GÜNEŞ’İN ÜCRETSİZ EKİDİR
24 NİSAN 1988 PAZAR
1
Para Armağanlı
BULMACA
Ayrıntılı bilgi3. sayfamızda
Napolyon da, kendini imparator ve kardeşlerini ise kral ilan etmişti
BENİM HANEDANIM BBIIDE
Özal'ları Türk kamuoyu 1980'lerin başında tanıdığı zaman, bugünün bu ünlü çifti "orta direk" üyesi görünümündeydller... Mütevazı, hatif modası geçmiş giysiler ve çevre lie sıcak İlişkiler ön plandaydı.
5 YIL
SONRA
Bugünün Özal çifti, bir giydiğini bir daha giymeyen, anketlerde en şik
Kadın
ve erkek klasmanına giren, kaşmir paltolar ve vizon kürklerin kolkola girdiği bir görünüm veriyor.Cumhuriyetlerde
de, hanedanlar
olabilir... Devlet
gücü, iktidar ve
kuşaktan kuşağa
geçen servetler,
bazı aileleri
“ hanedan”
konumuna getirir...
A
k r a b akat konusu, ANAP ve taaiiu- iç in d e de tartışı lırk e n , Ö z a l’lara yakın kişiler, "g e rek T u rg u t bey gere kse S em ra hanım , k e n d ile rin e Ken-
n e d /le r i örnek aldı.. A m a bu nu T ü rkiye a n la m a k is te m i y o r" şekilnde tep ki gösteriyor.
1 9 6 0 -6 3 a ra s ın d a A B D B aşkanlığı yap an ve T e ksa s’- ta (D allas) ö ld ü rü le n Başkan Joh n F.K ennedy, tıpkı B aşba kan Ö zal gibi ka rd e şle rin i ve yakın çevresini, önem li görev le re g e tirm iş ti... A da le t B aka nı o la n R obert K ennedy de, ağa be yin in ö lüm ünden sonra b a şka n adayı o ld u ve o da ö l d ü rü ld ü . K üçü k karde ş E d w ard K ennedy ise halen D e m o krat Parti senatörü.. Ö ld ü rü len R obert K en n e d y'n in bir o ğlu d a, T e m s ilc ile r M eclisi ü ye si.. B aşkan K e n n e d y'n in kız kardeşi ile evli olan Peter L aw fo rd da, o d ö n e m d e B e yaz S aray’ın etkili kişilerinden o lm uştu..
J a c q u e lin e K en n ed y ise, B aşkan K e n n e d y 'n in sağlı ğın da , kü ltü re l fa a liye tle ri ve z a rifliğ i ile ön p la n a çıkm ış. B eya z S a ra y ’a, C a sa ls gibi ü n lü san atçıları d avet e tm iş ti...
A m e rika lıla r bu dönem e, “ K en n ed y H a n e d a n ı” dön e m i adını v e rm işle rd i..
D aha ö n ce ki (1932-1945) b a ş k a n la rd a n R o o s e v e lt’ in eşi E len a or R oosevelt de, ko c a s ın d a n ayrı s ü rd ü rd ü ğ ü sosyal fa a liye tle rle ön plana çıkm ıştı. R o o se v e lt’in ölüm ü e rte s in d e , b aşkan ın se kre te ri ile aşk h ayatı yaşadığı ve B aya n R o o se v e lt’in, m u ts u z luğ u nu g id e rm e k için kendisi ni sosyal fa a liye tle re adadığı o rta y a çıktı.
Y akın la rı ile siya sa l işb irli- •ğin de bulu na n ü nlü b ir d evlet adam ı, m ü te v e ffa İng iltere B aşbakanı W in s to n C hurc- h ill'd i.. C h u rc h ill'in dışişleri bakan ı olan ve C h u rc h ill'd e n sonra Başbakanlığa gelen Ant h o n y E den, C h u rc h ill’in
da-BASLAR
r
m adıvdı eşi B ayan Ç a vu şe sku , d evlet m ü te v e ffa A rja n tin li lid e r Ju-D oöu B lo k u ’ nda K ru ş çe f’in y ö n e tim in d e ö n e m li g ö re vle r an Peron un eşleri Eva ve Isa- d a m a d i g £ t f e c i A c u b fy r£ a ld ıla r.. D evrik F ilip jn le r Baş- b e lle P eron ar da, d e v le t ıs-
m anya lid e ri Ç a v u ş e s k u ’nun kanı M a rco s’un eşi Im elda ve lerıne karıştılar...
