Anadolu'da geleneksel boncuk süslemeli kadın baş aksesuarları

(1)

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI

DEKORATİF ÜRÜNLER VE ÇİÇEK EĞİTİMİ BİLİM DALI

ANADOLU’DA GELENEKSEL BONCUK SÜSLEMELİ

KADIN BAŞ AKSESUARLARI

Hülya KESKİN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman

Yrd. Doç. Dr. Emine NAS

(2)

(3)

İÇİNDEKİLER

Sayfa No

Bilimsel Etik Sayfası ... iii

Tez Kabul Formu ...iv

Önsöz ...v Özet...vi Summary... viii Simgeler Sayfası ...x Çizimler Listesi...xi Fotoğraflar Listesi...xix

Grafikler Listesi ...xxix

Şekiller Listesi ...xxxi

Tablolar Listesi ... xxxii

1. GİRİŞ ...1

1.1. Araştırmanın Tanımı, Sınırları, Amacı ve Önemi ...1

1.2. Araştırmanın Yöntemi ...1

1.3. Konu İle İlgili Kaynaklar...6

1.4. Boncuğun Tanımı Tarihçesi ve Sınıflandırılması...6

1.5. Başlığın Tanımı ve Bölümleri...11

2. KATALOG ...13

3. ANADOLU’DA GELENEKSEL BONCUK SÜSLEMELİ KADIN BAŞ AKSESUARI ÖRNEKLERİNİN ÖZELLİKLERİ ...511

3.1. Tür...511 3.2. Teknik ...512 3.3. Malzeme...519 3.4. Renk ...521 3.5. Motif Özellikleri ...521 3.6. Kompozisyon ...523

4. ANADOLU’DA GELENEKSEL BONCUK SÜSLEMELİ KADIN BAŞ AKSESUARI ÖRNEKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ...524

(4)

3.2. Teknik ...528 3.3. Malzeme...533 3.4. Renk ...539 3.5. Motif Özellikleri ...544 3.6. Kompozisyon ...549 5. SONUÇLAR ve ÖNERİLER...552 KAYNAKÇA...556 EKLER ...560 Özgeçmiş ...574

(5)

(6)

(7)

(8)

(9)

ÖNSÖZ

“Anadolu’da Geleneksel Boncuk Süslemeli Kadın Baş Aksesuarları” konusunun seçilmesinin nedeni, Anadolu’da kullanılan geleneksel başlık çeşitlerindeki zenginlik ve yöresel farklılıklardır. Araştırmacının kişisel olarak boncuğa olan ilgisi araştırma konusunun; geleneksel başlıklarda boncuk kullanımının seçilmesinde rol oynamıştır. Dolayısı ile araştırma konusu; Aksaray, Amasya, Antalya, Ardahan, Bursa, İzmir, Kastamonu, Konya, Muğla, Samsun, Tokat illerindeki boncuk aksesuarlı başlıklar ve Adana, Afyon, Balıkesir, Eskişehir, Kütahya, Mersin illerindeki boncuk oyaları olarak seçilmiş, ulaşılan örnekler incelenmiş, fotoğrafları çekilerek gözlem fişleriyle belgelendirilmiştir.

Araştırma konusunu belirlenmesinde ve araştırmanın bilimsel açıdan yönlendirilmesinde danışmanım Yrd. Doç. Dr. Emine Nas’a teşekkür ederim.

Araştırma yapılan illerdeki Kültür Turizm Müdürlüğü yetkilileri, Belediye, Halk Eğitim Merkezi çalışanlarına ve köy muhtarlarına, ürün sahipleri ve kaynak kişilere, çizim aşamasında desteğini gördüğüm Dilek Tezcan ile Derya Uzun’a ve alan araştırması süresince maddi ve manevi yardımlarından dolayı aileme teşekkür ederim.

(10)

(11)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı Hülya KESKİN Numarası :074239011002 Ana Bilim /

Bilim Dalı El sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı / Dekoratif Ürünler ve Çiçek Eğitimi Bilim Dalı

Ö

ğrencinin

Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Emine NAS

Tezin Adı Anadolu’ da Geleneksel Boncuk Süslemeli Kadın Baş Aksesuarları

ÖZET

“Anadolu’ da Geleneksel Boncuk Süslemeli Kadın Baş Aksesuarları” konulu bu araştırmada; süslemesinde kum boncuk kullanılan geleneksel kadın başlıkları incelenmeye çalışılmıştır. Bu araştırma ile 11 ilin başlıklarından örnekler ve 6 ilin boncuk oyaları incelenmiştir. Bu iller; Aksaray, Amasya, Antalya, Ardahan, Bursa, İzmir, Kastamonu, Konya, Muğla, Samsun, Tokat’taki boncuk aksesuarlı başlıklar ve Adana, Afyon, Balıkesir, Eskişehir, Kütahya, Mersin’deki boncuk oyalarıdır. Araştırma 23 adet başlığı ve 186 adet boncuk oyasını içermektedir. Araştırılan ürünler iki ayrı formatta hazırlanan gözlem fişine göre, tür, teknik, malzeme, renk, motif ve kompozisyon özellikleri açısından ele alınmaya çalışılmıştır.

Giriş bölümünde konunun tanımı, önemi, amaçları, yöntemi, boncuk ve başlık hakkında bilgiler verilmiştir.

İkinci bölümü oluşturan katalog kısmında 209 adet ürün incelenmiştir. Bu bölümde incelenen her örnek için; bulunduğu yer, yapan kişi, yapılış tarihi, yapım ve süsleme malzemeleri, teknikleri, boyutu, rengi, motif özellikleri ve kompozisyonu içeren ayrıntılı bilgiler verilmiştir.

Üçüncü bölümde, incelenen başlıkların ve oyaların literatürde yer alan kaynaklara dayanarak tür, teknik, malzeme, renk, motif ve kompozisyon özellikleri şekillerle desteklenerek analiz edilmiştir.

Dördüncü bölümde, incelenen ürünlerden elde edilen bilgilerle değerlendirme bölümü oluşturulmuştur. Ürünlerin; tür, teknik, malzeme, renk, motif ve

(12)

kompozisyon özellikleri detaylı olarak aktarılmış, ayrıca her il için ayrı tablolar halinde açıklanmıştır.

Sonuç ve öneriler bölümünde, araştırma ile varılan sonuçlar başlıklar halinde ele alınmıştır. Anadolu’da her şeye rağmen bazı illerde geleneksel başlık kullanımının günümüzde de sürdüğü gözlenmiştir. Geleneksel başlıklar için daha detaylı incelemeler yapılması ve ürünlerin belgelendirilerek arşivlenmesi gelecek nesillere aktarılmasına yardımcı olacaktır.

(13)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Adı Soyadı Hülya KESKİN Numarası: 074239011002 Ana Bilim /

Bilim Dalı

El sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı /

Dekoratif Ürünler ve Çiçek Eğitimi Bilim Dalı

Ö

ğrencinin _Danışmanı _{Yrd. Doç. Dr. Emine NAS}

Tezin İngilizce Adı Traditional Women's Beaded Head Accessories in Anatolia

TRADITIONAL WOMEN'S BEADED HEAD ACCESSORIES IN ANATOLIA

In this research of which subject is "Traditional Women's Beaded Head Accessories in Anatolia", traditional women's headdresses in which seed beads are used as ornaments have been investigated. In this respect, headdress examples from certain 11 cities and beaded laces from certain 6 cities have been examined. These include headdresses from Aksaray, Amasya, Antalya, Ardahan, Bursa, İzmir, Kastamonu, Konya, Muğla, Samsun and Tokat, and beaded laces from Adana, Afyon, Balıkesir, Eskişehir, Kütahya, Mersin. The research contains 23 types of headdresses and 186 kinds of beaded laces. The products studied have been discussed according to two separate observation cards in terms of type, technique, material, colour, motif and composition qualities.

In the introduction part, information about the definition of the subject, its significance, goals, method, beads and headdresses was presented.

In the catalogue section forming the second part, 209 products was studied. For each example which was studied in this part, detailed information about the place where it was found, the person who studied it, the date of investigation, the materials for production and ornamentation/decoration, its techniques, its size, colour, motif qualities and composition content, were presented.

In the third part, Type, technique, material, colour, motif and composition content qualities of the products were conveyed in details.

(14)

In the forth part, an evaluation section was formed with the help of information from the products that were studied. Type, technique, material, colour, motif and composition content qualities of the products were conveyed in detail; furthermore, these were explained by separate tables for each city.

In the conclusion part, the outcomes through research were explained by titles. It was observed that women, despite everything, still wore the traditional headdresses in some cities in Anatolia.Further investigation for the traditional headdresses and archiving of the products by being certified would help transferring them to the future generations.

