-A. Ü. Veteriner Fakültesi Temel Bilimler (F.K.B.) Bölümü ve A"kara Nüklear Araştırma ve Eğitim Merkezi
Doç. Dr. Ka)'a Gökso)' Dr. İlhan Ölmez
çtFTLm HAYVANLARıNDA MtNERAL MADDE
DENGE-StZL1~LERİNtN TANıSıNDA RADYOMİNERAL'LERİN "tN-VİTRO" ~ULLANILMASI
Bölüm i
K. Göksoyl D. ~utı S. Özsar3 A. Öncüer4
In-vitro U se of Radioıninerals to Detect Mineral Iınbalances in Farın Aniınals
Summary: In t!ııs studj! "in-vitro" eıythroC)'te radio-selenium up-take test was developed to detect selenium status of sheep. The method used by other ilZvestigators was modified b)' the use ~f Citrate-Phosphate-Dextrose (CP D) solution r'.uring incubction perior'..
Af ter two hours incubation jıeriod of 5 ml blood -+- 0.7 ml CPD +0.3 ml radiocıive solu/ion (0,4 IlCi radioactive Se as Naı 75 Se 03) in the 25 ml
erlenma)'erflrısk at 38 oC and 95
%
0ı _L 5%
COı media, 2 ml bloodtrans-fena! to counting tubes and cehtrffuged. The jılasma was discarded and the corpuscular part were washed with cold isotonic satine. Radiorı-ctivily of the corpuscular part were measured and calculated as the percentage of initial ac-tivily.
* Ilıı çalışma Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı-Viyana tarafından
desteklenmiş-tir, Contract No: RCjI86g/TUR
i. Doç. Dr. A.Ü. Veteriner Fak. Temel Ililimler Bölümü ve Ankara i\"ükleer
Araş-tır:na ve Eğitim Merkezi Veterinerlik ve Hayvancılık Bölümü.
2. Kimya Y. Müh. Dr. Ankara :'Iiükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Nükleer
Kim-ya Bölümü.
3. Biyolog, Ankara :'Iiükleer Araştırma ve Eğiıim Merkezi Veterinerlik ve
Hayvan-cılık Bölümü.
4. Vel. Hekim, Ankara ;'I;ükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Veterİnerlik \'e
Çiftlik Hayvanlarında :Mineral :Madde Denge- ... 283
To evalu,ıte tlZe in-vitro eı)'t/ıocyte ra::io-selenium uptake test results i. blooc selenium concentration by Thermal Neutron Activation .indysis, ii. plasma clearence of rarJio-selenium anr. iii. in-viı'o erytroC)'te rar.io-selenium
uptake were also determined.
it seems tlzat the use of modifiec in-vitro erytrocyte rarJic-selenium upta-ke test will be suitable to ietermine selenium status of ewes cccording to tlZe comparison of tlte result obtained from iUferent met/LOds.
Özet: Bu çalıçmadtı, koyunlarda selenyum durumunu saptamak için Rar'yoakt~r selenyum kullanılarak "in-vitro" eritrosit rar)o-selel':J'um dım testi geliştirilmiştir. Diğer araştırıcılar tarafindan uygulanan in-vitm test uygulamalarından farklı olartık, su btıııyosunda kaııın inkubaSJ'onu esnasınca erlenmfl)'cre CPD (Citrate-?iLOsphate-Dextrose) çö'.~eltisi itaı'e edilmi}tir.
irerisinde 5 ml kan -+- 0.7 ml CPD-+-o.'J ml rar'yoaktif yözelti (0
..4-tl Ci rad)'oaktif Se, Na/5 Se 03 /zclinde) bulunan 25 cc lik erlenmC':Jerler
%
95 Oz-+-
%
5 COz ortamında iki saat süre ile 38 oC de, inkube er'.ilmişlerr'.ir. lnkubcsyondan sonra 2 ml kcn aktiz:ite sayım tüplerine nakledilerek salZtrif~je!.ilmişlerdir. Plczmc.lan atılmı; ı'e koıpüsküler kısım soğuk serum fi:çyolo-likle yıkanmıştır. Korpüsküler kısmın rarlyoaktivitesi ölçülmüş ve standart aktivitelZin
%
si olarak değerlendirilmiştir.ln-vitro eritrosit racyo-seleli)'um alım sorı.u~lanızı değerlendirmek iyin i. termal nötron aktivasyon analizi ile kanın korpüsküler kısmının selenyum miktarı ii. rar'yo-selerryum'un plazmadan çekilişi iii. ilZ-vivro 'eritrosit radyo-selenyum alımları da saptammçtır. Bunlardan elde edilen sonuçlar in-vivo test sonuJ'ları ile uygunluk göstermektedir. Bu durum, d(~i;tirilmiş in-ıilro eritrosit radyo-selenyum alım testi'ızin koyunlarda selenvum durumunu sap-tamaca kttllanilabileceği ümidini vermektedir.
