Salat Tepe 2000-2002 Kazıları Stratigrafik Sonuçları

SONUÇLAR~*

A. TUBA ÖKSE STRAT~GRAF~~

Salat Tepe'de üst yerle~im katmanlar~ n~ n aç~~a ç~kart~lmas~~ için tepe üzerindeki düzlükte çal~~~lm~~, vadiye bakan güney yamac~nda, a~~nma ve toprak kaymalar~~ meydana gelen kesimdeki yap~~ katlar~~ 2.5 m. eninde bir yamaç açmas~nda ara~ur~lm~~ur.

Tepe Üzeri Açmalar~~

Üst kesimdeki yap~ la~man~ n aç~~a ç~ kart~ lmas~~ amac~yla tepe düzlü~ünün güney ve bat~~ kenarlar~~ ile merkezinde aç~lan K 12-13, L 12-14 ve M 13 açmalar~~ kaz~lm~~ur. K 13, L 12-13 ve M 13 açmalar~nda kaz~lan ondört basit toprak mezarlara ölüler do~u-bat~~ do~rultusunda dorsal yaunlm~~ur. K 13 açmas~ndaki bir eri~kin mezar~ n~n bir Ortaça~~ duvar~~ alt~nda kalmas~, baz~~ mezarlar~n Ortaça~~n ba~lar~ na ait olabilece~ini, bebek ve çocuklann basit ziynet e~yalar~~ ile gömülmesi de Erken ~slami Dönem ve öncesine tarihlenen Girnavaz mezarlar~' ile ça~da~~ olabilece~ini dü~ündür-mektedir.

En üst seviyedeki duvar kal~ nt~ lar~~ (I. Yap~~ Kat~), L 12-13 ve K 13 açmalar~nda saptananan bir kerpiç yap~ya aittir (Çizim 1). Güney kesimi ko-runmam~~~ olan yap~n~n ba~land~~~~ çak~l taban üzerinde 5.-6. yüzy~llara tarih-lenen Ortaça~~ seramik parçalar~, pi~mi~~ toprak kandiller ile demir ve tunçtan üretilmi~~ çe~itli buluntular ele geçmi~tir. Bu taban~n bir parças~~ da L 14 açmas~nda saptanm~~t~r. Taban~n alt yap~s~n~~ sa~lamla~uran sert toprak dolgu tabakas~n~n L 13 açmas~ndaki bölümünde ele geçen boyal~~ seramik parçalar~~ MÖ. 2. bine tarihlenmektedir (Çizim 8:1-8). Dolgu tabakas~n~n üzerini kaplad~~~~ II. yap~~ kat~n~n Hellenistik ça~a ait olmas~, bu parçalar~n * Kaz~lar Orta Do~u Teknik Üniversitesi Tarihsel Çevre Ara~t~rma ve De~erlendirme Merkezi'nce organize edilen Il~su ve Karkam~~~ Baraj Gölleri Alt~ nda Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varl~ klar~n~~ Kurtarma Projesi kapsam~nda Diyarbak~r Arkeoloji Müzesi ad~na taraf~m~zca sürdürülmektedir: ökse ve Alp, 2002; Ökse, bask~da; ökse ve Alp, bask~da.

782 A. TUBA ÖKSE

dolgu malzemesi ile birlikte ta~~nm~~~ olabilece~ini dü~ündiirmektedir. Tepe üzerinde bu tabakaya ait tand~ r, kül çukurlar~ , ocaklar ve erzak çukurlar~~ aç~~a ç~kar~lm~~t~ r.

Ortaça~a ait ocak ve çuk~~rlar~n bozdu& II. Yap~~ Kat~~ ta~~ temelli duvar ve ocak kal~nt~lar~~ ile, daha derindeki III. Yap~~ Kat~~ da bir ta~~ dö~eme, bir ocak kal~nt~s~~ ve kül çukurlar~~ ile temsil edilmektedir (Çizim 2). M 13 açmas~ndaki ocak içinde Hellenistik Ça~a ait 5 in situ çömlek ele geçmi~tir (Çizim 10:1-4). Bu tabakalara ait duvarlar sert kil taban üzerine in~a edilmi~tir. IL-III, yap~~ katlar~na ait duvarlar aras~ndaki kar~~~k topraktan top-lanan seramik ve ö~ütme ta~lar~, MÖ. 1. binden Ortaça~a kadar süren zaman dilimine tarihlenmektedir. Bu malzeme Ortaça~~ yap~lar~na temel olu~turan dolgunun yap~m~~ s~ras~nda erken dönemlere ait tabakalar~n tesfiye edildi~ini dü~ündürmektedir.

L 12-13 ve K 13 açmalar~nda saptanan erzak çukurlar~~ iki farkl~~ seviyeye aittir (Çizim 3). A~~z seviyeleri yüksekte saptanan çukurlar di~erlerine göre dar çapl~~ ve trapez biçimlidir. Bunlar~n a~~zlar~~ I. yap~~ kat~na ait sert kil dolgu tabakas~~ ile tra~lanm~~t~r. A~~zlar~~ bunlardan yakla~~k 35-45 cm. de-rinde saptanan çukurlar daha geni~tir ve sar~~ kil dolgu içine çat~~ biçimli kaz~lm~~lard~ r. Baz~~ çukurlarda bu~day, arpa ve baklagil tohumlar~, L13 açmas~ ndaki bir çukurun taban~~ kenar~nda karbonla~m~~~ saman kal~nt~lar~~ ele geçmi~tir. Anadolu'da halen kullan~lan erzak çukurlar~ ' genellikle ya~murdan en az etkilenecek tepe üstlerine aç~lmaktad~r. Çukurlarm içine konulan malzemenin hava ile temasm~n engellenmesi için a~~zlar~~ dar kaz~ lmakta ve kenarlar~~ samanla beslenmektedir. Çukurlara ürün yerle~tirildikten sonra a~~zlar~~ kil ile kapaularak içine nem ve hava giri~i en-gellenmekte, böylece çukurun içerisinde kalan oksijen tükeninceye kadar küf ve çe~itli ha~erelerden olu~an faunan~n tah~l üzerinde yapaca~~~ tahribat en aza indirgenmektedir. Baz~~ çukurlarda sadece Hellenistik Ça~~ serami~i (Çizim 10: 6) bulunmas~, bunlar~n II. ve III. tabakalarla ça~da~~ olduklar~n~~ göstermektedir. Baz~~ çukurlarda kar~~~ k malzeme ele geçmesi ise, bunlar~ n k~~llan~mlar~mn bitiminden sonra içlerinin ~nolozla dolmas~ndan kaynak-lanmaktad~r.

K 12-13 açmalar~~ ile L 12 açmas~nda aç~~a ç~ kan kerpiç yap~~ (IV. Yap~~ Kat~ ) (Çizim 4), mezarlar ve erzak çukurlar~~ ile tahrip edilmi~tir. Yap~n~n in~as~nda kullan~lan yass~~ kare kerpiçler standart boyutlarda üretilmi~lerdir.

K 12 açmas~n~n kuzey kesiminde yer alan 2.40 m. kal~nl~ktaki kerpiç duvar, L 12 açmas~ n~ n güneybat~~ kesiminde belirlenen ba~ka bir duvara ba~lanmaktad~r. K 12 açmas~n~n güney kesiminde aç~~a ç~ kart~lan, su düzeyine uygun in~a edilmi~~ kil ve kerpiç platform, geç dönemlerde ocak ve kül çukurlar~~ ile bozulmu~tur. Bu platform, ta~~ temeli bulunmayan kal~n kerpiç duvar~n güneye kaymas~n~~ engellemek amac~yla in~a edilmi~~ ol-mahd~r.

K 13 açmas~n~n kuzeybat~~ kesiminde aç~~a ç~kan 98 cm. kal~nl~ktaki kerpiç duvarda iri temel ta~lar~~ kullan~lm~~t~r. Bu duvara dik aç~~ yaparak yas-land~nlm~~~ üçünCü duvar~n güneyinde iri kireçta~lanyla in~a edilmi~~ bir plat-form yer al~r. Duvar~n kuzeyinde yer alan mekan~n taban~nda beyaz ince bir tabaka saptanm~~t~r. Mekanda, yap~n~n tarihlenmesini sa~layabilecek in situ buluntulara rastlanmam~~, kerpiç döküntüde Orta ve Yeni Assur Ça~~~ sera-mik parçalar~~ (Çizim 8: 9-10) bulunmu~tur.

