Turk Noro~irurji Dergisi 11: 111 - 116, 2001 Unlii: Orta Hat Kapanma Kllsllrlannda KalsiYllm
Orta Hat Kapanma Kusurlarlnda Kalsiyumun Onemi
The
Importance
Of Calcium in Midline
Fusion
Defects
AGAHAN UNLU, CELAL BAGOATOGLU, COKALP SiLAV,
V
AROL A YDIN, ONOER CUNEY, MEHMET SEL<;UKiAnkara Universitesi, TIP Fakultesi, Noro;;irurji Anabilim Dah (AU, CS),Mersin Universitesi, TIP Fakultesi, Noro;;irurji Anabilim Dah (CB), Siileyman Demirel Universitesi, TIP Fakultesi, Noro;;irurji Anabilim Dah (VA),Sel<;ukUniversitesi, TIP Fakultesi, Noro;;irurji Anabilim Dah (bC), Celal Bayar Universitesi, TIP Fakultesi, Noro;;irurji Anabilim Dah (MS)
Celi;; Tarihi: 28.11.2000 ~ Kabul Tarihi: 11.01.2001
6zet: TIPalanmdaki geli;;melere e;;olarak, orta hat kapanma defektlerinin nasl1 ortaya <;lktlgI konusunda yapl1an <;ah;;malarile bir <;okbilgi edinilse de rum mekanizma tarn olarak ortaya konamaml;;tlr. Mekanizma hakkmda bir <;ok deneyde degi;;ik metodlar kulamlml;;hr. BazI deneylerde toksik oldugu samlan maddeler kullamlarak defektlerin nedenlerinin mekanizmalan uzerindeki du;;uncelere katkIda bulunulmu;;h1r. Bizim <;ah;;mamIzmamaCl bir <;ok hucresel goreve sahip kalsiyumun hucre i<;erisinegir;;inin engellenmesi sonucunda orta hat defektlerinin olup olmayacagI ve olursa bunun mekanizmalan hakkmda ipu<;lan aramaktlr. Bu ama<;la bir L-tip voltaj duyarh kalsiyum kanal antagonisti olan ve gunumuzde de bazI kalp hastahklannda ila<; olarak kullamlan Verapamil-HCl denenmi;;tir. 71 adet Hubbard Broil turu fertil yumurta, albumen ve albumen/Verapamil kan;;lmlan ile 24 saat inkube edilmi;; ve orta hat kapanma defekti a<;lsmdan incelenmi;;tir.
Anahtar kelimeler: Avian, embriyo, noral rup defekti
GiRi~,
Orta Hat Kapanma Oefektleri gunumuzde de
onemini koruyan, ekonomik ve sosyal sorunlan da
beraberinde ta~nyan konjenital hastahklardlr. Her
ne kadar onlenebilmesi amaCI ile bazI onlemler
almabilirse de tamamen ortadan kaldmlamamI§tIr.
Abstract: Many information about the mechanism of midline fusion defects have been obtained, parallel with the advancement in medicine, but unfortunately there have been some unclear points. Different methods have been used to investigate the mechanism. In some of the experiments, toxic materials have been used to investigate the underlying causes. The main purpose of our experiment, is to search the possibility of inducing midline fusion defects with Verapamil-HCl and if so, to comment on the mechanism. The effects of Verapamil- HCl, calcium channel antagonist, which has been also used in human in some forms of cardiac problems, has been searched in avian embryos. 71 Hubbard Broil, fertile eggs were incubated with albumen and albumen/Verapamil-HCl mixture for 24 hours, and the embryos were checked for midline fusion defect.
Key words: Avian, embryo, neural tube defect
Ortadan kaldmlabilmesi i<;inolu§um mekanizmalan hakkmda hem civciv hem de fare ve sI<;anlarda bir <;ok<;ah§mayapllmI§tIr.
