AbdiUkadir OZCAN
BOSTANCIBA~ILARIN BIDLEDI HiZMETLERi VE BOSTANCIBA~I DEFTERLERiNiN iSTANBUL'UN
TOPONiMiSi BAKIMINDAN DEG-ERi
Tarih Boyunca
iSTANBUL SEMiNERi
29 MAVIS-
1 HAZiRAN
1988
BiLDiRiLERi'nden
ayn bas1m
EDEB!YAT FAKULTESi BASIMEV! !ST ANBUL 1989
BOSTANCIBA~I DEFT'ERLERiNiN iSTANBUL'UN TOPON:iiM1Si EAKI'MINDAN DE'GERi
Abdiilkadir OZCAN*
Efradm1 dev§irme oglanlarmdan saglayan Bostanc1 Ocag1'mn kurulu§u, Yeni:Qeri Ocag1'mnki kadar eskidir. Topkap1 Saray1'nm «Birun, yani dl§ hizmetlilerinden olan bostanc1Iarm as1l gorevleri Saray'a aid hag ve bag,gelerde ·gah§mak, hanedana aid saraylarm muhaf1zhgm1 yapmaktl. istanbul'dan ba§ka Edirne, Bursa, lzmit, Manisa ve Gelibolu gibi, saraya aid bag ve bostanlarda Qah§an bos-tancilar da vard11• Edirne Bostanc1 Ocag1 mtistakil olup, bagimsiz bir bostanCiba§mm idaresi altmdayd1. Bu vazifede bulunan ·zat Edirne'nin belediye ve zab1ta i:§leriyle, istanbul bostanciba§Isma gore daha fazla i,1giliydi. Zira istaillbul'un hu tiir i§leri kad1, suba§I, asesba§Idan ba§ka, bocekba§I, mimarba§I ve YeniQeri Ocag1 zabit-leri gibi ge§itli vazife.lilere taksim edilmi§ti. Saray dahilindeki ve haricindeki hizmetlerine gore, «Gilmanan-1 bagQe-i hassa» ve «GII-manan-I bostaniyan» umumi adlan altmda amlan bostanc1 nefer-lerinin mevcudu zaman iginde degi§mi§tir. inciciyan'm verdigi bil-gilere gore, X:VIII. ytizyllda istanibul'da 6000, Edirne'de 3100 kadar bostanc1 vardi2
• Ocak kendi iQinde boltik ve ·cemaatlere aynlmi§tl. Saray di§mda bulunan bahgelerdeki neferler «usta» denilen ·
zabit-* Dog. Dr., Mimar Sinan Universitesi Fen-Edebiyat Fakiiltesi ogretim iiyesi.
1 A:hmed RJefi!k, Onikinci Asr-t Hic'ridJe j,Sitllinbul Hwya.tt, tstan:bul 1930,
s. ·60; Abd'iHka:dir •Ozcan, «Ha:ssa 1011dusunun temeli: .Mu'allem Bostaniyan-1 Hassa Ocag-J., kurulu~u ve te~kilab», Tarih Dergisi, say1 34, tstanbul 1984, s. 347 vd.
2 P. G. :tnciciyan, «XVHI. as•rm s>onunda Osmanli Dervle>bi: BostancJlar», Hayat Tarih Mecmuast, II/11, (Arallk 1965), s. 89·-90.
