Yayın Kuruluna Ulaştığı Tar h : 05/10/2017 Yayınlanmasının Uygun Görüldüğü Tar h: 10/09/2018
SÖZLEŞMESİ ARASINDAKİ AYIRIM
Kemal ERDOĞAN*
ÖZ
Tarım ve madencilik, ekonominin iki temel ham madde üreten sektörleri ko-numundadır. Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan madenlerin işletilebilmesi için, maden ruhsatına sahip olmak gerekir. Kanun ve/veya maden ruhsatından maden-ci lehine doğan hak ve yükümlülükler topluluğu maden hakkı olarak isimlendirilmek-tedir. Maden hakkına sahip olan kişi, maden sahasını bizzat işletebileceği gibi; sahip olduğu hakkın kullanımını rödövans sözleşmesiyle bir üçüncü kişiye de bırakabilir. Diğer taraftan, madencinin hakkını, maden hakkını devir sözleşmesiyle bir üçüncü kişiye devredebilmesi de mümkündür. Ancak, birbirinden farklı olan bu iki sözleşme teori ve uygulamada karıştırılmaktadır. Bu nedenle, çalışmamızda söz konusu iki söz-leşmenin arasındaki sınırın tespiti amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Rödövans Sözleşmesi, Maden Hakkını Devir Sözleşmesi,
Maden Hakkı, Maden Ruhsatı, Madencilik Sektörü.
THE DISTINCTION BETWEEN TRANSFER CONTRACT OF MINING RIGHTS AND ROYALTY CONTRACT
ABSTRACT
Agriculture and mining are two basic sectors of the economy that are produc-ing raw materials. It is necessary to have a minproduc-ing license in order to work out ores which are fully owned by the state. The community of rights and obligations arising from the law and / or the mining license in miner’s favour are called mineral rights. The person who has the mineral rights may work out ores personally or can also leave the use of the mineral rights to a third party with a royalty contract. On the other hand, it is possible that the mineral rights can be transferred to a third party by min-eral rights transfer contract. However, these two diff erent contracts are intermingled in theory and practice. For this reason, it is aimed to determine the boundary between these two contracts in this study.
Keywords: Royalty Contract, Mineral Rights Transfer Contract, Mineral
Rights, Mining License, Mining Sector.
Arş. Gör., Selçuk Ün vers tes Hukuk Fakültes Medenî Hukuk Anab l m Dalı Araştırma
I. GİRİŞ
Maden hakkını dev r sözleşmes le rödövans sözleşmes , b rb r nden farklı k sözleşmed r1. Ancak, maden ruhsatının devr amacıyla uygulamada
rödövans sözleşmes n n de kullanıldığını görmek mümkündür2. Bu durum, b
r-b r nden farklı olan k sözleşme arasındak ayırımı zedelemekted r. Hâl r-böyle olunca, öğret ve yargı kararlarında maden hakkının devr amacıyla yapılan rödövans sözleşmeler n n hukukî n telemes konusunda farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Bu g b durumlarda, rödövans sözleşmes n n maden hakkını dev r sözleşmes ç n aranan geçerl l k şekl ne uygun olarak yapılması hâl nde, ma-den s c l ne yapılacak tesc l ç n hukukî sebep olab leceğ genel olarak kabul ed lm şt r. Buna karşılık, maden hakkını dev r sözleşmes n n şekl ne uygun olarak yapılmayan veya çer s nde ruhsatın rödövansçıya (rödövans verene) devred leb leceğ yönünde hüküm bulunmayan rödövans sözleşmeler n n ma-den hakkının mama-den s c l ne tesc l ç n hukukî sebep teşk l etmes mümkün değ ld r3.
