A Ü. Veteriner Faküliesi Parazitoloji ve nelminloloji Enstitüsü Dir",ktörü Prof. Dr. H. Ş OYTUN
____________ ._L ._~ .. " .__ -- .---
--SIöIR KARACİÖERİNDE GÖRüLEN
ECHINOCOCCUS MULTİLOCULARİs LEUKART, 1863
(= E. ALVEOLARİS ,KLEMlM, 1889) VAK'ASI
Prof. Dr. H. Şiikrii OYTUN i
İLJk önce R. Rausch ve E. L. Schiller''iJrl A.1aısIkamnKuzey adala.rın-a, daha sonra H. Vogel'in Ha!9-iburg Tropen En~titüsünde, yaptıkları raştınnail:a:ra. nazaran, a;yn biır tenya türünden ımtiitevıellit olduğu an-aşılan Echinococcus multilocularis Leukart, 1863 larvaları, memieke-'hnlİzdıesığıır ve maınıciıa'mrın karaciğerinde rastladı'ğrml, 1945 senesin-e yaYlımanan (Gsenesin-ensenesin-el Parazitolaji ve He.lIrnıi..ntoıoji)kitalbımda (Sayfa: 71)bellirtmıiş, ancak yayJillLşıhaıkkında ciddi btr rakkam vermek
müm-ün oılım:adığım kaydetmıiıştıilIn. 1953 senesande ya,yınJlamnış olan aynı .ta"brmın ikincı] tail:>'mda (Sayf,a: 290) aynı iza!hatı vermekle bera,ber, ıkara ve MersınIl:rrnıezbalh.alarında ıkesi!hmişolan sığır ve mandalarda gördüğümü açık1,aımış.tıtm.Netekim 1956 sen.esıinde ts,tanlbu1da toplan-mış olan VII. Türk Mikrobiyciloji Kongresinde Türik.iyede Hydatidose'a
,aiTyaıp.mış okluğum birr t€lbilii:ğde,görmüş olduğum Ibu :ilkiolayı, telc-ar-amak suretiyle nazan dJ!kkaıti eeiIbetmek 1IStemi;ştiım. M'Ulhtelif tarih-lerde derslerimde ve diğ'er çeşitli mÜllasebetlerle tarafımdan verilmiş oLan buiıZaın.atla bizde de insanlarda olduğu gibi, kasa.plrk hayvanla-Ilmnızda, billihass'a sığır ve mandaılarda, Echinococcus multilocularis Leukart, 1863 tenyasının larıva şekımerinin görüldüğü anlaşılımış bu-lunmaktaıdır. Benden başka
tl.
Maskar (1952) İs.tanbill mezbahasında bir sığır karaciğerinde, aynı para,zitti görmüş ve Histo - patolojiık nma-yenesini. yapmıştır.II.
Anka'ra Et _ Balık kombina mezbahasında kesilmiş olan bir sığırın kaııaciğel'i üzerinde 5 tane Echinococcus multilocularis larvasına
t.esa-.
Echinococcus mutlilocularis
d:üf ettik. Ayni karaJCİjğerde aynca iki tane de E. granulosus larvas (eyste hydati'que) var:1ı. Şu sıuretfJ!eher iki ~nyanın lar;va şekirr1eri bi karacirğer üze:T'~ın.de.
,
toplanımış ciliduğunıdan bir aradıa görmek ve tetk~k etirnek mümkündü. (Ştıki~ 1) E. muZtilocularis larvasmm malkrüskopikŞekil: ı. Sığır karcıc:iğerinde gö.ülen Echinococcus muli:ilocularis Leukart. 1863 ( _ E. alveolaris KIemm.ICS9.1 (t. E. multilocularis b-E. granulosus larvası. Aynı ka.
raciğerde her iki larva şekli göriilmektedir.