Schoenwolf, Oesmond ve Copp'un oncuh.ik
ettigi <;ah§malarda norUlasyona I§Ik tutulmaya
Turk Noro§irurji Dergisi 11: 111 - 116, 2001
basmaklan hakkmda bilgi edinilmi:;;tir
(2,3,5,8,19,29,33). Hueresel seviyede de geli:;;imin
basamaklanndaki yap1ve konum degi:;;iklikleri,
huerelerin birbirleri ile etkile:;;imleri ortaya
<;lkanlml:;;hr.Diger yandan toksikoloji <;ah:;;malannda da bazl kimyasallar yada ila<;lar kullamlarak, olasl
mekanizmalar l:;;lgmda defektlerin uyanlmasma ve
bu durumun engellenmesine <;ah:;;llml:;;tu
00,14,15,17,18,21,26,27,31).
Kalsiyum, bir <;ok hueresel gorevin
yapllmasmda etkili bir katyondur. Yapllan
<;ah:;;malarda kalsiyumun hue renin farkhla:;;masl,
yenilenmesi, yaplsal degi:;;im gostermesi ve hatta
olumu gibi bir <;okolayda etkin oldugu gosterilmi:;;tir
(1). Kalsiyumun bu etkileri huere i<;indeki
konsantrasyonuna baghdu. Huerenin degi:;;ik
yerlerindeki farkh konsantrasyonlar da gene bu
gorevlere katklda bulunmaktadlr.
NorUlasyon a:;;amalan slrasmda ozellikle
mente:;;e noktalan olarak tammlanml:;; yerlerde
huerelerde yaplsal degi:;;iklikler olmaktadu,
bunlardan en onemlisi huere tepe klslmlannda
sitoplazmik aktin ve myosinin etkisiyle olan
daralmaduO). Daralmada kalsiyum aktif rol
oynamaktadu (6). Bu daralma ile huereler
kamala:;;makta ve tabanlan geni:;;iken tepe klslmlan ineelmektedir, bu yaplsal degi:;;iklikte diger olaylar
ile birlikte noral yapmm katlanmasma etki
etmektedir (28).
Bizim <;ah:;;mamlzda da bir L-tipi voltaj duyarh kalsiyum kanal engelleyieisi olan
Verapamil-HCI kullamlml:;;hr. Verapamil-HCl aym zamanda
baZl kalp hastahklannda da kullamlmaktadu. Ama<;
kalsiyum ile ortaya <;lkaeak olan huere yaplsal
degi:;;ikliklerinin engellenmesi ile ger<;ekten orta hat
defekti olu:;;turulup olu:;;turulamayaeagmm
ara:;;tullmasl ve kalsiyumun olasl etkilerinin
degerlendirilmesidir.
MATERYAL VE METOD
71 adet fertil Hubbard Broil yumurtasl,
inkubator i<;inde,
37SC
de %50-60 nemli ortamda30 saat inkube edilmi:;;tir. Bu zaman sonunda
yumurtalar gruplara aynlpu:;;tlr.
Yumurtalar New teknigi kullamlarak
kabuklanndan <;lkanlml:;; (22), Hamburger
-Hamilton evreleme sistemi ile evrelenmi:;; (12),
kultur ortamma ahnml:;; ve 24 saat daha inkube
edilmi:;;tir. Bu embriyolar iki grub a aynlml:;;, ilk
UnlU: Orta Hat Kapanma Kusurlannda Kalsiyum
grub a 09 yumurta) 1 ml besleyiei solusyon (thin
albumen) verilmi:;;ve 24 saat daha inkube edilmi:;;tir.
ikinei gruba (52 yumurta) 1 ml thin
albumen-Verapamil 1/10 oranmdaki kan:;;lmlan
uygulanml:;;tu. Verapamil-HCI, 2.27 mg/ml
solusyondan 100mgr / ml olaeak :;;ekilde Ringer
solusyonu ile hazlrlanml:;; ve %10NaHC03 ile pH'Sl
7.2 ye ayarlanml:;;hr.