Güney Yamaç Açmas~~

Güney yamaçtaki kültür katlar~n~n tespit edilmesi amac~yla J-F 12 açmalar~~ boyunca uzanan, 2.5 m. geni~likte bir basamakl~~ açmada çal~~~lm~~t~r. Basamakl~~ açman~n üst kesimindeki J 12 açmas~nda 1. tabakay~~ sert kil dolgu olu~turmaktad~r. Üzerine üç yatay s~ra halinde kerpiç dö~enmi~~ dolgu bir yap~n~n zeminini olu~turmaktad~r. Açman~n güney yar~s~nda, kil dolgunun üzerini kaplad~~~~ kar~~~k toprak tabakas~~ 2. tabakay~, kar~~~k mal-zeme veren bir kül çukuru ile ocak taban~~ 3. tabakay~~ temsil etmektedir. 4. tabakaya ait kerpiç duvar~n güneybat~~ kesiminde yer alan kerpiç çevrili bir dairesel f~r~mn da duvarla ayn~~ tabakaya ait oldu~u dü~ünülmektedir. 5. ta-bakaya ait f~r~n içinde MÖ. 2. ve 1. bine ait mutfak kab~~ parçalar~, duvar ile f~r~n aras~nda kalan s~k~~t~r~lm~~~ toprak taban üzerinde Kalkolitik Ça~~ se-rami~i bulunmu~tur.

I 12 açmas~nda 1. tabaka, kuzey yanda bir duvar ve kil dolgu parças~, güney yar~da ise geç dönemlere ait ocak ve çuk~~rlardan olu~maktad~r. Açman~n kuzey yar~s~nda 2. tabakay~~ ocak ve çukurlarla bozulmu~~ bir kil dolgu temsil etmektedir. Dolgunun alt~ndaki al ~nt~~ kerpiç ve ak~nu toprak tabakas~nda (3. Tabaka) yo~un Kalkolitik Ça~~ serami~i ile MÖ. 3. ve 2. bine tarihlenen birkaç seramik parças~~ ele geçmi~tir. Ak~nt~~ toprak tabakas~~ alt~nda bulunan, üstüste in~a edilmi~~ dairesel ocaklann (4. Tabaka) (Çizim 5) tabanlar~~ üzerinden toplanan seramik Kalkolitik Ça~a aittir. Ocaklann

784 A. TUBA ÖKSE

alt~nda kerpiç kal~nt~lar~~ (5. Tabaka), bunlar~n alt~nda da üzerinden Kalkoli-tik Ça~~ serami~i toplanan beyaz yüzeyli sert taban (6. Tabaka) aç~~a gkart~lm~~t~r.

H 12 açmas~nda alunu toprak alt~nda kal~n kül katmanlar~~ (1. Tabaka) saptanm~~t~r. Açman~n kuzey yar~s~nda, içinde yo~un Kalkolitik Ça~~ seramik parçalar~~ toplanan alunt~~ toprak alt~ndan gelen san kil dolgu (2. Tabaka) alt~ndaki küllû alan (3. Tabaka) yakla~~k 2 m. yüksekliktedir ve açman~n güney yar~s~ nda da ayn~~ boyutlarda devam etmektedir. Kül y~~~nus~~ alt~nda belirlenen kerpiç duvar~n (4. Tabaka) güney kenar~na yap~~~ k dörtgen bir kil havuzu bulunmaktad~r (Çizim 5). Yap~n~n temelini olu~turan 55 cm. kal~nl~ktaki sert kerpiç taban, yakla~~k 90 cm. kal~nl~ktaki kül p~~nus~n~n (5. Tabaka) üzerini kaplam~~ur. Kül alt~ndaki kerpiç mimariden (6. Tabaka) Kalkolitik Ça~~ serami~i, obsidyen dilgiler, havan eli, ö~ütme ta~~~ ve ezgi ta~~~ ele geçmi~tir.

G 12 açmas~ n~n kuzey yar~s~nda alunu toprak tabakas~~ alt~nda yer alan erimi~~ kerpiç kal~nt~lar~na mezarlar (1. Tabaka) yerle~tirilmi~tir. Toplam on-bir ah~ap örtülü mezar, tepe üzerindekilerle benzeri özellikler ta~~maktad~r (Çizim 7). Mezarlar~n alt~nda yer alan kerpiç yap~n~ n (2. Tabaka) taban~~ üzerine y~ k~lm~~~ saz kal~nt~lar~, düzenli beyaz hatlar halinde belirlenmi~tir. Tabanda bulunan küçük kül çukurunun çevresine dö~enen ve taban üzerinde yer alan seramik parçalar~, Kalkolitik Ça~a tarihlenmektedir.

Açman~n güney yar~s~nda 1. tabakay~~ yüzeydeki alunt~~ toprak ve erimi~~ kerpiç kal~nulann~n alt~nda belirlenen ve üst üste iki taban~~ bozarak in~a edilmi~~ bir kerpiç duvar temsil etmektedir. Duvar~n do~u yüzüne eklenmi~~ yar~~ dairesel bir kil havuzu ile bunlara ait 13 cm. kal~nl~kta sert kil taban aç~~a ç~kart~lm~~ ur. Kil havt~zundan ye~il s~rl~~ Ortaça~~ serami~i, duvar~n bozdu~u 2. ve 3. tabaka tabanlar~~ üzerinden Orta Tunç Ça~~na tarihlenen Habur boyal~~ parçalar~, en alttaki 4. tabaka taban~~ üzerinde bazalt ö~ütme ta~lar~, bir pi~mi~~ toprak figürin ba~~~ ile Kalkolitik Ça~~ kap parçalar~~ top-lanm~~ur.

F 12 açmas~n~n kuzey kesiminde kaz~lan 1 m. den fazla kal~nl~kta alunu toprak tabakas~, Ortaça~dan MÖ. 2. bine kadar tarihlenen çe~itli seramik parçalar~~ içermektedir. Açman~n güney yar~s~nda 1. tabalcap olu~turan üç mezar, tepe üzeri mezarlanna benzemektedir. Mezarlar~n alt~ nda yer alan, yakla~~k 2 m. kal~nl~ktaki küllü toprak katman~~ (2. Tabaka), ço~u Ortaça~~ olmak üzere çe~idi dönemlere ait seramik parçalar~~ içermektedir. Kül

alt~ ndaki kerpiç ve kil döküntü ile kül y~~~ nt~ lar~ndan (3. Tabaka) çakmakta~~~ ve obsidyen dilgi parçalar~~ ile yo~un Kalkolitik Ça~~ ve çok az Ortaça~~ ve Hellenistik kap parçalar~~ ele geçmi~tir. Yüzeyden 3 in. derinli~e kadar izlenen kül katmanlar~~ (4. Tabaka) ile bunlar~ n alt~ndaki s~ k~~t~r~lm~~~ toprak taban (5. Tabaka) Kalkolitik Ça~~ seramik parçalar~~ içermektedir.

SERAM~K

Salat Tepe'de üç kaz~~ mevsiminde toplanan seramik parçalar~, Geç Kal-kolitik Ça~dan Ortaça~~ içlerine kadar kesintisiz bir koleksiyon olu~turmaktad~r. Baz~~ ça~lara ait mimari tabakalara henüz rastlanmamakla birlikte, bu ça~lara ait seramik parçalar~n~n varl~~~, tepenin yakla~~k 5000 y~l boyunca kesintisiz iskan edildi~ini göstermektedir.

Kalkolitik Ça~~

Salat Tepe'de Geç Kalkolitik Ça~a tarihlenen seramik güney yamaç açmalar~nda yo~un ele geçmi~tir. Tümü el yap~m~~ olan kaplara ait parçalar iki türe ayr~lmaktad~r.

Saman katk~l~, el yap~m~~ seramik parçalar~~ Kuzey Suriye ve Güneydo~u Anadolu'da Geç Kalkolitik Ça~da yayg~ nd~r. Bu seramik arkeoloji lite-ratüründe "chaff-faced ware", "chaff-faced simple ware", "chaff/straw tem-pered ware"5 gibi adlarla amlmaktad~r. Bu türde kap parçalar~~ üzerinde ba-zan s~y~ rma izlerine rastlanmaktad~ r. Bu izler olas~l~ kla çakmak ta~~~ parçalar~ n~n bir tal~taya çak~lmas~yla olu~turulmu~~ bir aletin kaplar~n d~~~ yüzeylerine sürtülmesi sonucu olu~an kaz~malard~ r ve Arkeoloji lite-ratüründe "Coba Serami~i"6 ya da "scraped ware"7 olarak adland~r~lmaktad~r. Salat Tepe'de ele geçen çok say~ da parça aras~ nda, burada tan~ t~ lan çanaklardan birisi (Çizim 6:1, H12/0044) H 12 açmas~n~n kuzey kesiminde 6. tabakada, di~eri (Çizim 6:2, G12/0034) G 12 açmas~= kuzey kesiminde 2. tabakada ele geçmi~tir. Bu çanaklarm benzerleri Orta F~rat havzas~~ ve çevresinden bilinmektedirs.