32
lerin nezareti altmdaydllar. Sorumluluklan altmdaki yerlerde, pa-dif?aha aid kas1rlarm muhaf1zllgm1 da ya;pan bostanCI ustalan, aym zamanda, bulunduklan bolgenin inzi:bat amiri durumundaydilar3
•
Mesela, I. Mahmud, Usklidar ustas1 .Abdullah Aga'ya gonderdigi bir fermanda: «baharda baz1 kadmlarm uygunsuz kwafetlerle (::am-hca ve ~oteki mesire yerlerinde dolaf?malarma -engel olmasml, asa· yif?inden mes'ul oldugu yerlerde bu tlir davramf?lara f1rsat verme-mesini» istemif?tir". Bostanc1 Ocag1'nm en bliylik amiri olan bos-tanCiba§mm, sorumlulugu altmdaki bolgelerin in§aat i§lerinden ba§ka5, ~gemiler igin kereste6
, saray igin odun ve komlir teminF gibi hizmet ve yliklimliillikleri de vard1. Ba§ta istanbul ve Edirne olmak lizere, bulunduklar1 yerlerin orman ve su i§leri de k1smen bostanci-baf?Ilarm lizerindeydi8
•
Fatih'in te§rifat kanunnamesinde gorevi: «Bahgeye bir ~bostan Cibaf?I konulmuf?tur. Kay1ga girildikte, bostanc1lar klirek gekip ol dlimen duta» §eklinde9 belirtilen bostancibaf?I, Topkap1
'Sarayi'-nm Y all Ko§kli tarafmdaki dairesinde ikamet ederdi. .Saray'da pa-di§ahtan ba§ka sakal b1rakma hakkma sahip tek ki!?i olan bostan-ctbllif?l, inciciyan'a gore «koltuk» vezirlerindendi. Zira padi§ahla hailsiz gorli'§me hakkma sahipti10• 'Saray dahilindeki .gorevlerinin
dl§mda, istanbul'un onemli bir kismmm asayif?inden de 0
sorum-luydu. Bilindigi gibi lstanbul'un genel 3:sayi!?i Yenigeri Ocag1'nm lizerindeydi. Fakat, Topkap1 '8aray1 civarlan ile Hocapaf?a ve Ahir-kapl taraflarmm zab1tas1 cebecibaf?mm; Kasimpaf?a ile Galata':run zab1tas1 kaptan pa§anm; Tophane ve Beyoglu semtlerinin zab1ta
3 Uzun<;a:n§Ill, «Bosbanci», jslam Ansiklopedisi, II, 7137. 4 A. Refi:k, aynt eser, s. -86, 176.
5 BOA, Miihimme, nr. 16, s. 24,5, 1,9 Ramazan 9719 tarihli hiiikum; Cevdet· Belediye, nr. 517, 655,2, 7014, 7504; A. Ozcan, Defterdar Mehmed Pa§a, Ziibde-i
Vekayiat, tahlil ve meUn, 1st. Univ. Edebiyat Faktiltesi Tarih Seminer Kitap-lljp, nr. 3276, s. 194.
6 Miihimme, nr. 61, s. 40.
7 Miihimme, nr. 10, s. 45; nr. 14, s. 20, 4 Miuharrem 979 tarihli hiikiim. 8 A. Refi:k, aynt e'Se,r, s. 170; Dervi§ Ok<;abol, Turk Zab~ta Tarihi ve Te::;-kilat Tarihqesi, Ankara 1940, s. 38; Halim Alyot, Tiirkiye'de Zabtta (Tarihi
geli::;im ve b~ugiinkii durum), An:kara 1947, s. ~57-'5~9.
9 .Acbdtilkadir Ozcan, «Fatih'in Te§kilat Kanunnamesi ve Nizam-1 Alem i<;in lkarde§ ,katli meselesi», Tarih De:rgisi, SaJYl 33, i•stanbul 1982, s. 43.