(15)

SİMGELER SAYFASI

Beyaz kum boncuk Renkli kum boncuk Boru boncuk Cam boncuk Pul Zincir, sık iğne Örümcek zincir Fıstık iğne İp uzatma Dolgu Karanfil Çaput(bez) Düğme Plastik halka

(16)

(17)

ÇİZİMLER LİSTESİ

Sayfa No

Çizim No: 1 Aksaray gelin başlığı genel görünümü...14

Çizim No: 2 Aksaray gelin başlığında kullanılan boncuklu yanakdöğen...17

Çizim No: 3 Amasya başlığı genel görünümü...18

Çizim No: 4 Amasya başlığında kullanılan boncuklu fes...21

Çizim No: 5 Antalya- Elmalı başlığı genel görünümü ...22

Çizim No: 6 Antalya-Elmalı başlığı yandan görünümü ...23

Çizim No: 7 Antalya Elmalı fesin terlik çizimi ...26

Çizim No: 8 Antalya Elmalı fesin alınlık çizimi ...27

Çizim No: 9 Antalya Elmalı fesin yanaklık çizimi...31

Çizim No: 11 Antalya Elmalı fesin yanaklık çizimi...35

Çizim No: 13 Antalya Elmalı fesin terlik çizimi ...37

Çizim No: 14 Ardahan-Damal kadın başlığı genel görünümü ...38

Çizim No: 15 Ardahan-Damal kadın başlığı yandan görünümü ...39

Çizim No: 16 Ardahan-Damal kadın başlığı arkadan görünümü ...40

Çizim No: 17 Ardahan Damal kadın başlığı terlik ...44

Çizim No: 18 Ardahan Damal kadın başlığı alınlık(siğil)...45

Çizim No: 19 Ardahan Damal kadın başlığı saçlık(tahta) ...47

Çizim No: 20 Ardahan Damal kadın başlığı saçaklık(baş yiğri) ...49

Çizim No: 21 Ardahan Damal kadın başlığı örtü (keten) ...50

Çizim No: 22 Ardahan-Damal çocuk başlığı genel görünümü...51

Çizim No: 23 Ardahan-Damal çocuk başlığı yandan görünümü...52

Çizim No: 24 Ardahan-Damal çocuk başlığı arkadan görünümü...53

Çizim No: 25 Ardahan Damal çocuk başlığı alınlık(siğil) ...56

Çizim No: 26 Ardahan Damal çocuk başlığı terlik...57

Çizim No: 27 Ardahan Damal çocuk başlığı yanaklık(top) ...59

Çizim No: 28 Ardahan Damal çocuk başlığı saçlık(saç ipi)...62

(18)

Çizim No: 30 Ardahan-Damal genç kız başlığı yandan görünümü...64

Çizim No: 31 Ardahan-Damal genç kız başlığı arkadan görünümü...65

Çizim No: 32 Ardahan Damal genç kız başlığı alınlık(siğil) ...68

Çizim No: 33 Ardahan Damal genç kız başlığı enselik (siğil) ...69

Çizim No: 34 Bursa kadın başlığı genel görünümü...72

Çizim No: 35 Bursa Kadın başlığı mendil ...75

Çizim No: 36 Bursa başlığı alınlık ...77

Çizim No: 37 Bursa kadın başlığından boncuklu süsleme ...80

Çizim No: 38 Bursa kadın başlığından boncuklu süsleme ...81

Çizim No: 39 Bursa Kadın başlığı mendil...84

Çizim No: 43 İzmir Naldöken Tahtacı kadın başlığı genel görünümü...98

Çizim No: 44 Kastamonu-Azdavay kadın başlığı genel görünümü ...109

Çizim No: 45 Kastamonu Azdavay başlığı...112

Çizim No: 46 Konya -Karaali kadın başlığı genel görünümü ...113

Çizim No: 47 Konya Karaali pullu gelin fesi ...117

Çizim No: 48 Muğla- Çomakdağ kadın başlığı önden görünümü...118

Çizim No: 49 Muğla- Çomakdağ kadın başlığı yandan görünümü ...119

Çizim No: 50 Muğla Çomakdağ kadın başlığı çenelik(sakındırak) ...122

Çizim No: 51 Samsun kadın başlığı genel görünümü ...123

Çizim No: 52 Tokat-Turhal kadın başlığı genel görünümü...127

Çizim No: 53 Tokat-Turhal kadın başlığı arkadan görünümü...128

Çizim No: 54 Tokat Turhal kadın başlığı çenelik (sakındırak) ...137

Çizim No: 55 Tokat Turhal kadın başlığı saçlık (saç ipi)...138

Çizim No: 57 Adana boncuk oyası ...140

(19)

Çizim No: 92 Afyon boncuk oyası ...210

(20)

Çizim No: 101Afyon boncuk oyası ...228

Çizim No: 119 Balıkesir boncuk oyası ...264

(21)

Çizim No: 153 Eskişehir boncuk oyası...332

(22)

Çizim No: 159 Eskişehir boncuk oyası...344 Çizim No: 160 Eskişehir boncuk oyası...346 Çizim No: 161 Eskişehir boncuk oyası...348 Çizim No: 162 Eskişehir boncuk oyası...350 Çizim No: 163 Eskişehir boncuk oyası...352 Çizim No: 164 Eskişehir boncuk oyası...354 Çizim No: 165 Eskişehir boncuk oyası...356 Çizim No: 166 Eskişehir boncuk oyası...358 Çizim No: 167 Eskişehir boncuk oyası...360 Çizim No: 168 Eskişehir boncuk oyası...362 Çizim No: 169 Eskişehir boncuk oyası...364 Çizim No: 170 Eskişehir boncuk oyası...366 Çizim No: 171 Eskişehir boncuk oyası...368 Çizim No: 172 Eskişehir boncuk oyası...370 Çizim No: 173 Eskişehir boncuk oyası...372 Çizim No: 174 Eskişehir boncuk oyası...374 Çizim No: 175 Eskişehir boncuk oyası...376 Çizim No: 176 Eskişehir boncuk oyası...378 Çizim No: 177 Eskişehir boncuk oyası...380 Çizim No: 178 Eskişehir boncuk oyası...382 Çizim No: 179 Eskişehir boncuk oyası...384 Çizim No: 180 Eskişehir boncuk oyası...386 Çizim No: 181 Eskişehir boncuk oyası...388 Çizim No: 182 Eskişehir boncuk oyası...390 Çizim No: 183 Eskişehir boncuk oyası...392 Çizim No: 184 Eskişehir boncuk oyası...394 Çizim No: 185 Eskişehir boncuk oyası...396 Çizim No: 186 Eskişehir boncuk oyası...398 Çizim No: 187 Eskişehir boncuk oyası...400 Çizim No: 188 Eskişehir boncuk oyası...402 Çizim No: 189 Eskişehir boncuk oyası...404 Çizim No: 190 Eskişehir boncuk oyası...406

(23)

Çizim No: 191 Eskişehir boncuk oyası...408 Çizim No: 192 Eskişehir boncuk oyası...410 Çizim No: 193 Eskişehir boncuk oyası...412 Çizim No: 194 Eskişehir boncuk oyası...414 Çizim No: 195 Eskişehir boncuk oyası...416 Çizim No: 196 Eskişehir boncuk oyası...418 Çizim No: 197 Eskişehir boncuk oyası...420 Çizim No: 198 Eskişehir boncuk oyası...422 Çizim No: 199 Eskişehir boncuk oyası...424 Çizim No: 200 Eskişehir boncuk oyası...426 Çizim No: 201 Eskişehir boncuk oyası...428 Çizim No: 202 Kütahya boncuk oyası...430 Çizim No: 203 Kütahya boncuk oyası...432 Çizim No: 204 Kütahya boncuk oyası...434 Çizim No: 205 Kütahya boncuk oyası...436 Çizim No: 206 Kütahya boncuk oyası...438 Çizim No: 207 Kütahya boncuk oyası...440 Çizim No: 209 Kütahya boncuk oyası...442 Çizim No: 210 Kütahya boncuk oyası...444 Çizim No: 211 Kütahya boncuk oyası...446 Çizim No: 212 Kütahya boncuk oyası...448 Çizim No: 213 Kütahya boncuk oyası...450 Çizim No: 214 Kütahya boncuk oyası...452 Çizim No: 215 Kütahya boncuk oyası...454 Çizim No: 216 Kütahya boncuk oyası...456 Çizim No: 217 Kütahya boncuk oyası...458 Çizim No: 218 Kütahya boncuk oyası...460 Çizim No: 219 Kütahya boncuk oyası...462 Çizim No: 220 Kütahya boncuk oyası...464 Çizim No: 221 Kütahya boncuk oyası...466 Çizim No: 222 Kütahya boncuk oyası...468 Çizim No: 223 Kütahya boncuk oyası...470

(24)

Çizim No: 224 Kütahya boncuk oyası...472 Çizim No: 225 Kütahya boncuk oyası...474 Çizim No: 226 Kütahya boncuk oyası...476 Çizim No: 227 Kütahya boncuk oyası...478 Çizim No: 228 Kütahya boncuk oyası...480 Çizim No: 229 Kütahya boncuk oyası...482 Çizim No: 230 Kütahya boncuk oyası...484 Çizim No:231 Mersin boncuk oyası ...486 Çizim No:232 Mersin boncuk oyası ...488 Çizim No:233 Mersin boncuk oyası ...490 Çizim No:234 Mersin boncuk oyası ...492 Çizim No:235 Mersin boncuk oyası ...494 Çizim No:236 Mersin boncuk oyası ...496 Çizim No:237 Mersin boncuk oyası ...498 Çizim No:238 Mersin boncuk oyası ...500 Çizim No:239 Mersin boncuk oyası ...502 Çizim No:240 Mersin boncuk oyası ...504 Çizim No:241 Mersin boncuk oyası ...506 Çizim No:242 Mersin boncuk oyası ...508 Çizim No:243 Mersin boncuk oyası ...510 Çizim No:244 Mersin boncuk oyası ...512 Çizim No:245 Mersin boncuk oyası ...514 Çizim No:246 Mersin boncuk oyası ...516 Çizim No:247 Mersin boncuk oyası ...518 Çizim No:248 Mersin boncuk oyası ...520 Çizim No:249 Mersin boncuk oyası ...522 Çizim No:250 Mersin boncuk oyası ...524 Çizim No:251 Mersin boncuk oyası ...526 Çizim No:252 Mersin boncuk oyası ...528 Çizim No:253 Mersin boncuk oyası ...530

