Bulgular 40

Tablo-2. II. Kademe Türkçe Dersi Öğretmenlerinin Demografik

Özelliklerine İlişkin Bulgular 41

Tablo-3. II. Kademe Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenlerinin

Demografik Özelliklerine İlişkin Bulgular 41

Tablo-4. II. Kademe Sosyal Bilgiler Dersi Öğretmenlerinin

Tablo-5. II. Kademe Matematik Dersi Öğretmenlerinin Demografik

Tablo-6. II. Kademe İngilizce Dersi Öğretmenlerinin Demografik

Tablo-7. II. Kademe Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin

Tablo-8. II. Kademe Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretmenlerinin

Tablo-9. II. Kademe Görsel Sanatlar Dersi Öğretmenlerinin

Tablo-10. II. Kademe Beden Eğitimi Dersi Öğretmenlerinin

Tablo-11. I.Kademe Sınıf Öğretmenlerinin En Sık Karşılaştıkları İstenmeyen

Davranışlarla İlgili Görüşleri 48

(16)

BÖLÜM I

GİRİŞ 1.1 Problem Durumu

Disiplin, insanların haklarının ve gereksinimlerinin saygı gördüğü, korunduğu, güvenli ve değer veren bir ortamla ilgilidir.

Sınıfta disiplin, sınıf içinde öğrencinin öğrenmesinin etkin olabilmesi için gerekli düzendir. Eğer öğrencilerin etkin öğrenmesini hızlandırmak için bir takım faaliyetler yapılacaksa bu düzen şarttır (Yavuzer, 2004).

Sınıf yönetimi sınıfta kuralların belirlenmesi, belirli bir düzenin sağlanması, öğrencilerin istenmeyen davranışlarının önlenmesi, istenmeyen davranışlar karşısında doğru yöntemler kullanarak problemlerin çözümlenmesi sürecidir.

Son yıllarda Türkiye’ de ilköğretim okullarında yaşanan disiplin problemleri oldukça artmıştır. Bu problemlerin çoğu medyaya da yansımış, birçok eğitim uzmanı, danışmanlar davranışların nedenlerinin neler olabileceği konusunda bilgiler vermişlerdir. Ancak sınıfta istemeyen davranışların nedenleri ve önlenmesi konusunda farklı görüşler otaya çıkmıştır. Bazı uzmanlar çevrenin olumsuz etkisini, bazıları ailelerin gerekli tedbirleri almamasının yada çocuğun kendi benliğini arama, ispatlama gibi duygularının istenmeyen davranışların ortaya çıkmasına neden olduğunu belirtmişlerdir.

Her çocuk farklı özelliklere sahiptir. Olaylar karşısında farklı tepkiler verebilir, yapılmaması gereken bir davranışı normal bir davranış gibi karşılayabilir veya bende varım demek için arkadaşlarına, öğretmenlerine karşı sınıfta uyumsuz davranışlar sergileyebilir. Eğer öğretmenler bu davranışın altında yatan nedenleri bilmiyor ve merak etmiyor, kısa vadeleri çözümlerlerle istenmeyen davranışı söndürmeye çalışıyorsa davranış o an için ortadan kaybolup kısa süre sonra devam etmektedir. Her öğretmenin sınıfında ki disiplin anlayışı farklıdır. Örneğin, bazı öğretmenler sınıflarında tam bir sessizlik isterken bazı öğretmenler öğrencilerinin aralarında ki konuşmalarını görmezden gelip bu davranışı istenmeyen bir davranış olarak değerlendirmeyebilirler.

(17)

Sınıf, öğrencilerin yüz yüze eğitim ve öğretim gördüğü bir alandır. Birey doğru bir sınıf disiplini ile kendini ifade edebilmeyi, kendini tanımayı, saygı ve sevgiyi, özgüveni, düşünmeyi, yaşamında kullanmayı, kısaca yaşamı için gerekli olan her şeyi öğrenir.

1.2.Araştırmanın amacı

Bu araştırmada, ilk olarak ilköğretim kademesinde görev yapan öğretmenlerin hangi davranışları istenmeyen davranış olarak değerlendirdikleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Öğretmenlerin sınıflarında en sık karşılaştıkları istenmeyen bu davranışlara karşı ne tür çözüm aşamaları uyguladıkları, öğretmenlerimizin istenmeyen davranışa karşı uyguladıkları çözümler sonucunda istenmeyen davranışın tekrarlanma sıklığı, ayrıca öğretmenlerimizin istenmeyen davranışları önlemeye yönelik olarak uyguladıkları en etkili yöntemlerin neler olduğunu belirlemek amaçlanmıştır.

1.3. Problem Cümlesi

İlköğretimdeki öğretmenlerin en sık karşılaştıkları istenmeyen öğrenci davranışları, bu davranışların nedenleri, ve istenmeyen davranışlara karşı kullandıkları yöntemler nelerdir?

1.4. Alt Problemler

1. Öğretmenlerin sınıflarında en sık karşılaştıkları istenmeyen davranışlar nelerdir? 2. Öğretmenlerin sınıfta istenmeyen davranışların nedenleri ile ilgili görüşleri nelerdir?

3. Öğretmenlerin sınıflarında karşılaştıkları istenmeyen davranışlara karşı yaklaşımları nelerdir?

4. Öğretmenlerin sınıflarında karşılaştıkları istenmeyen davranışlara karşı uyguladıkları yöntemlerin etkinliğine ilişkin öğretmenlerin görüşleri nelerdir?

(18)

5. Öğretmenlerin istenmeyen davranışları önlemeye yönelik yaklaşımlardan sonra istenmeyen davranışın tekrarlanma (sönme) durumu nedir?

1.5. Araştırmanın Önemi

Bu araştırmada, ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin ne tür davranışları istenmeyen davranış olarak değerlendirdikleri ve davranışlara karşı ne tür çözümler uyguladıkları belirtilmeye çalışılmıştır. İlköğretim öğretmenlerinin istenmeyen davranışları önlemeye yönelik herhangi bir çalışma yapıp yapmadıkları, eğer bu çalışmalar yapılıyorsa bu çalışmaların neler olduğunu, istenmeyen davranışa karşı uygulanan yaklaşımlar ve bu yaklaşımların davranışın sönmesinde ki etkinliği açısından, diğer öğretmen ve idarecilere ortak bir bakış açısı geliştirmeye yardımcı olması açısından önemlidir. Son zamanlarda okullarda yaşanan disiplin problemlerinin nedeni sınıf içinde karşılaşılan istenmeyen davranışlara karşı uygulanan yetersiz ve yanlış uygulamalardır. Öğrenci başarısını da olumsuz etkileyen davranışlara karşı uygulanan yanlış yöntemlerin araştırma sonucunda ortaya çıkarılması, öğretmenin, okulun velinin üzerine düşen görevleri belirtmesi açısından önemlidir.

1.6. Sayıtlılar

1. Araştırmaya katılan öğretmenler, kendilerine verilen görüşme formlarına cevap vermişlerdir.

2. Kullanılan ölçme aracıyla ve izlenen yöntemle araştırman amaçlarına ulaşılabilir. 3. Bu konuda yapılan literatür taraması araştırmanın geçerliliği açısından yeterlidir. 1.7.Sınırlılıklar

Araştırma 2008-2009 eğitim öğretim yılında Konya ili merkez Selçuklu, Meram ve Karatay ilçelerindeki Cumhuriyet İlköğretim Okulu, Ova un İlköğretim Okulu, Ayşe Sönmez İlköğretim Okulu, Atatürk İlköğretim Okulu, Ayşegül Nesrin Kardeşler İlköğretim Okulu öğretmenleri ile sınırlı tutulmuştur.