Tum gruplardaki embriyolar inkubasyon
periyodlan sonunda ineelenmi:;;, evre geli:;;imleri(2) kaydedilmi:;; ve seri kesitler i<;inhazlrlanml:;;tlr. 7 mm lik seri aksiyal kesitler Delafield'in hematoksilen ve
eosin boyalan ile boyanml:;;hr. Embriyolardaki orta
hat defektlerinin varhgl l:;;lk mikroskopisinde
ineelenmi:;;tir.
SONU<::LAR
ineelenen embriyolar orta hat defekti olup
olmadlgma, geli:;;menin devam edip etmedigine ve
embriyoda lizis olup olmadlgma gore
gruplandmlml:;;hr.
Sadeee Thin albumen ile 24 saat daha inkube
edilen 19 yumurtadan 15 tanesinde geli:;;me normal
olarak devam etmi:;;ve 54 saatlik embriyo ozellikleri (stage 14+, 23 somit ve fazlasl) gozlemlenmi:;;tir. 1 ad et yumurtada geli:;;medevam etmi:;;aneak ozellikle
spinal kord alt klslmlarmda orta hat defekti tespit
edilmi:;;tir. 2 adet embriyoda degi:;;ik dereeelerde
geli:;;me geriligi saptanml:;;hr. 1 adet embriyoda ise
inkubasyon periyodu sonunda tamamen lizis
olmu:;;tur.
Albumen ve 10mgr. Verapamil HCI ile inkube
edilen 52 embriyodan 25 tanesinde, embriyonal
geli:;;me ile birlikte orta hat kapanma defekti
gorulmu:;;tur. 19 adet embriyoda inkubasyon
periyodu sonunda lizis saptanml:;;tlr. Sonu<;ta44 ad et
embriyonun bu dozdaki Verapamilden etkilendigi
du:;;unulmu:;;tur. 2 ad et embriyoda geli:;;meolmadlgl saptanml:;;hr. 6 adet embriyo ise normal geli:;;imini
tamamlayarak 14+ stage evresine (23+ somit)
ula:;;abilmi:;;tir.
Bu bulgulann l:;;lgmda, 10 mgr/ml dozundaki
Verapamil-HCl'un, embriyolan etkiledigi, %48
embriyoda defekt olu:;;tururken ($ekil-1), %36.5
embriyoda lizis olu:;;turdugu saptanml:;;tu.
Verapamil-HCI den etkilenen embriyolar %84.6 hk
bir grubu olu:;;turmu:;;lardlr. Embriyolann sadeee
%11.5'i normal olarak gozlenmi:;;tir. Albumen verilen grup ile kar:;;lla:;;tmldlgmda, bu grupta embriyolann
Turk Noro~iriirji Dergisi 11: 111 - 116, 2001 iinlii: Orta Hat Kapa11111a Kusur/annda Ka/siyu111
~ekil1: A) Normal tum embryonun dorsal yuzden gbrunumu (X20)
B) Orta hat defekti olan bir tUm embriyonun dorsal yuzden gbriiniimii (X20, Hematoksilen-Eozin)
%5'inde orta hat defekti gozlenmi;;tir. Yine lizis
gorulen kIslmda, embriyolann sadece %5'ini
olu;;turmu;;tur. Bu gruptaki normal embriyolar, turn
embriyolann %79'unu olu;;turmu;;tur. Albumen
verilen grup ile Albumen ile birlikte Verapamil
verilen gruplar defekt olu;;turma aC;lsmdan
degerlendirildiginde arada istatistiksel anlam
saptanml;;tIr. (p=0.006) (Mann-Whitney testi ve
t-testi, Sigma Stat 1.0)
Sonuc;ta Verapamil-HCI un embriyolarda orta hat defekti olu;;turdugu ve bazl embriyolarda da lizis olu;;turdugu du;;unUlmu;;tur (Tablo 1).
TARTI~MA
Defektlerin olu;;um mekanizmasmm
anla;;llabilmesi ic;innorulasyon ile ilgili bazl konulara deginilmesi gereklidir.