Giri~
Çiftlik hayvanlarında mineral madde dengesizlikleri kıl dökül-mesi ve depigmentasyon, parakcratosis, enfeksiyon hastalıklara bağ-lı olmayan yavru atmalar, devamlı ishal, anemi, i~tahın kaybolması, kemiklerde tcşckkül hozuklukları, tetani, yavru veriminde dü~rrıc, kavruk kalma ve pika gibi klinik bulgularla ortaya çıkar. l\1incral Madde Dengesizlikleri hayvancılıkta verim dü~üklüğüne yol açan çok önemli faktörlerden birisidir (J, 2, 3, 4, 5).
Yukarıda sıralanan kliiıik bulgulardan birisinin ortaya çıkması, o klinik bulguya ilj~kin bir mineral yetmezliğin tanısı için bazen ye-terli olabilir. Bu durum, o mineral elementi n ileri derecede
yetmez-281 K. Göksoy.-D. Kut.-S.Özsar.-A.Öncüer.
liği halinde ortaya çıkar. Klinik ve patolojik bulgulara dayanarak tanısı mümkün olan durumlarda hayvana rasyonla veya diğer yol-larla eksikliği duyulan mineralin yeteri kadar verilmesi çok kerc symptom'un ortadan kaldırılması ve tedavi için yeterlidir (4, 5, 6). Örncğin Orta Anadolu Bölgesinde kuzularda seyreden Muscular Distrophy'nin (Beyaz Kas Hastalığı) yaygınhğı, spesifik klinik ve pa-tolojik bulguları ile tanıyı kolaylaştırmaktadır (6, 7, 8, g). Ancak, şiddetli seyreden mineral dengesizliklerde tanının konvansiyonel yöntemlerle kolayca saptanabilmesine karşın, organizmadaki mar-jinal (normale yakın) düzeyde mineral yetmezliklerinin, özellikle eser element dengesizliklerinin tanısı, doku ve organlardaki mine-ral konsantrasyonlarının saptanmasında hassas yöntemlerin kulla-nılmasını gerektirmektedir. Çiftlik hayvanlarında marjinal düzeyde seyreden mineral denge~izlikler gözle görülür bir bulgu ile kolayca seçilemez fakat verim açısından en az şiddetli yetmezlikler kadar önemlidir (ı o, ıı).
Hayvanlarda mineral madde dengesizliklerinin tanısında doku ve organlardaki mineral madde konsantrasyonları kriter olarak ele alınmaktadır (ı ı, 12). Doku ve organlarda mineral, özellikle eser element konsantrasyonlarını saptamada nötron aktivasyon analizi, X-ışı nı floresan tekniği gibi nükleer, atomik absorbsiyon ve diğer spektrofotometrik ve bazı analitik yöntemler kullanılmaktadır.
Mar-i
jinal düzeyde olan mineral madde dengesizliklerinde klinik, makros-kobik bulgular yeterli yararı sağlayamadığı için organizmada ppm düzeyinde yer alan çoğu eser elementlerin konsantrasyonlarını sap-tamada nükleer yöntemler daha güvenilir sonuç vermektedir (ı3,
14, 15, 16). Nükleer yöntemler arasında bir de pek yaygın olmayan in-vitro eritrosit radyomineral alım testi (in-vitro radio-mineral erythrocyte uptake) uygulamaları yer almaktadır. Bir kısım araştı-ncılar in-vİtro test yöntemini kullanarak, kanı n korpüsküler kısım radyomineral ahm (uptake) oranı ilc hayvan tarafından diyetle alı-nan veya kandaki mineral madde konsantrasyonu arasında bir iliş-ki olduğunu ortaya koymuşlardır. Wright ve Beıı (ı7), Perla ve Ar-kadaşları (ı8) ve diğerleri (ıg) radyoaktif sclenylim (Na/5Se 03)
ilave edilmiş koyun kanlarını su banyosunda inkube ederek alyuvar-lar tarafından radyoaktif sclenyum alımının, diyetle alınan selenyum miktarı ile ters orantılı olduğunu saptamışlardır. Radyoaktif çinko (Zn-65) ve Kobalt'la (Co-Go) yapılan benzer denemeler de aynı sonucu vermiştir (20, 21, 22).