3 Braidwood ve Braidwood, 1960, 232-239, fig. 176:9; Brandt, 1978, 58; Akkermans, 1988, 127; Mazzoni, 2000, 98-100.

4 Russell, 1980, Group H; Thissen, 1985, 80. 5 Algaze et. al, 1990, 252.

Esin, 1983, 184; Özgen et. al, 1999, 38-39.

7 Thissen, 1985, 98; Trufelli, 1994, 261; Maz~oni, 2000, 98.

8 De~irmentepe 3 (Esin, 1983, Abb. 5), Tell Leilan Vlb-V (Schwartz, 1988, 58, Pl. 15) Tell Al-'Abr (Yamazaki, 1999, 89), Tell Kosak Shamali (Nishiaki ve Matsutani, 2001, fig. 4.15:1), Belleten C. LXIX, 50

786 A. TUBA ~~KSE

Yüzeyi i~lenmeden b~rak~lm~~, ya da özensizce perdahlanm~~, yüzeyi sa-man izli kap parçalar~n çanak biçimleri çe~itlilik göstermektedir. S~~~ çanaldar aras~nda a~~z kenar~~ içten yuvarlak (Çizim 6: 3)9 ve sivri (Çizim 6: 4) '° kahnla~unlm~~~ örnelderin yan~~ s~ra a~~z kenar~~ içe çekik (Çizim 6: 5) ", a~~z kenar~~ içten ve d~~tan T biçimli kal~nla~unlm~~~ (Çizim 6: 6)12 biçimler ele geçmi~tir. Derin çatlaklar~n aç~k a~~zl~~ biçimleri de a~~z kenar~~ içten kahnla~ur~lm~~~ (Çizim 6: 7) H, sivriltilmi~~ (Çizim 6: 8)14 ve içe çekilmi~~ (Çizim 6: 9)15 olarak kar~~m~za ç~kmaktad~r. Bu grupta küresel kannl~~ örnekler de ele geçmi~tir (Çizim 6: 10)16.

Çömlekler k~sa boyunlu biçimlerden olu~maktad~r. K~sa huni boyunlu, basit a~~zl~~ çömlekler keskin kar~nl~~ (Çizim 6: 11) 17 ve oval gövdeli (Çizim 6: 12) 18 örneklerle temsil edilmektedir. Oval gövdeli örneklerden birisinde omuz üzerinde keskin bir yiv bulunmaktad~r (Çizim 6: 13) 19. S~~~ gövdeli bir örne~in boynunun omuza geçi~~ yapt~~~~ kesim yuvarlak hatl~d~r (Çizim 6:

Karkanu~~ (Woolley, 1934, 95), Arslantepe VII (Frangipane, 2000, fig. 3:8) ve Hac~~ Nebi A (Pearce, 2000, fig. 2a).

9 G12/0042, G 12 kuzey, 2. tabaka. Benzerleri: Ninive (Gut, 1995, Taf. 54: 810), Kuzeydo~u Suriye (Meijer, 1986: fig. 15d), Tell Leilan VIb-V (Sch~vartz, 1988, fig. 58:5), Hac~nebi A (Pearce, 2000, fig. 7f).

to Jur- _{~n~z , J 12 güney, 5. tabaka. Benzerleri: Ninive (Gut, 1995, Taf. 54: 810), Kuzeydo~u} Suriye (Meijer, 1986, fig. I5d), Tell Leilan Vlb-V (Schtvartz, 1988, fig. 58:5), Hammam et T~~rkman VB (Akkermans, 1988, fig. 9: 140), Hac~nebi A (Pearce, 2000, fig. 2g-i).

Il J12/0024, J 12 güney, 5. tabaka. Benzerleri: Arslantepe VII (Frangipane, 2000, fig. 2:5; Hel~ving, 2000, fig. 3:3), Hac~nebi B (Pearce, 2000, fig. 9f).

12 G12/0042, G 12 kuzey, 2. tabaka. Benzerleri: Tell Leilan Vlb-V (Schtvartz, 1998, 53, fig. 65:7, Pl. 13e), Arslantepe VII (Frangipane, 2000, fig. 2:7), Hac~nebi A-B (Pearce, 2000, fig. 6a, 9e).

13112/0037, I 12 kuzey, 5. tabaka. Benzerleri: Ninive (Gut, 1995, Taf. 54:811).

14 _{H12/0036, H 12 kuzey, 4. tabaka. Benzerleri: Tell Leilan Vlb-V (Schwart~, 1988, fig.}

65:3). De~irmentepe 3 (Esin, 1983, Abb. 6: 9-10).

16 112/0032, I 12 kuzey, 4. tabaka. Benzerleri: Arslantepe VII (Frangipane, 2000, fig. 2:13).

16 H12/0044, H 12 kuzey, 6. tabaka. Benzerleri: Tell Kosak Shamali (Nishiaki ve Matsutani, 2001, fig. 4.14:1), Ras Shamra IIIB (de Contenson, 1992, fig. 220:9).

" J12/0013, alunt~~ toprak tabakas~. Benzerleri: De~irmentepe 3 (Esin ve Harmankaya, 1987, 117, res. 33), Hac~nebi A (Pearce, 2000, fig. 3b).

18 ) J12/0028, J 12 güney, 5. tabaka. Benzerleri: Tell Leilan Vlb-V (Schtvartz, 1988, fig. 57:3, 66:8), Tell Kosak Shamali (Nishiaki ve Matsutani, 2001, fig. 4.14:8. 4.15:11), Hammam et Turkman VA (Akkermans, 1988, f~g. 8:26), Nor~un Tepe (Gillçur, 2000, Abb. 47:12), De~irmentepe 3 (Esin, 1983, Abb. 6: 20).

19 _{J12/0028, J 12 güney, 5. tabaka. Benzerleri: Ninive (Gut, 1995, Taf. 55:816), Nor~un}

Tepe (Gülçur, 2000, Abb. 44:21-22), Arslantepe VII (Franfipane, 2000, fig. 2:2; Hehving, 2000, fig• 3).

14) 20. Ba~ka bir parçada omuz üzerinde keskin bir profil hatt~~ yer almaktad~ r (Çizim 6: 15)21. Burada tan~ t~lan kap parçalar~n~n benzerleri Kuzey Mezopo-tamya, Kuzey Suriye ve Güneydo~u Anadolu'da MÖ. 4. bine tarihlenmekte-dir.

Salat Tepe'nin di~er Geç Kalkolitik Ça~~ seramik türü el yap~m~, iyi pi~irilmi~, boya bezemeli kaplara ait parçalardan olu~maktad~r. Bunlar Kuzey Mezopotamya ve Kuzey Suriye'de yayg~n olaran "Geç Obeid" boyal~~ serami~i türündedirler. Burada tan~ t~lan örnekler, çanak ve bardak parçalar~ndan olu~maktad~r. A~~z kenar~~ içe do~ru e~ik kesilmi~~ s~~~ çana~~n d~~~ a~~z kenar~~ üzerinde yer alan yatay boya ~eridinden kab~n omuz kesimine kadar kal~n dikey çizgiler inmektedir (Çizim 7: 1)22. Derin aç~ k bir çanak parças~~ ise a~~z kenar~~ d~~~ nda bir yatay ~erit ile bunun alt kenar~na yap~~~k as~l~~ yay dizisi ile bezenmi~tir (Çizim 7: 2) 23. ~i~kin gövdeli bir derin çanak ise a~~z kenar~n~~~~ iç yüzeyine çizilen bir boya ~eridi ve d~~~ yüzüne çizilen sarkan yay dizisi ile bunun alt~ nda gövdenin üst yar~s~n~~ kaplayacak ~ekilde yerle~tirilmi~~ dört kal~n boya ~eridi ile bezenmi~tir (Çizim 7: 3) 24. Bir ba~ka parçan~ n d~~~ yüzeyinde ise a~~zdan sarkan içiçe dört yay dizisi ile gövde üzerinde yer alan en az üç yatay boya ~eridi bulunmaktad~r (Çizim 7: 4) 25.

20 _{J12/0013, al~nt~~ toprak tabakas~. Benzerleri: Korucutepe B (Brandt, 1978, Pl. 103: 14),}

Hac~nebi A (Pearce, 2000, fig. 3a), De~irmentepe 3 (Esin, 1983, Abb. 6: 22).

