Prof. Dr. Aydoğan KÖKSAL
GİRÎŞ:
Türkiye'nin Turizm Coğrafyası çalışmalarımı 1973 yılından beri
sürdürmekteyim. Her sene memleketimizin turistik yörelerine giderek
turizm potansiyelinin ne olduğunu ve ne gibi sorunlarının bulunduğunu,
coğrafi bakımdan, incelemekteyim.
Sözü geçen yıldan beri de, son sınıf öğrencilerine "Türkiye Turizm
Coğrafyası" dersini okutmaktayım. İşte bu çalışmalarımdan biri olan
"Ege Bölgesi'nin Turizm Coğrafyası" hakkındaki incelememin sonuçları:
Ege Bölgesi, ismini kendisine komşu denizden-Ege Denizi'nden-alır.
Kuzeyde Edremit Körfezi kıyılarından başlar, güneyde Köyceğiz Gölü
ağzının yakınlarına kadar uzanır. K ı y ı l a r ı çok girintili çıkıntılıdır.İç
kesimlerde ise, memleket içine fazla sokulur. Bu durumu ile Marmara
Bölgesine, İç Anadolu'ya ve Akdeniz Bölgesi'ne komşu olur. Bu sınırlar
içinde 79.139 K m
2olup Türkiye'nin % 10,2'sini kapsar. İzmir, Manisa,
Aydın, Uşak ve Kütahya illerinin bütünü, Muğla, Denizli ve Afyon
illerinin büyük bir kısmı, Balıkesir (Edremit körfezi kıyıları) ve Bursa
ilinin de küçük bazı bölümleri yeralır. Bölge iki bölüme ayrılır: 1- Ege
Bölümü, 2- İçbatı Anadolu Bölümü.
Ege Bölgesi illerinden İzmir, Manisa, Aydın, Muğla ve Denizli illeri
Ege Bölümü'nün, Uşak, Kütahya ve Afyon illeri de İçbatı Anadolu
Bö-lümü'nün özelliklerini taşırlar.
I- Bölgenin Turizm Değerleri:
A- Deniz Turizmi:
Yüzölçümü 196.000 K m
2olan Ege denizinin göze çarpan özellik
leri, kıyılarının çok girintili çıkıntılı olması, üzerinde çok sayıda adalar
bulunması ve beş büyük körfezin yer almasıdır. Bu körfezler, kuzeyden
itibaren Edremit, İzmir, Kuşadası, Güllük ve Gökova körfezleridir.
Ege denizi de h e m e n h e m e n Akdeniz k a d a r t u z l u bir denizdir.
Tuzluluk oranı %0 38'dir; b u m i k t a r güneye doğru a r t a r v e %0 39'a
ulaşır. B u n a karşılık k u z e y kesiminde azalır: Çanakkale Boğazı ağzında %03 3 ' d ü r .
Ege denizinde deniz suyu sıcaklıkları Mayıs a y ı n d a n i t i b a r e n yük selmeye başlar; a n c a k bu a y d a henüz 20 °C'yi b u l m a m ı ş t ı r . Örneğin, Di kili'de 18,6°C, K u ş a d a s ı ' n d a 19,1 °C, M a r m a r i s ' t e 18,4 °C'dir. H a z i r a n a y ı n d a ise, 20 °C'yi aşar ve artık denize girme mevsimi de gelmiştir. Kuş a d a s ı ' n d a 22,6°, B o d r u m ' d a 21,7 °C ve M a r m a r i s ' t e 22,1 °C'dir. Tem m u z ve Ağustos aylarında d a h a da a r t a r : B o d r u m 23,9 °C, Marmaris 26,0 °C'dir. E y l ü l a y ı n d a bu sıcaklıklar biraz azalmakla b e r a b e r d e v a m eder; E k i m ayı sıcaklıkları ise gene 20 °C'nin ü s t ü n d e d i r . Böylece Ege Bölgesi'nde H a z i r a n ' d a n E y l ü l ayına k a d a r , y a n i dört ay denize girme olanağı vardır. F a k a t , E k i m a y ı n d a d a h a v a l a r ı n u y g u n gittiği günlerde denize girilebilir. Bu ayı da k a t a c a k olursak, demek oluyorki Ege Böl gesi'nde d ö r t , h a t t a beş ay denizden yararlanılabilir.