1 20.HD. 30.3.2016, E.2016/1885 K.2016/3689, “…Dava, maden ruhsatı devir
sözleşmesin-den doğan alacak istemine ilişkindir. … Dosya kapsamından, tarafl ar arasındaki uyuşmazlı-ğın madenin işletmesinin devri niteliğindeki sözleşmeye aykırılık gereğince alacak-tazminat talebine dair olduğu, tarafl ar arasında kira ilişkisi ve kira ilişkisinden (yani rödövans söz-leşmesinden) kaynaklanan alacak ve tazminat talebinin bulunmadığı anlaşılmaktadır. Buna göre, tarafl arın (şirket) tacir olduğu ve uyuşmazlığın da her iki tarafın ticari işletmesiyle ilgili olduğu anlaşıldığından, ticari dava niteliğinde olan uyuşmazlığın asliye ticaret mah-kemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir. …” (Kazancı İçt hat B lg Bankası,
www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 23.09.2017). Bu Yargıtay kararında, uyuşmazlığın rödö-vans sözleşmes nden kaynaklanması hâl nde görevl mahkemen n sulh hukuk mahkeme-s olacağı; buna karşılık, olayda maden hakkını dev r mahkeme-sözleşmemahkeme-s n n bulunmamahkeme-sı neden yle, kural olarak asl ye hukuk mahkemes n n (t carî dava söz konusu olduğu ç n asl ye t caret mahkemes n n) görevl olduğuna d kkat çek lm şt r. D ğer b r dey şle, söz konusu karar, maden hakkını dev r sözleşmes le rödövans sözleşmes n n farkına şaret etmekted r. 2 Gerçekten, bazı Yargıtay kararlarında (11.HD. 21.2.2000, E.2000/154 K.2000/1269,
(Mus-tafa Topaloğlu, Maden Hukuku (5995 Sayılı Kanunla Değ ş k Maden Kanunu ve İlg l Mevzuat), Adana 2011, s. 38)) da, rödövans sözleşmes maden ruhsatının devr ne hukukî sebep olarak kabul ed lerek maden ruhsatının tesc l ne karar ver ld ğ görülmekted r. Y ne, Yargıtay’ın rödövans sözleşmes n n fesh n n veya geçers zl ğ n n doğrudan ruhsatın dev-r ne etk ett ğ yönünde kadev-radev-rladev-rı da gödev-rülmekted dev-r. Bkz., 11.HD. 6.4.2000, E.1999/9412 K.2000/2692, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 3.5.2016); 11.HD. 13.3.2003, E.2002/10404 K.2003/2249, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.ka-zanc .com, Er ş m Tar h : 3.5.2016). Aynı yönde bkz., Hal t Erol Çanga / Bora Çanga, Ma-den Kanunu (Danıştay Kararları le Açıklamalı), İstanbul 1996, s. 195; Müge Erekmekc / G zem Süleymanoğlu, Rödovans Sözleşmes , İstanbul Barosu Derg s , C. 90, S. 1, 2016, s. 135. Maden s c l nde de tapu s c l ndek sebebe bağlılık ( ll yet) prens b n n aranacağı yönünde bkz., Erdoğan Göğer, Maden Hukuku, Ankara 1979, s. 128; Demet Özdamar, Maden Hakkı ve Maden İrt fakı, Prof. Dr. Mahmut Tevf k B rsel’e Armağan, İzm r 2001, s. 126.
Uygulamada maden hakkının (maden ruhsatının) devr amacıyla ya-pılan sözleşmeler n rödövans sözleşmes olarak s mlend r lmes teor k ola-rak yer nde değ ld r4. Bu tür sözleşmeler teor k açıdan maden hakkını dev r
sözleşmes olarak s mlend r lmel d r. Z ra rödövans sözleşmeler le maden hakkını dev r sözleşmeler arasında şek l, tarafl ar, uygulanacak hükümler ba-kımından farklılıklar bulunmaktadır. Bu amaçla, çalışmamızın konusu öğret ve uygulamada kavram kargaşasına neden olan k farklı sözleşme arasındak sınırın tesp t ed lmes d r. Ancak, her k sözleşmen n de daha y anlaşılab l-mes ç n, öncel kle maden ve maden hakkı kavramına değ n lecek; daha son-ra her k sözleşme farklı açılardan karşılaştırılason-rak açıklanmaya çalışılacaktır.