(19)

BÖLÜM 2

LİTERATÜR TARAMASI VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

Bu bölümde araştırma konusu ile ilgili literatüre ve konu ile ilgili yapılan diğer araştırmalara yer verilmiştir.

2.1. Disiplin Kavramı

Disiplin kavramı, bir topluluğun, yasalarına ve düzenle ilgili yazılı ve yazısız kurallarına titizlik ve özenle uyması durumu, sıkı düzendir. Bir diğer anlamı kişilerin içinde yaşadıkları topluluğun genel düşünce ve davranışlarına uymalarını sağlamak amacıyla alınan önlemlerin bütünüdür.

Disiplin ve öğretim birbiri ile iç içe kavramlardır. Öğretmen disiplin ve bilginin kaynağıdır. Öğrenci öğretmenini dinler yani iyi bir dinleyici olmalıdır. Öğretmen ve öğrenci birlikte sınıfın ortamını oluştururlar.

Disiplin toplumumuzda bazı kesimlerde sadece vurma, kırma yani şiddet olarak nitelendirilmektedir. Bu yanlış bir düşüncedir. Disiplinde asıl amaç çocukların kendi kontrollerini kendilerinin sağlamasına yardımcı olmaktır.

Öğretmen öğrencide öz disiplini sağlayabilmek için sabırlı ve dürüst olmalı, olumsuz davranışlara karşı uygun tepki vermeli, sınıf kurallarını açık ve net bir biçimde belirtmelidir. Ayrıca öğretmen öğrencisine karşı kin gütmemeli geçmişe takılıp

kalmamalıdır.

2.2. Sınıf Yönetimi

Sınıf, öğrencilerle yüz yüze eğitim ve öğretim ile ilgili etkinliklerin yapıldığı bir alandır. Bu alanda daha verimli bir eğitim ve öğretimin gerçekleşmesi için bir takım çalışmaların Yapılması gerekir. Sınıf yönetimi adı altında yapılan bu çalışmalar her geçen gün artmaktadır.

(20)

Sınıf yönetimi sınıf kurallarının belirlenmesi, uygun bir sınıf düzeninin sağlanması, öğretimin ve zamanın etkili bir şekilde yönetilmesi ve öğrenci davranışlarının denetlenerek olumlu bir öğrenme ikliminin geliştirilmesi sürecidir (Çelik, 2003: s.2). Etkili bir sınıf yönetimi, öğrencilerin ilgi, beklenti ve gereksinimlerini tanımayı gerektirir. Öğretmen eğitim ortamının düzenlenmesinin yanı sıra program içeriklerinin ve amaçlarının belirlenmesinde de, öğrenci beklenti ve görüşlerine uygun davranmalıdır (Aydın, 2003: s.17). Öğretmenin etkili bir sınıf yönetimi için yapması gereken öğrencilerin bireysel farklılıklarını göz önüne alarak onları yönlendirmek, kendi kendilerini kontrol etmelerine olanak sağlamaktır. Hızla gelişen ve değişen toplum, eğitim anlayışını da beraberinde değiştirmektedir. Bu durum sınıf yönetiminde farklı modellerin ortaya çıkmasında etkili olmuştur.

Bir öğretmenin etkili bir sınıf yönetimi gerçekleştirilebilmesi için bazı özelliklerin önceden oluşması gerekmektedir. Öncelikle sınıfta öğretmen ile öğrenci iletişimi iyi düzeyde sağlanmalı, sınıfın fiziksel ortamı öğrenciler için motive edecek düzeyde olmalıdır. Öğretmen zamanını iyi kullanmalı, derse hazırlıklı gelmelidir. Sınıf kurallar öğrencilerle birlikte belirlenmeli, sınıfta karşılaşılacak davranış problemlerine karşı geliştirilecek önlemler açık bir şekilde belirlenmelidir.

2.3. Sınıfta Karşılaşılan İstenmeyen Davranışlar

Davranışların istenir olup olmamamsının ölçütü, davranışın davrananın, karşısındakinin, davranışın oluşturduğu ortamın özelliklerine göre değişen şekilde, toplumun yazılı olan-olmayan kuralları ile bireysel yargılardır. İstenen davranışı “bana göre” olmaktan çıkaran, kurallardır (Başar, 1999: s.95).

Öğretmenler, öğretimle geçmesi gereken zamanın büyük bir bölümünü sınıfta düzeni korumak için harcamaktadırlar (Gordon,2001: s.14).

Korkmaz’a (2004) göre Öğrencilerin sınıf içindeki davranışlarını, istenmeyen davranış olarak adlandırabilmek için dört temel ölçüt dikkate alınmalıdır ;

(21)

1. Davranışın, öğrencinin kendisinin ya da sınıftaki arkadaşlarının öğrenmesini engellemesi,

2. Davranışın, öğrencinin kendisinin ya da arkadaşlarının güvenliğini tehlikeye

sokması,

3. Davranışın, okulun araç ve gereçlerine ya da arkadaşlarının eşyalarına zarar

vermesi,

4. Davranışın, öğrencinin diğer öğrencilerle sosyalleşmesini engellemesi (s.173).

Sınıfta istenmeyen davranışları örneklersek;

Sınıfa geç gelmek, sınıfa gürültüyle girmek, başkalarına bağırmak, üzerine yürümek, tartaklamak, tehdit etmek, saldırmak, haşin davranmak, arkadaşlarına hükmetmek, zorbalık yapmak, makul eleştirilere düşüncelere düşmanca tepki göstermek, kırıcı ve küfürlü konuşmak, sözle taciz etme, hile yapmak, nedensiz devamsızlık, sınıftan izinsiz ayrılmak, sınıfta izinsiz dolaşmak, dersi dinlememek, başkalarının ders çalışmasını ve dinlemesini engellemek, başarısızlığından dolayı başkasını suçlamak, kibirli davranmak, kaba ve saygısız davranmak, başkalarına zarar veren davranışlardır.

2.4. İstenmeyen Davranışların Nedenleri

Sınıf geçmiş yaşantıları, değer yargıları, kültürleri, ilgileri, yetenekleri ve zeka düzeyleri bakımından farklı özelliklere sahip öğrencilerden meydana gelen bir toplumsal gruptur. Sınıfta yer alan öğrencilerin gereksinimleri, beklentileri, öncelikleri, hazır bulunuşluk düzeyleri, öğrenme hızları, öğrenme biçimleri, çalışma alışkanlıkları, tutumları, duyguları farklılık gösterir (Öztürk,2002:s.156; Akt; Sarıtaş,2006: s.169).

(22)

Farklılıklar kendini sınıfta değişik öğrenci davranışları biçiminde gösterir. Farklılıklar, bazı durumlarda sınıfın havasına hoş bir renk, güzel bir anı katarken bazı durumlarda ise sınıfın psikolojik, toplumsal ve duygusal yapısına zarar verebilmektedir. İşte bu tür davranışlar istenmeyen davranışlar olarak

nitelendirilmektedir (Tertemiz,2004,s.54; Akt: Sarıtaş,2006: s169).

İstenmeyen davranış, sınıfa, derse, zamana ve duruma göre değişebilmektedir. Korkmaz’a (2004) göre sınıfta istenmeyen davranışlar başlıca şu nedenlerden dolayı oluşur;

• Sınıfın fiziksel düzenlenmesi,

• Öğrencilere sorumluluk verme biçimi,

• Öğretmenin sınıf yönetimi becerisi,

• Öğrencilerin birbirleriyle ilişkisi

Bunların dışında aile, sosyal çevre gibi sınıf dışı etkenlerde öğrenci davranışlarının oluşumuna etki eder. Öğrencinin sergilediği istenmeyen davranışın nedenlerini bulmak ve bu yönde tedbirler almak istenmeyen davranışın ortadan kalkmasında en etkili yöntemdir.