(25)

FOTOĞRAFLAR LİSTESİ

Sayfa No

Fotoğraf No: 1 Cam çubuk kesme makinesi...8 Fotoğraf No: 2 Boncuk taşlama makinesi...9 Fotoğraf No: 3 Aksaray Güzelyurt yanakdöğen (Örnek No:1) ...16 Fotoğraf No: 4 Amasya gelin fesi genel görünümü (Örnek No:2) ...20 Fotoğraf No: 5 Antalya Elmalı gelin fesi genel görünümü (Örnek No:3)...25 Fotoğraf No: 6 Antalya Elmalı gelin fesi detay görünümü ...26 Fotoğraf No: 7 Antalya Elmalı gelin fesi alınlık detay görünümü ...27 Fotoğraf No: 8 Antalya Elmalı gelin fesi yandan görünümü...28 Fotoğraf No: 9 Antalya Elmalı gelin fesi genel görünümü (Örnek No:4)...30 Fotoğraf No: 10 Antalya Elmalı gelin fesi yanakdöğen detay görünümü ...31 Fotoğraf No: 11 Antalya Elmalı gelin fesi alınlık detay görünümü ...32 Fotoğraf No: 12 Antalya Elmalı gelin fesi genel görünümü (Örnek No:5)...34 Fotoğraf No: 13 Antalya Elmalı gelin fesi yanakdöğen görünümü...35 Fotoğraf No: 14 Antalya Elmalı gelin fesi alınlık detay görünümü ...36 Fotoğraf No: 15 Antalya Elmalı gelin fesi detay görünümü ...37 Fotoğraf No: 16 Ardahan Damal kadın kıyafeti önden ve arkadan görünümü ...43 Fotoğraf No: 17 Ardahan Damal kadın başlığı önden ve arkadan genel

görünümü (Örnek No:6) ...43 Fotoğraf No: 18 Ardahan Damal kadın başlığı terlik detay görünümü ...44 Fotoğraf No: 19 Ardahan Damal kadın başlığı alınlık(siğil) detay görünümü...45 Fotoğraf No: 20 Ardahan Damal kadın başlığı saçlık(tahta) genel görünümü...46 Fotoğraf No: 21 Ardahan Damal kadın başlığı saçlık(tahta) detay görünümü...47 Fotoğraf No: 22 Ardahan Damal kadın başlığı saçaklık(baş yiğri) genel

Görünümü ...48 Fotoğraf No: 23 Ardahan Damal kadın başlığı örtü (keten) genel görünümü...49 Fotoğraf No: 24 Ardahan Damal kadın başlığı örtü (keten) detay görünümü...50 Fotoğraf No: 25 Ardahan Damal çocuk başlığı önden ve arkadan genel

görünümü (Örnek No:7) ...55 Fotoğraf No: 26 Ardahan Damal çocuk başlığı alınlık(siğil) detay görünümü ...56

(26)

Fotoğraf No: 27 Ardahan Damal çocuk başlığı terlik detay görünümü ...57 Fotoğraf No: 28 Ardahan Damal çocuk başlığı çenelik(sahandırık) detay

Görünümü ...58 Fotoğraf No: 29 Ardahan Damal çocuk başlığı yanaklık(top) detay görünümü ...59 Fotoğraf No: 30 Ardahan Damal çocuk başlığı tepelik ve top atkısı detay

Görünümü ...60 Fotoğraf No: 31 Ardahan Damal çocuk başlığı saçlık(saç ipi) genel görünümü...61 Fotoğraf No: 32 Ardahan Damal çocuk başlığı saçlık(saç ipi) detay görünümü...62 Fotoğraf No: 33 Ardahan Damal genç kız başlığı önden ve arkadan genel

görünümü (Örnek No:8) ...67 Fotoğraf No: 34 Ardahan Damal genç kız başlığı alınlık(siğil) detay görünümü ...68 Fotoğraf No: 35 Ardahan Damal genç kız başlığı enselik(siğil) detay görünümü ...69 Fotoğraf No:36Ardahan Damal genç kız başlığı tepelik ve top atkısı detay

Görünümü ...70 Fotoğraf No: 37 Ardahan Damal genç kız başlığı yanaklık(top), çenelik

(sahandırık) ve örtü detay görünümü...71 Fotoğraf No: 38 Bursa başlığı genel görünümü (Türk-İslam Eserleri

Müzesi) ...72 Fotoğraf No: 39 Bursa başlığı genel görünümü(Örnek No:9)...74 Fotoğraf No: 40 Bursa başlığı fes detay görünümü...75 Fotoğraf No: 41 Bursa başlığı fes detay görünümü...76 Fotoğraf No: 42 Bursa başlığı fes detay görünümü...76 Fotoğraf No: 43 Bursa başlığı alınlık detay görünümü ...77 Fotoğraf No: 44 Bursa başlığı fes genel görünümü (Örnek No:10) ...79 Fotoğraf No: 45 Bursa başlığı fes detay görünümü...80 Fotoğraf No: 46 Bursa başlığı fes detay görünümü...81 Fotoğraf No: 47 Bursa başlığı fes genel görünümü(Örnek No:11) ...83 Fotoğraf No: 48 Bursa başlığı fes detay görünümü...84 Fotoğraf No: 49 Bursa başlığı fes detay görünümü...85 Fotoğraf No: 50 Bursa başlığı alınlık detay görünümü ...85 Fotoğraf No: 51 Bursa başlığı fes genel görünümü (Örnek No:12) ...87 Fotoğraf No: 52 Bursa başlığı fes detay görünümü...88

(27)

Fotoğraf No: 53 Bursa başlığı fes detay görünümü...89 Fotoğraf No: 54 Bursa başlığı alınlık detay görünümü ...89 Fotoğraf No: 55 Bursa başlığı fes genel görünümü (Örnek No:13) ...91 Fotoğraf No: 56 Bursa başlığı fes detay görünümü...92 Fotoğraf No: 57 Bursa başlığı fes detay görünümü...93 Fotoğraf No: 58 Bursa başlığı alınlık detay görünümü ...94 Fotoğraf No: 59 Bursa başlığı fes genel görünümü (Örnek No:14) ...96 Fotoğraf No: 60 Bursa başlığı fes detay görünümü...97 Fotoğraf No: 61 Bursa başlığı alınlık detay görünümü ...97 Fotoğraf No: 62 Bursa başlığı fes detay görünümü...96 Fotoğraf No: 63 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı genel görünümü

(Örnek No:15)...100 Fotoğraf No: 64 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı fesin detay görünümü...101 Fotoğraf No: 65 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı örtü(keten)genel görünümü...102 Fotoğraf No: 66 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı örtü(keten)detay görünümü...102 Fotoğraf No: 67 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı örtü(keten kulağı)genel

Görünümü ...102 Fotoğraf No: 68 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı genel görünümü

(Örnek No:16)...104 Fotoğraf No: 69 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı fesin detay görünümü...105 Fotoğraf No: 70 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı örtü(keten kulağı)detay

Görünümü ...105 Fotoğraf No: 71 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı örtü(şeer)genel görünümü ...106 Fotoğraf No: 72 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı örtü(şeer)detay görünümü ...106 Fotoğraf No: 73 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı örtü(şeer)genel görünümü ...107 Fotoğraf No:74 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı örtü(şeer)detay görünümü ...107 Fotoğraf No: 75 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı örtü(şeer)genel görünümü ...108 Fotoğraf No: 76 İzmir Naldöken Tahtacı başlığı örtü(şeer)detay görünümü ...108 Fotoğraf No: 77 Kastamonu Azdavay kadın başlığı genel görünümü (Kültür

Bakanlığı Arşivi)...111 Fotoğraf No: 78 Kastamonu Azdavay başlığı genel görünümü

(28)

Fotoğraf No: 79 Kastamonu Azdavay başlığı detay görünümü ...112 Fotoğraf No: 80 Konya Karaali Gelin başlığı genel görünümü

(Kültür Bakanlığı Arşivi)...115 Fotoğraf No: 81 Konya Karaali Gelin başlığı genel görünümü...116 Fotoğraf No: 82 Konya Karaali Gelin başlığı detay görünümü...116 Fotoğraf No: 83 Muğla Çomakdağ kadın başlığı genel görünümü

(Şiir Dürüst Arşivi) ...121 Fotoğraf No: 84 Muğla Çomakdağ kadın başlığı çenelik(sakındırak)

detay görünümü (Örnek No:19) (Şiir Dürüst Arşivi) ...122 Fotoğraf No: 85 Samsun kadın başlığı genel görünümü

(Kültür Bakanlığı Arşivi)...125 Fotoğraf No: 86 Samsun kadın başlığı genel görünümü (Örnek No:20)1...125 Fotoğraf No: 87 Samsun kadın başlığı detay görünümü ...126 Fotoğraf No: 88 Tokat Turhal kadın kıyafeti genel görünümü ...130 Fotoğraf No: 89 Tokat Turhal kadın başlığı genel görünümü (Örnek No:21) ...131 Fotoğraf No: 90 Tokat Turhal kadın başlığı genel görünümü (Örnek No:22) ...133 Fotoğraf No: 91 Tokat Turhal kadın başlığı çenelik (sakındırak) detay