II. MADEN VE MADEN HAKKI KAVRAMI A. MADEN KAVRAMI
Maden5 kavramı hakkında üzer nde herkes n uzlaştığı b r tanım
yap-mak kolay değ ld r. Bu durumun en öneml sebepler nden b r s , fen b l mler
4 Bu konuya, Kocaman / Kayar / Kocaman tarafından sunulan b ld r de yer alan şu fadeler açıklık get rmekted r: “Sonraki aşamada rödovans sözleşmesinin içeriği incelenir. Burada
en önemli husus devir sözleşmelerinin, rödovansla devir sözleşmelerinin ya da devir şartlı rödovans sözleşmelerinin MİGEM tarafından maden sicil kayıtlarına şerh edilmediğidir. Şöyle ki; ruhsat devir işlemi Maden Kanunu’nda ve Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği’nde özel olarak düzenlenmiş idarî bir işlem olup herhangi bir bedel veya de-vir ya da satış sözleşmesinden bağımsız olarak MİGEM tarafından gerçekleştirilmektedir. Maden Kanunu’nun 5 inci ve Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği’nin 80 inci maddeleri çerçevesinde, MİGEM’e yapılan ruhsat devir talebi değerlendirilerek gerekli evrakların tamamlanması hâlinde, ilgili memurun huzurunda devir tutanağı imzalanır ve devir işlemi maden sicil kayıtlarına işlenmesiyle tamamlanmış olur. Burada yine belirtmek gerekir ki tarafl arın arasında düzenlenmiş herhangi bir devir veya satış sözleşmesi MİGEM nezdinde dikkate alınmamaktadır. Bu bakımdan rödövansla devir sözleşmeleri ya da devir şartlı rödovans sözleşmeleri maden sicil kayıtlarına şerh edilmemektedir” (bkz., naklen, R.
Kocaman / B. Kayar / B. Kocaman, Rödövans Sözleşmeler ne Maden Hukuku Açısından
Bakış, Maden Hukuku B ld r ler K tabı, Ankara 2016, s. 235-236). Ayrıca, 6592 sayılı Ka-nunla get r len Bakanlıktan z n alma zorunluluğu ve değ ş kl kten önce kurulan rödövans sözleşmeler n n MİGEM’e tesl m zorunluluğu, MİGEM uygulamasına göre, sadece maden ruhsatının devr n konu ed nmeyen rödövans sözleşmeler ç n söz konusudur. Buna karşılık, maden ruhsatının devr n konu ed nen ve rödövans sözleşmes olarak s mlend r len sözleş-meler ç n, Bakanlıktan z n alma ve MİGEM’e tesl m zorunluluğu bulunmamaktadır (bkz., Mustafa Topaloğlu, Rödövans Sözleşmeler n n Şekl ve Tesc l , Maden Hukuku B ld r ler K tabı, Ankara 2016, s. 215). Bu durum, maden ruhsatının devr n konu alan ve uygulamada rödövans sözleşmes olarak s mlend r len sözleşmeler n teor k bakımdan rödövans sözleş-mes olmadığını gözler önüne sermekted r.
5 “Maden” kel mes , Arapça kökenl d r ve Türkçe anlamı kametgâh olan “adn” kel mes n-den türem şt r. Kel men n çoğulu se, “maâ’din”d r (Göğer, Man-den, s. 40; Serap Telli, İdare Hukuku ve Uluslararası Hukuk Açısından Madenler, Ankara 1989, s. 70).
alanında hukukî ht yaçlara cevap vereb lecek b r maden tanımının yapılama-mış olmasıdır. Buna karşılık, madenler n hang hukukî rej me tâb olduğunu ve madenlere uygulanacak olan hukuk kurallarını tesp t etmek ç n maden kavramının hukuken tanımının yapılması büyük b r önem ha zd r6.