Bölgenin belli başlı plaj ve denizden y a r a r l a n m a sahaları, İ z m i r çevresinde Urla, Çeşme, Dikili, G ü m ü l d ü r , F o ç a ; Aydın'ın t a m anlamı ile t u r i z m merkezi sayılan K u ş a d a s ı ve D i d i m ; Muğla'nın B o d r u m , Marmaris, F e t h i y e , D a t ç a , Gökova, Köyceğiz'dir. Sözü geçen bu yerler çeşitli k a m p ve k o n a k l a m a tesisleri b a k ı m ı n d a n Akdeniz Bölgesi'nden sonra ikinci sırayı a l m a k t a d ı r .
B- Sağlık Turizmi:
Diğer bir t e r i m i de " T e r m a l i z m " olan sağlık t u r i z m i , şifalı k a y n a k ları v e m a d e n s u l a r ı n ı k a p s a r . Y u r d u m u z hidromineral k a y n a k l a r y ö n ü n den d ü n y a n ı n en zengin ülkelerinden biridir. Memleketimizde kaplıca, içmece m a d e n s u y u olarak 1300 şifalı s u y u n b u l u n d u ğ u s a p t a n m ı ş t ı r . İ l k ç a ğ l a r d a n beri y u r d u m u z d a kaplıca, i ç m e c e tesislerinin kalıntıları Anadolu insanlarının su tedavisine verdikleri önemi belirtir. G ü n ü m ü z de bu sular, memleketimizde olduğu gibi b ü t ü n d ü n y a d a da değerli bir şifa k a y n a ğ ı sayılmaktadır. K ü r ve kaplıca tedavisine dayalı sağlık t u rizminin önemi ve geliri gittikçe a r t m a k t a d ı r . T ü r k i y e mineral sular ba k ı m ı n d a n zengindir. Ancak, b u n l a r d a n p e k azında k o n a k l a m a ve diğer tesisler vardır. Çoğunluğu ilkel d u r u m d a d ı r . Kaplıca ve benzeri yerlerin çoğunda en l ü z u m l u sağlık tesisleri b u l u n m a d ı ğ ı gibi, en basit sağlık kurallarına da u y u l m a m a k t a d ı r . Aynı şekilde m a d e n sularımızın sayı larının çokluğuna karşın, bir kısmında şişeleme tesisleri varsa da çoğun d a b u l u n m a y ı p boşa a k m a k t a d ı r .
Ege Bölgesi, termal kaynaklar bakımından elverişli bölgelerimizden
birisidir. Sınırları içerisindeki bütün illerde kaplıca, içmece, ılıca ve
ma-densuları mevcuttur. Tesisleri bulunan başlıca kaplıcalar: Muğla ilinin
Soma ve Kula ilçeleri kaplıcaları, Salihli, Turgutlu, Alaşehir kaplıca
ları, Alaşehir'in Sarıkız madensuyu ile Gördes'in Ece madensuyu; İz
mir'in Agamemnon kaplıcaları, Bergama, Menemen, Dikili, Çeşme
kaplıca ve.ılıcaları, Aydın'ın Germencik ilçesi kaplıcası, Muğla'nın Köy
ceğiz ilçesi kaplıcası, Kütahya'nın Simav ve Gediz kaplıcaları, Uşak'
ın, Afyonkarahisar'ın Sandıklı ilçesi kaplıcası, Afyonkarahisar maden
suyu, Denizli'nin Pamukkale kaplıcalarıdır.
C- Dağ Turizmi:
, Diğer bir terimi de klimâtizm'dir. Bu dağlara tırmanma ,kış spor
ları yapmadır. Ege Bölgesi dağ turizmi bakımından memleketimizin
diğer bölgelerinde olduğu gibi, genellikle pek gelişmemiştir. Ancak,
bölgenin dağlarından yaz mevsiminde kamp kurulmak üzere yararlanı
labilir.
İzmir yöresinde Yamanlar dağında kalınacak konaklama tesisleri
vardır. Çam ağaçlarının altında güzel bir dinlenme yeridir. Bir diğeri
de Bozdağ'dır; şahane manzarası, sakin havası ile yaz mevsimi için bir
mesire yeridir. Kış mevsiminde de dağ sporlarına uygundur.
Aydın ilinde Beydağları üzerinde Aydın Paşa Yaylası, Çine'de
Mad-ran yaylası, Nazilli'de Karacasu yaylası ve Kuyucak ilçesinde
Sarıca-ova yaylası kamp kurmağa ve piknik yapmaya uygun, çamlarla örtülü
güzel ve hele Ege'nin yaz sıcaklarından uzak, temiz havalı yerleridir.