Norlilasyon
Norulasyon ektoderm, mezoderm ve
endodermin olu;;tugu gastrulasyon devresinin
olaylanndan biridir. Bu devreye ait c;evre hucre
farkhla;;malanndan ve hareketlerinden
etkilenmek-tedir. NorUlasyon hem noral duzlemdeki noroepitel
hucrelerindeki degi;;ikliklerden hem de bu duzlemi
c;evreleyen hucre gruplanmn yaplsal ve konumsal
degi;;ikliklerinden etkilenmektedir (25). Noroepitel
hucreler bu devre ic;erisinde yaplsal farkhhklar
gosterirken c;ogalmaya da devam ederler (28). Bu
hareketlerin ve c;evresel faktorlerin etkisiyle
konumsal degi;;ikliklere ugrayarak hem transvers
duzlemde hem de kraniokaudal duzlemde
duzenlenirler (24,25,30). Iki farkh yondeki yerle;;im
degi;;ikliklerine etki eden faktorler de farkhdlr.
Noral duzlemin kapanmasl ic;in gerekli ilk
a;;ama katlanma a;;amasldlr. Bu slrada hucrelerin
Tablo1: Verapamil-HCl verilen ve verilmeyen gruplarm sonuc;lanmn gosterimi. Yontem Geli;;meKonsantrasyonEmbriyoNormalMiktarLizisVerilenOrta hat
saVlSl , defekti azhih In vitro 19 Albumen2151 1/111rnl kultur 52 Albumen+26191/1025"1rnl Verapamil (lOf!gr/rnl)
TlIrk Noro~irllrji Dergisi 11: 111 - 116, 2001
bazal yiizlerinde kahnla~ma, <;aplannda azalma ve
uzunluklannda artma gibi degi~ik1ikler ortaya <;lkar
(2,25,29,33). Gene bu a~amada hiicreler, gerekli
konum degi~ikliklerini yaparlar. Katlanmada
noropeitelial hiicrelerin kendilerine ait degi~iklikler ve etkile~imleri onemli oldugu gibi <;evreektoderm, ekstraselliiler matriks, notokord gibi dl~ faktorler de
gereklidir. Ozellikle mente~e yerleri olarak
nitelendirilen yerlerde bu diizenlemeler ve
etkile~imler daha da belirgin haldedir. C;:evre
ekstraselliiler matriks de hem hidrostatik i<;erik
olarak, hem de hiicre etkile~imlerine katkI ile
katlanma ve oluklanmaya etki eder. Katlanma ve
oluklanmadan soma kar~l kar~lya gelen hiicrelerin
birbirlerini tamYlp yapl~masl ile kapanma olu~ur. Bu
olay hiicre yiizeyindeki glikokonjugatlar ile
diizenlenir(33).
A vianlardaki noriilasyon da diger canhlara
benzer ~ekilde iki devrede incelenebilir. Primer
noriilasyon devresinde beyinin tamaml ve spinal
kordun iist lumbosakral seviyelerine kadar, noral
yapllar olu~ur. Kaudal noroporun kapanmasl ile e~ zamanh olarak sekonder noriilasyon ortaya <;lkar.Bu devrede de spinal kordun en u<; klslmlan olu~ur.
Kuyruk tomurcugu ile ilgili noroepitel hiicre
grubunun ortaya <;lkmasl ve kanal olu~turacak
~ekilde yapl degi~tirmesi bu devrede goriilen
olaylardlr.
C;:al1~mamlzda avian embriyolan, 30 saat
civannda yumurtadan <;lkanlml~ ve somitleri
saYllml~tu. Somit sayllan 4-8 somit arasmda
degi~mi~tir. Bu evrede daha fazla sapda somit
saplmaml~tlr. Bu nedenle embriyolann daha
kapanma oncesi evrede olduklan desteklenmi~tir.