Görünümü ...134 Fotoğraf No: 92 Tokat Turhal kadın başlığı genel görünümü (Örnek No:23) ...136 Fotoğraf No: 93 Tokat Turhal kadın başlığı çenelik (sakındırak) detay

Görünümü ...137 Fotoğraf No: 94 Tokat Turhal kadın başlığı saçlık (saç ipi) genel görünümü...138 Fotoğraf No: 95 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:24)...139 Fotoğraf No: 96 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:25)...141 Fotoğraf No: 97 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:26)...143 Fotoğraf No: 98 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:27)...145 Fotoğraf No: 99 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:28)...147 Fotoğraf No: 100 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:29)...149 Fotoğraf No: 101 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:30)...151 Fotoğraf No: 102 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:31)...153 Fotoğraf No: 103 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:32)...155 Fotoğraf No: 104 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:33)...157

(29)

Fotoğraf No: 105 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:34)...159 Fotoğraf No: 106 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:35)...161 Fotoğraf No: 107 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:36)...163 Fotoğraf No: 108 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:37)...165 Fotoğraf No: 109 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:38)...167 Fotoğraf No: 110 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:39)...169 Fotoğraf No: 111 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:40)...171 Fotoğraf No: 112 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:41)...173 Fotoğraf No: 113 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:42)...175 Fotoğraf No: 114 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:43)...177 Fotoğraf No: 115 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:44)...179 Fotoğraf No: 116 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:45)...181 Fotoğraf No: 117 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:46)...183 Fotoğraf No: 118 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:47)...185 Fotoğraf No: 119 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:48)...187 Fotoğraf No: 120 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:49)...189 Fotoğraf No: 121 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:50)...191 Fotoğraf No: 122 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:51)...193 Fotoğraf No: 123 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:52)...195 Fotoğraf No: 124 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:53)...197 Fotoğraf No: 125 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:54)...199 Fotoğraf No: 126 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:55)...201 Fotoğraf No: 127 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:56)...203 Fotoğraf No: 128 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:57)...205 Fotoğraf No: 129 Adana Boncuk Oyası (Örnek No:58)...207 Fotoğraf No: 130 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:59) ...209 Fotoğraf No: 131 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:60) ...211 Fotoğraf No: 132 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:61) ...213 Fotoğraf No: 133 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:62) ...215 Fotoğraf No: 134 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:63) ...217 Fotoğraf No: 135 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:64) ...219 Fotoğraf No: 136 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:65) ...221

(30)

Fotoğraf No: 137 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:66) ...223 Fotoğraf No: 138 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:67) ...225 Fotoğraf No: 139 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:68) ...227 Fotoğraf No: 140 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:69) ...229 Fotoğraf No: 141 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:70) ...231 Fotoğraf No: 142 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:71) ...233 Fotoğraf No: 143 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:72) ...235 Fotoğraf No: 144 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:73) ...237 Fotoğraf No: 145 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:74) ...239 Fotoğraf No: 146 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:75) ...241 Fotoğraf No: 147 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:76) ...243 Fotoğraf No: 148 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:77) ...245 Fotoğraf No: 149 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:78) ...247 Fotoğraf No: 150 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:79) ...249 Fotoğraf No: 151 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:80) ...251 Fotoğraf No: 152 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:81) ...253 Fotoğraf No: 153 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:82) ...255 Fotoğraf No: 154 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:83) ...257 Fotoğraf No: 155 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:84) ...259 Fotoğraf No: 156 Afyon Boncuk Oyası (Örnek No:85) ...261 Fotoğraf No: 157 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:86)...263 Fotoğraf No: 158 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:87)...265 Fotoğraf No: 159 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:88)...267 Fotoğraf No: 160 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:89)...269 Fotoğraf No: 161 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:90)...271 Fotoğraf No: 162 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:91)...273 Fotoğraf No: 163 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:92)...275 Fotoğraf No: 164 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:93)...277 Fotoğraf No: 165 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:94)...279 Fotoğraf No: 166 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:95)...281 Fotoğraf No: 167 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:96)...283 Fotoğraf No: 168 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:97)...285

(31)

Fotoğraf No: 169 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:98)...287 Fotoğraf No: 170 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:99)...289 Fotoğraf No: 171 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:100)...291 Fotoğraf No: 172 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:101)...293 Fotoğraf No: 173 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:102)...295 Fotoğraf No: 174 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:103)...297 Fotoğraf No: 175 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:104)...299 Fotoğraf No: 176 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:105)...301 Fotoğraf No: 177 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:106)...303 Fotoğraf No: 178 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:107)...305 Fotoğraf No: 179 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:108)...307 Fotoğraf No: 180 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:109)...309 Fotoğraf No: 181 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:110)...311 Fotoğraf No: 182 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:111)...313 Fotoğraf No: 183 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:112)...315 Fotoğraf No: 184 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:113)...317 Fotoğraf No: 185 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:114)...319 Fotoğraf No: 186 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:115)...321 Fotoğraf No: 187 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:116)...323 Fotoğraf No: 188 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:117)...325 Fotoğraf No: 189 Balıkesir Boncuk Oyası (Örnek No:118)...327 Fotoğraf No: 190 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:119) ...329 Fotoğraf No: 191 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:120) ...331 Fotoğraf No: 192 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:121) ...333 Fotoğraf No: 193 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:122) ...335 Fotoğraf No: 194 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:123) ...337 Fotoğraf No: 195 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:124) ...339 Fotoğraf No: 196 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:125) ...341 Fotoğraf No: 197 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:126) ...343 Fotoğraf No: 198 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:127) ...345 Fotoğraf No: 199 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:128) ...347 Fotoğraf No: 200 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:129) ...349

(32)

Fotoğraf No: 201 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:130) ...351 Fotoğraf No: 202 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:131) ...353 Fotoğraf No: 203 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:132) ...355 Fotoğraf No: 204 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:133) ...357 Fotoğraf No: 205 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:134) ...359 Fotoğraf No: 206 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:135) ...361 Fotoğraf No: 207 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:136) ...363 Fotoğraf No: 208 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:137) ...365 Fotoğraf No: 209 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:138) ...367 Fotoğraf No: 210 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:139) ...369 Fotoğraf No: 211 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:140) ...371 Fotoğraf No: 212 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:141) ...373 Fotoğraf No: 213 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:142) ...375 Fotoğraf No: 214 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:143) ...377 Fotoğraf No: 215 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:144) ...379 Fotoğraf No: 216 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:145) ...381 Fotoğraf No: 217 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:146) ...383 Fotoğraf No: 218 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:147) ...385 Fotoğraf No: 219 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:148) ...387 Fotoğraf No: 220 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:149) ...389 Fotoğraf No: 221 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:150) ...391 Fotoğraf No: 222 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:151) ...393 Fotoğraf No: 223 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:152) ...395 Fotoğraf No: 224 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:153) ...397 Fotoğraf No: 225 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:154) ...399 Fotoğraf No: 226 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:155) ...401 Fotoğraf No: 227 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:156) ...403 Fotoğraf No: 228 Eskişehir Boncuk Oyası (Örnek No:157) ...405 Fotoğraf No: 229 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:158)...407 Fotoğraf No: 230 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:159) ...409 Fotoğraf No: 231 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:160)...411 Fotoğraf No: 232 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:161)...413

(33)

Fotoğraf No: 233 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:162)...415 Fotoğraf No: 234 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:163)...417 Fotoğraf No: 235 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:164)...419 Fotoğraf No: 236 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:165)...421 Fotoğraf No: 237 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:166)...423 Fotoğraf No: 238 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:167)...425 Fotoğraf No: 239 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:168)...427 Fotoğraf No: 240 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:169)...429 Fotoğraf No: 241 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:170)...431 Fotoğraf No: 242 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:171)...433 Fotoğraf No: 243 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:172)...435 Fotoğraf No: 244 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:173)...437 Fotoğraf No: 245 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:174)...439 Fotoğraf No: 246 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:175)...441 Fotoğraf No: 247 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:176)...443 Fotoğraf No: 248 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:177)...445 Fotoğraf No: 249 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:178)...447 Fotoğraf No: 250 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:179)...449 Fotoğraf No: 251 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:180)...451 Fotoğraf No: 252 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:181)...453 Fotoğraf No: 253 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:182)...455 Fotoğraf No: 254 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:183)...457 Fotoğraf No: 255 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:184)...459 Fotoğraf No: 256 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:185)...461 Fotoğraf No: 257 Kütahya Boncuk Oyası (Örnek No:186)...463 Fotoğraf No: 258 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:187)...465 Fotoğraf No: 259 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:188)...467 Fotoğraf No: 260 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:189)...469 Fotoğraf No: 261 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:190)...471 Fotoğraf No: 262 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:191)...473 Fotoğraf No: 263 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:192)...475 Fotoğraf No: 264 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:193)...477

(34)

Fotoğraf No: 265 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:194)...479 Fotoğraf No: 266 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:195)...481 Fotoğraf No: 267 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:196)...483 Fotoğraf No: 268 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:197)...485 Fotoğraf No: 269 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:198)...487 Fotoğraf No: 270 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:199)...489 Fotoğraf No: 271 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:200)...491 Fotoğraf No: 272 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:201)...493 Fotoğraf No: 273 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:202)...495 Fotoğraf No: 274 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:203)...497 Fotoğraf No: 275 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:204)...499 Fotoğraf No: 276 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:205)...501 Fotoğraf No: 277 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:206)...503 Fotoğraf No: 278 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:207)...505 Fotoğraf No: 279 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:208)...507 Fotoğraf No: 280 Mersin Boncuk Oyası (Örnek No:209) ...509