Nepotizm” ve hanedan
“N:
Latife Hanım, Gazi Mustafa Kemal Paşa İle birlikte Rahşan Ecevit
Her dönemde “BİR KADIN" vardı
C
U M H U R İY E T d ö n e m in d e s i ya se ti e tk ile y e n ka d ın la r o l d u ğ u g ib i, bazı kad ınla r da d eğ işe n d ö n e m le rd e ön plana ç ıka ra k, to p lu m u e tkiledi. G ü n ü m ü z T ü rk iy e ’s in d e B aşb aka n Ö z a l’ın e şi S e m ra Ö z a l ve “ P a p a ty a la r” d iye bi lin e n T ü rk K adınını G ü ç le n d irm e Vakfı üyeleri, k a m u o y u n d a ön p la n d a ... 1970’li yılla rd a C H P lid e ri ve b a ş b a k a n olan B ü lent E c e v it'in eşi R ahşan E cevit, aynı şe kilde ön p landaydı ve “ Köy D e rn e ğ i” üye leri ile s e ç ilm iş s iy a s e tç ile rd e n daha çok ilg i çe ke rd i.A s lırd a c u m h u riy e tin ilk d ö n e m in d e n b a ş la y a ra k , lid e rle rin ç e v re s in d e k i ya da h im ayesin de ki kadınlar, kam u oyu nu n d ik katim ço k ç e k ti... A ta tü rk ’ ün çok kısa s ü ren e vliliğ in d e , L atife hanım , gerek A n k a ra 'd a ki tutum u ile gerekse katıldığı yurt içi g e z ile rin d e hem kon uşu ldu hem kıskanıl dı..
A ta tü rk ’ün m anevi e vla tla rı ve T ü rk ka dınına ö rnek o lm ala rı için o k u ttu ğ u kad ın lar, A fe t ina n , S ab ih a G ö kçe n ve son ev latlığı Ü lkü, hâlâ T ü rk toplum unun ilgi d uy duğu isim ler... Bu arada, B urhan B elge ile e vle ne n ve s o n ra d ü n y a ç a p ın d a üne k a vuşan Z sa Z s a G a b o r da, b ir dön em d e A n k a ra 'n ın ilg is in i çekti.
T ek p arti d ö n e m i o ld u ğ u için ve
bası-2$§S8®İSİ
nın sınırlı ö zg ürlüklere sahip b u lu n d u ğ u n d a n ö tü rü , c u m h u riy e tin ilk d ö n e m in d e k i g ü ç lü kadınlar, çok işle n m e d i... O d ö n e m in üst d üzey y ö n e tic ile rin in e şle ri b ası na yansım adı. Ö nce b aşba kan ve son ra da c um h urba şka nı olan "2 . A d a m ” İsm et İn ö n ü ’nün eşi M e vh ibe İnö nü ise, k e n a r da kalmayı bilerek, eşinin g örü n tü sün ü et kile m e d i...
Bazı y ö n e tic ile rin e ş le rin in d a v ra n ış la rı, d e d iko d u ş e k lin d e k o n u ş u ld u ... “ H a nım e fen di, ölen e şe ğin e tö re n y a p tırm ış” rib i c ü m le le rle , bazı h a n ım e fe n d ile r an latıldı. Itır (Yahya) hanım ın, B aşbakan Sa raçoğlu ile d iyalogu, kula kta n kulağa nak led ild i. B una göre, Itır hanım ın g ü z e lliğ in d en e tkilen e n S araço ğlu , bu hanım ın is m in e ka fiy e d ü ş ü re re k , “ Y e rim se n i kıtır k ıtır” dem iş. Itır Y ah ya dâ, “ yiye m e zsin k o ca k a tır" şe k lin d e n ükteli (!) c e v a p ve r m işti.
Ö zellikle 1950'de D em okrat P arti'n in ik tida ra g e lm e si ile b irde n basınd a, kadın is im le ri ve b u n la rın politik g ü ç le ri hakkın- d a k i yazılar b elirm eye başladı. A yhan A y dan ve Suzan S özen'in, B aşbakan Adnan M e n d e re s’le ilişkile ri, V esam et (K utlu) ha nım ın D ışişleri B akanı F a tin R üştü Zorlu ile d o s tlu ğ u , “ 4 M o to rlu P a m e ta ” nın tüm bakan ve m ille tve kille rin i b üyüle m esi, A n kara P alas k o rid o rla rın d a y an kıla nd ı.
E P O T İ Z M ” O rta ç a ğ ’dan k a la n b ir kilise g e le n e ğ i.. O r taça ğ ve Röne- s a n s ’ d a , d in a d a m la rı, g a y rim e ş ru ç o c u k la rın ı “ y e ğ e n im ” d iy e s u n a r ve bunları kayırırlardı.. D ilim ize “ d a y ılık ” o la ra k g eçen bu u y g u la m a n ın s a h ip le rin e de, “ n e p o tis t” d e n ilird i.