21 G12/0043, G 12 kuzey, 2. tabaka. Benzerleri: Korucutepe B (Brandt, 1978, Pl. 103: 2), De~irmentepe 3 (Esin, 1983, Abb. 6: 21).

22 _{J12/0032, J 12 güney, 5. tabaka. Benzerleri: Ninive (Gut, 1995, Taf. 53:800-802,}

54:803-805), Tell Leilan Vlb (Schwartz, 1988, fig. 69:1-2), Tell Abuda L.I (Jasim, 1985, fig. 163g). 23 H12/0032, H 12 kuzey, 4. tabaka. Benzerleri: Ras Shamra IIIB (de Contenson, 1992, fig. 227:1), Karkam~~~ (Woolley, 1934, fig. 17:6), Ninive (Gut, 1995, Taf. 52:788), Tepe Gavra (Tobler, 1950, Taf. LXXII:a2, CXXIII:112, CXXV:145), Tell Leilan Vlb (Schwartz, 1988, fig. 67:5), Kashkashok (Koizumi, 1993, 48-49, lig. 12:1-2), Tell Al-'Abr (Yamazaki. 1999, fig. 3:9-11), Hammam et Turkman IVA-D (Akkermans, 1988, fig. 3:38, 6:77), De~irmentepe 3 (Esin, 1983, Abb. 7:23), Tell Abuda L.I (Jasim, 1985, fig. 132d).

24 H12/0046, H 12 kuzey, 6. tabaka. Benzerleri: Kashkashok (Koizumi, 1996, 48-49, fig. 12:1-2), Ninive (Gut, 1995, Taf. 52:789), Tepe Gavra (Tobler, 1950, Taf. CX1V: 130), Kuzeydo~u Suriye (Meijer, 1986, fig. 14b), Tell Leilan Vlb (Schwartz, 1988, fig. 67:1), Yar~m Tepe (Merpert ve Muchaev, 1993b, fig. 11.5:7), Ras Shamra IIIB (de Contenson, 1992, fig. 227:1, 4, 224:1), Hammam et Turkman IVC (Akkermans, 1988, fig. 5:55), Choga Mani (Oates, 1983, fig. 4:16), Nor~un Tepe (Gülçur, 2000, Abb. 51:33), Tell Abuda L.I (Jasim, 1985, fig. 133a).

25 G12/0034, G 12 kuzey, 2. tabaka. Benzerleri: Tepe Gavra (Tobler, 1950, Taf. LXXIV:b11, CXXIV:131), Ras Shamra IIIB (de Contenson, 1992, fig. 228:1), Hammam et Turkman VA (Akkermans, 1988, fig. 6:81-82).

788 A TUBA ÖKSE

D~~a çekik a~~zl~, ince cidarl~~ iki küçük bardak parças~ndan birisi (Çizim 7: 5) d~~tan kal~n sarkan yay dizisi ve iki yatay boya ~eridi ile26, di~eri (Çizim 7: 6) ise dikey ince bir çizginin bir yan~ na eklenmi~~ yay dizisi ve di~er yan~na eklenmi~~ zigzag deseni" ile bezenmi~tir. Küçük bir çömle~e ait boyun parças~n~n a~~z kenar~~ içten kal~n k~rm~z~~ bir boya ~eridi ile, d~~tan iki siyah kal~n boya ~eridi aras~nda bir k~rm~z~~ boya ~eridi ve bunlar~n alt~nda yer alan içi a~~ _{taral~~ üçgen dizisi ile bezenmi~tir (Çizim 7: 7) 28}. Küresel gövdeli bir boyunsuz çömle~in a~~z kenan d~~~ nda ise içiçe geçmi~~ iki sarkan yay dizisi ile bunlar~n alt~nda bir kal~n yatay boya ~eridi bulunmaktad~r (Çizim 7: 8) 26.

Salat Tepe'de ele geçen Geç Kalkolitik Ça~~ boyal~~ seramiklerinin özellikleri Kuzey Mezopotamya'da MÖ. 4500-4000 y~llar~na tarihlenen Geç Obeid (Obeid 4) ve MÖ. 4000-3000 y~llar~na tarihlenen Gavra Ça~~~ ile benze~mektedir30. Bu seramik türleri kuzey Suriye ve Güneydo~u Anadolu-'da MÖ. 4. binin ilk yar~s~na tarihlenen Geç Kalkolitik 2-3 evrelerine girmek-tedir3I.

Erken Tunç Ça~~~

Salat Tepe'de kar~~~k alanlarda ele geçen bir grup seramik parças~, MÖ. 3. bin Do~u Anadolu ve Kuzey Mezopotamya seramik geleneklerine aittir. Bu parçalar dört grup olu~turmaktad~r. El yap~m~~ kahverengi ve siyah per-dahl~, a~~z kenar~nda kar~~l~kl~~ iki üçgen tutamak bulunan çömlekler Do~u Anadolu'da32 Geç Kalkolitik Ça~~ sonundan MÖ. 3. bin sonuna kadar üretilmi~tir.

26 _{H12/0036, H 12 kuzey, 4. tabaka. Benzerleri: Ninive (Gut, 1995, Taf. 52:789),} Kuzeydo~u Suriye (Meijer, 1986, fig. 14h), Tell Leilan Vlb (Schwartz, 1988, fig. 67:7), Tell Al-'Abr (Yamazaki, 1999, fig. 3:25-26), Tell Kosak Shamali (Nishiaki ve Matsutani, 2001, fig. 4.14:3), Tell Af~~s (Mazzoni, 2000, fig. 1: TA96E575/6).

27 HI2/0044, H 12 kuzey, 6. tabaka. Benzerleri: Ninive (Gut, 1995, Taf. 51:783), Tell Abuda L.II (Jasim, 1985, fig. 159).

28_{112/0047, 1 12 kuzey, 6. tabaka. Benzerleri: Ninive (Gut, 1995, Taf. 51:782, 53:796).} 26 112/0047, I 12 kuzey, 6. tabaka. Benzerleri: Choga Mami (Oates, 1983, fig. 5:127), Tell Af~s (Mazzoni, 2000, fig. 2: TA96E580/8), Hammam et Turkman IVA (Aklermans, 1988, fig. 3:30), Tell Abuda L.II (jasim, 1985, fig. 159).

30 _{Esin, 1983, 190; Oates, 1983, 260-262; Porada et. al, 1992, Vol. II, 96, fig. 3.} 31 Akkermans, 1988, 130; Frangipane, 2000, 451, Tab. 1; Helwing, 2000, 146-147.

32 _{Karaz ve Pulur (Ko~ay ve Vary, 1964, lev. XXII; Ko~ay, 1959, 380.402 no. 44), F~rat} havzas~nda Ta~kun Kale (Sagona, 1994,.fig. 142-145), Hayaz Höyük (Thissen, 1985, 124, fig. 29-33), Kurban Höyük IV (Algaze et. al, 1990, 329, Pl. 135) ve Samsat Höyük (Abay, 1997, 147, Typ II), Amuk H evresi (Braidwood ve Braidwood, 1960, fig. 281:7, 304:16) ve Habur havzas~nda (Kiihne, 1976, 100 v.d., Taf. 38, Abb. 383-399; Fielden 1977, 245 v.d., Pl. XIII).

F~ rat havzas~~ ve Kuzey Suriye'de MÖ. 3. bin boyunca üretilen Standart Seramik" tek renkli, ça~-k yap~m~~ bir üründür. Bu seramik türünün yapt~m alan~n~n do~u s~n~r~nda yer alan Salat Tepe'de, bu serami~e benzeyen birkaç parça görülmü~türm. Çukurlar ve ak~nt~~ toprak içerisinde ele geçen parçalar aras~nda kendine özgü bir grup belirlenmi~tir. Çark yap~ m~, ince nitelikli, yüksek ~s~da pi~irilmi~~ turuncu l~amurl~~, a~~z kenarm~n d~~~~ ve içi kal~n bir ~erit halinde k~ rm~z~~ ya da siyah boyal~, inat yüzeyli kaseler (Çizim 7:10, L12/0051) Yukar~~ F~rat ve Yukar~~ Habur havzalar~ nda Erken Tunç Ça~~~ III e tarihlenen "black rimmed orange ware"türüne girmektedir".