şeklli, gayet ikaraıkterilStiık,tii.Karaciğer üzerinde görillen bu 1arva:1arın büyük!l:ükıleri değiş>i'kti1.En hüyük1JerLnJınçapı 6 cm. kadardh Di-ğeirleri-nin çaplam 2 - 5 cm. aras~~dıa oljtı..ığu ,görürıımetkte:idıt. Renikleri beyaz-dta.nz.iyade san idi. Karaciğerin sathmdıan dışanya doğnı fıTl'aımış bir demek çiçek veya kamebaU1.'ar manzaJ'asmda idii:.SoyuilJmlUŞbiir manda-hnanın !küçük düiımUeri gri/biikesecıiJklel'ibir araya gelmJş üzeırılıeripü-rüzlü ,idi. K8Jraıkterı~ıS'tiikKO!Illgılomeratgörülın'eIkte idi. (Şeik'iil:2) parazit karadğer dokusunu içeniye doğru çökerterek keınıdliisi.nJeyuva oymuştu. KesıHdiği zaman ses veriyorclU. İçerisi iyi, pI~şımilŞbir ekmek içine ben-zi,yoııdu. Görüil/en kaıba11Cıklarboştu ve ihi'r mayi ihtirva etmİyo:rdu. Bağ dlokusu kapsülü i,l€ çevriilım!i.ş olan ıbu ke.gec:iik1erden (Al'VooIDeroen) ibaret olup pMa.zJiltıinincegışa1arı farkeddlJmekte iJdL Aynı karaciğer üzerinde ,görülen E. granulosus laırv,a;s:ı(Cyste hydatique) in maıne,a~sı çolk farklı idi Biırti 7, diğer 9 cm. çapında idiillıer. Ren:k1eri b€yawı. Üzeri şeffM ve dlÜZ-half ,g]şa ile sanlmaş olup :İJçıl<eTli.su iıle (Kaya suyu) dolu olduklıar.. belili idi. Kesiaiddığizaman bOLmiktarıda kaya suyu ak-tıktan sonr.a bir meskenclen -ilbaıretola,n bu la'TVanıınb€yazgışası kolay-hkla d:ışarıya çı:kmıştı. AlJvooller yoktu. Büyük bir boşlUlktan ibar2t
Oytun
eki!: 2. Sığır karaciğerinde görülen Echinococc&S multi~ocu1aris. Daha yakından alınmış bir fotoğrafı. KCi.-nabııhc::.' mconz.:ırannda kar~kleristik konglomerat
1 görülmektedir.
" uğu -görürüyordu. Bu suretle her ıild teny.anıın lıar:va şeıkliJJeri bir ıiırinden kc~ıaylık1lla tefrik Ohl'l1!mak;tadılf. H3Jriçten ve dahriILd€Il çoık
arakteI'İlS!t.İk bir manzara, gösterdiPJijnden dıa1ayı', Hisıto - PetoJojiik muayenıeye lüzulffi, ,görmedtiıği'm ve yukaT1'da biri 1934 senesinde' Ankara me~bahasın:da sığır kaTacdlğerinıde, mğeri 1935 senesinde Meırs:i.n mez-bahMında manda, kaıradığer~ınde tesadüf ettiğiJmıi billddro~,ğim bu iki oJiayrdıanbaşka bu ılrere alsiLstamm Yakuıp IDulkan'ın, Ankara Et - Balalk ~Qmbd:nası mezibaihasından -teıdarik ettiği' bir sı,ğır ka.rıaciğerind.e gör-düğüm ve yukarıda maikr<Jskopik oliaT.ak tavSİıf etti!ğiıInE. multilocularis Leukarl. 1863 lal"va,gı m,ebenıi1mgördüğüm üçüncü vak'ayıi;eşk.dJ. etmek-tedir. Bu itiıbaırlia bu parazil't miemleketiiımfrl lhayv'aını1Jarmd,adiğer nev'i W:lbiçoğunhllkloa göyülim€ikte olduğu anl'aş.ıJ1mraktaidır. '
III.
