Fikret
fj "i
•K T A T Ü R K nasıl, z a m a n ve k ü n o l m u ş tu r ve i n s a n la geliş
m e k â n d a ge niş ölçüde y a - m ek te d ir.
yılm ış T ü r k l ü ğ ü r u h u n d a tem er- K â i n a t ı n kıymeti in s a n a g o ıe küz e ttir te b ilm iş s e F i k r e t de, ölçülünc e insa nın , bilh ass a ken - z a m a n ve m e k â n d a y ayıl m ış va- <11*1 için y a r a t t ı ğ ı m ü es s e s e le rin tan ı r u h u n d a o k u d r e tl e tem er- k ıy m e ti de m u h a k k a k ki in s a n a h-İİJt ett ireb ilm işti. göre ö lçülecekti r. V a t a n da,
ce-B ü t ü n v a t a n " S a b a h Ezanı,, m iy e t de. aile de İ n sa n a t e m in ile. “Kılınçları,, ve " K ılın çların e ttik le r i a d alet, ş a f k a t ve emni- m iğ fe rlere ç a r p m a s ı n d a n ç ık a n y e t p is b e tin d e k ıy n ıe tle n ec e k tir. d e m i r sesleri,, ile lâle b a h ç e l e - P e y g a m b e r i H i c r e t e m e c b u r bi rin d en y ü k s e le n t a r a b ' l a r ı ile r a k a n M ekk e ile. P e y g a m b e r e h u l â s a ib ad eti, c e n k le r i ve eğ- ş a f k a t l i b ir k u c a k a ç a n Medine- lenceleri ile F i k r e t i n k a lb i n e b ir nin k ı y m e tle r i neye göre ö l ç ü l - ı ’k e s b u lm u ş tu . V a t a n ı n ney'e m ü ş oldu ğu b ir k e r e d ü ş ü n ü l - ..enze ttiği b e y a n ı n d a n y ü k s e l e n sün. V a t a n z em in d en hem de za-“ Neva-i M a n s u r , , , on u n v a t a n
felâ k etleriy le k ırılm ış b ir r ü b a b olan r u h u n d a d e h â d a tiz b ir peı- de b u lab iliy o rd u ; ulaş ılm as ı ve elde edilmesi m u h a l b i r m a k a - m a ç ık a m ıy o r d u . F i k r e t v a t a nın, elem ve em elle rin i tevdi ey ledikleri s in e sin d e ebedi u y k u l a rın a d a lm ış a t a l a r l a , milletin, m in a r e l e r d e n y ü k s e le n ve gök - leri ış ı ld a t a n ü l k ü s ü n ü n n u r l a r ı ile t e m a s ha lindeydi. F i k r e t de nil en o m u a z z a m çı n a r ın k ö k leri v a ta n to p r a ğ ın ın d e r in lik le r in d e y an i g e l e n e k l e rinde. u ç la r ı v a ta n f i k r iy a t ın ı n n u r l a r ı n d a yüzeıdi. F i k r e t, s a y e sini üz erin e saldığ ı v a ta n ı n d a n , v a t a n d a ş l a r ı n d a n ve o n ların e - rrıel ve e le m le rin d e n a y r ıl m ıy a n ir v a r lı k t ır . O n la rı sevdiği için <nledi; o n ların inle til m elerin d e n ö t ü r ü isyan içinde yaşa dı.