Salat Tepe'de bulunan ince nitelikli, çark yap~m~~ ve yüksek derecede ~s~~ üreten bir f~r~nda pi~irilmi~~ olan kaplara ait gri renkli ya da gri-aç~k kahve-rengi ve k~rm~z~~ aç~ k kahvekahve-rengi parçalar, Kuzey Mezopotamya ve Kuzey Su-riye'de yayg~ n olan Metalik Serami~e aittir". Salat Tepe'de ele geçen bir ip delikli tutama~m (Çizim 7:11, L13/0040/S) benzerleri Tell Chuera'da MÖ. 3. bine, Hafaca'da Erhanedan III e, Tarsus'ta Erken Tunç Ça~~~ III e tarih-lenmektedir".

Orta ve Geç Tunç Ça~~~

Salat Tepe'de çukur içlerinde, dolgu tabakalarmda ve G 12 açmas~n~n güney yar~s~ndaki 2. ve 3. tabaka tabanlar~~ üzerinde ele geçen baz~~ ça~-k yap~m~~ seramik gruplar~, MÖ. 2. bine ta~ihlenmektedir. Bunlardan bir grup boyal~~ parça Orta Tunç Ça~~nda üretilen "Habur Boyal~lar~"na aittir. Çe~itli kal~nl~klarda yatay boya ~eritleri ile bezenen parçalardan dolgu tabakas~nda ele geçen birisi düz gövdeli (Çizim 8: 1, L13/0033), di~eri boyunlu ve ~i~kin gövdeli (Çizim 8: 2) 39 birer çömle~e aittir. Dolgu tabakas~nda ele geçen bir di~er çömlek (Çizim 8: 3, M13/0028) yatay ~eritler, sarkan yaylar ve içi dol-durulmam~~~ üçgen dizileriyle bezenmi~tir. Çukurlarda ele geçen iki boyunlu çömlek parças~~ iki yatay ~erit aras~nda a~~ taral~~ friz ve bunlardan sarkan dikey :43 "plain simple ware" (Braidwood ve Braidwood, 1960, 264),"standard ware" ya da "einfache Ware" (Kühne, 1976, 73 v.d.).

34 ökse et. al, 2001, 601-602.

35 Nor~un Tepe (Hauptma~~~~, 1969/70, 54, Abb. 12: 6-7), Tell Chuera (Moortgat, 1965, 46-48, Abb. 33).

36 Braidwood ve Braidwood, 1960, 370; Kühne, 1976, 57-59. 37 Kühne 1976, 37, 49-51, Taf. 40, 1, Abb. 63, B.

38 Hrouda, 1957; Reade, 1968, 257 v.d.; Kühne, 1976, Taf. 36.

39 L12/0060, çukur. Benzerleri: Cagar Bazar (Hrouda, 1957, Taf. 9:7-8; Hrouda 1989, fig. 7:19), Yukar~~ F~rat Havzas~~ (Bachelot, 1999, Pl. 9:5), Ebla (Nigro, 1998, fig. 5:3), Teli Mozan (Kelly-Buccellati, 1988, fig. 26: M182).

790 A. TUBA ÖKSE

çizgilerden olu~an bir omuz bezemesi~~e (Çizim 8: 4)40, di~eri ise zigzag ve tek yönlü tarama &izlerine sahiptir(Çizim 8: 5, L13/0047) .

Çukurlarda bulunan, içe çekik a~z~~ d~~tan kal~nla~t~r~lm~~~ ve üzeri kesik tarama çizgileriyle bezenmi~~ yuvarlak gövdeli çanak parçalar~~ (Çizim 8: 6, L13/0052/S) Kuzey Suriye ve Yukar~~ F~ rat Havzas~nda yay~l~m gösteren yerel boyal~~ gr~~plar~na benze~nektedirfi. I. yap~~ kat~~ taban dolgusunda ele geçen bir grup boyal~~ parça, Geç Tunç Ça~~nda Kuzey Mezopotamya ve Kuzey Su-riye'de üretilen "Nuzi Serami~i" türüne girer'2. Burada tan~t~lan örneklerden birisi (Çizim 8: 7) siyah boya ~eridi üzerine çizilmi~~ beyaz ku~~ motifieri'", di~eri (Çizim 8: 8) ise aç~k renk astar üzerine siyah boya ile çizilmi~~ ku~~ mo-tifi ile bezenmi~tir'''.

Ak~ nt~~ toprakta ve çukurlarda ele geçen çark yap~m~~ devetüyü seramik, Kuzey Mezopotamya'n~n MÖ. 2. bin fabrikasyon ürünlerindendir 45. Erzak ç~~kurlar~nda ele geçen standart serami~e* ait baz~~ çanak parçalar~~ (Çizim 8: 10, L12/0060; 9: 4. L13/0040) Kuzey Suriye."' ve Yukar~~ F~ rat havzas~nda17 Orta Tunç Ça~~na tarihlenmekte, di~erleri (Çizim 8: 9, L13/0052) ise Orta Assur serami~i" örnekleri aras~nda yer almaktad~r. Bunlar~n yan~~ s~ra Kuzey Mezopotamya Orta Tunç Ça~~~ için karakteristik olan "red-brown wash ware" türünde çok say~da kap parças~n~n da ele geçmesi, bölgenin MÖ 2.bi~~~ bo-yunca Mezopotamya kültürünün bir parças~~ oldu~unu göstermektedir.

Demirça~~

Salat Tepe'de Demirça~a tarihlenen seramik parçalar~~ silo ve kül ç~~k~~rlar~ndan ya da ak~nt~~ topraktan toplanm~~t~r. Boyal~~ parçalar aras~nda

L13/0049, çukur. Benzerleri: Assur (Hrouda, 1957, Taf. 9:1-2).

1° Kuzeydo~u Suriye (Meijer, 1986, f~g. 23:I-k, 24:a), Tell Mozan (Kelly-Buccellati, 1988, lig. 22: M124-27), Korucutepe (Griffin, 1980, Pl. 4:156, 15:H), Arslantepe Orta Tunç Ça~~~ 1 (di Nocera, 1988, Abb. 9.2: 9).

12 Hrouda, 1957; Cecchini, 1965.

43 L13/0009. Benzerleri: Tell Billa (Hrouda, 1957, Taf. 1:1) ve Tell Brak'ta (Hrouda, 1957, Taf. 6:6).

44 L13/0015, Benzeri: Teli Brak (Hrouda, 1957, Taf. 6:9). 15 _{Ökse et. al, 2001, 598-601.}

* Mazzoni 1998, 34.

46 Kuzeydo~u Suriye (Meijer, 1986, lig. 23:c, 24j), Ebla (Nigro, 1998, lig. 4:11), Ras Shamra (de Contenson, 1985, lig. 12:26-27).

47 Norsun Tepe (Kaschau, 1999, Taf. 9:9, 12:3-7).

48 Üçtepe (Köro~lu, 1998, res. 5:15-16, 7:3), Habur havzas~ndaki Tall Sheich Hamad (Pfaelzner, 1995, Taf. 68b, 70b, 107e, 138e, 159h, 161h, 1936).

yer alan bir grup (Çizim 8:13, L13/0024), el yap~ m~~ ve perdahl~d~r. Aç~ k bej yüzeyi üzerine genellikle k~rm~z~~ boya ile yap~lan bezeme, bölgedeki benzer-lerine göre MÖ. 9.-8. yüzy~llara aittir 49. Yukar~~ F~ rat havzas~n~n el yap~ m~, de-rin yatay ol~~klarla bezeli tek renkli serami~i, Geç Tunç Ça~~n~ n bitiminde sonra MÖ. 12.-10. yüzy~ llara tarihlenen Erken Demirça~~ tabakalar~ nda görülmektedir50. Bu grup, Salat Tepe'de M 13 agnas~ n~n en alt seviyesindeki kar~~~ k toprak içerisinde ve silo çukurlarm dip seviyelerinde ele geçmi~tir. Bu gruba giren bir çanak (Çizim 8:11, L12/0063/S) ile bir çömlek (Çizim 8:12, L12/0052/S) Yukar~~ Dicle ve Yukar~~ F~ rat havzalar~~ ile Van Gölü Havzas~~ Er-ken Demirça~~ örnekleri ile benze~n~ektedir''.