Bu Parazi't Alasika, Rusya, Bavyera, Fraınısa, Güney A!VYUPa.ve bu atm.da mBmılıeketimizde g6rüil.Jmıelkte:lliır.Esasen bu para2Jİıti'Il mevcudi-yeti ilk defa. insanlarda, sonrada hayvanlarda tesbit edilmişlerdir. Netekim memieketitrnazde' de ilik önce Kamile Mutlu tarafmdan Konr-yadan gelr:nıiş o[an b~r e1'k.ek otopsdısiinıde kl~1"aciğerin;ct.e tes:biit ederek i:lik neşr:yatı 1939 senesıiinde yaıpmış.tır. Kamile Mutlu'da,n b.aşka. bir çok Türk aıraştıiI'llc8:an ımıem[ek:etıilmiizinm'llihte.1Jiıfbölıge1erinden gelmiş olan hasta,larda bu parazite rastl1amaş}aır ve çeşitli mecmruaılard'a gerekı,i
Echinococcus mutlilocularis
yayınlaırda. buıunmuşlar1dır. Bu yayınlara göre ibu güne ikad'ar menü k€ltilffi'i~de İnsanlaTda tesadüf edİilerek yaYJ,n.1ıa.nmış olan E. multiloe laris (E. alveolaris) olayl'arının yı8kfuıu: II i bullmuştuT. Son zarrnanla 'da Ankaıra Tıp Falk.ü]t.esi Patdlnji Enstitüsünde tesaıdü:f edi[eTek, tıb bilr müsamereie te1>1liiğejliilli:phenüz yayınlarumıyan 5 vak'ayı hesabe tiğfmiz takdirde, memileketimliooe görülen o1ayların aJdedi 16 ya kada yüksellcl.'İ'ğıi,görülmekıtedCır. Daıha öncekii' ya!Zı:ra.rımda lbellirttıfğıiJm diğer bazı m€lmJ.eketılerde o]duğu şek:illie, memll.eket:itmıizde de paraziti ımıuayyen bir bö!1Jgesi:yoktur. TürlG,yenıiın batı hudlUdundan (EdiTne doğu hudnduna kadaır (~TS) yay;ılm:ış oJ.duğu miişalhede o[unmalkta dır. Durum ınsanJaırda bu şekillıde olduğuna. 'göre, ımemileketıi!mıiz ha vanılarıında aynı şelmlde oilimas1 i:h1ıiJmıaJıiniImvvet1lJendii.rnıektediJr.
son senclerde yıapL1m:ış ola:n araştıııı:nJaJaTa nazaıran E. multiloeu laris Leukart, 1863 tilllktilere mahSlUS biır tenyaJdıır. TiIlJklillerıden baş klöpek, keclli, kurt, çaJkal ve buna ibenzer dah81 bir çok et yiyenJJerin bar saldarmda görüllimekitecllir. Bu tenyanın aTa!kıo.nıakÇi1~arı,bilhıaıssa tarI fareleridir. TWkli.lier, tairfJJafa'!'!el'erCru:!ni'ç ürıgan1l,ar,lında teşelkkül etmi. olan larva!aırı yemek suret.iYle pa:ııaZJ:'tôı er:i~ık,:inşek,'1ind yani' .tenyasın kaz a.nı rlar. Parazite yakalanmış tilkiıleringaitasiyle dışarıya çı kan yumurtalarla telvis edilen otlar, yeşiUik ve sair çi,ğ olara yenilen maiddıeJ.er1e iMan ve çeşi1:Jlli,evciıl hayvanlıarın kaıradğer ve 'ctiğe iç organlarında E. multilocularis Leukart, 1863 teşekkü1. etmektedarr Ş1irndi~e ka:daT memil'e~etiımli~die t€lSlbit edJil1JrnjışO1Ia.n11 VJaik'anm, ya1nı köylülerden :ilbaret oIrm2ısı ve laırva şeklld.'l1'İ'rış:İlmd/iye.k,adıa.ır hiç biir ş€. hıiirliide görüknıemIİŞ olması keyfiyeti: de şaya.nı d:ik.kaıtti'T. Bu bize köy lerde, kır,lardıa daha fa.zilıagörülen tiillki[er ve bu:na benzer diğer ety;iye hayvan:ıarııı dalha önemilli bi'r roJ oynadııklannı gösternnekwdti.ır.
IV.