2.4.1. Televizyon ve Kitle İletişim Araçlarından Kaynaklanan Nedenler

Teknolojinin gelişimi ile kitle iletişim araçlarında büyük bir değişim yaşanmaktadır. Bugün hemen her evde birden fazla çeşitte kitle iletişim araçları bulunmakta ve kullanılmaktadır. Televizyon, çocukların zamanlarının büyük bir bölümünü karşısında geçirdikleri, çocuğun gelişimine büyük etkisi olan bir araçtır. Çocukların televizyonda izledikleri şiddet sahneleri onların psikolojik ve sosyolojik yapılarında tamiri zor, kalıcı, olumsuz etkiler bırakmaktadır. Kanal yöneticileri ve devletin almış olduğu önlemler çocukların bu tür şiddet olaylarından etkilenmesini engelleme de yeterli değildir. Bir diğer teknoloji aracı olan bilgisayar, çocukların sosyal yaşamdan uzaklaştırmaktadır. Saatlerce bilgisayar başında oyunla vaktini geçiren çocuk bir arkadaşa ihtiyaç duymadan büyümekte, okul ortamında arkadaş çevresine uyumda problemler yaşamaktadır.

(23)

2.4.2. Aileden Kaynaklanan Nedenler

Aile, öğrencinin temel kişilik özelliklerini şekillendiren en önemli kurumdur. Çocuk, okula başlamadan önce temel eğitimini aileden alır. Bu dönemde kişilik gelişiminin önemli evrelerini ailede tamamlar. Aile ortamında kazanılan tutum ve davranışlar, öğrencinin sınıf ortamındaki davranışları etkiler. Olumsuz aile ortamından gelen çocuklar, sınıf ortamında daha fazla istenmeyen davranışlar gösterir (Çelik, 2003: s.160).

Ayrıca çocuğun gelişmesi ve kişilik kazanması için olumlu çevreyi yaratmak, güven veren, anlayışlı, sevgi dolu yaklaşımlara bağlıdır. Bu çevreyi bulamayan çocuk güvensiz olur, karmaşık duygu, düşünce ve çelişkiler içinde bunalır. Kimsenin kendisini sevmediği, istemediği kuşkusuna kapılarak çevresindekilere inanmaz ve güvenmez. Büyüklerin ilgisini çekmek için gereksiz davranışlar yapar. Bunlar, bir sınırdan sonra çocuğun çevreye uyumunu bozar. Bu tür bozuklukların başında sürekli hırçınlık, sinirlilik, geçimsizlik, yalancılık, kavgacılık, söz dinlememe, kaygı ve korku hali gelir. Yaş büyüdükçe bu tür davranışlar çevreye ve topluma uyum bozukluğu şekline dönüşür. Evden, okuldan kaçma, hırsızlık, sürekli başkaldırma, tüm kuralları çiğneme ve saldırganlık görülebilir. Hatta çocuk ve gençlerde türlü suçlara neden olur. Bunlar arasında hırsızlık, yankesicilik, alkol, uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri kullanma, kavga, tahrip, bıçak ve tabanca taşıma, yaralama, öldürme gibi hafiften ağıra giden birçok suç yer alır (Yavuzer, 1997; Akt: Bal, 2005). Ailelerin çocuklar üzerindeki etkisi çok büyüktür. Anne – babalar çocuklarını eğitirken sıkı eğitim, çocuğa olur olmaz yasaklar koyma ve yaşanmaz kurallar ile aşırı baskıcı ve otoriter tutum, anne baba ve aile büyükleri arasında ortak bir eğitim şekli olmayan dengesiz ve kararsız tutum, çocuğun her dediğinin yapıldığı, belli kuralların olmadığı aşırı koruyucu ve kollayıcı tutum, anne-baba birbirlerine ve çocuklarına karşı olan duygularında net ve açık oldukları güven verici ve hoşgörülü tutum sergilemektedirler.

(24)

2.4.3. Sınıfın Yapısından Kaynaklanan Nedenler

Sınıf, öğrenme- öğretme etkinliklerinin gerçekleştiği bir ortamıdır. Sınıfın fiziksel yapısı ve sosyolojik- psikolojik ortamı, öğrenci davranışlarını yakından etkiler. Sınıfta etkili bir eğitim öğretim sürecinin gerçekleşebilmesi ve istendik öğrenci davranışlarının oluşabilmesi için, her şeyden önce iyi bir fiziksel ortamın hazırlanması gerekir. Sınıfın öğrenci yoğunluğu açısından büyüklüğü, öğrencilerin yerleşim biçimi, sınıftaki araç gereçlerin düzenlenmesi, eğitimle ilgili araç gereçler ısı, ışık, gürültü, temizlik, duvarların rengi gibi değişkenler, sınıf ortamının fiziksel değişkenleridir. Bireyin içinde bulunduğu ortam, bireyin davranışlarını çeşitli yönlerden etkiler (Akar, 2004: s.28).

Sınıf mevcudu problem davranışların oluşmasında önemli bir etken olarak değerlendirilebilir. Kalabalık sınıflar öğretmenin öğrenci ile olan iletişimini olumsuz yönde etkiler. Ders sırasında öğretmenin ve öğrencinin dikkati çabuk dağılır. Ders içi etkinliklerde verim kalabalık olmayan sınıflara göre daha düşük olur. Kalabalık olmayan sınıflar öğretmene, dersi farklı etkinliklerle işleyebilecek süre, her öğrenciye daha fazla zaman ayırabilme, öğrenci ile birebir iletişim kurma, sınıfı daha etkili yönetebilme fırsatları verir. Kalabalık olmayan sınıflarda bireysel dikkat çoğalır, istenmeyen davranışlar azalır, öğrencinin sınıf etkinliklerine katılma fırsatı artar.

İstenmeyen davranışların ortaya çıkmasında etkili olan bir diğer durum ise sınıf duvarlarında, panosunda yani öğrencinin sınıf içinde gördüğü renklerdir.

(25)

Renkler, öğrencinin sosyal ve fiziksel durumunu etkilemektedir. Nefes alışımız, kan basıncı, nabız, kas etkinliği renklere birlikte değişebilmektedir. Renklerin dilinde açık mavi gevşetici ve rahatlatıcı, koyusu uyarıcı, kırmızı heyecan verici, kışkırtıcı, gerilim yaratıcı, açık sarı ve portakal rengi uyarıcı olarak görülmektedir. Yapılan bir araştırma, başarı ve tutum üzerinde fazla etkili bulunmamakla birlikte, renklerin duygu ve davranışları etkilediğini göstermektedir. Ayrıca renklerin hepsinin karışımı ile yapılan aydınlanma, yalnızca beyazla olandan daha olumlu davranışlara yol açmıştır (Hataway, 1987; Akt:Başar, 1999: s.31).

Akar (2004) ’a göre, sınıftaki öğrenci davranışlarını etkileyen diğer bir etmen de sınıfın psikolojik ortamıdır. Öğretmenin sınıftaki temel görevi, etkili öğrenme için uygun bir sınıf ortamı oluşturmak ve bunu sürdürmektir. Uygun sınıf ortamının bir özelliği de sınıftaki duygusal havadır. Bu hava; resmi, otoriter ve gergin olabileceği gibi sıcak, içten ve demokratik bir yapıda olabilir (s.29).