Y e r y ü z ü n d e ne v a r s a kı ym eti-. j ’misi m a n d a n i b a r e t t i r ; g ö k le r v a t a nın a y r ıl m a z b ir p a r ç a s ıd ır . V a t a n ı i n s a n l a r f ik ir le rin in ve k a lp le rin in b ü y ü k l ü ğ ü n e veya k ü ç ü k lü ğ ü n e göre v a t a n d a ş a c e n n e t v e y a c e h e n n e m k ı la r l a r ; v a t a n gö k lerin i i n s a n l a r k endi r u h l a r ı n ı n ö lçüs üne göre y a d a r a l t ı r l a r veya g en iş le tir ler. Yal nız İslâ m t a r i h î H i c r e t h â d i s e siyle b a ş l a m a z ; yaln ız C u m h u r i yet t a r i h i M u s ta f a K e m al'i n A - n a d o lu y a geçm es iyle b a şlam az . B ü t ü n d ü n y a t a r i h i s onu gelmi- yen bir h i c r e t t a r ih id ir . İ n s a n ları, k e lim en in g e r ç e k m ân a s iy - le diri diri y a k a n siyasî ve dinî i s tip d a d m o t u r u lm a z b i r hale so k tu ğ u v a ta n l a r ı n d a n , Şi m al î A m e r ik a n ın h ü r s e m a s ın a s ı ğ ı n a n l a r bu ebedî h i c r e t t a r i h i n in p a r la k s a y f a l a r ın ı v ü c u d a son
ni i n s a n a olan n is b e tin d e n alır. İ n s a n lığ ın tim s a li olan b ü y ü k İ s lâ m P e y g a m b e r in i n a ğ z ın d a n çık m ış ve v a rlığ ım ı tatlı bir i h - t li a z içinde s a r s m ı ş olan b ü yük h a k i k a t l e r i n içinde en büyüğü,
E ğ e r N a m ık Kem al g e lm e m iş ve F i k r e t oıuııı b ırak tığ ı boşlu ğu d o l d u r m a m ı ş olsaydı ne M e şru tiy et, 11e milli miiead ele, ne C u m h u r iy e t bu şanlı t a r i h i y a r a t a c a k iıısaıı m a lz e m e s in e m alik o lam ıy ac ak tı. Ç ü n k ü b ü t ü n v i c d a n l a r keıllii'ilmlş olac aktı. M em le ket, Kus Ç a r lı ğ ı n d a n d a h a k ö t ü b ir âfet hali ne gelm iş b ir id are n in , üze rine ç ek tiğ i ve F i k r e t i n sise b e nzett iği k e f e n in a lt ı n d a m üehhed u y k u s u n a d a lm ış b u l u n a c a k t ı . Kilen, m e m l e keti boğan sislerin n ihayet d a ğ ıl m a ğ a b a ş l a m ı ş oldu
ğ u n u m ü jd e ley e n b ir neşide idi V A 7, A N •
Vasfi Raşid Seviğ
O snıa nlı t a r i h i de, A m e r ik a t a r i hi gibi cen giz o r d u l a r ı n ı n o t u r u l m a z kıldığı v a t a n l a r ı n d a n hic ret eden T ü r k k a b ile le r in in t a r i hi ile k a r ış ır . İ s t a n b u l r ı h tı m ın a c an a t a n ve ç e k t i k le r i elemin d e h şe ti k e n d ile rin i m illiy ette rin- den tec rid edip i n s a n lı k l a r ı ile tecelli e tt i r e n B eyaz R u s l a r ; de m i r p e rd en in a r k a s ı n d a k i in sa n ı z t ı r a b ı n ın acıklı b i r e r tim s a l in i te şkil eden m ü lte c ile r ebedi hic re tin b u g ü n k ü k o r k u n ç s a y f a l a rını teş k il eder.
A v r u p a y a k a ç m a l a r ı n pek de m o d a olduğ u o d e v irlerd e r u h ları, hiç te basi t o lm ıyan bu hic ret p ro b lem lerin e â ş i n â o lm a m ış k im s ele r ; v a ta n ı n elim b u h r a n l a r ı n a f i k r e n y a b a n c ı k a lm ı ş a- d a m l a r ı n k e n d ile rin i "evveli de. so nu d a Şam,, e fs an e s in in bir h a tâ n ı n v ü c u d a g e tird iğ i bu ef-g e tird ile r ve T ü ı k l e r i n R u m ik
inde y a r a t m ı ş o l d u k la r ın ın isline o r a d a v ü c u t verdiler.