(35)

GRAFİKLER LİSTESİ

Sayfa No

Grafik No: 1 Boncuk süslemeli kadın başlıklarında türler ...524 Grafik No: 2-a Adana boncuk oyalarında türler ...525 Grafik No: 2-b Afyon boncuk oyalarında türler ...525 Grafik No: 2-c Balıkesir boncuk oyalarında türler ...526 Grafik No: 2-d Eskişehir boncuk oyalarında türler ...527 Grafik No: 2-e Kütahya boncuk oyalarında türler ...527 Grafik No: 2-f Mersin boncuk oyalarında türler...528 Grafik No: 3 Boncuk süslemeli kadın başlıklarında kullanılan teknikler...529 Grafik No: 4-a Adana boncuk oyalarında kullanılan teknikler...529 Grafik No: 4-b Afyon boncuk oyalarında kullanılan teknikler...530 Grafik No: 4-c Balıkesir boncuk oyalarında kullanılan teknikler...531 Grafik No: 4-d Eskişehir boncuk oyalarında kullanılan teknikler...531 Grafik No: 4-e Kütahya boncuk oyalarında kullanılan teknikler ...532 Grafik No: 4-f Mersin boncuk oyalarında kullanılan teknikler ...533 Grafik No: 5 Boncuk süslemeli kadın başlıklarında kullanılan malzemeler ...534 Grafik No: 6-a Adana boncuk oyalarında kullanılan malzemeler ...535 Grafik No: 6-b Afyon boncuk oyalarında kullanılan malzemeler ...535 Grafik No: 6-c Balıkesir boncuk oyalarında kullanılan malzemeler ...536 Grafik No: 6-d Eskişehir boncuk oyalarında kullanılan malzemeler ...537 Grafik No: 6-e Kütahya boncuk oyalarında kullanılan malzemeler ...538 Grafik No: 6-f Mersin boncuk oyalarında kullanılan malzemeler...538 Grafik No: 7 Boncuk süslemeli kadın başlıklarında kullanılan renkler...539 Grafik No: 8-a Adana boncuk oyalarında kullanılan renkler ...540 Grafik No: 8-b Afyon boncuk oyalarında kullanılan renkler ...541 Grafik No: 8-c Balıkesir boncuk oyalarında kullanılan renkler ...542 Grafik No: 8-d Eskişehir boncuk oyalarında kullanılan renkler...542 Grafik No: 8-e Kütahya boncuk oyalarında kullanılan renkler ...543 Grafik No: 8-f Mersin boncuk oyalarında kullanılan renkler ...544 Grafik No: 9 Boncuk süslemeli kadın başlıklarında kullanılan motif özellikleri ...545

(36)

Grafik No: 10-a Adana boncuk oyalarında kullanılan motif özellikleri...545 Grafik No: 10-b Afyon boncuk oyalarında kullanılan motif özellikleri...546 Grafik No: 10-c Balıkesir boncuk oyalarında kullanılan motif özellikleri...547 Grafik No: 10-d Eskişehir boncuk oyalarında kullanılan motif özellikleri ...547 Grafik No: 10-e Kütahya boncuk oyalarında kullanılan motif özellikleri...548 Grafik No: 10-f Mersin boncuk oyalarında kullanılan motif özellikleri ...548 Grafik No: 11-a Adana boncuk oyalarında kullanılan kompozisyon ...549 Grafik No: 11-b Afyon boncuk oyalarında kullanılan kompozisyon ...550 Grafik No: 11-c Balıkesir boncuk oyalarında kullanılan kompozisyon ...550 Grafik No: 11-d Eskişehir boncuk oyalarında kullanılan kompozisyon...551 Grafik No: 11-e Kütahya boncuk oyalarında kullanılan kompozisyon ...551 Grafik No: 11-f Mersin boncuk oyalarında kullanılan kompozisyon...551

(37)

ŞEKİLLER LİSTESİ

Sayfa No

Şekil No: 1 Tek boncuk dikme tekniği ...513 Şekil No: 2 Pulu boncukla dikme tekniği ...513 Şekil No: 3 Makine dikişi tekniğiyle boncuk dikme ...514 Şekil No: 4 Blonya iğnesi tekniğiyle boncuk dikme ...514 Şekil No: 5 Tek tek boncuk örme tekniği ...515 Şekil No: 6 Ağ (file) şeklinde boncuk örme tekniği...516 Şekil No: 7 Kumaşa ve zincire iğne ile boncuk oyası yapım tekniği ...516 Şekil No: 8 İğne oyası zürefa yapım tekniği ...517 Şekil No: 9 Mekik oyasının yapım aşamaları...518 Şekil No: 10 Firkete oyasının yapım aşamaları ...518

(38)

(39)

TABLOLAR LİSTESİ

Sayfa No

Tablo No: 1 Araştırma yapılan iller, ilçeler ve köyler...556 Tablo No: 2 Boncuk süslemeli kadın başlıklarında türler ...556 Tablo No: 3-a Adana boncuk oyalarında türler ...557 Tablo No: 3-b Afyon boncuk oyalarında türler ...557 Tablo No: 3-c Balıkesir boncuk oyalarında türler ...557 Tablo No: 3-d Eskişehir boncuk oyalarında türler...558 Tablo No: 3-e Kütahya boncuk oyalarında türler ...558 Tablo No: 3-f Mersin boncuk oyalarında türler...558 Tablo No: 4 Boncuk süslemeli kadın başlıklarında kullanılan teknikler...559 Tablo No: 5-a Adana boncuk oyalarında kullanılan teknikler...559 Tablo No: 5-b Afyon boncuk oyalarında kullanılan teknikler...559 Tablo No: 5-c Balıkesir boncuk oyalarında kullanılan teknikler...560 Tablo No: 5-d Eskişehir boncuk oyalarında kullanılan teknikler ...560 Tablo No: 5-e Kütahya boncuk oyalarında kullanılan teknikler...560 Tablo No: 5-f Mersin boncuk oyalarında kullanılan teknikler ...561 Tablo No: 6 Boncuk süslemeli kadın başlıklarında kullanılan malzemeler ...561 Tablo No: 7-a Adana boncuk oyalarında kullanılan malzemeler ...562 Tablo No: 7-b Afyon boncuk oyalarında kullanılan malzemeler ...562 Tablo No: 7-c Balıkesir boncuk oyalarında kullanılan malzemeler ...563 Tablo No: 7-d Eskişehir boncuk oyalarında kullanılan malzemeler...563 Tablo No: 7-e Kütahya boncuk oyalarında kullanılan malzemeler ...564 Tablo No: 7-f Mersin boncuk oyalarında kullanılan malzemeler...564 Tablo No: 8 Boncuk süslemeli kadın başlıklarında kullanılan renkler...565 Tablo No: 9-a Adana boncuk oyalarında kullanılan renkler...565 Tablo No: 9-b Afyon boncuk oyalarında kullanılan renkler...566 Tablo No: 9-c Balıkesir boncuk oyalarında kullanılan renkler...566 Tablo No: 9-d Eskişehir boncuk oyalarında kullanılan renkler...567 Tablo No: 9-e Kütahya boncuk oyalarında kullanılan renkler ...567 Tablo No: 9-f Mersin boncuk oyalarında kullanılan renkler ...568

(40)

Tablo No: 10 Boncuk süslemeli kadın başlıklarında kullanılan motif özellikleri ....568 Tablo No: 11-a Adana boncuk oyalarında kullanılan motif özellikleri ...568 Tablo No: 11-b Afyon boncuk oyalarında kullanılan motif özellikleri ...569 Tablo No: 11-c Balıkesir boncuk oyalarında kullanılan motif özellikleri ...569 Tablo No: 11-d Eskişehir boncuk oyalarında kullanılan motif özellikleri ...569 Tablo No: 11-e Kütahya boncuk oyalarında kullanılan motif özellikleri...569 Tablo No: 11-f Mersin boncuk oyalarında kullanılan motif özellikleri...570 Tablo No: 12-a Adana boncuk oyalarında kullanılan kompozisyon ...570 Tablo No: 12-b Afyon boncuk oyalarında kullanılan kompozisyon ...570 Tablo No: 12-c Balıkesir boncuk oyalarında kullanılan kompozisyon ...570 Tablo No: 12-d Eskişehir boncuk oyalarında kullanılan kompozisyon...570 Tablo No: 12-e Kütahya boncuk oyalarında kullanılan kompozisyon ...571 Tablo No: 12-f Mersin boncuk oyalarında kullanılan kompozisyon...571

(41)

1.GİRİŞ

1.1. Araştırmanın Tanımı, Sınırları, Amacı ve Önemi ;

“Anadolu’da Geleneksel Boncuk Süslemeli Kadın Baş Aksesuarları”dır. Anadolu’da başlık kullanma geleneği çok eskilere dayanmaktadır. Başlıkları süslemek amacıyla çeşitli kumaşlar, boncuklar, paralar ve çiçekler kullanılmaktadır. Başlık yapımındaki malzemeler Anadolu’nun her köşesinde illerinde, kasabalarında hatta köylerinde bile değişiklik göstermektedir. Sadece kullanılan malzemeye göre değil, kullanan kişiye göre de türleri bulunmaktadır. Kadın başlığı, gelin başlığı v.b. gibi. Geleneksel başlıklarda kullanılan fes, alınlık, tepelik, yanaklık, çenelik, enselik, örtüler ve baş bağlamada kullanılan oyalar araştırmanın konusunu oluşturmaktadır. Araştırma evreni çok geniş olması nedeniyle seçilen konu; kadın başlılarının süslemesinde kullanılan malzemeye göre sadece kum boncuk kullanılan başlık aksesuarları olarak sınırlandırılmıştır. Bu sınırlandırma sonucu araştırmanın örneklemi; Aksaray, Amasya, Antalya, Ardahan, Bursa, İzmir, Kastamonu, Konya, Muğla, Samsun, Tokat illerindeki kum boncuk aksesuarlı başlıklar ve Adana, Afyon, Balıkesir, Eskişehir, Kütahya, Mersin illerindeki boncuk oyaları olarak belirlenmiştir.