Çiftlik Hay\'anlarında Mineral Madde Denge-",
Materyal ve Yöntem
285
Bu çalı~mamızda diğer ara~tırıcılar tarafından uygulanan in-vitro eritrosit radyo-mineral test yönteminde ufak bir deği~iklik ya-pılarak ülkemiz ~artlarına uygun bir yöntem gelj~tirilmeye çalı~ıl-mı~tır.
1n-vitro eritrosit radyo-selenyum alımı test sonuçlarını kaqı-la~tırmak ve güvenilirliğini kontrol için'de termal nötron aktivas-yon analizi ile total kan selenyum konsantrasyonu, radyoaktif izle-me tekniğinden yararlanılarak in-vivo eritrosit radyo-selenyum a-lımı, radyoaktif selenyumun plazmadan çckili~i (plasma elearence) hızı saptanmıştır (23, 24)'
Gözlemlerirniz sonucu, Ankara'nın Çubuk İlçesi'nin Sünni Kö-yü deneme bölgesi olarak seçilmi~tir. Literatürlerde belirtildiği gibi Orta Anadolu Bölgesinde kuzularda Musculaer Dystrophy olduk-ça yaygındır (6, 7, 8). Denemeye aldığımız sürüde kuzularda az sa-yıda Beyaz Kas Hastalığı'na rastlandığı gerek İlçe Veterinerliği ge-rekse sürü sahibi tarafından bclirtilmi~tir. Musculaer Dystrophy için genel bir önlem alınmadığı ancak hastalık görülen kuzulara Sodyum selenit (Na/5Se 03) çözeltisinin (1 mg Se /ml) kas içi verile-rek tedavi edildiği anlaşılmı~tır. Bu duruma göre sürüde "marginaı" düzeyde bir selenyum yetmezliği söz konusudur denilebilir.
Deneme için 80 adet kuzulu koyun (Akkaraman) iki gruba ay-rılarak kulak numaraları ile belirlenmi~tir. In-vİtro testlere ba~la-madan bir ay önce (Nisan 1977) birinci gruba LO mg Sclenyum
(1mg/ml) Sodyum selenit (NaıSe 03) çözeltisi halinde kas içi veril-mi~tir.
Pozitif kQliıtrol grup olarak, Lalahan Veteriner Zootekni Araş-tırma Enstitüsü Merinos türü kuzulu koyunlar kullanılmı~tır. Bu grubun beslenme ~artları normal kabul edilmi~tir.
lıı-vitro Test Yöntemi
Yirmibe~ ml lik erlenmayerlerin herbirine 0,7 ml CPD (Citra-te-Phosphate-Dextrose) çözeltisi (25) ve 0,4 f-l Ci75 Se içeren 0.3 ml
radyoaktif çözelti (Na/5Se 03)* konmuştur. Koyunlardan sabah
satt 10°°_12°° arası heparinize tüplere Vena Jugularis'ten 10-12
* Radyoaktif "Se (Na. "Se O,) Amersham-lngiltere Radyo-Kimya Merkezinden
K. Göksoy.-]). Kut.-S. Özsar.- A.Üııcücr.
ml kan almmış ve buz kutum içerisinde laboratuvara getirilmiştir. Mikrohematokritlcri ölçülen kan numunelerinden 5 er ml CPD ve radyoaktif Se çözeltisi bulunan crlenmayerlere ilave edilerek hafif-çe karıştırılmıştır. ErlenmayerIcrin ağızları lastik tıpa ile kapatıl-mış ve ı2 numara bir enjektör iğnesinin uç kısmı tıpanın alt yüze-yinden görülecek şekilde batırılmıştır. COz ve O2 tüplerinin gaz
çı-kışına bağlanan ince pJastik borular ucuna yerleştirilmiş enjektör iğneleri lastik tıpaIara batırılarak erlenmayer içinde yaklaşık
%
5COz ve
%
95 O2 ortamı sağlamaya çalışılmıştır. Gazlar bir süreve-rildikten sonra ilk iğne çıkarılmış ve az bir süre daha gaz verilmiş~ tir (I 7, 18). Yukarıdaki işlemler tamamİandıkça erlenma yerler 38
cc
da çalkalayıcı su banyosuna nakledilmiştir.İki saatlik inkubasyondan sonra erlenmayerler buz dolabına nakledilmiş ve tekrar mikrohematokritlcri ölçülmüştür. Erlenmayer-lerin herbirinden 2 ml kan pipetle radyoaktivite sayım tüplerine a-lınmış ve 2500 devirde 5 dakika santrifüj edilmişlerdir. Sıvıkısım (plazma
+
CPD) pastör pipeti ile atılmış, altta kalan korpüsküler kısım ü:t.erine 5' ml soğuk serum fi:t.yolojik ilave edilmiş ve tekrar santrifüj edderek iki defa yıkanmış, mümkün olduğu kadar sıvı kı-sım temizlenmiştir.Sayım tüplerinde kalan korpüsküler kısmın radyoaktivitesi ku-yu tipi gama sintilasyon sayacı (Well-type y ScintiIlation Counter, ~uclear Chicago) ve bağlı analizör sistemi ile ölçülmüştür.