Karşılaştırmalı hukukta hukukî açıdan7 hang maddeler n maden olarak
kabul ed leb leceğ konusunda k farklı s stem bulunmaktadır. Bu s stemler-den b r nc s , “tanımlayıcı sistem”d r. Bu s stemde, kanunda genel b r mastemler-den tanımı yapılmakta ve kanunda yapılan bu tanımın kapsamına g ren maddeler maden olarak kabul ed lmekted r8.
Maden kavramı konusunda karşılaştırmalı hukukta kabul gören s stem-lerden d ğer se, “sayma sistemi”d r. Bu s stemde, kanunda genel b r maden tanımı yapılmamakta; buna karşılık, maden olarak kabul ed len maddeler
“sı-nırlı sayı (numerus clausus) esası”na göre smen sayılmaktadır. B r maddeye
maden sıfatının ver leb lmes ç n smen kanunda sayılması gerekmekted r. Kanunda smen bel rt lmem ş olan b r madde, her ne kadar tekn k anlamda maden olarak kabul ed lse b le hukukî anlamda maden olarak kabul ed lme-mekted r9.
4.6.1985 tar h nde kabul ed len ve hâlen yürürlükte bulunan 3213 sa-yılı Maden Kanunu’nun10 5177 sayılı Kanunla11 yapılan değ ş kl kten sonrak
hâl n n k nc maddes n n b r nc fıkrasına göre, maden, yer kabuğunda ve su kaynaklarında tab olarak bulunan ekonom k ve t carî değer olan pet-rol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynakları dışında kalan12 her türlü madded r
6 Göğer, Maden, s. 40; Özkan Uçkan, Türk Hukukunda Madenc l ğe İl şk n Haklar ve Bunla-rın T caret Ş rketler ne Sermaye Olarak Get r lmes , Esk şeh r 1983, s. 33; Kemal Erdoğan, Rödövans Sözleşmes , Ankara 2017, s. 43.
7 Jeoloj k ve ekonom k açıdan maden kavramı ç n bkz., Uçkan, s. 34-38.
8 Yavuz Fındıkg l, Maden Hukuku, İstanbul 1966, s. 2; Çev kçel k, Murad ye, Türk İdare Hukukunda Maden İşletme ve Rödovans Sözleşmeler , Ankara 2017, s. 21; Topaloğlu, Ma-den Hukuku, s. 12; Tell , s. 70; Uçkan, s. 38.
9 Fındıkg l, s. 2-3; Tell , s. 70; Uçkan, s. 39; Topaloğlu, Maden Hukuku, s. 12; Çev kçel k, s. 21.
10 RG. 15.6.1985, S.18785. 11 RG. 5.6.2004, S.25483.
12 Gerçekten, b rçok ülke petrol ve doğal gazı maden hukukunun kapsamından çıkartmıştır. Durum, Türk maden hukuku yönünden de böyled r. Bkz., Erdoğan Göğer, Petrol Hukuku, Ankara 1967, s. 25; Göğer, Maden, s. 12. Z ra, bu maddeler n kend kanunları vardır. Ger-çekten, petrol ç n 30.5.2013 tar h ve 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu (RG. 11.6.2013, S. 28674) ve jeotermal kaynaklar ç n 3.6.2007 tar h ve 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve
(MadK.m.2/I)13. Maddede, genel b r maden tanımı yapılarak bu tanımın
kap-samına g ren maddeler n maden olarak kabul ed leceğ düzenlenm şt r. Bu dü-zenleme tarzı, Türk hukukunda sayma s stem n n yer ne tanımlayıcı s stem n kabul ed ld ğ n göstermekted r14. Aynı madden n k nc fıkrasında
“Maden-ler aşağıda sıralanan gruplara göre ruhsatlandırılır” den ld kten sonra bazı
madenler n gruplar hâl nde sayılması da bu durumu değ şt rmez. Z ra k nc fıkrada madenler n tek tek sayılmasının amacı, sayılan maddelere maden sıfa-tı vermek değ l, sayılan madenler n hang gruba a t olduğunu bel rlemekt r15.