Araştırmanın amacı, Anadolu’ da geleneksel özellik taşıyan ve varlığını bugün de sürdüren kadın baş aksesuarlarının boncuklu süslemelerinde gözlenen tür, teknik, malzeme, renk, motif özellikleri ve komposizyonları gözlem fişleri ile tespit etmek ve fotoğraflarla belgelemektir. Bu araştırmayla elde edilen verilerin toplanarak el sanatları literatürüne kazandırılması, dolayısıyla Türk sanat tarihi içindeki yerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.

1.2. Araştırmanın Yöntemi

Araştırmada, öncelikli olarak konu kapsamındaki literatür tarama çalışması yapılmıştır. Yapılan literatür taramasıyla araştırmanın konusuna uygun olan iller belirlenmiştir. Araştırma yapılacak illere gidilmeden önce literatür ve internet taramasıyla İl Kültür Turizm Müdürlükleri, il ve ilçe belediyeleri ve köy muhtarlarına telefon ve mail yoluyla, bazı illerde de canlı kaynaklar aracılığıyla alınan bilgilerle ürünlere ulaşılmıştır.

(42)

Bu çalışma sonucunda 17 ilin araştırmanın örneklemini oluşturmasına karar verilmiştir. 11 ilde başlıklara ve 6 ilde de boncuk oyalarına ulaşılmıştır. Aksaray’ın Güzelyurt İlçesinde Nazik Günaydın ile görüşülmüş ve 1 adet yanaklık bulunmuştur. Amasya merkezinde bulunan Gençlik Merkezinin Müdürü Kadir Aydın aracılığıyla 1 adet fes bulunmuştur. Antalya’nın Elmalı İlçesi Halk Eğitim Merkezi Müdürü Şakir Şen’in yardımlarıyla ikisi merkezde, biri Bozhöyük Köyünde olmak üzere 3 adet başlık bulunmuştur. Ardahan’ın Damal İlçesinde Halk Eğitim Merkezi ve Damal Belediyesi aracılığıyla Hatice Dönder’e ulaşılmış kadın, genç kız ve çocuk başlıkları bulunmuştur. Bursa da Kapalı Çarşıdaki Karagöz Evi Sahibi Şinasi Çelikol’un dükkânında 6 adet başlığa ulaşılmıştır. İzmir’in Bornova İlçesi Naldöken Mahallesi Muhtarı Ali Bayram ile görüşülerek 2 adet tahtacı başlığına ulaşılmıştır. Kastamonu’nun Azdavay İlçesinde Belediyeyle görüşülerek 1 adet başlığa ulaşılmıştır. Konya’nın Beyşehir ilçesi Karaali Kasabasında Belediyeyle görüşülerek 1 adet gelin başlığına ulaşılmıştır. Muğla’nın Milas İlçesi Kızılağaç Köyü Muhtarı Yaşar Yılmaz ile görüşülmüş ancak yöredeki baş kıyafetlerinde günümüzde kum boncuk kullanılmadığı bilgisine ulaşılmıştır. Tezin içerisindeki çenelik resmine Şiir Dürüst’ün koleksiyonu ile ulaşılmıştır. Samsun İl Kültür Turizm Müdürlüğü ve Anadolu Folklor Vakfı İl Müdürlüğüyle görüşülmüş ve yöredeki geleneksel baş kıyafetlerinde boncuk kullanılmadığı ancak son yıllarda folklor kıyafetlerinde başı süslemek için boncuk kullanıldığı bilgisine ulaşılmıştır. Tokat’ın Turhal İlçesi Ağcaşar Köyü Muhtarıyla görüşülmüş ve köyde 3 adet başlığa ulaşılmıştır. Adana’nın Yüreğir İlçesinde canlı kaynaklar aracılığıyla Gülsüm Güve ve Elif Dirican’a ait toplam 35 adet boncuk oyasına ulaşılmıştır. Afyon’un Emirdağ İlçesine bağlı Bayat Kasabasında İsmihan Taşpınar ve Döndü Yurtcu’ya ait 27 adet boncuk oyasına ulaşılmıştır. Balıkesir’in Dursunbey ve Susurluk İlçelerine bağlı Veliler, Karakaya ve Sağırlar Köylerinde Naciye Atik, Rahime Balcı, Sultan Yıldız, Kerime Balcı ve Cemile Öner’e ait toplamda 33 adet boncuk oyasına ulaşılmıştır. Eskişehir’in Seyitgazi İlçesi Bardakçı Köyünde Melek Yıldırım, Şirin Özöğüt ve Seniha Özöğüt’e ait 39 adet boncuk oyasına ulaşılmıştır. Kütahya’nın merkezinde Meltem Sarı ve Simav İlçesi Dağardı Köyünden Zahide Dubacı’ya ait 29 adet boncuk oyasına ulaşılmıştır. Mersin’in Çamlıyayla İlçesinde Halk Eğitim Merkezi sayesinde Nimet Karakuş’a ait 23 adet boncuk oyasına ulaşılmıştır (Tablo No:1) .

(43)

Araştırma kapsamında 23 adet başlığa ait 62 örnek ve 186 adet boncuk oyası incelenmiştir. 23 adet başlığın ve 186 adet boncuk oyasının gözlem fişleri hazırlanmıştır. İncelenen başlıklar günümüzde yörede kullanım şekline ve türlerine göre, boncuk aksesuarlı başlıklar ve boncuk oyalı örtüler olarak iki ana gruba ayrılmıştır. Bu gruplar doğrultusunda iki farklı formatta gözlem fişi oluşturulmuştur. Aslında örtü ve oyalar başlığın alt bölümleridir. Ancak Adana, Afyon, Balıkesir, Eskişehir, Kütahya ve Mersin de sadece boncuk oyaları incelendiğinden dolayı ikinci bir grup oluşturma yoluna gidilmiştir. Gözlem fişi örnekleri başlıklar için;

Örnek No: Fotoğraf No: Çizim No: İnceleme Tarihi: Bulunduğu Yer: Adı: Kullanım Alanı: Tarihlendirme: Onarım Durumu: Bölümleri Fes: Alınlık: Çenelik: Yanaklık: Enselik: Örtü: Saçlık:

Oyalar için ise;

1.Örnek No : 2.Fotoğraf No : 3.Çizim No : 4.Ürün Sahibi :

(44)

5.Adresi : 6.İnceleme Tarihi : 7.Yapılış Tarihi : 8.Yapan Kişi : 9.Bugünkü Durumu : 10.Onarım Durumu : 11 Ayrıntılı Tanım : 1.Tür Adı : Yöredeki Adı : İşlevi : Kaynak Kişi : 2.Yapım malzemesi : 3.Yapım Tekniği : 4.Boyutları Genişlik : Uzunluk : 5.Renk : 6Süsleme Türü Bitkisel : 7.Kompozisyon : Kaynak Kişi Künyesi Adı Soyadı : Doğum Yeri ve Yılı : Öğrenim Durumu : Mesleği :

İncelenen ürünlerin süsleme özelliklerinden oluşan ayrıntılı çizimleri milimetrik kâğıda ve renkli olarak yapılmıştır. Çizimlerde kullanılan işaretler simgeler sayfasında gösterilmiştir. Başlıkların önden, yandan ve arkadan genel görünümünü gösteren renkli çizimleri yapılmış ve her ile ait başlık gözlem fişinin önünde yer almıştır. Çizimler ve fotoğraflar gözlem fişlerine yerleştirilmiştir. Gözlem fişlerindeki bilgiler yazılı kaynakların dışında, ürün sahiplerinden alınan

(45)

bilgilere göre yazılmıştır. Kaynak kişiler ve ürün sahipleri, kaynakçaya listelenerek yerleştirilmiştir.

Motiflerin boncuk oyalarına yerleştirilmesi ve düzenlenmesi kompozisyonların kendi içinde gruplandırılmasını sağlamıştır. Bu nedenle oluşturulan kompozisyon gruplarının yazılı anlatımları kalıp cümleler ile yapılmıştır. Kalıp cümleler ürünlerdeki motiflerin ürün üzerine yerleştirilme düzenine göre oluşturulmuştur.

Bir motiften oluşturulmuş kompozisyonlar, kendi içinde üçe ayrılmıştır. - bir motifin düzgün aralıklarla bağlantılı tekrar edilmesinden oluşturulmuş

kompozisyonlar

- bir motifin bağlantılı tekrar edilmesinden oluşturulmuş kompozisyonlar - bir motifin atlamalı bağlantılı tekrar edilmesinden oluşturulmuş

kompozisyonlardır.