s a n e n in b a s i t ve feci tesellis ine k a p tı r ı p R u m e l i d e n Ş a m 'a göç e tm iş a d a m l a r ı n felsefesi z a m a
n ın ın z u lm ü n e ş u u r peyda ş t m iş ve böyleee en acı zehiri son d am las ın a k a d a r içmiş F i k r e t i t a t min edemezd i. F a k a t b ü tü n bu a c ı l a r ve esen k a s ı r g a l a r f e lâ k e t leıd e n d a i m a d a h a ü s t ü n b ir boy g ö s te r m iş olan o koca devi v a t a n t o p r a k l a r ı n d a n s ö k ü p a t a m a dı. O ne ü m id in i k e sip Yeni Ze l a n d a 'y a . ne de v a t a n d a ş l a r ı n ı f e lâ k e t l e r i n e te ı k e y li y e r e k A v r u p a y a gitti. H a t t â A kif glty k ü sü p Mısıra d a h i gitm edi* H p r a d a k ald ı ve is tip d u t denilen' 4 y e t miş başlı ejderle b u r a d a y ı lm a dan ç arp ıştı. N a m ı k K e yıâlden ve E ş r e f t e n b a ş k a hiç ^bir ş a i r ve edib b u r a d a istib daflğ tınun gibi te k b a ş ın a boy ölçüşmedi. F i k r e t i n a h lâ k ı n ı ve v a t a n s e v e r liğini Yeni Z e la n d a ad ın ı t a ş ı y a n b ir h a y a l h a n e d e c ev e lâ n e t miş olnıasiyle ölçmek d o ğ u l de ğildir.,
Oıiun a h lâ k ı n ı ve v a t a n s e v e r liğini v a t a n ı n ı n ve v a t a n d a ş l a r ı
-Şe yh Galib in k e n d is in e va şıf kılm ış olduğu h a k i k a t t i r : “Sen ojmttsaydın, evet sen o l m a s a y - dti(ll*ben eflâ ki y a r a t m a z d ım ,, di yen Allah sözüd ür . İ n s a n o l m a sa ydı p e y g a m b e r olmazdı. D em ek k i in s a n o lm a s a y d ı yaradılış, ol mazdı. Y'aradılış i n s a n la m ü m
-nın p e r iş a n h a lle rin in r u h u n d u y a n d ır d ığ ı d e rin . infialleri*- öi m ek ; is tip d a tla tek b a şın a ölüm y ı dirim s a v a ş ın a atılm ış o l m a s ın d a k i c es are tle ölçm ek l â z ı m dır. A h lâ k c e s a r e t t e n b a ş k a bir şey değildir. F i k r e t is tip d a t de - nilen v a t a n ı ve v a t a n d a ş ı k ü çülte n o devle elinde ol an v a s ı t a l a r l a y a n i k a le m iy le çarpışt ı. K alem d a im a s ilâ h ta n ve h a tt â a to m b o m b a s ın d a n bile dalıa m ü es s ird ir. A n a r ş i s t b o m b as ın ın d ev ir em ed iğ in i F i k r e t l n "bom • ba„ sı devirdi. F i k r e t e t a a n vesilesi y a pıl an “Sis., m a n z u m e s i iddia edildiği gibi ‘‘T ü r k t a r i h i n in s erveti ve T ü r k v a ta n ı n ın ziyneti olan İ s t a n b u l , u t a h k i r için ya zılm a - m ış tı r. I s t a n b u lu bu c ih a n hâki- m es in i, c ih a n e m a h k û m k ı l d ı r mış istip dadı tel'in İçin y a z ı l -muş tu; bizim nesil, 1903 s e n e l e rinde ya zılm ış olan Sis'i de diğ im
giiii an la m ış tı. A r a p l a r ı n c a h i l
lik -(cahiliye) kelim es iyle ifade i c e m iy e tte k i v a h ş e t h a