“ H a n e d a n ” ise, aynı a iie iç in d e k i s iya si g ü c ü n , k u ş aktan kuşa ğa a kta rılm a sı d ı r . . Bu k ra llık la rd a ve eski g ü ç lü a ile le rd e g ö rü lü r... H absburçt han ed an ı gibi, "F o rd h a n e d a n ı", “ K ru p p h a n e d a n ı” , “ R o c k e fe lle r h a n e d a n ı" ya d a “ R otchild h a n e d a n ı" da o la b ilir.. O s m a n lI İm p a r a to r lu ğ u n u , “ O sm anlı h an ed an ı” nın y ö n etm esi g ib i...
İk tid a ra s a h ip a ile le r, g e nellikle yönettikleri devlet ve şirketlere kendi isim lerini de v e re b ilirle r.. S u u d i A ra b is tan (Suud ailesi), Haşim i Ür d ü n K ra llığ ı (H a şim ile r), M o rg an G u a ra n ty Ş irketi (M org a n a ile si) g ib i...
D e m o kra tik c u m h u riy e t le rd e , “ h a n e d a n ” ile “ ne p o tiz m ” b irb irin e karışm ış tır ve siyasi e le ş tiri konusu o la ra k k ulla nılır...
Ö rne ğin A m e rik a B irleşik D e v le tle ri’nde, “ Je ffe rso n - M a d is o n -M o n ro e ” ü çlü sü nün ardıardına c u m h u rb a ş kanı s e ç ilm e le ri, “ V irg in ia han ed an ı’ ’nın d evlete sahip çıkm aları b iç im in d e e le ştiril m işti...
“ A m e rikan S iyasi H ane d a n la rı" is im li kitabında, araştırm acı S tephan Herse, bazı A m erikan hanedanları nı şöyle sıralar:
 dam s, Lee, L ivin g sto n , W a s h b u rn , M ü h le n b e rg , R oo se velt, H a rris o n , Tart. Lodge, S tockton, K ennedy, • S tevenson, v .b ..
Kom şumuz Yunanistan'da baba Y orgo P ap a nd re u ’nun ve şim diki B aşbakan
Andre-Andreas Papandreu as P a p a n d re u ’n un d u ru m ları siyasi h an ed an a ö rn e k tir. B izde ism et İn ö n ü ’ nün o ğ lu E rdal İn ö n ü 'n ü n adı dolayısıyla SHP lide ri o lm a sı, A dn a n M e n d e re s ’in ç o cu k la rın ın d ah a s o n ra p o li tik a d a a k tif rol o yn am a ları da, siyasi hanedan ö rn e k le rid ir.
'N e p o tizm ve h a n e d a n ” alaşım ına ise, şu anda Ozal iktid arı örnek g ö s te rile b ilir.
Ö z a l’ ın k a rd e ş i Y u s u f Ö z a l’ ın, yeğ en i H üsnü Do- ğ a n ’ ın bakan o lm ala rı, D a nışm anı Adnan K ah veci’nin bakan, Ö zel K alem M üdürü T e vfik E rtü rk ’ ün m ille tv e k i li, d ış iş le ri danışm anı C em D u n â 'n ın T .R .T . G e n el M ü
d ü rlü ğ ü g öre vlerind e b ulu n m a ları... B ir b a n k a d a çalış tığı s ö y le n ile n o ğlu A hm et Ö zal'ın, B a ş b a k a n ’ın danış m anı g ib i çalışıp, babası adına devlet kurum lan ile te m a sta b u lu n m a sı, A hm et Ö z a l’ın arkadaşlarının çeşitli kam u b an ka la rın a yö n e tici a ta n m a la rı.. E ş i S e m ra Ö z a l’ ın T ü rk K adınını G
üç-ismef İnönü eşi
le n d irm e V akfı aracılığı ile, icra yı fa a liye t e tm e si... Kızı Z e y n e p E k re n ’ in A N A P kongrelerinde dele ge o la 'a k ön sıra la rd a o tu rm a sı...
C u m h u riy e tin ilk d ö n e m le rin d e n beri, bazı dar ka d roların siyasi o to rite n in üze rin de güç sahibi olm ası g ü n d em e getirilm işti... Ö rneğin,
ile birlikte
“ T e k p arti o lig a rş is i” gibi... F akat bu kad ar yoğ un bir “ n ep otizm ve hanedan kay n aşm ası, ilk kez Ö zal d ön e m in d e g ö rü ld ü ...
Basın, Ö z a l’ların ç e v re s i ne "v e lia h t” , “ p re n s le r” ve “ p a p a ty a la r” g ib i isim lerle y a k la ş a ra k ko n u yu ele alı yor.
Yusuf Bozkurt Özal Hüsnü Doğan Adnan Kahveci Ahmet Özal
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