Korpüskülcr k!Sımdaki aktivite erlenmayere ilave edilen akti-vitenin (Standart aktivite) yüzdesi olarak aşağıdaki gibi hesaplan-mıştır (17).
%
Aktivite alımı Korpüsküler kısmın aktivitesi (CPM)'" Standart aktivite XıooEritrosit aktivite alımı =
eritrosit hacım farkına göre düzeltilmiş sonuç:
%
aktivite alımı X 4° hematokrit%
siln-vivo Eritrosit mı{yo-selen.J'um alımı ve Raı{yoakt~f SelelZ)!umun pla;:;madan fekilişi :
Bu deneme, aynı grup hayvanlardan selcnyum enjekte edilen ve edilmeyen üçer koyun üzerinde uygulanmıştır. Her koyun için
Çiftlik Hayvanlannda Mineral Madde Denge- ... 287
.r IlCi /kg radyoaktif selenyum (Na/sSe 03) hesabedilerek sol vena jugularisten enjekte edilmi~tir. Radyoaktif ~elenyumun enjeksiyo-ı
nundan sonra 8,48 ve 72. saatlerde sağ jugular venadan 5'er ml kan alınmı~ ve buz kutusunda ~aklanarak laboratuvara getirilmiştir. Be~ dakika 2500 devirde santrifüjden sonra i ml plazma radyoaktif
sayım tüplerine alınmı~, gerisi atılml~tlr. Deney tüpünde kalan kor-püsküler kısım iki defa tuzlu su ile yıkanmı~ ve kalan kmmdan ı'er ml radyoaktif ~ayım tüplerine nakledJmi~tir (;3, 24). Radyoakti-yite ölçtimleri yukarıda belirtildiği ~ekilde yapılml~tlr.
Terrnal Nötron Aktivcsyon Analizi ile Kan Selenyum Konsantrasyonunun saptanması:
Yakla~ık 4-5 ml kan soğuk-vakum (Freeze-dryer, Hetosicc CD ı2) sistemi ile kurtulmuş ve bir pres (Beckman B 25) yardımıyla 0.5 mm çapında, 2-3 mm kalınlığında tablet haline getirilmi~tir.
Standartlar, USA National Brueau of Standarts'dan sağlanan sığır karaciğerine (SRM- i577) aynı i~lem1er uygulanarak
hazırlan-mı~tlr. Tablet halindeki örnek ve standartlar tartıldıktan sonra nöt-ron ı~ınlaması için özel polietilen tüplere yerle~tirilmi~ ve İstanbul-Çekmece TR-I reaktöründe yakla~ık 1013' nötron akısında dört saat
süre ile ı~ınlanml~tır. Aktif hale gelen numune ve standartlar kısa yarılanma süreli radyoizotopların parçalanması için 3-4 hafta bek-letilmi~, daha sonra numune ve standartların gama spektrumları, Ge (Li) dedektör ve buna bağlı 4096 kanallı analizör (Canberra M 8180) yardımıyla alınml~tlr. I~ınlama sonucunda 74Se (n;yrSSe re-aksiyonu iLColu~an i20 gün yarılanma süreli 7SSe in parçalanırken
ısaçtığı 265 keV deki gama (y) ı~ınları, numune ve standartlar için aynı ~artlarda ölçülmü~ ve kaqıla~tırma tekniği ile kan numuncle-rindeki scIenyum konsantrasyonu hesaplanml~tır (13,' 14, 15, 16).