Otoriter, resmi ya da gergin bir ortamda öğrencilerle sağlıklı iletişimler kurulamaz. Öğrenci kendini ifade edemez çünkü çekinir. Yanlış yapmaktan korkar, soru sormaz dersin bitmesini ve bu gergin ortamdan kurtulmayı düşünür. Bu gergin ortam öğrenciyi saldırganlaştırır. Sıcak, içten ve demokratik bir ortamda öğrenci öğretmenine karşı daha samimidir. Öğretmenine güvenir, özgüveni artar, eksiklerini rahatça sorup öğrenir.

Kokmaz (2004) ’a göre sınıftaki ısı ve ışık durumu öğrencilerin öğrenmelerinde etkili olmaktadır. Sınıfta kullanılan araç- gereçlerin, kaynak kitapların, öğrenciler tarafından kullanılırken birbirlerini rahatsız etmeyecek şekilde düzenlenmesi sınıfta istenmeyen davranışların oluşmasına karşı bir önlemdir (s.174).

(26)

Sınıfta bulunan öğrenciler farklı geçmiş yaşantılara, farklı kişilik yapılarına, farklı ilgi ve yeteneklere sahip olarak homojen olmayan bir yapı oluştururlar. Homojen olmayan bu yapı, sınıfta oluşturulan öğrenme öğretme etkinlikleri sırasında değişik davranışların oluşmasına ve farklı görüntülerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bazı öğrenciler öğretmeni dinlerken, bazıları defterine not alabilir, bazıları etkin olarak derse katılırken, bazıları istenmeyen davranışlarda bulunabilirler. Bazı öğrenciler derste işlenen konuları ilginç ve önemli bulurken, bazıları önemsiz ve sıkıcı bulabilir ve davranışlarıyla bunu belli edebilir. Öğrencilerin farklı özelliklere sahip olması, bunlara benzer pek çok davranışta bulunmalarına neden olabilir (Türnüklü, sayı 64; Akt: Akar,2004: s. 31).

Farklı sağlık durumları, öğrencinin davranışlarını değiştirir. İşitme, görme, algılama yetersizlikleri, öğrencileri istenmeyen davranışlara iter. Bu yetersizlikler nedeniyle söyleneni anlamakta zorlanan öğrenciler, yapmakta da zorlanırlar. Bu öğrencilerin sınıfın ön sıralarda oturtulması yanında, sorunlarının çözümü için aile ile işbirliği yapılması ve doktor tedavisinin sağlanması, öğretmenin rolü içindedir. Aile, bu sorunların farkına varmamış olabilir, okulda yapılacak yıllık sağlık taramaları ve öğretmenin dikkatli gözlemi, sorunu ortaya çıkarır. Sağlık sorunu, öğrencide başarı sorunu da yaratarak, başarıdan kaynaklanan olumsuz davranışların nedeni de olur (Başar; 1999: s.109).

Zayıf özgüven, geç öğrenme, gelişim gecikmeleri, fiziksel veya zihinsel engel gibi özelliklere sahip öğrenciler sorunlu öğrencilerdir. Özgüvenden yoksun olan öğrenci sorumluluk almak istemez, kendini değersiz ve yetersiz görür. Bu tür bir durumda istenmeyen bir davranışın ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu davranışlar sadece başkalarına karşı değil kendi yaşantılarını da olumsuz etkileyecek şekilde olabilir. Öğrencilerin gelişim dönemlerinde gösterdikleri davranışlar birbirinden farklıdır. Bu farklılık öğretmenler tarafından dikkate alınmadığında istenmeyen davranışların ortaya çıkması kaçınılmazdır.

(27)

Öğrencilerin gelişim durumuna, ilgi ve gereksinimlerine uygunluğu düşük olan bir eğitim programı, pratik yararlılığı az olan içerik ve iyi bir kurgu ile sürekliliği sağlanmamış program uygulaması, sınıf içindeki istenmeyen davranışların başlıcasıdır (Özyürek,1983:s.78; Berliner,1984:s.600; Smith,1990:s.25; Akt: Başar, 1999: s.113).

Sınıf içinde yapılan tüm etkinlikler eğitim programları dikkate alınarak düzenlenir. Eğer sınıf içi etkinlikler öğrencinin ilgisini çekmiyor, uygulayıcı için anlamlı değilse öğrencilere istendik davranışları kazandırmak olanaksızdır. Ayrıca ders etkinlikleri bazı öğrencilerin kapasitesinin çok altında yada çok üstünde olabilir. İki durumda da öğrenci derste sıkılır, dikkati dağılır, ders dışı etkinliklerle ilgilenmeye başlar ve öğrenci istenmeyen davranışlar sergileyebilirler. Ders işlerken öğretmenin kullandığı farklı yöntemler anlama düzeyi farklı öğrenciler için faydalıdır. Örneğin konu hem sözlü olarak, hem görsel olarak anlatılmadır.

Ders işlenirken hep aynı yöntemin kullanılması tekdüzelik yaratır ve öğrencileri sıkar. Sürekli izleyici konumunda olan öğrencilerin belli bir süreden sonra dikkatleri dağılır ve istenmeyen davranışlar ortaya çıkabilir. Bu durumlarda öğretmen yöntemi değiştirmeli ve öğrencilerin derse etkin olarak katılımını sağlayacak yolları bulmalıdır. İstenen davranış, öğrencilerin sınıfta sessizce oturmaları olmamalıdır. Üstün yetenekli öğrencilerin de özel öğretime ve özel olarak ilgilenilmeye gereksinim duydukları unutulmamalıdır. Kapasiteleri doyurulmayan ve gereksinimleri karşılanmayan bu öğrenciler sınıfta sorun olabilirler

(Akar, 2004: s.31-32).

2.4.6. Öğretmenlerden kaynaklanan Nedenler

Genellikle öğretmenlerin bilinçli olarak yapmadıkları ancak öğrencileri olumsuz davranışlara yönlendiren bazı durumlarda ortaya çıkmaktadır.

(28)

Öğretmenlerin, öğrenciler açısından olumsuzluk içeren davranışlarından bazıları şöyle ifade edilebilir; öğrenciye bağırma, fiziksel zor kullanma, hakaret etme, alay etme, küçümseme, küfretme, lakap takma, azarlama, tükenmişlik, öğrenciyi dinlememe, öğretmenin mesleğini sevmemesi, kendine özen göstermemesi, derse hazırlıksız gelme, dersi başarılı öğrencilerle işlemek gibi.

Öğretmenin görünüşü ve davranışı, öğrenci üzerinde çok etkili olur. Öğrenciler onu konuşmasından yürüyüşüne, giyinişini örnek alıp aynısını yapmaya eğilimindedirler. Bu durum öğretmenin her konuda, eğitimin amaçlarına uygun davranmasını gerektirir (Başar,1999: s.116).

Öğrencinin başarılı olması için öğretmenin etkili bir öğretim yapması gerekir. Etkili öğretmenin sınıfta yönlendirici bir rolü vardır. Sınıfı ve programı yöneten öğretmenin kendisidir. Etkili bir öğretmen davranışları şöyle olmalıdır;

• Dersi çoşkuyla işlemeli,

• Üretken, işine bağlı olmalı

• Çeşitli öğretim materyalleri ve yöntemlerden yararlanabilmeli,

• Bir konuyu anlaşılır bir şekilde sunabilmeli,

• Öğrencilerin öğrenmeyi gerçekleştirebilmeleri için fırsatlar yaratmalı.

Öğretmenlerin sınıfta dersi işleyiş biçimi ve ders boyunca öğrenci ve öğrenme etkinliklerini yönetiş ve yönlendiriş becerisi, öğrencilerin derse ve ders dışı etkinliklere yönelimini etkilemektedir. Bu bağlamda öğretmen davranışlarının, öğrenci davranışları üzerinde güçlü bir etkisi olduğunu söylemek olanaklıdır. Eğer öğretmen dersi, tüm öğrencileri öğrenme etkinliklerine katarak etkili bir biçimde işlerse, yetersiz öğrenim sürecinden kaynaklanan istenmeyen davranışlar azalacaktır (Akar, 2004: s.33).