Bu kere Ankarra. Et Kombi1nası mezba!hasınida kesıii1Jrruişolan hir sı ğırın karaciğerin tesadüf ettiğimiz E. multiloeularis Leukart, 186 larvasının HiİiSıt:alcjıikmuayene3'İni y;aıptırjık. Bu iŞi de. bu parazit. memileketilIndzde i1L'kdefa gönm1ek ve tesbit etımelk şeıref.iınıi kazanmış oilan Saıyın Prof. Dr. ıKi8JmiiıLeMutlu'nun Enstitüsünderı riica ett;~k. Sayı Prof. MuVlu büyük bIr alaka iJe r'İCa:nızı kalbUiI.e1Jtıi. Ve 1ütfettikJ.eri raporun önemali, kısımllarını ve neticeleriındı burada aynen kaydetmekle ikti fa edlilynrrum.
saha-•
Oytun
toplu iğne batşından nohU!t tM1!esine kıaidar değişen büyük:1ükte, sa-mtra'k renkl~ müteaddilt kalbartıılar dtikkatJiı çekmiştir. Kesi1tirlken sert kıtırtılı olup, kesiik yüzünde kurt yemıiış tahta görünüşü barizdir. rubartılar lhiZa811nın gayrti: muntazamı kis1Jiık teşeıkkü1eııinden ibaret ulundukları; şeffafımsı sarımsı ve sertçe kitleler ihtiva ettikleri gö-.ilımiiştüT. Bumann arasını sert sk1erozan biT ddku :İJŞIgal1ebmektedir.
Milkr:oskcıp:l:: Kıisıtik t~ü1ilrer bliri biiri üzerdıne mt1anmış kit.in melleri ile işgal edilmiştir. Çevreleri kronik iltihabi granulasyon ckusu ile infiltre olup, infiltrasyonkah yabancı cisim dev hücresini
ah
langhans tiıp:in1iandıra.n dev hüvrelernne de malliktiır. Bunla.r ara-nı iş,gal eden yerlerde kal'lı~gen filbriıl ,aırtılIm]lıe mıütera:fik sK!leroz hu-e ghu-e~m:iştıiT.Öthu-edhu-e b€lI"i1dhu-emufrıthu-e1'ilfbüyüıklii!kthu-e nekroz oda'klları 'ıe und,ardan geni'Ş man bazıı1:arında kaım!Um biıı'le.ş:ikil.emb!İJrti.k.iıntileriardır.
Aynı vasıiflta jjltihapl:a. kuşatı1rnış 'Ve ki1lin Jjaıme!lille!1ilyleişgal!. ed.il-iş safra yolları kısımen ,genişlemiş olup, duvarlarındaki koruma epi-eli bazı yerlBrdıe pseudootraJtıi'filye bir yapı kazan/IIUŞt1ll".
Teşhis : Karaciğerde Alveolarechinococcus. İltihap tesiriyle safra. ılları epitellerinde Metaplasie.
Kıl~rrıetllİ yardllmJ:arınd!an dblayı Sayın Prof. Dr. KAmıİle Mutlu İ'le otoğrafılıaırım çektiaımek. sure1ıi)ll1ıeişiirnlizi ko1aylaştııran sayın Prof.
r. Muharrem Köksal'a burada teşekkürü borç bilirim.
v.
1. -_o Son seneLerde E. multilacularis Leukart, 1863"i.Jnbiıyoloji ve
iorfo1'oji:sıİ1l€ daıiır yaıpı:Lmı:şola.n araş:tıırırniaITaTln neticellene açık1an-'IştıT.
2. --- Şiımdiye kadaır ımern!1eketiırnizdıe sığır ve mandal:a.rd'a tes:bCt d:i1milşolan olayı1aJr,bu arada insanılarda ,görülen alıay1.ann özeti
ya-ıJrrnıştır.
3. --- Sığı.r ka;radğemnde görmen E. multil-oeulans Leukar~, 1863 rvasının yaptığıı mıiıkros1ropıiJkdeğişıiilG1dkılıerinceTen:rrıliştiJr.Bilhassa dıŞ örünüş~..iie bu paravitiın lawasım tamımajk mümikün oldu,ğu ve E. ranulasus Batsch, 1796 lJarvasmdan !kolaıyJ.ı'kl'atefrik etım:ek mümkün lduğ.J anılaışıllirmştır.
4.- Mikroskopik değişiklikler arasında meydana getirdiği iltihap tesiriyle binhassa saf~a ydllarında, epiitell hücreüeııinde Metaplasie gö-rüldüğü ve karalCiğerde görillen diiğer değıiş:illctliiklerhalk!kında bilgi
•
Ech inococcm, mu tlilocularisVI.