I 12 açmas~n~n kuzey yar~s~ ndaki 4. ve 5. tabakalar~~ bozan bir çukur içerisinde bulunan askos gri mineral katk~l~~ ha~nurdan üretilmi~~ ve yüzeyi i~lenmemi~tir (Çizim 7: 9, 112/0037). Gövde biçimi benzeyen askoslar Orta ve Do~u Anadolu ile Urmia hav~as~nda MÖ. 8.-7. yüzy~llara tarihle~nnekte-dir52. Tepe üzerindeki çukurlarda ele geçen bir grup çark yap~ m~~ seramik, Yeni Assur Ça~~~ standart tiplerinden olu~maktad~ r ve benzerleri MÖ. 7. yüzy~l ve sonrasma tarihlendirilmektedir. Bu gruba giren parçalar aras~ nda ince nitelikli hamurdan üretilmi~~ boyunlu bardaklar (Çizim 9: 1)5", orta kaba nitelikli hamurdan üretilmi~, a~z~~ T biçimli kal~nla~ur~ lm~~~ çanaklar (Çizim 9: 2) 51, a~~z kenar~~ d~~ tan oval kal~ nla~ur~l~n~~~ k~sa boyunlu çömlek parçalar~~ (Çizim 9: 3) 55, k~sa boynu üzerine kabartma ~erit bulunan oval gövdeli ve to-puz dipli çömlek (Çizim 9: 5)56 ile küresel gövdeli çömlekler (Çizim 9: 6) 57 bulunmaktad~r.

Gre Dinase (Karg, 2001, ~ek. 9; Karg, 2002, 705, 716, ~ek. 3d) ve Nor~un Tepe (Baril, 1994, 473 v.d., Abb. 15; Parzinger, 1982, Abb. 3).

5° 13ard, 1994, 517.

51 Üçtepe (Köro~lu, 1998, res. 16:2, 13) ve Gre Dimse'de (Karg, 2002, 705, 715, ~ek. 3b),

Korucutepe (Winn, 1978, Pl. 52: 4, 53: 11, 57: 9, 58: 19, 41), Nor~un Tepe (Hat~ pt~nann, 1969/70, Abb. 16: 11, 18: 11; Baril, 1994, Abb. 6: 1, 7: 1), Ernis (Sesin, 1996, Lev. 1:1-2).

52 ökse, 1988, 60, 65, 67, 69, 70, 73, 80, Abb. 444-449.

53 L12/0057, L 12, çukur. Benzerleri: Üçtepe (Köro~lu, 1998, tes. 9: 24, 10: 5), Khirbet

Kasrij (Curtis, 1989, fig. 10: 42, 31: 128).

L13/0040, çukur. Benzerleri: Üçtepe (Köro~lu, 1998, tes. 9: 16) Kl~irbet Kasrij (Curtis, 1989, fig. 25: 53).

55 K13/0013, çukur. Benzerleri: Üçtepe (Köro~lu, 1998, tes. 10: 12), Khirbet Kasrij

(Curtis, 1989, fig. 33: 180-181).

r'° L12/0040, çukur. Benzerleri: Assur (Haller, 1954, Taf. 30), Khirbet Kasrij (Curtis, 1989, 48-49, f~g. 37: 227-240, 43: 305), Telt Rad Shagrah (Reiche, 1999, 237, fig. 10g, 12c).

792 A. TUBA ÖKSE

Hellenistik ve Ortaça~~

Hellenistik Ça~~ serami~inin büyük bölümü yal~n yüzeyli kaba mallardan olu~maktad~r. M 13 açmas~nda III. yap~~ kat~nda aç~~a ç~kan ocakta in situ olarak ele geçen üç çömlek (Çizim 10: 1, 3, 4) Kuzey Mezopotamya'n~n Pers ve Erken Hellenistik merkezlerinden bilinmektedir. K 13 açmas~nda çukur içinde bulunan parçalanm~~~ küpün (Çizim 10: 6) Nuzi'de bulunan benzer-leri Hellenistik ve Roma ça~lar~na tarihlenmektedirs". Ayn~~ açmadaki di~er bir çukurdan ele geçen, yüzeyi derince oyulmu~~ kaz~ma ve bitkisel süslemeli seramik parçalar~n~n (Çizim 10: 5, L12/0063/S) oldukça yak~n benzerleri Gre Dimse'de Hellenistik Ça~a tarihlenmi~tirm.

Salat Tepe'de II. ve Il!. yap~~ katlar~nda rastlanan k~rm~z~~ ya da siyah ~nat astarl~~ seramik parçalar~~ F~rat ve Dicle havzalar~nda Hellenistik dönen~e ta-rihlenmi~tirGI. Kuzey Suriye ve Güneydo~u Anadolu'daki Hellenistik merkez-lerde ele geçen mat boya astarl~~ seramik türüne giren bu örnekleri~~~ yak~n benzerleri Gre Dimse'de ele gegni~tir62.

Salat Tepe'de I. yap~~ kat~nda ele geçen aç~k kahverengi ya da ye~ilimsi bej hamurlu, astars~z, yüksek ~s~~ üreten bir f~r~nda pi~irilmi~~ Ortaça~63 kap parçalar~n~n yan~~ s~ra birkaç ye~il s~rl~~ gövde parças~~ bu merkezin Bizans Ça~~nda iskân edildi~ini göstermektedir. "Late Roman C" olarak ad-land~r~lan, Akdeniz havzas~~ ve çevresinde yayg~ n mal grubuna ait parçalar (Çizim 10: 2), M.S. 5.-7. yüzy~llara tarihlenmektedir".

SONUÇ

Salat Tepe'de 2000-2002 y~llar~~ aras~nda gerçekle~tirilen kurtarma kaz~lar~n~n verdi~i sonuçlara göre Salat Çay~n~ n holosen dönemde olu~turdu~u çak~l seki üzerine kurulmu~~ ilk yerle~im Kalkolitik Ça~a aittir. Güney yamaç açmalar~nda aç~~a ç~kan tabakalar, tepenin bu ça~da yo~un bir 58 _{Teli ed-Der (Rutten, 1996b, f~g. 17-18), Mahmudiyall (Warburton, 1996, Pl. 6:6), Ahu} Qubur (Rutten, 1996a, Pl. 9: 4), Khirbat Khatuniyah (Curtis ve Green, 1997, fig. 48: 224-225, 59: 410).

'39 Starr, 1937, 495, 497, Pl. 136. 60 Karg, 2002, 703-704, sek. 2a-d.

61 _{~ozdo~ran, 1977, Ware Type 5.1, 5.5; R~~ssell, 1980, Group R-U; Mitchell, 1980; Algaze et.} al, 1990; Derin, 1994, 49.

62 _{Karg, 2001, sek. 4.} 63 Bak~m-, 1978. " Hayes, 1972, 72.

yerle~ime sahne oldu~una i~aret etmektedir. Bu tabakalarda ele geçen se-rami~in özellikleri Mö. 4. binde Güneydo~u Anadolu ve Kuzey Suriye'de üretilen seramik gruplar~~ ile benze~mektedir.

Tepe üstündeki kerpiç yap~n~n (IV. Tabaka) kal~n duyarl~~ olu~u, burada önemli bir yap~n~n varl~~~na i~aret etmektedir. Bu yap~n~n kal~nt~lar~~ üzerine aç~lan erzak çukurlar~~ içinden ve güney yamaç açmalar~nda ak~nt~~ topraktan gelen MÖ. 3.-1. binlere tarihlenen seramik parçalar~n~n ait olduklar~~ mimari katlara henüz ula~~lamam~~t~r. MÖ. 3. bin serami~i Salat Tepe'nin Erken Tunç Ça~~n~n son evresinde Kuzey Mezopotamya seramik geleneklerine göre üretim yapan atölyelerin kaplar~n~n kullan~ld~~~~ bir yerle~im birimi oldu~unu, MÖ. 2. bin örnekleri de buradaki yerle~iminin Yukar~~ F~rat hav-zas~~ ve Kuzey Mezopotamya kültürlerinin bir parças~~ oldu~unu ortaya koymu~tur. Orta Tunç Ça~~na ait bir taban parças~, G 12 açmas~mn güney yar~s~nda tespit edilmi~, Geç Tunç Ça~~~ seramik parçalar~na da tepe üzerindeki Ortaça~~ yap~~ kat~na temel olu~turan kil dolgu içerisinde rast-lanm~~t~r. Salat Tepe'de Erken Demir Ça~~nda MÖ. 12-10. yüzy~l Yukar~~ F~rat havzas~~ seramik geleneklerine ait kap parçalar~~ ele geçmi~tir. Yeni Assur se-rami~inin bulundu~u ç~~kurlar, tepede MÖ. 8.-7. yüzy~ llarda Assur krall~~~ n~ n etkisinde kalan atölyelerin ürünlerinin kullan~ld~~~n~~ göstermektedir. Tepe üzerinde Hellenistik (11.-ili. Yap~~ Katlar~ ) ve Ortaça~da (I. Yap~~ Kat~) da yerle~ilmi~, bu yerle~iminin son bulmas~ndan sonra tepeye mezarlar b~rak~lm~~t~r.