Ç- Tarihi Değerleri:
Konumuzun dışında olmakla birlikte, yurdumuza gelen yabancı
turistler, dinlenmenin ve tatillerini geçirmelerinin yanısıra, Anadolu'yu
tanımak ve tarihi eserlerini de görmek isterler. Bundan ötürü Ege
Bölge'-sinin tarihi eserleri ve kalıntılarından da söz etmek yerinde olur. Ta
rihi kalıntılar yönünden Ege, memleketimizin en başta gelen bölgele
rinden sayılır.
İzmir ilinin çeşitli semtlerindeki camileri, anıtları, müzeleri, Efes
kenti kalıntıları, Meryemanaevi, Bergama'da bir tepenin üzerinde kurul
muş olan antik Pergamon kentini; Aydın ilinin ,Didyma, Prien ve
Mile-tos kentleri kalıntılarını; Manisa'nın Sart-Afrodisias kalıntılarını turizm
mevsiminin başlaması ile birlikte çok sayıda yabancı turistler ziyaret
e t m e k t e d i r . Aynı şekilde B o d r u m ' u n kalesi, Denizli'nin Hierapolis k e n t i kalıntıları da gene ençok gezilen yerler arasındadır.
Bölgenin iç kesiminde y e r a l a n Afyon, K ü t a h y a ve U ş a k illeri son d ö n e m tarihimizin en önemli yerleridir. K u r t u l u ş savaşımızın geçtiği bu illerdeki çeşitli şehitler anıtları da görülmeye değer eserlerdir. Manisa ili ne gelince, bilindiği gibi, Osmanlı şehzadelerinin valilik y a p t ı k l a r ı bu ili mizde de çok sayıda o devrin mimarisini y a n s ı t a n camileri görülmeye değer eserler arasındadır.
D- Bölgenin Diğer Turizm Değerleri ve Hareketleri:
Bölgede iki a d e t milli p a r k b u l u n m a k t a d ı r . Bunlar, Dilek Yarım adası Milli P a r k ı ile Spildağı Milli P a r k ı ' d ı r .
1- Dilek Y a r ı m a d a s ı Milli P a r k ı :
Aydın ilinde, K u ş a d a s ı ve Söke ilçeleri sınırları içinde yeralır. Dilek Y a r ı m a d a s ı Milli P a r k ı ' n d a çeşitli av h a y v a n l a r ı n ı n varlığı, Akdeniz florasının b ü t ü n türlerinin yeraldığı bir dinlenme alanıdır.
2- Spildağı Milli P a r k ı :
Manisa'nın güneyinde, Spildağı veya Manisa dağı, yeralır. Bilhassa yüksekliği nedeniyle yaz mevsiminde serin bir alandır. Çeşitli av h a y v a n ları ve b i t k i ö r t ü s ü ile h e r z a m a n r a ğ b e t gören bir yerdir.
Ege Bölgesi'nde avcılık b a k ı m ı n d a n en önemli yeri B o d r u m ' d u r . Burasının ve y a k ı n çevresinin kıyılarında balık avcılığının yanısıra sün-gercilikde yapılır. Memleketimizin en iyi kaliteli süngerleri bu k ı y ı l a r d a n çıkardır. Ayrıca sualtı avcılığı da gitgide r a ğ b e t k a z a n m a k t a d ı r . Aynı yörede M a r m a r i s ' d e de, B o d r u m gibi, deniz avcılığı ile sualtı avcılığı yapılır. D a t ç a , Gökova, F e t h i y e ve Köyceğiz kıyıları da balık avcılığına elverişli yerlerdir.
Bölgeye t u r i z m y ö n ü n d e n hareketlilik ve canlılık k a z a n d ı r a n bir diğer etkinlik, İ z m i r Uluslararası F u a r ı d ı r . F u a r her yıl 20 Ağustos-20 E y l ü l tarihleri arasında açık kalır. Aynı z a m a n d a bir sergi ve eğlence yeri niteliği b a k ı m ı n d a n yerli ve y a b a n c ı bir hayli ziyaretçisi v a r d ı r ; yıldan yıla sayısı a r t m a k t a d ı r .
I I - Ege Bölgesinin K o n a k l a m a Tesisleri:
T u r i z m y ö n ü n d e n giderek gelişme gösteren E g e Bölgesi'nde, Tür k i y e ' n i n genelinde olduğu gibi, t u r i z m belgeli k o n a k l a m a tesislerinin sayısı azdır. T o p l a m 101 a d e t k o n a k l a m a tesisinden çeşitli sınıflarda 51