Oaha soma 24 saat siiren kiiltiirleri ile noriilasyon
a~amalanndan kapanma a~amasmm tamamlanml~
olmasl gereken zamana kadar beklenmi~ ve
daha sonra somitleri sayllml~tu. Bu evrede
sayllan en az somit 22 dir. Embriyolarda somit
sayllannda artl~, geli~me a~amalanna devam
ettiklerini gostermi~tir. Bu embriyolar daha soma
mikroskop altmda incelendiklerinde orta
hatta kapanmaya ait defektlerin oldugu
gosterilmi~tir.
Kalsiyum ve noriilasyon ili~kisi
Noral katlantl olu~umunda etkili olan dl~
mente~e noktalan <;evresinde yerle~mi~ ve lateral
yiizey ektodermine bagl1 hiicrelerin yaplsal
degi~ikliginde etkili olan hiicre apikal klsmmm
kalsiyuma bagh olarak daralmasl, kontraktil i~lemler ile birlikte olu~maktadlr (9).
UI1I11: Orta Hat Kapa1l111a Kusurlarlllda KalsiYlIlIl
Bu kontraksiyon olu~umunda, kasiyuma bagh olarak sitoplazmik aktin ve myosin etkilidir. Bu etki
kalmodulin ile d iizenlenir (13,16). Aktinin
polimerizasyonu i<;inde kalsiyumun gerekli oldugu
iddia edilmektedir (20). Kalsiyum agonistleri ile
uyanlan kalsiyumun hiicreye giri~i ile mente~e
noktalarmda elevasyon ve katlanma oldugu
gas terilmi~tir. Kalmod ulin inh ibi tor leri
kullamldlgmda ise katlanmanm olmamasl bu olayda
kalmodulinin diizenleyici etkisi oldugunu
dii~iindiirmii~tiir. Kalmodulin, hafif zinciri
kalsiyuma bagl1 olarak fosforile ederek
myosinATPaz aktivitesini uyarmaktadu (13).
Kaldesmonun aktine baglanmasl gibi olaylar da gene
kalsiyum/kalmodulin kompleksi ile kontrol
edilmektedir. Kapanma i~lemi hiicre i<;erisindeki
kalsiyuma degil, dl~ ortamdaki kalsiyuma gerek
duymaktadlr (7,32).
Kapanma i<;in sekonder mesajCl sisteminden
cAMP'nin gerekli oldugu Oesmond tarafmdan
gosterilmi~tir (6). Kalsiyuma bagh hiicre adhezyon molekiilleri de noral tiipiin bazal ve apikal yiiziinde daha fazla olmak iizere gosterilmi~tir (6).
Verapamil-HCl'iin noral krest hiicrelerinin
migrasyonunu engelledigi de gosterilmi~tir (6), bu
olaym belirli bir hiicre i<;i kalsiyum seviyesinde
ger<;ekle~tigi samlmaktadlr. Epandimal hiicrelerde,
i<;eriyekalsiyum giri~inin engellendigi durumlarda fiizyon olmaml~hr (6).
Bu <;al1~malardan elde edilen bulgulann
l~lgmda, hiicrenin ozellikle yaplsal elemanlanmn gorevlerinin yerine getirilebilmesi i<;inkalsiyumun
olduk<;a gerekli oldugu fikri desteklenmi~tir. Bu
etkinin engellenmesi sonucunda embriyolarda orta
hat kapanma defektleri olu~abilecegi
dii~iiniilmii~tiir.
Bizim <;ah~mamlzda da Verapamil-HCl verilen embriyolarda orta hat defekti oldugu gosterilmi~tir.
Morfolojik olarak ozellikle mente~e noktalan
seviyesinde normalde olmasl gereken ($ekil-2), tepe
bolgesinde daralma bu defektif embriyolarda
goriilmemi~tir. Bu embriyolarda bu bolgelerde
kamala~ma olmamasl ve buna bagh olarak biikiilme
ve yiikselmenin olmamasmm ($ekil-3) defektin
ortaya <;lkma nedeni olabilecegi sonucuna
vanlml~hr.
Kalsiyum hiicrede bir <;okolay i<;ingereklidir.