i§leri topguba§mm uhdesindeydi. Halig'in her iki yakasmm,
Bogaz-igi'nin Kavaklara kadar uzanan Rumeli ve Anadolu sahilleri ile
Usklidar, Kad1k·6y, Adalar, Ye~dlkoy taraflarmm, hatta Tuna'mn
doki.ildligti yerden Aynaroz dagma kadar olan sahillerin inzibati
da bostanciba§Iya aiddi11• Bostanc1ba§1 olanlar, Halig, Bogazigi ve
Marmara sahillerinde asayi§i saglamak igin 30 •kadar maiyetiyle
ya bizzat veya hir temsilcisi aracihgiyla siirekli buralarda dola§Ir,
suglular1 tevkif ederdi. istanbul limanma girip •g1kan gemilerin
de-netimi ile, istanbul civarmdaki ormanlarm, miri k1rlarm,
buralar-daki kara ve deniz avc1hgmm denetimini de yine o yapard1L2•
Yu-karida bahsedilen bostanc1 ustalan, bulunduklan yerlerde
bostan-Ciba§Iya bagh olarak hizmette hulunurlardi13
• Htileymaniye
Klittip-hanesi, Esa:d Efendi kita:plar1 ara:smda hulunan bir Emirname
mec-muastnda, inzibatla ilgili olarak cebeciba§I, topcu'ba:§I, Istanbul
ka-diSl ile birlikte bostanc1ba§rya da ·birgok htikmtin 'Qikartilmi§
oldu-gu g6rulmektedir14
• Gorevini layrkryle yapmayan bostanc1larm ve
amirlerinin cezalandmldigi bile olurdu. Nitekim, XVII. ylizy1l son
-larmda, Tersane'den Enderun agalarmm binecegi bir sandalm
esir-lerinin kagmas1 yliztinden, Bogaz hisarlan dizdan durumunda olan
ustalar hapsedilmi§, bostanciba§Iya 500 degnek vurulmu§tu15
•
Ba-Zl hi.ikumlerden, bostaUCiba§llllll, saraya aid binalarm tamiratlyla
da ilgilendigi anla§Ilmaktadir16• Daimi itfaiye te§kilatmm
kurul-masmdan once, istanbul yangmlarmm sondiirtilmesi i§ine yenigeri
agas1yla birlikte bostanciba§I nezaret ederdP7
• Yukar1da temas
edil-digi gibi, liman reisligi de k1smen bostanciba§I tarafmdan
tistle-nilmi§ti'8. Hatta idareleri altmdaki yerlerde bulunan arabac1
es-nafmm nizammdan da bu gorevli mes'uldi.P9
• Bostanc1ba§Ilann
in-11 Evliya Qelebi, Seyahatname, Istanbul 1314, I, 120-122; inciciyan,
gost. yer.; Osman Nuri, Mec.elle-i Umur-~ Belediye, istanbul 1338/1922, I, 885. 12 A. Refik, aym eser, s. 131, 163, 173; Vasrf Ahmed, M ehasinii'l-asar
ve Hakaiku'l-ahbar, ID1r. Miicteba ilgiirel, ista111bul 1978, s. 214.
13 U:zmngavljrh, S·aray T•e§kiUUt, Anka:ra 1984, s. 467. 14 nr. 3360, vr. 6a, 9a, 22a.
15 A. Ozcan, aym <tez, s. 244.
16 §erafeddin Turan, «Osmanlr te§kilatmda hassa mimarlarr», Tarih
Ara§ttrma'bar~ Derg•isi, Ank•aro. 19;64, I/1, •s. 168.
17 Mece:ll!e-i Umur-~ Beledmye, I, H65. 18 Aym eser, I, 916-917.
34
zibati gorevleri, 1826 y1lmdaki Hgalan arefesine kadar devam et-mi§tir. 1821 y1lmdan sonraki bir b3J§ka gorevleri ta§radan istan-bul'a gelenlerin mtirur tezkir.eleri»ni denetlemekti. Bu i§ i<;;in Ana-dolu tarafmdan gelenler Bostanciba§I-koprtisti ocag1 ustasma, Ru-meli tarafmdan gelenler ise Kti:Qiik<;ekmece-koprtisti ocagmm usta-sma ba§vurup, htiviyetlerini tesbit ettirmeden payitahta
giremez-lerdi. Girenler de hir hafta i<;inde bostanciba§Iya miiracaatla, ke-fillerini hildirmek zorundaydllar. Mtirur tezkirelerinde, ilgili