(29)

Öğretmenin bütün çabalarına karşın ister istemez sınıfta istenmeyen davranışlar ve öğretme- öğrenme etkinliklerinin amacına ulaşmasını engelleyici durumlar olabilir. Bundan kaçınmak çoğu zaman olanaksızdır (Korkmaz, 2004: s.180).

İstenmeyen davranışların sağlıklı bir biçimde tanımlanması bu tür davranışların değiştirilmesi açısından belirleyici öneme sahiptir. Gerçekte istenmeyen davranışların sınırlarının çizilmesi zordur. Çünkü davranışın istenmeyen olmasını belirleyen etmenler duruma, koşullara, mekana gibi değişkenlere bağlıdır. Sorun çözme stratejisini belirlemek, bir dizi durumsal ve bireysel değişkene bağlıdır. Öğretmenin sınıf yönetimi anlayışı ve bu anlayışın referansı olan inançları, strateji seçiminde belirleyici önemdedir (Aydın, 2003: s.156).

Öğretmenin sınıftaki rolü, öğrencilerin istendik davranışlarında rehberlik, yardımcı olmak, öğrenmeyi kolaylaştırmak ve sınıfta istenmeyen davranışın oluşmasını engellemektir. Sınıfta oluşan istenmeyen davranışları önlemek için öğretmenin uygulayabileceği stratejiler vardır (Korkmaz, 2004: s.181).

İstenmeyen davranışlar, farklı özellikteki öğrencilerce, farklı nedenlerle yapılabilir. Bu da davranışa karşı kullanılan yöntemleri çeşitlendirmektedir. Öğretmenlerin sınıf içinde en sık kullandıkları yöntemlerin başında öğrenci ile göz teması kırma, uyarma, dikkat çekme, görmezden gelme, öğrenci ile konuşma, okul yönetimi ve aile ile ilişki kurma ve son olarak ceza yöntemleri gelmektedir.

2.5.1. Göz Teması Kurma

Öğretmenin istenmeyen davranışı gösteren öğrenci ile göz teması sağlayarak öğrencinin yaptığı davranışın farkında olduğunu ve bu davranışı onaylamadığını göstermesidir. Göz teması sonucunda öğrencinin istenmeyen davranışı bırakması düşünülür. Bazı durumlarda, öğrencinin yaptığı istenmeyen davranışı yalnızca öğretmen fark etmiş olabilir ve sınıfın olayın farkına varmasını engellemek için yalnızca göz teması kullanılır (Korkmaz, 2004: s.182).

(30)

Öğretmenlerin , sınıfta öğrencilere hitap ederken kısa sürelerle, mümkün olduğunca her bir öğrenci ile ayrı ayrı göz teması kurmaları gerekmektedir. Öğretmen istenmeyen davranışlar olmasa da öğrencilerin hepsiyle, yönlendirici, dönüt verici göz teması kurmalıdır ( Başar,2001: s.167; Akt: Bal, 2005).

2.5.2. Uyarma

Uyarma, istenmeyen davranışı yapan öğrenciyi, yaptığı davranışı durdurması için, öğretmenin öğrencinin ismini söyleyerek yaptığı davranışın kabul edilemez olduğunu ifade etmesidir (Korkmaz,2004: s.182).

Öğrenci, yalnızca yaptığı davranışın istenmezliğinin değil, o anda o davranışı yaptığının da bilincinde olmayabilir. Öğrenci davranışının ne olduğunu biliyor olsa bile sonuçlarını anlamamış olabilir. Bu nedenle öğretmenler, öğrencilerin yaptıkları her yanlış davranışı bilinçli ve kasıtlı olarak algılamamalı ve bu yargıya göre davranışta bulunmamalıdır (Başar, 1999: s.135).

Sınıfta istenmeyen davranışlarda bulunan öğrencileri uyarma yöntemlerinden biri, göz temasının sonuç vermediği durumlarda, vücut dilinin yakından kullanılmasıdır. Öğretmenin fiziksel yakınlığı, öğrencinin bu farklı durumu hissedip yanlış davranışı bırakmasına yol açabilir. Öğretmen dersi sürdürürken öğrenciye yaklaşmalı, olayın farkında olduğunu hissettirmelidir (Tierno,1991: Akt; Başar,1999: s.136).

Öğrenci, öğretmen yanına yaklaştığı halde farkına varmamış ve istenmeyen davranışı yapmaya devam ediyor ise diğer bir yöntem olarak “dokunma” ya başvurabilir. Öğrencinin masasına, eşyalarına, omzuna dokunabilir (Barker,1982: Akt; Başar,1999; s.136).

Bu uyarı yöntemlerinin yetersiz kaldığı durumlarda ise “sözlü uyarı” yöntemi kullanılabilir. Sözlü uyarı, öğretmenin istenmeyen davranışlarla karşılaştığında, bu davranışı yapan öğrenciyi ya da genel olarak sınıfın tamamını sözlü olarak uyarmasıdır (Korkmaz, 2004: s.182).

Sözlü uyarı sınıfın normal işleyişini bozmamalıdır. Başkalarınca fark edilmeyen bir fısıltı istenmeyen davranışı durdurabiliyorsa yeterlidir. Bunun yetmediği durumlarda yüksek sesle uyarılar kullanılabilir (Başar, 1999: s.136).

(31)

Öğretmenlerin sınıfta uyarı yöntemini kullanırken dikkat etmeleri gereken bir takım hususlar vardır. Korkmaz (2004)’a göre öğretmenler uyarı yöntemini kullanırken şunlara dikkat etmeleri gerekmektedir;

• İstenmeyen davranışı yapan öğrencinin uyarılması (Ali bu bir uyarı).

• İstendik davranışı açıkla (Kuralımız, çalışmalar zamanında bitecek).

• İstenmeyen davranışın sonucunu açıkla (Teneffüste bitirmek zorundasın).

• Uyarıyı kısa tutunuz.

• Normal derse dönerek, istendik davranışta bulunan öğrencilere

memnuniyetinizi belirtiniz.

• İstenmeyen davranışta bulunan öğrenci davranışını değiştirirse ona da

memnuniyetinizi belirtiniz.

• Birden fazla uyarı vermeyiniz.

2.5.3.Dikkat Çekme

Dikkat çekme, aşırı sorun olan problem davranışlarda okul yönetimi ve rehberlik servisi ile ilişki kurmadan önce uygulanan en ciddi ve en kapsamlı uygulamadır. Bu yöntemin özelliği, sorunun davranışı gösteren öğrencide kişiselleştirilmesinden çok sınıfa mal edilmesi ve çözümün sınıf kamuoyundan güç alarak onlarla birlikte üretilmesidir. Buna göre öğretmen, problemle ilgili bir konuşma yaparak ilgili kuralları öğrencilere hatırlatır. Daha sonra problem davranışın nedenlerinin ve çözümlerin ne olabileceğinin tartışması yapılır (Çetin, 2002: s.42; Akt: Bal, 2005).