Sonuçlar
İn-vitro eritrosit radyo-sclenyum alım test ve tüm kan selen-yum komantrasyon değerleri Tablo Lde gösterilmi~tir. Sodyum selenit solüsyonu enjekte edilmeyen grupta in-vitro eritrosit alım yüz-de ortalaması 7,84
+-
2,96, test'den bir ay önce Lo mg selenyum en-jekte edilen grupta ise 6,23+
i,88 'bulunmu~tur. İki gruportalama-ları arasındaki fark önemli bulunmu~tur (P <0.05). Pozitif kontrol olarak seçilen Lalahan grubunda ise, in-vitro eritrosit radyo selen-yum alımı
%
ortalaması 5,39+
1,27 bulunmuştur. Selenyumveril-288 . K.Göksoy.-D.Kut.-S.Ozsar.- A.Öncüer.
meyen ve pozitif kontrol grupları yüzde ortalama değerleri arasın-daki fark da önemli bulunmuştur (P <0.01). Buna karşın, selenyum verilen ve pozitif kontrol (Lalahan) grupları yüzde ortalama değer-leri arasındaki fark önemsiz bulunmuştur (P> 0,0 ı).
Selenyum verilmeyen grubun kan selenyum konsantrasyonu ortalaması 0,7°
+
0.04 ppm (K.M. = kuru madde), selenyum ve-rilen grubun kan selenyuffi" komantrasyonu ortalaması ise r.i8+
0.09 ppm (K.M) bulunmuştur (Tablo r). İki ortalama arasındaki fark önemlidir (P<o.ı). Pozitif kontrol grubun kan selenyum kon-santrasyonu, TR~I reaktörünün kapanmış olması dolayısıyla ana-liz edilememiştir.
İn-vivo eritrosit radyo-selenyum alımı ve radyo-selenyumun plazmadan çekilişi Grafik r de gösterilmiştir. in-vıvo eritrosit
rad-Tablo i. Kas içi selenyum enjekte edilen, edilme}en ve pozitif kontrol gruplarda in-vitro
eritrosit radyoselenyum ("Se) alım yüzdeleri ve Kan Se Konsantrasyonları. Deneme
i
ln-vitro eritrosit Kan se
Grupları uSe alım% si Konsantrasyonu
PPM/K.M.(X) Selenyum
verilmeyen 7.84 :t 2.96& 0.7° :t 0.04&
(36)= Selenyum 6.23 :t ı.88b 0.09b verilen ı. 18 :t (36) Pozitif kontrol
i
(Lalahan) 5.39 -l- ı. 27b -(ı8) -(x) K.M.: Kuru Madde. (xx) Numune Sayısı.yo-selenyum alımı selenyum enjekte edilen grupta, edilmeyenden daha yüksek bulunmuştur. In-vivo eritrosit radyo selenyum alım hızı selenyum verilmeyen grup'a 72. saatte selenyum enjekte edilen grubun hemen hemen iki katına yükselmiştir. .
Plazmadan radyo-selenyum çekilişinin (Grafik. r), in-vivo erit-rosit radyo-selenyum alımının aksine, beklenildiği şekilde, selenyum enjekte edilmeyen grupta verilenden daha h~zlı olduğu saptanmış-tır.
Çiftlik Hayvanlannda Mineral Madde Denge-..• 289 _ 1&0 E ~ I~O '" :x120 -8
"
~IOO -.J' 80 ~ i:'D
a.. (J 40 20 1£00 "00 ~ ~ 1200 :g .., o 1000 ~ .." 600 ~ ~ a.. 400 (..ol 200AL !!uvarların in..vivo rod!l0_kloıı~utll
~~.) ",L"n!
Ra.l!l""kıq 5el.on9umun ('~e )plasmacları çel<ilir 111%1
rııııı e..ı.nywn "erilen grup _ S.len!!"", VH,lme!Jlll grup
Şekil: 1- S;ılenyum verilen ve verilmeyen gruplarda İn vivo eritrosit radyoscIenyum
("Se) alım ve radyoselenyum phızmadan çekiliş hızı.