“bir motifin düzgün aralıklarla bağlantılı tekrar edilmesinden oluşturulmuş kompozisyonlar” için örnek kalıp cümlesi şu şekildedir:

Boncuk oyasında kompozisyon……….. motifinin düzgün aralıklarla bağlantılı tekrar edilmesinden oluşmuştur.

“bir motifin bağlantılı tekrar edilmesinden oluşturulmuş kompozisyonlar” için örnek kalıp cümlesi şu şekildedir:

Boncuk oyasında kompozisyon …….. motifinin bağlantılı tekrar edilmesinden oluşmuştur.

“bir motifin atlamalı bağlantılı tekrar edilmesinden oluşturulmuş kompozisyonlar” için örnek kalıp cümlesi şu şekildedir:

Boncuk oyasında kompozisyon …….. motifinin atlamalı bağlantılı tekrar edilmesinden oluşmuştur.

Değerlendirme bölümünde, tür, teknik, malzeme, renk, motif özellikleri ve kompozisyon alt başlıklarla açıklanmıştır. Araştırma yapılan iller de alfabetik sıraya uygun başlıklarda değerlendirilmiştir. Boncuk oyalarında her il ve her konu için ayrı tablolar hazırlanmıştır. Başlıklarda ise tüm illerin yer aldığı ve her konu için ayrı tablolar hazırlanarak değerlendirilmiştir.

Sonuç bölümünde, araştırmada elde edilen bulgular sayısal olarak açıklamıştır.

(46)

1.3-Konu İle İlgili Kaynaklar

Bu araştırmanın konusu ile ilgili yazılı literatürde yeterli kaynak elde edilmiştir. Ancak araştırma konusunu sınırlandıran boncuk aksesuarların yapım teknikleri ile ilgili canlı kaynaklar dışında yeterli sayıda yazılı kaynağa ulaşılamamıştır. Ulaşılan kaynaklar sırası ile;

Özder, Lale (1999). İç Anadolu Bölgesi Geleneksel Kadın Başlıkları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Bu çalışma, İç Anadolu Bölgesinde kullanılan kadın başlıklarında görülen malzeme, renk ve teknik özellikler incelenerek, örnekler ile değerlendirilmiştir.

Yeşilyurt, Ekber (2007). Anadolu’ da Baş Bağlama. İstanbul: Ümraniye Belediyesi Yayınları.

Gazeteci ,ressam olan yazar Anadolu’daki baş bağlama şekillerini yağlı boya ile resmettiği kitabında ayrıca yöreler hakkında da bilgi vermektedir. Kitap sadece araştırılacak başlıkların belirlenmesi amacıyla kullanılmıştır.

Dubin, Lois, S.(1995). The History of Beads. Newyork

Çalışmada, M.Ö. 100.000’den günümüze kadar dünyada çeşitli bölgelerinde kullanılan boncukların tarihi anlatılmıştır.

Cales, J.,- Budwig, R.(1997).World Beads. Londra.

Bu çalışmada, dünyanın çeşitli bölgelerinde boncuk kullanımı ve bu boncuklarla yapılan ürünler anlatılmıştır..

Koçu, Reşad,E.(1967). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Ankara: Sümerbank Yayınları

Çalışmada, Türk giyim kuşamında kullanılan ürünlerin tanımları yer almaktadır.

1.4. Boncuğun Tanımı, Tarihçesi ve Sınıflandırılması:

Boncuk; en küçükleri toplu iğne başı kadar, ceviz büyüklüğünde olanları da vardır. Eşya ve esvap süslemede kullanılır. Cam habbeleri, damlaları olup ortaları bir nakış iğnesi geçecek genişlikte deliktir; bu cam parçalarının “boncukluğu” bu delik iledir ( Koçu, 1967: 41) .

Boncuk kelimesi “bead”, Aglo-Saxon kökenli, dua etmek anlamına gelen “bıdden” veya dua anlamına gelen “bede” kelimesinden türetilmiştir (Anonim, 2006:66) .

(47)

Boncuk, yüzyıllar boyu sadece bir süs eşyası olarak değil, bir sosyal statü ve dini inanç ifadesi gibi takıdan farklı işlevleri de bulunmaktadır. Boncuklar dini bilginin sembolik deposu, tedavi gücü olan bir nesne ve ayin ve dualarda gerekli düzeni ve davranış bütünlüğünü sağlayan bir düzenleyici olarak pek çok amaca hizmet etmektedir. Çoğu zaman boncuk, onları üreten ve takan insanların sosyal, ekonomik, politik ve dini hayatları hakkında bizlere azımsanmayacak kadar çok bilgi sunduğundan dolayı ait olduğu kültürü yansıtan bir ayna görevi de görmektedir.

Bulunan ilk boncuklar, insanlık tarihi kadar eskilere dayanmaktadır. İnsanın içinde bulunan süslenme arzusu ile çevrede buldukları doğal malzemelere (deniz kabukları, taş parçaları, ağaç kabukları, tohumlar, hayvan dişleri ve kemikleri) delikler açmışlar ve vücutlarını süslemişlerdir. Doğal malzemelerden yapılan boncukların MÖ 38000 yıllarında yapıldığı arkeolojik kazı çalışmalarıyla saptanmıştır ( Dubin,1995: 112) .

MÖ 4000- 3000 yılları arasında Mezopotamya, Mısır ve Hindistan da boncuklar halkı sınıflara ayırma aracı olarak kullanılmıştır. Metal aletlerin kullanılmaya başlamasıyla, akik gibi yarı değerli taşlarla boncuklar yapılmaya başlanmıştır. Altın, gümüş ve akik kullanılarak yapılmış kolyelere ilk olarak M.Ö. 2500 yıllarında UR kavmi hanedanına ait mezarlarda rastlanmıştır (Dubin,1995: 12) . Mezopotamya ve Mısır’da rahipler ve krallar kuyumculuğun gelişmesi için işçi çalıştırılmış bu sayede boncuk teknolojisi de hızla gelişmiştir.

Mısırlıların camı keşfetmesiyle beraber cam boncuk üretmeye başlamışlardır. Ürettikleri cam boncuklarla birlikte altın, gümüş gibi metalleri ve yarı değerli taşları kullanarak hazırladıkları takıları ticarette kullanmış ve tüm dünyaya ihraç etmişlerdir.

M.Ö. 100 ila M.S. 400 yılları arasında Roma İmparatorluğu Dönemi’nde boncuk evrimine hız katıp daha da gelişmiştir. Bu Dönemde Suriye, Mısır, İtalya, İsviçre, Fransa ve İngiltere’de cam boncuk üretiminin yapıldığı fabrikalar kurulduğu bilinmektedir. Boncuk işi Kraliçe I. Elizabeth döneminde İngiltere'de ve 17. yüzyılda İtalya'da bir sanat olarak gelişmiştir. Bu dönemde hemen tüm giysilerde boncuk işi süslemeler kullanılmaktadır. Boncuk işi Afrika'nın pek çok yöresinde, Amerika Yerlileri arasında ve Güney Amerika'da hâlâ yaygındır. Amerika Yerlileri'nin boncuk işleri zevkli, çarpıcı desenleriyle göz alıcıdır. Bu tür boncuk desenlerine Yerli

(48)

çadırlarında, giysilerde ve hatta atların koşum takımlarında bile rastlanır. Bu desenlerin en iyi örnekleri Apsaroka, Siu ve Karaayak Yerlileri arasında görülür. Afrika'da boncuklar başlıkları ve tozlukları, su kaplarını, önlükleri ve gerdanlıkları bezemekte kullanılır ( Dubin,1995:51) .

Dünyanın pek çok yerinde boncuklar bugün de dua ya da büyü amacıyla kullanılmaktadır. Hıristiyanlar, Budistler, Hindular ve Müslümanlar dualarının sayısını şaşırmamak için tespih kullanırlar. Birçok Ortadoğu ve Arap ülkesinde eşyaya, çocuklara ya da hayvanlara, uğursuzluklara karşı güvence olduğuna inanılan mavi boncuk takılır.

Kum boncuklar, üretilen ilk orijinal kum boncuk İtalya’da yuvarlak tüplerden yapılmış yuvarlak boncuklardır. Yıllarca boncuk üretimi İtalya’nın tekelindeydi. Çekoslovakya 18. yüzyılın sonlarında boncuk piyasasına girmiştir.

Günümüzde cam tüplere farklı şekiller verilerek farklı şekillerde kum boncuklar üretilmektedir. Piyasaya Japonya ve Çekoslovakya hâkimdir. Çek boncukları Japonya, Hindistan ve Çin’de üretilen kum boncuklara göre daha ucuzdur.

Kum boncuklar 0,5 mm ile 5 mm arasında ve daha büyük boyutlardadır. Boru boncuklarla aynı şekilde üretilir. Kum boncuk üretimi sekiz adımdan oluşur. Bu adımların her biri farklı işçi grupları ve makineler tarafından yapılır.