KAYNAKÇA

Abay, E., 1997, Die Keramik der Frühbronzezeit in Anatolien, Münster. Akkermans, P.M.M.G., 1988, "An Updated Chronology of the Northern

`Ubaid and Late Chalcolithic Periods in Syria: New Evidence From Tell Hammam et-Turkman", Iraq 50: 109-136.

Algaze, G. et. al, 1990, Town and Counuy in Southeastern Anatolia II: The

Stratig~-aphic Sequence at Kurban Höyük, Chicago.

Algaze, G. et. al, 1991, "The Tigris-Euphrates Archaeological Reconnaissance Project: A Preliminary Report of the 1987-1990 Seasons", Anatolica 17: 175-240.

Alk~m U. B., 1967, "~slahiye Bölge Ara~t~rmalar~~ ve Gedikli Höyük Kaz~s~" Belleten 31: 462-468.

794 A. TUBA ÖKSE

Bachelot, L., 1999, "Les Donees Archeologiques de L'age du Bronze Recent dans la vallee du haut Euphrate", G. de! Olmo Lete ve J.-L. Montero Fenollos (eds), Arcl~aeology of the Upper Syrian Euphra tes. The

Tishrin Dam Arca, Barcelona: 333-361.

Bak~rer, Ö., 1978, "The Medieval Pottery and Baked Clay Objects" M. N. van Loon (ed), Korucutepe 3, Amsterdam-New York-Oxford.

Bartl, K., 1994, "Die frühe Eisenzeit in Ostanatolien und ihre Verbindungen zu den benachbarten Regionen", Baghdader Mitteilungen 25: 473-518. Braidwood, R. J. ve L. S. Braidwood, 1960, Excavations in the Plain of

Antioch L Chicago.

Brandt, R. W., 1978, "The Chalcolithic Pottery" M. N. van Loon (ed.),

Koruct~tepe 2, Amsterdam-New York-Oxford: 57-60.

Cecchini, S. M., 1965, La Ceramica di Nuzi, Roma.

de Contenson, H., 1992, Prehistoire de Ras Sl~amra. Ras Sl~amra-Ougarit VIII, Paris.

Curtis, J., 1989, Excavadons at Qasrij Cliff and Khirbet Qasrij, London. Curtis, J. ve A. Green, 1997, Excavations at Khirbet Khatuniyeh. London. Dornemann, R. H., 1988, "Tell Hadidi: One Bronze Age Site Among Many

in the Tabqa Dam Salvage Area", Bulletin of theAmerican Schools of Oriental Research 270: 13-42.

Derin, Z., 1994, "A~a~~~ F~rat Havzas~ndaki (Elaz~~-Malatya Bölgesi) Yerle~im Merkezlerinde Ele Geçen 'Do~u Sigillatas~~ A' Türü Keramikler", H. Malay (ed) M. (Usman) Anabolu'ya Arma~an, ~zmir: 49-172.

Erkanal, H., 1983, "1982 Girnavaz Kaz~lar~", V. Kaz~~ Sonuçlar~~ Toplant~s~: 131-135.

Erkanal, H., 1984, "1983 Girnavaz Kaz~lar~", VI. Kaz~~ Sonuçlar~~ Toplant~s~: 121-135.

Esin, U., 1983, "Zur Datierung der Vorgeschichtlichen Schichten von De~irmentepe bei Malatya in der Östlichen Türker, R. M. Boehmer ve H. Hauptmann (ed), Altertumskunde Kleinasiens, Mainz: 175-190. Esin, U. and S. Harmankaya, 1987, "De~irmentepe (Malatya) Kurtarma

Kaz~s~~ 1986", IX. Kaz~~ Sonuçlar~~ Toplant~s~: 79-126.

Frangipane, M., 2000, "The Late Chalcolithic / EB I Sequence at Arslantepe. Chronological and Cultural Remarks from a Frontier Site" C. Marro ve H. Hauptmann (ed), Chronologies des Pays du Caucase et de

L'Euphrate aux Ive-Ille Milleniaires, Paris: 439-471.

Griffin, E. E., 1980, "Phase G-J. The Middle and Late Bronze Age", M. yan Loon (ed), Koruc~~tepe 3, Amsterdam-New York-Oxford: 1-126.

Gut, R. V., 1995, Das Praehistorische Ninive, Mainz.

Gülçur, S., 2000, "Nor~untepe: Die Cl~alkolithische Keramik (Elaz~~/ Ostanatolien)" C. Marro ve H. Hauptmann (ed), Chronologies des

Pays du Caucase et de L'Euphrate aux Ive-Ille Milleniaires, Paris:

375-418.

Haller, A. et. al, 1954, Die Graeber und Grüfte von Assur, Berlin.

Hauptmann, H., 1969/70, "Nor~un Tepe. Historische Geographie und Ergebnisse der Grabungen 1968-69" Istanbuler Mitteilungen 19/20: 57-64.

Hayes, J. W., 1972, Late Roman Potte~y. London.

Helwing, B., 2000, "Regional Variation in the Con~position of Late

Chalcolithic Pottery Assemblages" C. Marro ve H. Hauptmann (ed),

Chronologies des Pays du Caucase et de L 'Euphrate aux Ive-Ille

Milleniaires, Paris: 145-164.

Hrouda, B., 1957, Die Bemalte Keramik des 2. Jts. in Nordmesopotamien

und Nordsyrien, Berlin.

Hrouda, B., 1989, "Die Habur Ware in neuer Sicht", K. Emre et. al (ed),

Anatolia and the Ancient Near East, Studies in Honor of T. Özgüç,

Ankara: 205-213.

Jasim, S. A., 1985, The Ubaid Period in Iraq: Recent Excavations in the

Hamrin Region, Oxford.

Karg, N., 2001, "Gre Dimse-~lk Sonuçlar" N. Tuna ve J. Velibeyo~lu (ed), Msu ve Karkam~~~ Baraj Gölleri Alt~nda Kalacak Arkeolojik Kültür

Varhklarm~~ Kurtarma Projesi 1999 Y~l~~ Çal~~malar~, Ankara: 643-693.

Karg, N., 2002, "2000 Y~l~~ Gre Dimse (Il~su) çal~~malar~" N. Tuna ve J. Velibeyo~lu (ed), Ihsu ve Karkam~~~ Baraj Gölleri Alt~nda Kalacak Arkeolojik Kültür Varl~klar~n~~ Kurtarma Projesi 2000 Y~h Çal~~malar~ ,

796 A. TUBA ÖKSE

Kaschau, G., 1999, Lidar Höyük. Die Keramik der Mittleren Bronzezeit. Archaeologica Euphratica. Mainz.

Kelly-Buccellati, M., 1988, "The Higl~~ Mound: Introduction and Surface Collection" G. Buccellati ve M. Kelly-Buccellati (ed), Mozan 1, Malibu: 43-155.

Koizumi, T., 1993, "Ubaid Pottery From Kashkashok II: Typology and Chronology" Al Raf~dan 14: 19-67.

Kosay, H. Z. ve K. Turfan, 1959, "Erzurum-Karaz Kaz~s~~ Raporu", Belleten 23: 349-384.

Kosay, H. Z. ve H. Vary, 1964, Pulur Kaz~ s~~ 1960 Mevsimi Çal~~malar~, Ankara.

Köro~lu, K., 1998, rktepe I, Ankara.

Kühne, H., 1976, Die Keramik vont Teli Chuera ~~~~ d Il~re Beziehungen z~~~

Funden aus Syrien-Palaestina, der Türkei un~ d dem Irag, Berlin.

Mallowan, M. E. L. ve J. C. Rose, 1935, "Excavations at Tali Arpachiyah, 1933", Iraq 2: 1-178.

Mazzoni, S., 1998, "Materials and Chrol~ology" S.M. Ceccl~ini ve S. Mazzoni (ed), Tell Mis (Sina). The 1988-1992 Excavations on the Acropolis. Pisa: 9-100,

Mazzoni, S., 2000, "F~-om the Late Chalcolithic to Early Bronze I in Nord~-West Syria: Anatolian Contact and Regional Perspective" C. Marro ve H. Hauptmann (ed), Chronologies des Pays du Caucase et de

L'Euphrate aux Ive-Ille Milleniaires, Paris: 97-114.

Meijer, D. J. W., 1986, A Survey in Northeastern Syria, Leiden.