(32)

Dolaylı olarak dikkat çekme , istenmeyen davranışı yapana değil başkasına söylenen, ama hedefi istenmeyen davranış olan uyarılardır. Dikkat çekmek , istenmeyen davranışların nedenlerin anlamak ve karşıt önlemler geliştirmek şeklinde iki aşamalı bir süreç olarak planlanmalıdır. Nedenlerinin araştırılması, sınıfın davranış sorunlarının özgürce tartışıldığı bir platforma dönüştürülmesini gerektirir. Bu aşamada, öğrencilerin görüş ve önerileri bağlamında, sorunlara yaklaşım biçimleri ile problem kaynakları arasındaki ilişkiler gözlemlenmelidir (Aydın, 2003: s.161). 2.5.4.Görmezden Gelme

Ara sıra öğrenciler yalnızca öğretmenin dikkatini çekmek için istenmeyen davranış gösterirler. Öğretmenlerin istenmeyen davranışı gösteren öğrencilerle ilgilenmemesi ve istendik davranışı gösterenlerle ilgilenmesi öğrencilerin istenmeyen davranışları bırakmasını sağlayabilir (Korkmaz,2004: s.184).

Görmezden gelme bazı durumlarda sorunun dikkate alınıp üzerine gidilmesinden daha etkilidir. Sorun çoğu öğrenci tarafından fark edilmemişse, o an olup biten anlık bir durum ise görmezden gelme olayın fazla büyütülmesini engeller.

Ancak dikkatli kullanılmadığında, görmezden gelme, yönteminin ciddi sorunlara neden olması da mümkündür. Örneğin, önemli davranış bozukluklarını görmezden gelmenin, yeterli ve etkili olmayacağı açıktır. Aksine böyle bir tutum, sorunun ağırlaşmasına yol açar (Aydın, 2003: s.159).

Öğretmen, hangi davranışın görmezden gelineceğini kestirmek için ipuçlarına bakmalıdır. Bozucu davranışlara yol açmayan, uğraşıldığında ilgi çekip yinelenebilecek olan küçük sapmalar görmezden gelinmelidir (Gage and Berliner 1984; Akt: Başar, 1999: s. 134).

2.5.5. Fiziksel Müdahale ve Derste Değişiklik Yapma

Fiziksel müdahale, öğretmenin istenmeyen davranışlarda bulunan öğrencinin bulunduğu yeri ve ortamı değiştirmesidir (Korkmaz, 2004: s.184). Ortam değiştirme öğrencinin sınıftan dışarı çıkarılması anlamında olmamalıdır.

(33)

Sınıfta ders sırasında sergilenen istenmeyen davranış, derse ilginin azaldığını, koptuğunu gösterir. Ders öğrenci için ilginç olmaktan çıkmıştır, öğretmenin sınıfı ilginç bir yer yapması gerekir (Doyle, 1986; Akt; Başar, 1999: s.138).

Böyle durumlarda öğretmenin ortam, araçlar, yöntem ve kendi davranışlarından birinde veya bir kaçında değişiklik yapması gerekmektedir. Derse bir süre ara verilebilir.

2.5.6. Öğrenci ile Konuşma

Öğretmenle öğrenci arasında işaretler dışında, sorunu dolaylı yollarla çözme girişimleri istenen sonucu vermez ise, veya sorunun önemi nedeniyle veremeyeceği baştan belli olursa, sorunu konuşarak çözmeye çalışmak gerekir. Konuşmanın amacı, diğer yöntemlerle yanlışlığını anlayamayan öğrencinin bu anlayışa ulaşmasını, öğretmenin kararlılığını bilmesini sağlamak, davranışının düzelmesine yardım etmektir (Başar,1999: s.139).

Konuşma, ders içi, ders dışı birey ya da grupla olabilir. Bu yöntem, henüz istenmeyen davranışı göstermeyen fakat eğilimi olanlar üzerinde de etkili olur.

Sınıf ortamında, öğrencinin grupla konuşmanın kişiselleşmemesi önemlidir. Sınıf ortamında, öğrencinin arkadaşları önünde örselemesine izin verilmemeli, problem büyütülmemelidir. İstenilen davranışın tanımı da yapılmalı, başarısız olan öğrenciye yardım edilmelidir. İstenmeyen davranışta bulunan öğrenciyle hemen konuşulmalı, başkalarının eğitim hakkına saygılı olunması vurgulanmalıdır (Özdemir,2007).

Öğrenciyle ders dışında konuşma, diğer öğrenciler yanında alınacak olumsuz tepkilerin sıkıntılarını da önler. Öğrenci, ders dışında, diğer arkadaşları bilmeden, onların ne düşüneceğini kaygı etmeden rahatça konuşabilir. Aynı durum öğretmen içinde geçerlidir. Sınıf dışında konuşmak öğretmene, düşünmek ve plan yapmak için zaman verir. Öğretmen veya öğrenci öfkeli, heyecanlı iseler, aradan geçecek zaman, soğukkanlılıklarını kazanmalarına yardım eder. Böyle durumlarda konuşmayı hemen yapmak yerine, davranışın unutulmasına yol açmayacak kadar beklemek daha uygundur (Başar, 1999: s.141).

(34)

2.5.7. Okul Yönetimi ve Aileyle ilişki kurma

Okul yönetimi her konuda olduğu gibi sınıfta karşılaşılan istenmeyen durumlarda da aile ile işbirliği içinde olmalıdır. Okul aile işbirliği öğrencinin eğitimine yansır. Aile ile kurulan ilişki uyum içinde yürütülmelidir.

Okul, öğrenci yaşamının sadece belli bir kesitinin yaşadığı alandır. Okul zamanının dışında öğrenci ailesi ve sosyal çevresi içinde yaşamını sürdürmektedir. Üretken, anlamlı ve sürekli bir eğitim etkinliğini gerçekleştirmek için öğretmenin yapması gereken en önemli görevlerden biri, velilerle düzenli ilişkiler kurmaktır (Aydın,2003: s.210).

Öğretmen, öğrencinin yanlış davranışlarını görmezden gelmemelidir. Bu durumlarda davranışı izlemeli, kayıt tutmalıdır. Bu durumu aile ve okul yönetimine bildirmelidir. Aile ile görüşürken davranışın tüm detaylarını anlatarak aileyi bilgilendirmeli, sorunun çözümünde okul ve aile ile birlikte ortak hareket edilmelidir. Öğretmen sadece aileler ile herhangi bir soru için değil, öğrencinin gelişimi ve başarılarını paylaşmak içinde görüşmeler yapmalıdır.

2.5.8. Ceza

Ceza; öğretmenin, öğrencinin istenmeyen davranışlarına karşılık öğrenciyi hoşuna giden şeylerden alıkoyması ya da öğrencinin hoşuna gitmeyen işler yaptırmasıdır. (Korkmaz, 2004: s.184) ceza yöntemi birçok öğretmen tarafından istenmeyen davranışlara karşı kullanılan yaygın bir yöntemdir.

Ceza, diğer yöntemler işe yaramadığında, istenmeyen davranışlara karşı kullanılacak en son yöntem olarak düşünülmelidir. Öğretmen cezadan çok önleyici yöntemlere başvurmalı fakat ceza vermemeye çalışmak uğruna dersin engellenmesine de izin vermemelidir (Gage ve Berlier, 1984: Downing ve diğerleri,1991; Akt: Başar; 1999: s.142).

(35)

Öğretmenlerin sıkça başvurdukları ceza türleri şunlardır.(Saban, 2000; Akt: Bal, 2005) öğrenciyi sınıftaki diğer öğrenciler huzurunda aşağılamak, azarlamak, küçük düşürmek, onu sınıftan dışarı atmak, tek ayaküstünde bekletmek, not ile tehdit etmek, dayak atmak, altından kalkamayacağı ödevler vermek, ailesine kendisi hakkında olumsuz mesajlar göndermek vb.

Korkmaz(2004)’a göre ceza vermede uyulması gereken ilkeler şunlardır;

• Cezaya olabildiğince az başvurmak,

• Ceza nedenini açıklamak,

• Öğrenciye alternatifler sunarak öğrencinin pekiştireç kazanmasını sağlamak,

• Eğer olanaklıysa, istenmeyen davranışı istendik davranış haline getirmek,

• Fiziksel cezayı kullanmaktan kaçınmak,

• Sinirli olduğunuzda cezadan kaçınmak,

• İstenmeyen davranışın bitimi beklemeden hemen başında cezalandırılmalıdır.