Ak':Jiider. K. R.. Tahsİn"ğh!, !.f. rı9!:SI : Yeni bir Eehinoeoee!:5 alveolaris yak U5ı kiye Tıp Eneümeni Arşivi. 4 (23): 100-104.
Arel. F. C19361 III. Congres ir.t-erna,ional de Paihologie Comparee. T. II.
Arel. F. C19441 : Bir karaeiğf<r alveoler ekinokoküsü vak'ası. İs:' O. Tıp Fk. Mee ..
(4): 4053-4060.
Borçbakan. C. C19451 : İnsanlarda ,Hydatik kistleri. Ankara.
Çambel. P. fl9381 : American Pa(hology, T. 27/3,
Maskar. tt. C19521 : Türkiye'de sığır karaciğerinde ilk defa tesbit edilen bir Eehin
eoeeus alveolaris vak'ası üzerine. İst. O. Tıp Fk. Mc,e. 15 (2) : 516-524.
'Mutlu. K. fl9391 : Türkiye'de ilk defa tesa-::!üf edilen ve şimdiy-e kadar tanınma
bir şekil gösteren karaciğer E. alveoJaris vak'ası. Sıhh. Mee. 15 (96) 640-650.
Mutlu. K. C19451 : Merkezi Anadolu Eehinoeoeeus vaziyeti. VIII. Ci. M. T. Kong.
Mutlu. K.. Yazg'an, S. C19511 : Bir E. a!veola;is vakası ve memlek€otimizde neşredi~
vak'alar üzerinde kritik. Anadolu Kliniği. 17 (4) : 145
Oytun, H. Ş. fl9451 Genel Parazitoloji v-e Helmintoloji. Ankara. Y Z. E. i Tab.
Oytun. ~. Ş. fl9531 Genel Parazitolo]i ve Helmintcloji. Ank. On. 2 Tab'ı.
Oylun. H. Ş. C19561 Türkiye'de Hyd~tidose, VII T. Mikrobiyoloji Kongresi 20-24 ı:
lül ı956. İstanbuL.
Oytun. H. Ş. '19591 : Hyde.'ido5e'a dair sonılan sorular Vet. Hek. Der. S. 152-153.
Oytun. H. Ş. fl9571 : Hyda;idose in der Türkei. Ze,itsehrilt für Tropenmedizin u. P
rasitologie. B:l. B, Heft 1/2.
Oylun. H. Ş. (19581 : Tıbbi parazitoloj; Ank. Ü. Tıp Fk. Neşriyatı.
Rc:u~;="',R. (:«tl Schilbı. E. ı. !'.'hın!ez.: O" tn", he'c1'nth [auna a: .~.'c:ska. XXV. Th aeology and ı:'ub1e health sıgnıeanee of Eehinoeoeeus sibiriencis Rauseh and Sehı ler, 1954 o~ St. Lawrence İsland Paras. 46 395-419/956
Sağlam, T. (~9351: Wiener Archives. Bd. 27
Sc.ğlam. T. CI!l:'l6) : III. Congres Int-ernaiior;al de Pathologie Comporee. Tome 2.
Suraçoğlu, K. fl!i5S1 : Akciğer Süpürasyonunu taklit e,den kist hidatik vak'aları. Has
tahane, 9 (iO) 328-335
Sankadıoğlu. H. CI9481 : Karaciğerde E alveoJaris vak'ası. T. Mikrobiyoloji dergi,
i (4) 260-261
TanseL. D. (19471 : İki alveoler ekin ok ok vak'ClSı. İst. O !ıp Fk. Mee ID (4): 306-30~
"agel. H. CI9551 : Beobaehtu:'lgen über einen aIveo.loren Eehinoeoeeus bei Süddents
hen Wildtieren. Re,vij beriea de Parasitol. Granada.
Vogel. H. CJ9551 : Über der. En:wih1ungszyklus u .. jie Arizugohörigkei: des europ,,;
sohen Alveolareehinoeoeeus D. Med. W. BO. 93 i -932.
Vogel. H. fl9S71 : Übar den Eehinoeoeeus multiloeularis Süddeutsclands J. Z. Trcp
Paris. Bd. B Hh. 3.
'Yaşardı' Ş. 09561 Köpeklerimizd" E. gront:10sus (Batsep. !7BEl Rudo!phi. IB05 üZP