Merpert, N. Y. ve R. M. Munchaev, 1993b, "Yar~ m Tepe III: The Ubaid Levels", N. Yoffee ve J. J. Clark (ed), Early Stages in the Evolution of

Mesopotamian Civilization, London: 225-240.

Mitchell, S., 1980, A~van Kale. Keban Resct~e Excavations. Easter]] Ana tolia Oxford.

Moortgat, A., 1965, Tell Chuera in Nordost-Syrien, Köln-Opladen.

Nigro, L., 1998, "Ebla and the Ceramic Provinces of Northem Syria in the Middle Bronze Age: Relationships and Interconnections with the Pottery Horizons of Upper Mesopotamia" Subartu 4 (1): 271-303. Nishialci, Y. ve T. Matsutani, 2001, Tell Kasak Shamali 1, Oxford.

Di Nocera, G. M., 1998, Die Siedlung der Mittelbronzezeit von Arslan tepe, Roma.

Oates, J., 1983, "Ubaid Mesopotamia Reconsidered", Young, T., P. E. L.

Smith and P. Mortensen (eds) The Hilly Flanks and Beyond. Essays on

the Prehistory of Southwestern Asia, Presented to R. _{J. Braidwood,}

Chicago: 251-281.

Ökse, A. T., 1988, Mitteleisenzeitliche Keramik Zentral-Ostw~atoliens, Berlin.

Ökse, A. T., 1999, "Salat Tepe 1998 Ara~t~ rmas~ ", N. Tuna Yel Öztürk (ecl)

Ihsu ve Karkam~~~ Baraj Gölleri Alt~nda Kalacak Arkeolojik Kültür Varl~klar~n~~ Kurtarma Projesi 1998 Y~l~~ Çal~~malar~, Ankara: 333-351.

Ökse, A. T. 2004, "Salat Tepe 2001 Kaz~s~ ", Il~su ve Karkam~~~ Baraj Gölleri

Alt~nda Kalacak Arkeolojik Kültür Varl~klar~n~~ Kurtarma Projesi 2001 Y~l~~ Çal~~malar~ , Ankara: 603-640.

Ökse, A. T. ve A. O. Alp 2002 "Salat Tepe 2000 Y~ l~~ Kaz~~ Çal~~malar~ ", N. Tuna ve J. Velibeyo~lu (ed) Ihsu ve Karkam~~~ Baraj Gölleri Alt~nda

Kalacak Arkeolojik Kültür Varl~klar~n~~ Kurtarma Projesi 2000 Y~l~~ Çal~~malar~, Ankara: 645-670.

Ökse, A. T. ve A. O. Alp 2004, "Salat Tepe 2002 Y~l~~ Kaz~~ Çal~~malar~ ", Ihs~~~ ve

Karkam~~~ Baraj Gölleri Alt~nda Kalacak Arkeolojik Kültür Varl~klar~n~~ Kurtarma Projesi 2002 Y~h Çal~~malar~, Ankara: 603-640.

Ökse, A. T. et. al, 2001, "Salat Tepe 1999 Yüzey Ara~t~ rmas~", N. Tuna, J.

Öztürk ve J. Velibeyo~lu (eds) Ihsu ve Karkam~~~ Baraj Gölleri Alt~nda Kalacak Arkeolojik Kültür Varl~klar~n~~ Kurtarma Projesi 1999 Y~l~~ Çal~~malar~, Ankara: 593-642.

Özdo~an, M., 1977, Lower Euphrates Basit] 1977 Survey, Istanbul.

Parker J.B. - L.S. Dodd 2003, "The Early Second Millenium Ceramic Assemblage from Kenan Tepe, Southeastern Turkey. A preliminary Assessment" Ana tolian Studies 53 sayfa 33-69.

Parzinger, H., 1996, "Bemalte Keramik aus Bo~azköy-Hattu~a und die frühe

Eisenzeit im westlichen Ostanatolien" U. Finkbeiner et. al (ed),

Beitraege zur Kulturgeschicl~ te Vorderasiens. Festschrift für R. _M.

Boehmer, Mainz: 527-536.

Pearce, J., 2000, "ille Late Chalcolithic Sequence at Hac~nebi Tepe, T~~ rkey" C. Marro ve H. Hauptmann (ed) Chronologies des Pays du Caucase et

798 A. TUBA ÖKSE

Peters, E., 1979, "Alt~nova'da Halk Mimarl~~~nda Erzak Saklama" Keban

Projesi 1973 Çah~malar~, Ankara: 127-134.

Pfaelzner, P., 1995, Mitannische und mittelassyrische Keramik, Berlin. Porada, E. et. al, 1992, "The Chronology of Mesopotamia, ca. 7000-1600 BC",

R. W. Ehrich (ed), Chronologies in Old World Archaeology, vol. I (77-121) , II (90-124), Chicago-London.

Reade ,J. E., 1968, "Tell Taya (1967): Summary Report", Iraq 30: 234-264. Reiche, A., 1999, "Iron Age Pottery From Tell Rad Shaqrah (North-East

Syria)", A. Hausleiter ve A. Reiche (ed), Iron Age Pottery, Münster: 231-259.

Russell, H. F., 1980, Pre-Classical Pottery of Easter]] Anatolia, London. Rutten, K., 1996a, "Late Achaemenid and Early Hellenistic Pottery",

Northern Akkad Project Reports 9: 22-31.

Rutten, K., 1996b, "Late Achaemenid and Early Hellenistic Pottery from the Tombs of Mahmudiyah, Abu Qubur and Tell ed-Der", Northern Akkad Project Reports 10: 7-38.

Sagona, A. G., 1994, The Mvan Sites 3: The Early Bronze Age. Ankara. Schwartz, G. M., 1988, A Ceramic Chronology From Tell Leilan, London. Schwartz, G. M. ve H. Weiss, 1992, "Syria", R. W. Ehricl~~ (ed.) Chronologies

in Old World Archaeology I, Chicago-London: 221-242.

Seeher, J., 2000, "Getreidelagerung in unterirdischen Grossspeichern: zur Methode und ihrer Anwendung im 2. Jal~rtausend v. Chr. Am Beispiel der Befunde in Hattusa", Studi Micenei ed Egeo-Anatolici 42 (2): 2.61.-301

Sevin, V., 1996, "Van / Ernis (Ünseli) Nekropolü Erken Demir Ça~~ Çanak Çömlelderi", Anadolu Ara~t~rmalar~~ 14: 439-467.

Speiser, E. A., 1935, Excavations at Tepe Gawra 1, Baltimore. Starr, R. F. S., 1937, Nuzi, Cambridge.

Özgen, E. et. al, 1999, "Oylum Höyük 1997-1998. Die Spaetchalcolitl~ ische Siedlung auf der Westterrasse", Anatolica Antiq~~a 7: 19-67.

Thissen, L. C., 1985, "The Late Chalcolithic and Early Bronze Age Pottery From Hayaz Höyük", Anatolica 12: 75-130.

Tobler, A. J., 1950, Excavations at Tepe Gawra. Philadelphia.

Trufelli, F., 1994, "Standardisation, Mass Production and Potter's Marks in the Late Chalcolithic Pottery of Arslantepe (Malatya)", Origini 18: 245-289.

Warburton, C., 1996, "Keramik und Kleinfunde (1987)", Northern Akkad Project Reports 9: 25-33.

Winn, M. M., 1978, "The Early Iron Age Pottery", M. van Loon (ed.)

Korucutepe 3, Amsterdam-New York-Oxford: 155 -175.

Woolley, C. L., 1934, `The Prehistoric Pottery of Carchemish" Iraq 1: 146-162.

Yamazaki, Y., 1999, "Excavations at Tell AL'Abr", G. del Olmo Lete ve J.-L. Montero Fenollos (ed), Archaeology of the Upper Syrian Euphra tes.

4,~~

t

48> o 5 r. .6D 12 14 ; L

12 • A. Tuba Ökse 13 12 13

+

K o A. Tuba Ökse 1 3 12 L_ J — —1- Çizim 3 - Erzak Çukurlar~= Plan~~

A. Tuba Ökse 1 3 12 L + - ••'. 5 ~n

A. Tuba Ökse 11 12 G 12 4- ! j Ola,/ •-•-•-» W'IC7PeR imal f G 12 12 !•-• ..., 4. .S4. - i H ! ... I i 1 L. 12 12 O _{5 m}

11 12 14 1. I

I 22

I

))

2 3 ( 4

(

A. Tuba Ökse 1 2 3 4 5 6

if

_ll

J)

((

7

I

( \ I )1 2 3

,

çk

A. Tuba Ökse s> 2 5 O C1=11111•1 S C O, 0 ... — — 10 c la