§ah-sm istanbul'a ni<;in geldigi ·belirtilirdi. Bu i§lemleri yapmayanlar,
«i§siz, gti<;sliz» kabul edilirler ve memleketlerine geri gonderilir-lerdi. Bu i§i 1826'dan sonra ihtis3Jb agas1 tistlenmi§tir20• Mesela, 23 Zilkade 1241 (29 Haziran 1826) tarihli bir hatt-1 humayun ile, zamanm bostanciba§Ismdan, istanbul'a ne idtigti belirsiz pek ~ok
ki§inin doldugu, bunlarm geri gonderilmesi, htittin esnaf ve kayik-Qilarm kefile baglanmas1, Bogazi<;i iskelelerinde halkm zorluk
<;ek-memesi i<;in bol bol pazar kay1klarmm yaptlnllp hizmete konulmas1 taleb edilmekte ve kayikQillk bahanesiyle iskelelerde iba§Ibo§ kim-selerin ikamet ve iskanma izin verilmemesi emredilmektedir21
•
Bos-tancl Ocag1 bu tarihten klsa stire s.onra kurulan Hassa. Ordusu'nun temelini te§kil etnl'i'§tir22
•
Hulasa, gortildtig·ti gibi bostanclb3J§llarm hizmetleri daha ziya-de :beledi i§J.erin zab1ta k1smiyle ilgilidirw. Ashnda zab1ta ile bele-diye <;ok eskidenberi birbiriyle mtinasebet halindedir. XX. ytizy1l
ba§larma kadar §ehrin temizlik ve aydmlatma i§lerini Zaptiye Ne-zareti'nin ytirtitttigti malumdur24
• Fakat bostanCiba§Ilarm beledi
hizmetleri sadece §ehrin zaptiye i§lerine inhisar etmiyordu. istan-bul sahiUerindeki bo§ arsalarda yap1lacak binalarm ruhsatm1, ara-larmda bostanc1ba§mm da bulundugu kad1, mim:ariba§I ve Galata voyvodasmm te§kil ettigi bir hey'et verirdi25•
20 Ziya Kaz1c1, Osmanl~larda ihtisab Muessesesi, istanbul 1987, s. 200-207.
21 BOA, Muhimme-i asakir, nr. 26, s. 12-13.
22 Bu hususta geni§ bHgi i~in, b:k. A. Ozcan, «Hwssa ordusunun
teme-li ... », go st. .yer.
23 Robert Mantran, XVII. Yuzy~hn ikinci Ya~nda istanbul, ~vr.
Meh-met Ali K1h~bay-Enver Ozcan, istanbul 1986, I, 144 vd.
24 Mece,lle-i Umur-~ Be.lediye, I, 879. 25 Ayn~ eser, I, 10.44-104·5.
Bostanc1ba§mm izni olmadan, ba§ta Bogazigi sahilleri olmak
lizere, sorumlulugunu listlendigi •oteki yerleTde kesinlikle yah vs.
gibi herhangi bir bina yap1lamazd126• 0, sahillerde yapbnlan bina-lardan belli rn:ikdarda vergi ahrd127• Bunu takib igin
bostanciba§I-nm elinde, sahillerdeki resmi ve ozel her tiirlii mevki ve yahlarm
listesini veren mlikemmel 'bir defter bulunurdu. Topografya, dere
tepe, dlizliik, akarsular, k·oyler, onemli binalar, yollar vs. gibi her tlirlii yerylizi.i §ekillerinin kag1t lizerine doklilmesi demek olduguna
gore, bina ve arsalarm sahiplerini gosteren Bostanctba§l Defter-Jeri de istanbul kry1larmm tarihi topografyas1 igin pek degerli kay-nak niteiigindedir. Zira bu eserler, 1stan<bul sahilleri hakkmda,
ar-§iv belgesi, kronik ve seyaha-tnamelerin verdikleri hilgilere gore gok
detayh ve orijinal hilgiler ihtiva etmektedir. Padi§aha sunulmu§
olmalar1 ile yan resmi bir vasf1 da haizdirler. Bir §ehir tarihi kay-nag! olarak belki de dlinyada, tlirlinlin tek ·ornegi olan bu defter-lerde yer alan cami, ge§me, ve baz1 iskeleler d1§mda pek gok gayn
menkuliin glinlimlize intikal etmeyi§i, k1ymetlerini daha da arttlnr.