Aydın (2003: s.167-168)’a göre ceza vermenin yararları şunlardır,

• Etkili bir ceza, öğrenciyi olumsuz davranışları yapmaktan alıkoyabilir.

• Ceza istenmeyen davranışların sonunda oluşan zararın giderilmesi veya

kayıpların karşılanmasına hizmet eder.

• Ceza, ödül ile birlikte dengeli bir biçimde kullanıldığında, istenmeyen

davranışlar üzerinde sosyal kontrol sağlar.

• Ceza, özellikle bilerek yapılan olumsuz davranışların yerleşmesini engellemek

açısından yararlıdır.

• Akılcı ve tutarlı bir ceza sistemi, öğrencilerin adalet ve güven duygularını

geliştirir. Ayrıca sınıf içi uyumun yanı sıra, öğrencinin sosyal ilişki kurma becerisini de olumlu yönde etkiler.

Ceza vermenin sakıncaları;

• Suça uygun olmayan ceza verme, öğrencide kalıcı davranış bozuklukları

oluşmasına neden olur.

• Ceza, öğrencilerde korku ve endişe yarattığı için, sınıfta kaygıyı arttırır ve

öğrenmeyi güçleştirir.

• Sürekli cezalandırma, öğrencilerde genel bir kayıtsızlık ve bağışıklık durumu

(36)

• Ağır cezalar, öğrencide öfke, nefret gibi olumsuz duyguların yerleşmesine neden olabilir.

• Ceza veren kişi için de, duygusal olarak zarar verici, incitici bir durumdur.

• Genellikle ceza verilirken, olumsuz duyguların baskısı nedeniyle amaçlarla

araçlar yer değiştirmektedir.

• Sürekli cezalandırma, öğrencinin olumlu bir benlik algısı ve öz denetim

yeterliği geliştirmesini güçleştirir.

• Ceza sadece verilen öğrenciyi değil, bazen sınıfın tamamını olumsuz yönde etki

2.6. Konu İle İlgili Araştırmalar

Sadık (2006), “ Öğrencilerin istenmeyen davranışları ve davranışlarla baş edilme stratejilerinin öğretmen, öğrenci ve veli görüşlerine göre incelenmesi ve güvengen disiplin modeli temele alınarak uygulanan eğitim programının öğretmenlerin baş etme stratejilerine etkisi” Doktora tezinde;

İlk olarak öğretmen, öğrenci ve velilerin, ilköğretim 4.ve5. sınıflarda, hangi davranışları niçin istenmeyen olarak tanımladığını; aile ve sınıf içinde bu davranışlarla nasıl baş edildiğini ve bu süreçte öğretmen- öğrenci ve velilerin birbirlerinden ne tür beklentileri olduğu, ikinci olarak ta Güvengel (Atılgan) Disiplin Modelini temel alarak uygulanan eğitimin öğretmenlerin istenmeyen davranışlarla baş etme stratejilerine nasıl bir etkisi olduğunu incelemiştir.

(37)

Araştırma sonuçlarına göre; öğretmen, öğrenci ve velilerin benzer tutum sergileyerek, problem olarak tanımladığı davranışlar çoğunlukla toplumsal beklentilere uygun olmayan davranışlardır. Sınıf gözlemlerinde en sık gözlenen davranışlar yüzdelik sırasına göre, gürültü yapma, öğretmeni oyalama, derse ilgisizlik, izin almadan konuşma, öğretmenin dikkatini dağıtma, öğretmeni sınıfta hazır beklememe ve ders dışı şeylerle ilgilenme olmuştur. Kılık kıyafetine özen göstermeme ve kendini temiz tutmama öğrencilerin büyük çoğunluğunda gözlenen bir problemdir.

Öğretmen, öğrenci ve veliler problem davranışların nedenlerini öncelikle dışsal faktörlere bağlamış ve başkalarını suçlama yönünde tutum sergilemişlerdir.

Öğretmenler istenmeyen davranışa müdahalede belli bir sıra izlediklerini, mecburen azarladıklarını, cezaya en son başvurduklarını düşünmektedirler. Notunu azaltma, sevdiği bir şeyden mahrum bırakma, tek ayaküstünde bekletme, öğrenciyi sınıftan çıkarma, eve gönderme, öğrenci ile konuşmama, onu sınıfta yok sayma ve ilgilenmeme öğretmenlerin uyguladıklarını belirttikleri cezalardır.

Öğrenciler, öğretmenlerinin istenmeyen davranışlarla baş etmede sözel uyarı, bedeninde güç kullanma, izolasyon, notunu azaltma, aşağılayıcı söz söyleme, alay etme, beden dili ile uyarma, zorla özendirme, sevdiği bir şeyden mahrum bırakma, açıklama yapma, ceza olarak yazı yazdırma ve aileyi çağırma yöntemlerini uyguladığını düşünmektedirler.

Velilerin istenmeyen davranışa ilk tepkileri sinirli bir sesle bağırma, azarlama ve göz dağı vermedir. Veliler uyarı ve göz dağı sonrası davranışın tekrarlanması durumunda açıklama yaptıklarını buna rağmen davranış tekrarlandığında çoğunlukla güç kullanımına dayalı cezalar verdiklerini belirtmişlerdir.

(38)

Öğrenciler öğretmenlerinden en fazla onlara dayak atmamalarını, eksi not verme, tek ayak üstünde durdurma, beden eğitimi dersine çıkarmama ve sınıftan dışarı atma cezaları vermemelerini ve sinirlenip bağırarak, onları korkutmamalarını, sorun davranış hakkında açıklama yapıp nasihat ederek rehberlik yapmalarını beklemektedir. Öğretmenler, velilerden öncelikle çocuğa dayak atmamasını, sevgi ve ilgi göstermesini beklediklerini belirtmişlerdir.Veliler, disiplin problemlerinin çözümü için öncelikle fiziksel koşullarını düzeltilmesi, okulda güvenlik önlemlerinin alınmasını, çok ciddi sorunlar yaratan öğrencilerin okuldan uzaklaştırılması yada başka okullara aldırılması, velilerle işbirliği yapılaması, kuralların olması, genel kurallar hakkında öğrencilere ve velilere bilgi verilmesi ve yaptırımların uygulanması gerektiğini belirtmişlerdir.

Bal (2005), “İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin disiplin anlayışları ve kullandıkları disiplin yöntemleri” (Konya ili örneği) Yüksek lisans tezinde;

Öğretmenlerimiz sınıflarında disiplini sağlamak için hangi disiplin yöntemlerini kullanmaktadırlar?

İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin; öğrencilerin sınıfta disiplini bozan davranışları, disiplini bozan davranışların nedenleri ve nedenleri ve disiplini bozan davranışlara karşı kullandıkları yöntemler hakkındaki görüşleri nelerdir? Sorularına yanıt aramıştır.

Araştırma sonucunda elde edilen bulguları şöyle sıralaya biliriz;

1.Öğretmenlerin ve Okulların Demografik Özelliklerine İlişkin Bulgular Uygulamaya katılan, erkek öğretmenler kadın öğretmenlerden fazla oluşu, öğretmenlik mesleğinin bayanlar tarafından tercih edilen bir meslek olduğu yorumlarının tersine olduğunu ortaya koymaktadır.