Bunlar arasmda hiicre farkhla~masl, yaplsal
Tiirk Noro§iriirji Dergisi 11: 111 - 116, 2001
$ekil 2: Embriyo parafin aksiyal kesitinde, kapanml~ orta hat (siyah ok) goriilmektedir (X400. Hema toksilen-Eozin).
$ekiI3: Embriyo para fin aksiyal kesitinde, orta hat kapanma defekti (siyah ok) gosterilmektedir. (X400 Hematoksilen-Eozin)
genlerin yapIlmasl sayIlabilir (4,23). Hucredeki
kalsiyum konsantrasyonu ya da kalsiyumun hucreye giri;; ;;ekli hucrenin ya;;amasl yada olumu uzerinde
etkilidir (11). Hem yiiksek konsantrasyonlar hem de
du;;uk konsantrasyonlar hucre olUmune neden
olabilir. Bizim sonw;lanmlzda, embriyolann yakla;;lk
%36 smda lizis gorUlmesinin nedeninin hucre
olUmu oldugu du;;unulmu;;tur. Masif hucre
olumunun ardmdan embriyoda lizis oldugu
samlmaktadlr.
Bundan soma yapllacak <;ah;;malarda, canh
hucre i<;ikalsiyum konsantrasyon degi;;ikliklerinin
hucre ya;;ayabilirligine, morfolojik yaplya ve dolaYlsl ile defekt olu;;umuna etkilerinin ara;;tmlmasl yerinde olacakbr.
,
Yazl~ma adresi: Dr. Agahan Unlii
Tusso Bloklan N-1 Blok No: 14 10.Cadde Emek / Ankara 06510 Tel: 312- 223 6042
533- 253 4557
E-mail: agahan@hotmail.com
Unlii: Orta Hat Knpanma Kusurlarll1da Kalsiyul1l
KAYNAKLAR
1. Bush KT, Lynch FJ,DeNittis AS, Steinberg AB, Lee HY, Nagele RG : Neural tube formation in the mouse: a morphometric and computerized three-dimensional reconstruction study of the relationship between apical constriction of neuroepithelial cells and the shape of the neuroepithelium. Anat Embryol 181: 49-58, 1990 2. Copp AJ : Neural tube defects. Trends Neurosci 16:
381-383, 1993
3. Copp AJ, Checiu I, Henson IN : Developmental basis of severe neural tube defects in the loop-tail (Lp) mutant mouse: use of microsatellite DNA markers to identify embryonic genotype. Dev Bioi 165:20-29, 1994 4. Desarmenien MG, Clendening B, Spitz er NC : In vivo
development of voltage-dependent ionic currents in embryonic Xenopus spinal neurons. J Neurosci 13: 2575-2581, 1993
5. Desmond ME: Description of the occlusion of the spinal cord lumen in early human embryos. Anat Rec 204: 89-93, 1982
6. Desmond ME, Duzy MJ, Federici BD: Second messenger regulation of occlusion of the spinal neurocoel in the chick embryo. Dev Dyn 197: 291-306, 1993
7. Desmond ME, Schoenwolf GC: Evaluation of the roles of intrinsic and extrinsic factors in occlusion of the spinal neurocoel during rapid brain enlargement in the chick embryo. J Embryol Exp Morphol 97: 25-46, 1986
8. Desmond ME, Schoenwolf GC: Timing and positioning of occlusion of the spinal neurocele in the chick embryo. J Comp Neurol 235: 479-487, 1985
9. Ferreira MC, Hilfer SR: Calcium regulation of neural fold formation: visualization of the actin cytoskeleton in living chick embryos. Dev Bioi 159: 427-440, 1993 10. Fisher M, Schoenwolf GC: The use of early chick embryos in experimental embryology and teratology: improvements in standard procedures. Teratology 27: 65-72, 1983
11. Ghosh A, Greenberg ME: Calcium signaling in neurons: molecular mechanisms and cellular consequences. Science 268(5208): 239-247, 1995 12. Hamburger V, Hamilton HL: A series of normal stages
in the development of the chick embryo. 1951. Dev Dyn 195(4): 231-272, 1992