Bu defterler aslmda pratik gaye igin hazirlanmi§br. Yukanda de-nildigi gibi, istanbul sahillerindeki yahlarm denetiminin yanmda, padi§ah kay1kla dola§Irken bostanciba§Iya yonelttigi, «hangi yah-dir, kay1khaneyah-dir, kahvehanedir?» gibi sorulan hemen cevaplandir-ma kolayhg1 saglarlard1.
Glinlimlize intikal etmi§ defterler III. Selim ve II. Mahmud za-manlarmda tanzim edilmi§tir. Bu defterlerin en eskisi Re§at
Ek-rem Kogu'ya gore 1206 (1791-179·2) 'da, III. Selim'in saltanatmm
ilk y1llarmda yazllmi§br. Ali Emiri tarafmdan istinsah edilmi§ bir nlishas1 Millet Klitliphanesi'ndedir. Oteki lig defterden biri yine bu
padi§ah zamanmda, ikisi ise II. lMahmud zamanmda tertib edil-mi§tir. istanbul Universitesi Klitliphanesi'nde hulunan defterlerin yazild1g1 tarihler belirtilmemi§se de, muhtevalarmdaki baz1 bilgi-lerden tertib tarihleri yakla§Ik olarak tesbit edilebilmektedir. Bu-na gore, TY. 8830 numarah defter 1229 y1lmm Cemaziyelah1r-~a ban ay.lan arasmda, yani 1814 y1lmda; TY. 8865 numarah defter 1226-·28/1811-13 y1llan ara:smda; TY. 8866 numarah defter ise 1224-25/1'809-10 y1llan arasmda dlizenlenmi§tir. Bilinen dort
Bos-26 d'Ohsson, Tableau Ge'l'l!eral de l'Empire Ottoman, III, 287-288.
36
tanc1ba§I Defteri'ne be§inciyi de biz ilave ediyoruz. A.bf Efendi Kii-tliphanesi, Pakalm yazmalan arasmda bulunan (nr. 127) bu
def-terin zahrmdaki kay1ttan, Pakalin tarafmdan istinsah edilmi§
olabilecegi anla§1lmaktad1r. Zira mlistensih burada : «Selim-i
Salis Bogazi~i'nde· ve Hali~'te dola~nrken baz1 yerleri sorarm1§. Bos-tanciba§I daima arkasmda oturdugundan o cevab vermek
mecbu-riyetinde kahrml§. 0 da bunlan esami halinde yazml§ ve
miizeh-heb bir defter yapmi§ ve bu civarlara yakla§1ld1kda o sahifeyi a~ar,
soruldukda cevab verirmi§. Bu defteri §ehremaneti mektupcusu
faz1l-1 ekrem Osmanzade Nuri !Beyefendi tarafmdan istiare ederek
ald1m ve aynen yazdim» derken, defterin ashmn Osman Nur'i
[Er-gin] 'de bulundugunu belirtmektedir. Ancak, bu defterde sadece
«ikinci kislm», yani Anadolu Kavag1'ndan Dsklidar'a, istanbul
Glim-rliglinden .Bahariye Kasn'na kadar olan gayn menkullerin listesi 'Ve-rilmektedir. Aym sayfamn a.ltmda, «Birinci k1s1m Rumeli taraf1d1r» kayd1 vard1r. Ancak Pakalm yazmalan i~inde bu k1sma rastlana-mami§tlr.
Klitliphane kataloglarma, bazan «Anadolu ve Rumeli sevahi-Hnde bulunan binalara dair defter» veya sadece «Defter-i Bostan-Cl», «Bostanciba§l Defteri» adlanyle kaydolunan bu defterlerin say-falari bir satranQ veya dama tahtasm1 and1ran karelerle doludur. Her kar.eye bir yerin ad1 yazilrni§tlr. Bunlar da genellikle yah,
ka-sir, ev, ah1r, kay1khane, Qe§me, cami, mescid, kahvehane, iskele, meydan gibi gayr1 menkuller idi. ~ayet yah, ev, bahQe veya kahve-hane gibi bir <gayn menkul kirada ise, hem sahibinin hem de
kiram-smm admm bulunmas1, defterlerin bir ba§ka ·ozeiligidir. Qok yakm
tarihlerde tertib edilen ni.ishalar1 bize intikal eden ve sahillerin belli bir devresini veren Bostancrba§l defterleri muhteva hakimm-dan birbirlerinden az farkhd1r veya birbirlerini tamamlar
nitelik-tedir. Bu bak1mdan ayr1 ayn ne§redilmelerindense kar§Ila§tlrmah
olarak ele ahmp, istanbul sahillerinin ge~en asrm ilk 'Qeyregindeki
tarihi topografyasmm mlikemmel bir haritas1 yap1lmahd1r.