(39)

Yapılan veri analizi sonucunda en sık karşılaşılan disiplin problemlerinin “izin istemeden konuşmak”, “sözlü saldırıda bulunmak”, “verilen ödevleri yapmamak”, “öğretmenin derse ilişkin isteklerini yerine getirmemek” ve “kavga etmek” olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin sınıflarında en az karşılaştıkları disiplin problemleri ise “derste uyumak”, “hırsızlık yapmak” ve “öğretmene karşı kaba ve saygısız davranmak” tır. Öğretmenlerin beşte dördü kendi sınıfında derste uyuyan öğrenciyle hiç karşılaşmamıştır.

3. Sınıfta Disiplini Bozan Öğrenci Davranışlarının Nedenlerine İlişkin Bulgular

Öğretmenler, sınıfta karşılaştıkları disiplin problemlerinin nedenlerini en çok “aile içi problemler ”e, “ailelerin çocuklarının eğitimine olan ilgisizliği” ne ve “ailelerin çocuklarına karşı olumsuz tutum ve davranışları” na bağlamaktadırlar. Ayrıca öğretmenlerden üçte biri ise “televizyon ve diğer medya araçları” nı disiplin problemleri nin diğer bir nedeni olarak gösterilmiştir.

4. Öğretmenlerin Sınıfta Disiplini Bozan Öğrenci Davranışlarına Karşı Kullandıkları Yöntemlere İlişkin Bulgular

Öğretmenlerin sınıflarında disiplin problemlerine karşı en sık başvurdukları disiplin yöntemlerinin “öğrenci ile dersten sonra konuşmak”, “öğrenciyi vücut işaretleri ile sözsüz uyarmak”, “öğrenciye hemen durmasını söylemek”, “öğrencinin dikkatini başka yöne çekmek” ve “öğrenci ile sınıf içinde baş başa hemen konuşmak” olduğu görülmektedir.

5. Disiplin Problemlerinin Sıklığının Öğretmenlerin Cinsiyet ile Farklılığı Erkek öğretmenler kadın öğretmenlere göre öğrenciler üzerinde daha fazla baskı kurmaları sonucunda yalan söyleme problemiyle daha fazla karşı karşıya gelmektedir.

6. Disiplin Problemlerinin Sıklığının Mesleki Kıdem İle Farklılığı

“izin istemeden konuşmak”, ders esnasında ders dışı şeyler ile ilgilenmek” problemiyle mesleki kıdeme sahip olanların daha çok karşılaştıkları, “izin almadan sınıf içinde dolaşmak” problemi ile de mesleki kıdemi az olan öğretmenlerin daha fazla karşılaştıkları ortaya çıkmıştır.

(40)

Sınıf mevcudu çok olan öğretmenler, sınıf mevcudu az olan öğretmenlere göre daha fazla karşılaşmaktadırlar. Bu durum mevcudu kalabalık olan sınıflarda disiplin problemlerinin daha çok yaşadığını ortaya koymaktadır.

8. Disiplin Problemlerinin Nedenlerinin Öğretmenlerin Cinsiyet ile Farklılığı “Aile içi problemler” in sınıftaki disiplin problemlerin nedeni olmasına erkek öğretmenler kadın öğretmenlerden daha az katılmışlar,

“Öğrencilerin gelişim özelliklerinin etkisi” nin disiplin problemlerinin nedeni olmasına kadın öğretmenler erkek öğretmenlerden daha çok katılmışlar,

“Derslerin sıkıcı olması” nın disiplin problemlerinin nedeni olmasına kadın öğretmenler erkek öğretmenlere göre daha az katılmaktadırlar.

“Öğrencilerin ilgisin çekmeyen ödevlerin verilmesi” ne erkek öğretmenler (%30) kadın öğretmenler (%15) oranında katılmışlardır.

9. Disiplin Problemlerinin Nedenlerinin Mesleki Kıdemi ile Farklılığı

Konya ilinde öğretmenlerin kıdem grupları ile disiplin problemlerinin nedenleri üzerindeki görüşleri arsında anlamlı bir farklılık yoktur.

10. Disiplin Problemlerinin Nedenlerinin Sınıf Mevcudu ile Farklılığı

Sınıfların mevcudunun kalabalık olması disiplin problemlerinin nedeni olmasına, kalabalık mevcutlu sınıfı okutan öğretmenler diğerlerine göre daha fazla katılmaktadırlar.

11. Disiplin Problemlerine Karşı Kullanılan Yöntemlerin Öğretmenlerin Cinsiyeti ile Farklılığı

“Öğrenci ile dersten sonra konuşmak” yöntemini erkek öğretmenler kadın öğretmenlerden daha az kullandıklarını,

İstenmeyen davranış gösteren öğrenciye karşı “eğlenceli ders etkinliklerine katılmasına izin vermemek” yöntemini ise kadın öğretmenler 3/1 oranında nadiren kullanırken, erkek öğretmenlerinin 4/3 e yakını bu yöntemi hiç kullanmadığını belirtmiştir.

12. Disiplin Problemlerine Karşı Kullanılan Yöntemlerin Öğretmenlerin Mesleki Kıdemi ile Farklılığı

Öğretmenlerin problemlere karşı kullandıkları yöntemler mesleki kıdeme göre farklılıklar göstermektedir.

(41)

13. Disiplin Problemlerine karşı Kullanılan Yöntemlerin Sınıf Mevcudu ile Farklılığı

Öğretmenlerin sınıftaki disiplin problemlerine karşı kullandıkları yöntemler hakkındaki görüşlerinde, sınıf mevcudu değişkenine göre; “öğrenciyi rehber öğretmene göndermek” ve “öğrencinin ailesine haber vermek “ yöntemleri açısından farklılıklar vardır.

Sonuç olarak;

Öğretmenlerin en sık karşılaştıkları disiplin problemleri; “izin istemeden konuşmak”, “verilen ödevleri yapmamak”, “öğretmenlerin derse ilişkin isteklerini yerine getirmemek” ve “kavga etmek” şeklindedir.

Disiplin problemlerinin nedenleri olarak en küçük; “aile içi problemler”, “ailelerin çocuklarının eğitimine olan ilgisizliği”, “ailelerin çocuklarına karşı olumsuz tutum ve davranışları” ve “televizyon ve diğer medya araçlarında sergilenen şiddet olaylarının etkisi” ni göstermektedir.

Öğretmenler sınıfta karşılaştıkları disiplin problemlerinin üstesinden gelmede en çok; “öğrenci ile dersten sonra konuşmak”, “öğrenciyi vücut işaretleri ile sözsüz uyarmak”, “öğrenciye hemen durmasını söylemek”, “öğrencinin dikkatini başka yöne çekmek”, “öğrenci ile sınıf içinde baş başa hemen konuşmak” yöntemlerini kullanmaktadırlar.

İlköğretim sınıf öğretmenlerinin sınıfta karşılaştıklar disiplin problemleri hakkında görüşlerinde cinsiyetlerine göre, mesleki kıdem gruplarına göre, sınıf mevcuduna göre anlamlı farklılık bulunmaktadır.

Sınıflar az mevcutlu ve öğretmen ile öğrencilerin daha rahat hareket edebilecekleri şekilde düzenlenmelidir. Öğretmenler ve okul idaresi okulun bulunduğu çevre ile öğrencilerin ailelerini iyi tanımaları ve gerektiğinde disiplin problemlerinin çözümünde onlarla işbirliğine gitmelidir. Öğrenci ailelerine çocuk eğitimi konusunda seminerler düzenlenmeli ve ayrıca televizyon ve diğer iletişim araçlarının çocuklar üzerindeki olumsuz etkileri anlatılmalıdır.

Öğretmenlerin sınıf yönetimi ve disiplini sağlama yöntemleri konusunda eksikliklerinin giderilmesi amacıyla hizmet içi eğitim programları düzenlenmelidir.