Tartışma
Bir kısım ara~tırıcılar, çiftlik hayvanlarında in-vitro eritrosit radyo-mineral alım (uptake) test sonuçlarını diyetle alınan veya kanda mevcut eser element konsantrasyonu ile orantılı olduğunu saptamJ~lardır. Fakat yapılan incelemeler laboratuvar ~artlarını kapsamaktadır. Dü~üncemiz, Wright ve Bell (17) ve diğer ara~tırı-rıcılar (18, ıg, 20, 21) tarafından uygulanan in-vitro eritrosit rad-yo-mineral alım test yöntemini geli~tirerek saha ~artlarına uygula-nabilmesini sağlamaktır. Bunun için ba~ta gelen sorun, sahada alı-nan kanın, testin uygulanmasına kadar tazeliğini sağlamaktır. Bu amaçla insan hekimliğinde kan transfuzyon merkezlerinde kullanı-lan Citrate-Phosphate Dextrose (CPD) çözeltisini kullandık. Gib-son ve Arkada~ları (25) Acid-Citrate Dextrose (ACD) ve CPD çö-zehilerinin eritrositlerin canlılığını korumadaki üstünlüğünü
kar-290
i
K. Göksoy.- D. K ut.-S. Öz~ar .-A.Oncücr.
şılaştırmışlar ve CPD çözeltisinin daha uygun olduğunu saptamış-lardır. Araştırıcılar radyoaktif Krom (sICr) la etiketledikleri eriı-rositleri ayrı ayrı her iki çözelti içinde 1° ::!:: i Cc da uzun süre
tut-tutmuşlar ve 28 gün sonra ACD de saklanan canlı hücre yüzdesinin
%
7°, CPD de ise 76 olduğunu saptamışlardır. Bu durumda, saha-dan aldiğımız kanların CPD çözeltisi içerisinde saklanmasının uy-gun olacağı kanısına varılmıştır. Fakat bu ön çalışmada, alınan kan numunelerinin inkubasyon esnasında CPD ilavesiyle in-viıro testin çalışıp çalışmıyacağını incelemek esas alınmıştır. Kanın uzun süre CPD çözeltisi içinde saklandıktan sonra in-vitro testin çalışıp çalış-mıyacağı ise bir başka denemede ele alınmak istenmiştir.In~vitro eritrosit r~dyo-sclenyum test sonuçları (Tablo i) di-ğer araştırıcıların elde ettiği sonuçlara benzerlik göstermektedir.
Selcnyum verilmeyen grubun eritrosit radyo-selenyum alım yüzdesi ortalaması
(%
7.84+
96), gerek selenyum verilen(%
6.23 :l: 1.88), gerekse pozitif kontrol grup yüzdesi ortalama(%
5.39 :l: 1.27) değerlerinden yüksek ve ortalamalar arasındaki farklar önem-li bulunmuştur. Ayrıca değiştirerek uyguladığımız test sonuçlarını kontrol için nötron aktivasyon analizi ilc saptanan kan selenyum konsantrasyonu, in-vivo eritrosit radyo-selenyum alımı ve radyo-sclenyumun plazmadan ç~kilişi denemelerinden elde edilen s::muç-lar (Tablo r, Grafik r) in-vivo eritrosit radyo-selenyum alım sonuç-ları ile uygunluk göstermektedir. Pozitif kontrololarak scçtiğimi'z grupta, in-vivo eritrosit radyo sclenyum alımı, radyo-sclenyum'un plazmadan çekiliş hızı ve nötron aktivasyon analizi ile kanda selen-yum konsantrasyonunu çeşitli nedenlerle saptayamadık. Fakat grup-ların in-vitro test sonuçları, bilha,;sa iyi beslenme şartları ile normal düzeyde olmayan beslenme şartlarına göre açık farklılık göstermek-tedir (Tablo r).Pozitif kontrol grupta in-vitro eritr03it radyo-sc-lenyum alım yüzdesi scradyo-sc-lenyum verilen gruptan da düşük bulunmuş-tur. Bu durum enjekte ediien io mg sclenyumun dahi yetmezlikgö-rülen bölgede normal sclenyumun gereksinimi karşılamadığInı gös-termektedir.
Selenyumun eritrositlere bağlandığı ve scleno-homoglobin o-luştuğu, ancak sclenyumun eritrositlere, kemik ilığinden çok perifer kanda bağlandığı da bilinmektedir (26, 27). Sdenyum ayrıca, kan-~a ve çeşitli organlarda bir mctalo-enzim olan Glutathion peroxi-dase da yer alır. Glutathion perxidase enzim aktivitesi ilc organiz- , mada selenyum konsantrasyonu arasında açık bir ilişki vardır (26).