Ay-nca her hane, yah, iskele, arsa vs. gibi gayr1 menkuHerin, hiQ ol-mazsa resmi ki§iligi bulunan sahib ve kirac1larmm kimlikleri ara§-brilmah, bo·ylece BogaziQi ve Halig k1y1larma adlanm verenlerin biyografileri ortaya gikar1lmahd1r. As1l •onemlisi istanbul Beledi-yesinin son y1llardaki hay1rh te§ebblisleriyle ortaya g1kar1lan
sa-hillerin, ozellikle Halig k1y1larmm isimlendirilmesi geli§.igiizel alma-mall, tarihi adlar esas almmah, hoylece bu defterlerden toponimik bak1mdan da yararlamlmahd1r.
Bostanc1ba§1 defterleri lizerinde ilk defa Re§at Ekrem Kogu
durmu§ ve Abdullah Aga (Sonradan sa:dra:zam alan Deli Abdullah
Pa§a) zamamnda tertib edilmi§ olan defteri (TY. 8830) once
istan-bul En,striliiJ8U MecmtWa,sr~,''nda'28 sonra da iS'llamJbru,l A~Y~Jsik~opedibsiJ VI,
29'82-29.g5'de ne§retmi§tir. Daha sonra Sevket Rado da, Bostamo.vb'Q;§~
Defteri: 1802 ytZwu]a Biogm~rit;i '!Jie HolJir; kJuyt1Jati1zmda. k~mler ,ot~wra)u:?
ad1 altmda bu defterlerden birini degerlendirmi§tir29
•
Sadece iskeleler ele almarak Bostanc1ba§I defterleri
incelen-dig·inde, Istanbul kly1larmda glinlimlize oranla fevkalade fazla
sa-yida iskelelerin bulu:ndugu dikkati gekmektedir. Mesela,
Saraybur-nu'ndaki Yah-kasn ile Haskoy arasmda Cebeali (Cibali), Ayakapu,
Ba:b-1 cedid (Yenikap1) ve Arahk iskele admdaki isimsiz iskeleler
buglin mevcud degildir. Millet Kiitliphanesi nlishasmda ise bu
ki-yida aynca istanbul Agas1 iskelesi, Bursa ve Mudanya iskeleleri,
Ortakoy, Be§ikta§, Tekfurdag1 iskelelerinin ad1 gegmektedir. Demek
ki, buralara giden deniz vas1talan, ad1 gegen iskelelerden kalk1yordu.
Aym §ekilde, Haskoy ile Slitllice arasmdaki Hahcwglu, Buzhane, Pirl
Pa§a, Hamam, Salhane iskeleleri de bugiin bizim igin yabanc1d1r.
Bu ·ornekleri hlitiin Istanbul sahillerine te§mil etmek, burada s·ozli
uzatmak olur. Bu bak1mdan baz1 tipik misaller vermek daha uygun
olacakbr. Mesela, o devirde Sirkeci iskelesinin Tophane civarmda
oldugu, giinlimlizde mevcud almayan K1hg Ali Pa§a iskelesinin ise
aym adh camiin civarm'da degil de Be~ikta§ ile Ortakoy iskeleleri
arasmda oldugu dikkati ·gekmektedir. Bogazigi'nin Anadolu
yaka-smdaki linlli «Korfez» duragmm admm, o zamanlar «Bahai
Kor-fezi» oldugu ve yine orada aym ad1 ta§Iyan bir de iskele 'bulundugu
anla§1lmaktad1r.