k l e r “aydın,, ve “ aydın-iddı ol an “ k a r a n lık ,, ke- ’e a n l a t ı r l a r ; cahil b i r a- a f a s ı k a r a n l ı k a d a m d ı r, p ı k t a heı-şey silin ir: R e n k - ‘ ve. m â n a l a r k a y b o lu r ; ceset- ve cis im ler şekill erin i k a y - beyler. İ n s a n d a k i ş e ref ve mek- reffıet k a lk a r . Ü m itle r gibi p a r ıld a y a n yıldız larla delik deşik edil m em iş b ir k a r a n l ı k , k â i n a t ı h a y a t ı n ü s t ü n e ö rtü le n k a r a top r a k gibi ö rter. F i k r e t de i s t ip
-d a -d ın T ü r k m e-d en iy eti ü z e r i n -d e ki ö ld ü r ü c ü tes irin i ifade için çok n efis b ir t a b i r olan “ beyaz karanlığ ı,, ve onu y a r a t a n ¡»isi alıyor, l s t a n b u l u n ü z erin e çöken ve g itg id e a r t a n bu beyaz k a r a n lık a lt ı n d a cam ile r, m e d r e s e ler. m ek te p le r, m a h k e m e l e ı t .çeş m ele r m a m û ı e l e r İ n s a n l a r ı ile b irli k te sil in iyor ve b ü tü n v a ta n ■abaları “B i r e r tozlu kesa fet,, e geliyor. Sis elimize geçti- m a n f e lâ k etleri cemiyetle- 'h abeı v eren b ir p e y g a m b e r e s i n in sesini d u y a r gibi ol- ve ü r p e rd ik . Sis'te yeni bir Gü llıane H a t t ı n ı n m u h te v a s ı n ı tem in edecek m alz em ey i keşf ey -i ledik. E ğ e r N a m ı k K e m a l gel - 1 m em iş ve F i k r e t on u n b ı r a k t ı ğ ı I boş luğu d o ld u r m a m ış olsayd ı n e j M e şru tiy et, ne Milli Mücadele, ne C u m h u r iy e t bu ŞHnlı ta r i h i y a r a t a c a k in sa n m alz em es in e m alik o l a m ı y a c a k t ı ; ç ü n k ü ke- m irilm iş ola caktı. B ü t ü n v ic d a n l a r m em lek e t, R u s Ç a r lığ ın d a n d a h a k ö t ü bir â f e t h ali n e ge lm iş hir id are n in , ü zerine çek tiğ i ve F i k ı e t i n sise b e nzett iği kefen in elinde m ü e b b e t u y k u s u n a d a l mış b u l u n a c a k t ı . R ü c u m e m l e keti boğan si sl erin n ihayet d a ğ ılm a ğ a b a ş la m ış o ld u ğ u n u m ü j deleyen bir neşîde idi.
N e yazık ki M e ş r u t i y e t te Fik- reti a n l a y a m a d ı ; o da onu v a t a n ı n d a n g a r ip y a ş a t t ı ve y a l nızlığa m a h k û m kıldı F a k a t F i k r e t İk a m e ti y le ş e r e f Verdiği R u m e l i h i s a r ı n d a k i k ale g i b i m i - zan sı t e k r a r feth ey le d i v! İ s t a n b u l kıldı. R u m e l i h i s a r ı n d a k i sa hil ri de h a n a Yves G uyot'n teş b ih in i h a t ı r l a t t ı . F i k r e t dalg a s a v l e t l e r i n in ete ç a r p ıp p a r ç a la n d ı ğ ı deniz leri gihi m ü te m a d i y e n yal şadı. F a k a t m ü te m a d i y e eyledi ve yol g ö s te rd i; “H an-ı Y ağm a,, d a im a y ü k teh lik eleri göstereli; r a k k a l a c a k t ı r .
V â s fi R a şln - Sevi*
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi