Enver Paşa tartışmaları..Ya da tarihe ideoloji gözüyle bakmak...

• •

T *T % T

"İr

-T

-ıs to s 1996

GUFsfUN İÇİNP^N

_{7 7}

_yu,n,

İki nokta

TT%

Haşan Cem al

Enver Paşa tartışmaları... Ya da tarihe ideoloji gözlüğüyle bakmak..

E

Tarihe çarpık bakıyoruz. Önyargılarımız dan kurtulmak bir yana, onları pekiştiriyoruz. Tarihi önyargılanmıza endekslemeye kalkışıyoruz. Tarihin üzerinden bağnaz -kavgalarımıza devam ediyoruz.

içbir şeyi

siyaset dışı

düşünemiyoruz. Tarihi de öyle!

Bu ülkede tarih de siyasal hesaplaşmaları­ mızın alanı haline getiriliyor, özellikle yakm ta­ rih...

Yani, Osmanlı’d a reformlarla başlayan, Ata­ türk’ün

Cumhuriyet Devrimi

ile büyük bir atılım yapan son iki yüzyıllık modernleşme ta­ rihimiz...

Tarihi güncel siyaset tartışmalarına malzeme yapan, kısır, ufuk yoksunu bir zihniyet bu. Tari­ he objektif olmaktan uzak, futbol takımı tutan

fanatikler

gibi yaklaşmayı seviyoruz:

-Yaşasın bizim takım!

-Kahrolsun karşı ta­

kım!

Tarihe böylesine dar, par­ tizanca bir açıdan bakılır mı hiç? Böylece ülkemizde za­ ten d ah a doğru dürüst ya­ zılmamış olan tarih dah a beter rayından saptırılıyor. D aha d a anlaşılmaz hale geliyor.

KİMİN KİME?..

yoruz. Birçok durum da saptırdık tarihi. Oysa tarih bir siyasi mücadele alanı değildir.

Bu çarpıklık son olarak

Enver Ptışa

olayın­ d a fena halde yaşandı. İttihatçı lider yetmiş- dört yıl sonra vatanına dönerken, kemiklerini bile rahat bırakmayı içimize sindiremedik. G e­ nellikle herkes kendi milliyetçi, ırkçı, dinci ya d a ideolojik penceresinden bakmayı yeğledi İt­ tihat Terakki’nin liderine...

Yazılanlar, bunca yıl sonra toplum olarak kendi kendimizle, kendi tarihimizle barışmaya hâlâ ne kadar d a uzak bir noktada olduğumu­ zu sergiledi bir kez daha.

Zannetmeyin ki,

Dedem İttihatçı Cemal

Enver (solda) ve Cemal Paşa, Birinci Dünya Savaşı günlerinde birlikte...

İslamcısı, milliyetçisi,

Kemalist’i

ya d a

Mark­

sist’i,

yakın tarihimizi siya­ sal hesaplaşmalara, güncel kavgalara ekmek gibi doğ­ ram aya devam ediyor.

Ne yazık! Şöyle bir düşünün:

Atatürk’e sövemeyen,

Abdülhamid’i metheder!

Atatürk’ü

yücelten,

Abdülhamid’i gömer!

Bugün askere yeterince sövemeyen,

onun sevdiği İttihatçılar’], mesela Enver

Başa’yı yerin dibine batırır!

H ep uçlarda dolaşır dururuz.

Kimi:

-Atatürk olmasaydı, sömürge olurduk!

diye spekülasyon yapmayı sever. Kimi de:

-Atatürk olmasaydı, bugün daha iyi

demokrasi olurdu!

Şarkısını söylemeye de­ vam eder. Oysa tarih, Atatürk yaşanmıştır. H â­ lâ spekülasyonla uğraşmanın alemi var mı? Yaşananı yerli yerine oturtmak, tarihçinin gö­ revi değil mi? Bir zamanlar,

Ortakpazar veya

Batı karşıtlığımızı

1838 tarihli Türk-lngiliz Ticaret Anlaşmasıyla yerden yere vururduk.

Bir zamanlar, komünistliğimizi Osman­

lI’da Batı’ya kapı aralamış Tanzimat dönemini

batırarak anlatmaya çalışırdık.

TARİHLE BARIŞMAK...

Kısacası: Tarihi siyasal kavgalanmızm alanı haline getirmeyi öteden beri seviyoruz. Serin­ kanlı, objektif yaklaşmak zahmetine

katlanmı-Paşa’nın

ruhu beni rahatsız ettiği için bu satır- lan yazıyorum. Öyle değil. Genel tarihle kişisel tarih arasından geçen ince çizgiyi ayırt ederim.

Aynca, Ittihatçılar’m tarihimizdeki sevaplarıy­ la günahlarını biliyorum. G ünah kefesinin ağır bastığını d a söyleyebilirim. Ama artılarını gö- zardı etmenin de haksızlık olduğunu düşünü­ yorum.

Son Enver Fbşa tartışmalarında beni rahat­ sız eden İttihat Terakki döneminin yargılanma­ sı değildi. Bu yazımm konusu olan zihniyetin olanca sığlığıyla bir kez dah a hortlamasıydı itici olan, ayıp olan...

PROF. HANİOĞLU ÖRNEĞİ...

Bunun istisnalan d a vardı kuşkusuz, ö r n e ­ ğin, ABD’deki Princeton Üniversitesi öğretim üyelerinden ve Jön Türklerle ilgili kitabı Ox­ ford University Press’den çıkan

Prof. Dr. M.

Şükrü Hanioğlu

şunlan yazdı:

‘Türkiye’de 1918’den bu yana gelip

geçen farklı rejimlerin taban tabana zıt

ve suçlayıcı yaklaşımlarının içine gir­

meyerek ve Enver Paşa’yı yalnızca tari­

hi bir şahsiyet olarak ele alan yaklaşım,

kuşkusuz yakm tarihiyle barışmak ve

bu dönemde olanları günümüz siyaseti­

nin malzemesi olarak kullanmak yeri­

ne, tarihe ve tarihçilere bırakmak zo­

runda olan ülkemiz açısından da örnek

olmalıdır.

“Yakın tarihimizin iyi bilinmesi ve on­

dan yararlanmak ne denli büyük bir zo­

runluluksa, bu alanda belirttiğimiz ob­

jektifliğe kavuşmak da o ölçüde gerekli­

dir. Bu adeta hafızasını kaybetmiş, be­

lirli bir tarih öncesini hatırlamayan bir

insana benzeyen Türkiye’yi en azından

rahatlatır ve yakın tarihin -pek de geçer­

li olmayan bilgilere ve

daha ziyade önceden ve­

rilmiş klişelere- dayanıla­

rak ideolojik destek ola­

rak kullanılmasını önler.

“Kuşkusuz

yapılması

gereken, yakın tarihi cım­

bızla seçilen örneklerden

yola çıkılarak yorumlarla

açıklamak ve buradan

hareketle günümüz tartış­

malarında kullanma yak­

laşımının artık bir kenara

bırakılmasıdır.

“örneğin İsmet İnö­

nü’yü baskıcı bir tek par­

tinin lideri olarak da,

Türk demokrasisinin baş­

ka kimsenin yapamaya­

cağı

bir

işi

yaparak

19 6 1 ’den 1965’e getiren

bir insan olarak görmek

mümkündür.”

(Yeni Yüzyıl, 4.8.1996).

ÖZGÜRLÜK OKULU...

Fransız yazan Marguerite Yourtenar’m bir sözü var:

‘Tarih bir özgürlük okuludur. Bizi ön­

yargılardan kurtarır. Ve sorunlarımıza

başka bir açıdan bakmayı öğretir.”

Bizde ne yazık ki öyle değil.

Tarihe çarpık bakıyoruz, önyargılanm ızdan kurtulmak bir yana, onlan pekiştiriyoruz. Tari­ hi önyargılanmıza, bilgisizliğimize endekslemeye kalkışıyoruz.

Tarihin üzerinden bağnaz kavgalanmıza devam ediyo-, ruz. Keşke tarih bizim için de bir

özgürlük okulu

ola­ bilse!

O zam an tarihten ders çıkarmayı, bu güne ve yarına d a h a sağlıklı bakm ayı öğreni­ riz. Tarihi rahat bırakalım!

Taha Toros Arşivi