13. Hathaway DR, Adelstein RS: Human platelet myosin light chain kinase requires the calcium-binding protein calmodulin for activity. Proc Natl Acad Sci USA 76: 1653-1657,1979
14. Lee H, Nagele RG: Neural tube closure defects caused by papaverine in explanted early chick embryos. Teratology 20: 321-331, 1979
15. Lee H, Nagele RG: Neural tube defects caused by local anesthetics in early chick embryos. Teratology 31: 119-127, 1985
16. Lee H, Nagele RG: Possible involvement of calmodulin in apical constriction of neuroepithelial cells and elevation of neural folds in the chick. Experientia 41:
Turk Noro~irurji Dergisi 11: 111 - 116, 2001
1186-1188, 1985
17. Lee H, Nagele RG: Toxic and teratologic effects of verapamil on early chick embryos: evidence for the involvement of calcium in neural tube closure. Teratology 33: 203-211, 1986
18. Lee H, Nagele RG, Pietrolungo JF:Toxic and teratologic effects of caffeine on explanted early chick embryos. Teratology 25: 19-25, 1982
19. Lee HY, Kosciuk MC, Nagele RG, Roisen FJ: Studies on the mechanisms of neurulation in the chick: possible involvement of myosin in elevation of neural folds. J Exp Zool 225: 449-457, 1983
20. Nagele RG, Bush KT, Lynch FJ, Lee HY: A morphometric and computer-assisted three-dimensional reconstruction study of neural tube formation in chick embryos. Anat Rec 231: 425-436, 1991
21. Nagele RG, Pietrolungo JF, LeeH,Roisen F: Diazepam-induced neural tube closure defects in explanted early chick embryos. Teratology 23: 343-349, 1981 22. New DAT: A new technique for the cultivation of the
chick embryo in vitro. J. Embryo!. Exp. Morpho!. 3: 326-331,1955
23. Ohbayashi K, Fukura H, Inoue HK, Komiya Y, Igarashi M: Stimulation of L-type Ca2+ channel in growth cones activates two independent signaling pathways. J Neurosci Res 51: 682-696, 1998
24. Schoenwolf GC: Cell movements driving neurulation in avian embryos. Development Suppl(2): 157-168, 1991
UI1W: Orta Hat Kapal1l11a Kusurlarlllda KalsiYll/l1
25. Schoenwolf GC: Formation and patterning of the avian neuraxis: one dozen hypotheses. Ciba Found Symp 181: 25-38, 1994
26. Schoenwolf GC, Fisher M: Analysis of the effects of Streptomyces hyaluronidase on formation of the neural tube. J Embryol Exp Morphol 73: 1-15, 1983 27. Schoenwolf GC, Folsom D, Moe A: A reexamination
of the role of microfilaments in neurulation in the chick embryo. Anat Rec 220: 87-102, 1988
28. Schoenwolf GC, Franks MV: Quantitative analyses of changes in cell shapes during bending of the avian neural plate. Dev Bioi 105: 257-272, 1984
29. Schoenwolf GC, Smith JL: Mechanisms of neurulation: traditional viewpoint and recent advances. Development 109: 243-270, 1990
30. Shimamura K, Hartigan DJ, Martinez S, Puelles L, Rubenstein JL: Longitudinal organization of the anterior neural plate and neural tube. Development 121: 3923-3933, 1995
31. Smedley MJ, Stanisstreet M: Calcium and neurulation in mammalian embryos. J Embryol Exp Morphol 89: 1-14, 1985
32. Smedley MJ, Stanisstreet M: Calcium and neurulation in mammalian embryos. n.Effects of cytoskeletal inhibitors and calcium antagonists on the neural folds of rat embryos. J Embryol Exp Morphol 93: 167-178, 1986
33. Smith JL, Schoenwolf GC: Neurulation: coming to closure. Trends Neurosci 20: 510-517, 1997