8ozlerimizi bitirmeden once, tarih boyunca imparatorluklara
payitahthk yapmi§ alan istanbul'un toponimik baz1 pro:blemlerine
temas etmek yerinde olacakt1r. Fetih'ten sonra sUr'atle tlirkle§en
Istanbul'un her semtine ve sokagma vurulan Tlirk adlarmm
zaman-28 Say1 4, istanbul 1958, s. 39-90.
38
Ia degis;tirildigi gorliimektedir. Her ne kadar, 'Qogu defa rastgele ympllan hu isimlendirme£er halk tarafmdan kolay kolay benimsen-memekle birlikte (Bayezid Meydam'mn ylllar once Hi.irriyet Mey-dam olarak degis;tirilmesi, fakat tutunmamas1 ·gibi) yine de tarihi bir beige lizerinde yapllan tahrifat gibi, ·zihinlerde nahos; izler' ha-tlralar blrakmaktadlr. istanbul'un sur iQi adeta bir aQlk hava mi.i-zesi gibi varhgm1 korumas1 gerekirken, tarihi isimlerin degis;tiril-mesine maalesef devam edilmektedir. Oyle ki, bu tahrifat XVI. yi.izy1ldan kalma bir bi.iyi.ik ki.illiyenin dahiline kadar sirayet etmi§ durumdad1r. S.i.ileymaniye Camii ile, bugi.in ki.iti.i.phane ola-rak kullamlan binalan ay1ran genis; sokagm ad1 degis;tirilerek ol-mi.i§ bir profesori.in ad1 verilmi§tir. Aym §ekilde, yine Stileymaniye civarmdaki tarihi Yorganc1ba§1 ve Kaptan ibrahim Pas;a sebiline giden yollara, yine olmi.is; iki profes·ori.in adlar1 verilmi§tir. Yakm zamanlara kadar varhgm1 si.irdi.iren i.inli.i Takvimhane Caddesi yok olmus;, yerine Besim Orner 'Pas;a Caddesi gelmi§tir. Halbuki bu cad-de a:dm1 ilk TUrk gazetesi olan Takvim-i Vekayi)nin bas1ld1gl mat-baadan dolay1 alm1§b. Bu mefhum yeni nesil iQin artlk kaybolmus; durumdad1r. Bu degerli ki§ilerin adlan, bir i.iniversite anfisine, la-boratuarma, ki.iti.iphanesine veya gittikQe bi.iyi.iyen §ehrin her hangi bir yerine verilemez miydi? Si.ibjektiflikten uzak olmally1z. Si.iley-maniye'nin y1k1lmaya yi.iz tutmu§ ah§ab evleriyle, degeri ta:kdir edilmi§ bir semtimiz oldugunu ve birQok evinin istanbul Universi-tesi ve istanbul r:Belediyesi'nce korumaya almml§ hulundugunu, ya-pllara as1lan levhalardan ogreniyoruz. Ama bu ne zaman ger~ek le§ecek? Yangmlarm ve zamamn tahritbine bu evler daha ne kadar zaman kars;1 koyabilecek? istanbul surlarmm ve Bozdogan kemer-lerinin tamiri Hi.ileymaniye semtinin ihyasmdan sonraya blraklla-maz m1yd1? Surlarm da restorasyonu gerekli, fakat ah§ab yap1larm beklemeye tahammi.ili.i yoktur.
GerQekte, ·cadde ve sokaklanm1zm tarihi isimlerini degis;tirmek, §ehrin tari.hi belgeleri i.izerinde ta:hrifat yapmak gibidir. Bugi.in kim Kad1koy'deki Bahariye'ye General As1m Gi.indi.iz Caddesi diyor? Acaba kimler, iki kenarm1 i.inli.i tath su ges;melerinin si.isledigi Ka-y1s;dag1 Caddesi'ne Fahrettin Kerim Gokay Caddesi diyecek? Bi.i-ytik faaliyetler iQinde bulunan istanbul Belediyesi'nden bekledigi-miz, s;ehrin toponimisi i.izerinde degis;iklik yapmamas1 ve gerekti-ginde mutlaka iiniversite ile i§bidigi igerekti-ginde bulunmas1d1r.