Çiftlik Hayva.nlarında Mineral Madde Denge- ... 291
U nderwood (I i) in-vitro eritrosit 75Se test sonuçlarının güvenirli-ğinin Glutathion peroxidase enzim testi ile kontrol edilmesinin ge-rekliliğini bildirmektedir. Ancak laboratuvar ~artlarımızın yeter-sizliğinden dolayı ayrıca kanda enzim analizi yapamadık. Fakat sonuçlarımızı diğer testlerle kontrol ettik.
Elde olunan test sonuçlarına dayanarak, in-vitro eritros.it rad-yo-selenyum test yöntemi ile koyunlarda scienyum durumunu sap-tamak mümkün görünmektedir.
Tjioe ve Arkada~ları (28), Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı' nın (Viyana) Standart referans maddesi olarak kuııandikları kan' numunesinde Nötron Aktivasyon analiz tekniği ile kuru madde üze-rinden 0,54 :i: 0.4 ppm Sc bulmu~lardır. Judson ve Obst (29) çe~it-Ii araştırıcıların elde ettikleri kan Se değerlerini bir araya getirerek bir tablo hazırlaml~lardır (5). Bu tabloda gerek yermezIik durumun-da gerekse normal düzeyde çok farklı değerler ortaya çıkmaktadır. Bu durum, pratikte henüz hiçbir test ve doku analizi yetmezlik, nor-mal veya marginal düzeyde olan kan Se konsantrasyonunun tam olarak belirtiIme3ine yetmemektedir. llerde çqitli hassas yöntem-lerle çok sayıda elde edilecek değerler bize normal ve yetmezlik du-rumunda kan ve diğer dokular Se konsantrasyonlarını ortaya koya-caktır. Bu gün için elimizde, gerek hastalığın klinik ve morfolojik tanısma dayanarak, gerekse kobalt yetmezliğinde olduğu gibi hay-vanlarda döl verimi ve geIi~imleri zayıf olan durumlarda, diyete ilave edilecek selenyum tuzlarından yararlanma çalı~maları etkin
önlem olarak kar~ımıza çıkmaktadır.
Şimdiki durumda çalı~malarımız açısından, normal ve yetmez~ lik durumundaki kan ve doku scIenyum değerleri hi tam olarak sap-tayamazsak da in-vitro eritrosit radyo-seIenyum test yöntemi ve nöt-ron aktivasyon analizi ile alınan sonuçları karşıla~tırmak suretiyle farklı bölge hayvanlarının selenyum durumları hakkında bır fıkre sahip olmamız mümkün görünmektedir. Bunun için, deği~tircrek uyguladığımız in-vitro eritrosit radyo-selenyum alım testi uygula-malarına standart bir yöntemin geIi~tirilmesi amacıyla devam et-meyi öngörmekteyiz.
Literatür
1- Mc DowelI, L. R., Conrad,
J.
H. and LoosIi, L. :K.,(1978):Mineral Dejieieneies aıld Toxieities oj Grazing Li.vestoek in Tropieal Countries, Presentr:tion paperon the DiagnosiS oj Moderate Mineral Im-bal:ı.nees in Farm Animals IAEA, Beltwiııe, Maryland, Sept U-14,
292 K.Göksoy.-D.Kut.-S.Özsar.-A.Öncüer.
2- Mc Doweli, L. R., (1977): Geographical Distribution of Nutriti-onal Diseases in Animals, Chapter in CRC Handbook of Nutri-tion and Food University of FIorİda,
3- Mc Doweli, L. R., and Conrad,
J.
H. (1977): Trace Mineral Nutrition in Latin America, World Animal Review, 24, 24-33. 4- Underwood, E.J.
(1971): Trace Elements in Human and AnimalNhtrition, Academie Press, Third Ed.
5- Nicholas, D.
J.
D. and Egan R. A. (1975): Trace Elements in Soil Plant-Animal Systems, Aeademİc Press Ine.6- Özcan, C. (1967): Kuzularda Beyaz Kas Hastalığı tJzerinde Kli-nik Araftırmalar ve Küratif Tedavi Denemeleri, A,ü. Vet. Fak. Derg.,
14 (3) 1-17.
7- Baran, 8. (1966): Türkiye'de Kuzularda Muscular Distrophie (Whi-te Muscule Disease) A.ü. Vet. Fak. Derg., 13 (I) 25-40.