(49)

Öncelikle renkli cam üretmek için değişen miktarlarda cam bileşenleri (silis kumu, soda külü ve renk üretmek için çeşitli kimyasal hammaddeler) geniş bir fırında 1300 0_{C de eritilmeye bırakılır. Eritme işlemi en az 18 saat sürer. Fırında}

eritilen cam 40 m uzunlukta metal kanaldan geçirilerek bir başka makineye aktarılır. Bu arada cam biraz soğuyarak renk değiştirir. Boncuğun ortasındaki delik kanaldan geçerken aynı zamanda hava verilmesiyle oluşur. Kanaldan geçerken verilen havanın hızı ve canım çekme hızı deliğin çapını belirler. İçi boş olan cam borular uzman bir makinede belirli ölçülerde kesilir. Cam borular başka makinede daha küçük parçalar halinde kesilir ve soğutulur. Bu işlem camı sertleştirir ve renkleri sabitleştirir.

Fotoğraf No: 2 Boncuk taşlama makinesi(Cales ve Budwig, 1997:115). Kaba boncuklar, mangal kömürü ve alçı ya da külle birlikte bir silindirin içine

konur, silindir bir fırının üzerine oturtulur. Silindir ekseni etrafında dönerken içindeki boncuklar birbirine sürtünerek yuvarlaklaşır ve cilalanır. Bu arada alçı ya da kül bunların birbirine yapışmalarını önler. Sonunda boncuklar, pisliklerin temizlenmesi ve ortalarındaki deliklerin açılması için yıkanır (Cales ve Budwig, 1997:115) .

(50)

Boncuklar boyutlarına ve delik boylarına göre ayrılmak üzere testler yapılır. Ayrılan boncuklar 500 gramlık poşetlerle paketlenir veya deliklerden iplik ya da tel geçirilerek satışa sunulur.

Boncuğun Sınıflandırılması

Boncuklarda en uygun sınıflandırma hammaddesine göre yapılmaktadır. Bu durumda boncuklar; doğal ve yapay olmak üzere iki ana bölümde incelenirler.

Doğal boncuklar kendi içinde dört gruba ayrılırlar. Bunlar; taş, toprak ve kum, metal, bitki ve hayvanlardan elde edilen boncuklardır. Yapay boncukların hammaddesi ise plastik hammaddelerdir.

Sırası ile;

- Taştan yapılan boncuklar:

Taşlar yoğun el işçiliğiyle güzel parçalar üretmek için kullanılır. Yarı değerli taşlar, değerli taşlar ve doğal taşlar gibi türleri vardır. Yarı değerli taş boncuklar, yeşim türkuaz, hematit, casper, lapis v.b taşlardan birçok şekil ve boyutlarda boncuklar üretilir. Yarı değerli taş boncuklara halka takarak kolye uçları oluşturulur (Astroloji-burç kolyelerinde olduğu gibi). Değerli taş boncuklar, elmas, safir, yakut vb. değerli taş boncuklar şıklık ve zarafet nedeniyle kuyumculukta kullanılmaktadır. Adından da anlaşılacağı gibi oldukça pahalı taşlardır. Doğal taş boncuklar, dumortierite, obdidian, malahit, onyx v.b. taşlarından boncuklar mevcuttur. Oval, kare, kalp, yıldız, üçgen ve yuvarlak şekilde değişik boyutlarda bulunmaktadırlar. Bu mevcut taşlar fiyat olarak pahalıdır. Doğal taş boncuklar, tıbbi alanda, namaz ve dua boncuğu (tespih) olarak, hediye kutularında ve dekoratif giyimde kullanılır.

- Toprak ve Kumdan yapılan boncuklar:

Seramik boncuklardır ve temelinde kil bulunmaktadır. Piyasada renk, doku, şekil ve diğer nitelikli farklı çeşitleri vardır. Seramik boncuklar sırlı ve sırsız renksiz olarak ayrılırlar. Seramik boncukların en yaygın türleri, Peru boncukları, Yunan seramik boncukları, seramik mektup boncukları ve polimer kil boncuklardır.

Cam boncuklar, isminden de anlaşılacağı gibi camdan yapılırlar. Cam boncuğu şekillendirmek için çekme, sarma, döküm, fırın ve lampwork teknikleri kullanılır. Cam boncuklar el sanatlarında ve takı yapımında kullanılır.

(51)

- Metalden yapılan boncuklar:

Yarı değerli ve değerli madenlerden yapılanlar olarak ikiye ayrılır. Bakır ve pirinçten yapılan boncuklar yarı değerli boncuklardır. Altın ve gümüşten yapılan boncuklar değerli boncuklara girer. Değişik tekniklerle süslenmesi ve sonucun rüstik görünüyor olması dünya çapında popülerlik kazandırmıştır.

- Bitki ve hayvanlardan elde edilen boncuklar:

Boynuz, diş, fildişi, kemik, kuruyemiş, tohumlar, inci, deniz kabuğu ve ağaçtan üretilen boncuklardır. Daha çok eski zamanlarda kullanılmıştır. Özellikle Afrikalı yerliler takılan boncuğun hangi hayvanın kemiğinden yapılmışsa o boncuğu takan kişiyi koruyacağına inanırmış. İnciler, değerli doğal boncuklara girmektedir. Özellikle takı yapımında kullanılmaktadır.

- Plastikten yapılan boncuklar:

Akrilik boncuklar; saydam veya mat görünümlü plastik boncuklardır. Yuvarlak akrilik boncuk, tüp akrilik boncuk, çiçek akrilik boncuk, hayvan boncuklar ve yüzeyi kesimli akrilik boncuk gibi türleri vardır. Akrilik boncuklar daha çok el sanatlarında, takı yapımında ve ev mobilyası ve dekorasyonunda kullanılır (Cales, Budwig, 1997; Dubin, 1995) .

1.5.Başlığın Tanımı ve Bölümleri

Anadolu halkının yakın zamanlara kadar giydiği ve hala düğünlerde ve törenlerde kullandığı kıyafetler ve başlıklar bölgeden bölgeye değişmektedir. Bu değişiklikler mahalli gelenekler ile fertlerin birbirinden ayrı olan zevklerinden ve iklim şartlarıyla, tarihi nedenlerden ileri gelmektedir.

Başlık; bölgelere ve giyenin durumuna göre, ister altın, ister gümüş veya boncuklarla süslenmiş olsun hepsinde ayrı bir güzellik vardır.

Sabiha Tansuğ başlıkları; − Bebe başlığı

− Genç kız başlığı − Gelin başlığı

− Yeni evli kadın başlığı − Çocuklu kadın başlığı

(52)

− Dul kadın başlığı

− Kırk yaşına basmış kadın başlığı − Oğlu askere gitmiş ana başlığı

− Nene başlığı (Tansuğ, 1976: 4) olarak sınıflandırmıştır.

Yüzyıllar öncesinden günümüze kadar, kültür hazinemizin bir kolu haline gelmiş olan kadın başlıkları, Anadolu’nun hemen her bölgesinde ortak bir gelenek olarak kullanılmıştır.

Tarih boyunca kadın, her yerde ve her zaman güzel görünmek için en iyi şekilde giyinmiş ve süslenmiştir. Giyim şekilleri, iklim şartlarının da etkisi altında bulunmakla birlikte, nerede olursa olsun kadın, önce baş güzelliğine önem vermiş, süslenmeye başından başlamıştır.

Kadın süsü olarak başlıklar, çeşitli süslemelerle kişinin sosyal durumunu ortaya koymaktadır. Malzeme olarak da Anadolu kadını, baş süslemelerinde çok değişik renkler ve malzeme kullanımı çeşitlidir. Gümüşlü, madeni pullu, boncuklu, penesli, sırmalı ve daha başka çeşitli olabilir (Tansuğ, 1966:10) .

Başlıklar bölümlerine göre; fes, alınlık, çenelik, yanaklık, enselik, örtü ve saçlık olarak sınıflandırılabilir.

(53)

(54)

(55)

Örnek No: 1 Fotoğraf No: 3 Çizim No: 1-2

İnceleme Tarihi: 21.02 2010 Ürün Sahibi: Nazik Günaydın Bulunduğu Yer: Aksaray- Güzelyurt Adı: Gelin başlığı

Kullanım Alanı: Gelin başlığı olarak kullanılmaktadır. Tarihlendirme: 1970

Onarım Durumu: Yıpranmıştır. Onarım görmemiştir. Bölümleri

Fes: Keçeden yapılmış bordo renkli fesin tepesinde üzeri baklava dilimleri ile desenlenmiş, çapı 14cm. olan yuvarlak gümüş renkli bir tepelik dikilmiştir. Tepeliğin kenarından zincirler sarkıtılmıştır. Tepeliğin etrafına kırmızı renkli bir kumaş bükülerek yerleştirilmiştir.

Alınlık: Fesin alın kısmına kumaştan yapılan kırmızı bir şerit üzerinde iki sıra halinde gümüş penezler dikilmiştir.

Çenelik: Gelin evden çıkarken örtülen kırmızı duvağın üzerine, uçları başın üstünde düğümlenen bir yazma bağlanmıştır.

Yanaklık: Fesin yanlarından yanaklar üzerine düşen kırmızı, beyaz, mavi ve yeşil renkteki boncuklardan yapılmış “duluk boncukları” adı verilen yanakdöğenler bulunmaktadır. Yanakdöğen ağ şeklinde iğne ile boncuk örme tekniğiyle yapılmıştır. Boyutları, eni 7cm. ve boyu da 17cm. uzunluğundadır.

Enselik: Yörede gelin baş süslemesinde enselik kullanılmamaktadır.

Örtü: Baş çevresine kırmızı ve yeşil renkteki örtüler (çeki) bağlanmıştır. Çekilerin üzerine beyaz renkli oyalı yama örtülmektedir. Ayrıca gelin evden