8- Baran, 8.-(1966): Oğlaklarda Musculaer Dystrophie ve Selenyum, Vit. E ve C'nin Rolü, A.ü. Vet. Fak. Derg., 13 (2) 135-156. 9- Ersoy, E. Bayşu, N. ve Şentürk, R. (1966): Normal ve Beyaz
Kas Hastalıklı Kuzularda Kan Serumunda Sodyum, Potasyum ve Klor 'YönündenAraftırmalar, Vet. Fak. Derg., 13 (I) 15-24.
10- Mertz, W. (I 976): Trace elements in Animal Nutrition, Can(lgreat,
potential be realized? Review paper, Nuclear Teehniques is Animal produetion and Health, IAEA-SM-205/IOI, 3-16.
II- Underwood, E.
J.
(1976) Material 1mbalances in Farm Animals and Their Study and Diagnosis with Isotopic Tracers, Atomie Energy Review, 14, No: 4, 591-620.12- K:irchgessner, M. et al (1976) Trace Element Dificiency and its Diagnosis by Biochemical Criteria, Review Papcr, Nuclear Teehnİ-ques in Animal Produetion and Health, IAEA, SM-205/I02. 64-80.
13- Leibetseder,
J.
(1969) Neutron Activation Ana(ysis for the Deter-mination of Selenium in Biological Materials, Traee Mineral Stu-dies with Isotopes in Domestie Animals, IAEA, (PL-3i2/3)77-96.
14- K:ut, D. (1979) Havadaki Selenyum Miktarının Tayini ve Kaynak-lannın Incelenmesi, Doktora Tezi, A.ü. Fen Fakültesi, (baskıda). 15- Zoller, W. H. Gordon, G. E. (197°) lnstrumental Neutron
Acti-vation Ana(ysis of Atmospheric Pollutants Utilizing Ge (Li) X-ray Detectors" AnaL. Chem. 42, 254-265.
Çiftlik Hayvanlannda Mineral Madde Denge-..• 293
16- Crouthaınel, C. E. Adams, F. and Daıns, R., (1970) Applied Gamma-ray Spectroscopy, Pergamon Press,
17- Wright, P. L. and Beli, M. C. (1963) Selenium and Vit. E. Inf-luence upon in-vitro Uptake of75Se by Ovine Red Blood Cells, Proc. Soc.
Exp. Biol. Med. II4, 379-382.
18- Perla, L. et al (1968) In-vitro Uptake of 7SSe by Red Blood Cells from the Immature Ovine during varying Selenium intakes,
J.
Nutr.,94, 219-226.
19- Burk, R. F. et al (1967) Blood Selenium levels and In-vitro Red Blood Cell Uptake 7SSe in Kwashiorkor, Am.
J.
Cl. Nutr. 20 (7)723-733.
20- Berry, R. K., Beli, M. C. and Wright, P. L. (1966): Influence of Dietary Calcium, Zinc, and Oil upon the in-vitro uptake of Zinc-65 by Porcine Blood Cells,
J.
Nutr. 88, 28421- Chester,
J.
K. and Marie, W. (1968): The Assesment of Zinc Status of an Animalfrom the Uptake of6sZn by the Cells of Whole Blood in-vitro, Brit.J.
Nutr. 39, NO:2, 297-306.22- Lau, Kam-Seng et al. (1965) Measuremut of Vitamin B1ı Level
Using Radioisotope Dilution and Coated Charcoal, Blood, 26 No :2, 202-214.
23- Artunkal, Suphi. (1962): Radyoizotopların Klinikte Kullanılması, 1. Ü. Tıp Fakültesi Yayınları
24- Wagner, N. H. (1968): Prerıciples of Nuclear Medecine, W. B. Saunders company.
25- Gibson, G.
J.,
Gregory, C. B. and Lawrence, .N. B. (1961)Citrate-Phosphate Dexrose Solution for preservation of Human Blood, Transfusion, 1, 280-287.
26- AlIen, W. M., et ai. (1975): Selenium and the Activiry of Glutatlıi-on Peroxidase Bovine Erytrocytes, Vet. Rec!=lrd 96 (16) 360-361. 27- Öz sar, S., Göksoy, K., Öncüer, A. Selenyumıtn Kemik Jliği ve
Dalakta Eritrositlerin Yapısına Katılımı Hakkında Bir On Çalışma
(yayına hazır) ./
28- Tjioe, P. S. et al (1976) Extended Automated Seperation Tec1miques in Destructive Neutron Act,ivation Ana(ysis, Application to Various Biological Materials, Including Human and Blood, Procedings International Conference, Modern Trends in Activation Anal-ysis, Vol. I, 328-337.