Tüm bu nedenlerle, kanundak maden tanımının özell kler n taşıyan ve henüz keşfed len, bu nedenle de kanunda sayılan madenler arasında bulunmayan b r madde de maden olarak kabul ed lecekt r. Y ne de, 5177 sayılı Kanunla ya-pılan değ ş kl kle, Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığına l stede bulunmayan b r maden yönetmel kle kanunda yer alan gruplardan b r ne sokma yetk s ver lm şt r16.
Doğal M nerall Sular Kanunu (RG. 13.6.2007, S. 26551) yürürlükted r. Doğal gazlar hak-kında se 18.4.2001 tar h ve 4646 sayılı Doğal Gaz P yasası Kanunu’nun (Elektr k P yasası Kanununda Değ ş kl k Yapılması ve Doğal Gaz P yasası Hakkında Kanun) (RG. 2.5.2001, S. 24390) 4 üncü maddes nde, doğal gaz arama ve üret m faal yetler n n 6326 sayılı Petrol Kanununa göre yapılacağı bel rt lm şt r. Ayrıca, 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu’nun 27 nc maddes n n k nc fıkrasının k nc cümles ne göre, “Diğer mevzuatta 6326 sayılı Kanuna
yapılmış olan atıfl ar bu Kanuna yapılmış sayılır”.
13 Günay’a göre, mevcut kanunda maden, “yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak
bulunması”, “ekonomik ve ticari değere sahip olması”, “petrol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynakları dışında olması”, “her türlü madde olabilmesi” ve “sayma yoluyla bazı maden-lerin adının belirtilmesi” şekl nde beş farklı değ şkenle açıklanmıştır (bkz., Ömer Günay,
Maden Hukuku (Kavramlar- İlkeler- Tanımlar), Ankara 2016, s. 21-22).
14 Topaloğlu, Maden Hukuku, s. 13. Buna karşılık, 6309 sayılı Maden Kanunu’nun yürürlükte olduğu dönemde, Fındıkg l, tanımlayıcı s stem n maden kavramının sınırlarının tam olarak bel rlenememes ve sayma s stem nde de bazı maddeler n sayılmasının unutulması sebe-b yle mahzurlu olduğunu sebe-bel rtm şt r. Ancak, yazara göre, sayma s stem n n kasebe-bul ed lmes ve yetk l b r merc e maden sayma yetk s n n ver lmes hâl nde sayma s stem tanımlayıcı s steme terc h ed lmel d r (bkz., age., s. 3).
15 Topaloğlu, Maden Hukuku, s. 13. Buna karşılık, Günay’a göre, madden n b r nc fıkrasında tanımlayıcı s stem, k nc fırkasında sayma s stem ben msenm şt r. İk nc fıkrada sayma s stem n n kabul ed lmes , b r nc fıkrada yapılan tanımın tüm önem n ortadan kaldırmıştır (Günay, s. 22). Aynı yönde bkz., Demet Özdamar, Maden Hakkının Ver lmes ve Bu Hak-kın Devr , Prof. Dr. Turhan Tûfan Yüce’ye Armağan, İzm r 2001, s. 319; Mel h Turhan, Türk ye’de Maden Hukukunun Tar h Gel ş m ve Bazı Ülkelerle Mukayeses , Maden Hu-kuku B ld r ler K tabı, Ankara 2016, s. 22.
16 Günay, k nc fıkrada sayma s stem n n ben msend ğ n kabul ett ğ ç n, Bakanlığa ver len bu yetk y eleşt rmekted r. Z ra, yazara göre, maden hakları ve madenc l k faal yetler ancak kanunla düzenlenmel d r. İdaren n kanunda maden sayılmayan b r maddeye maden sıfatı vermes yer nde olmamıştır (bkz., age., s. 24).
Kanunî düzenlemeler ncelend kten sonra genel anlamıyla b r maden tanımı yapmak gerek rse, maden, doğal olarak yeryüzünde veya yeraltında oluşan, şek llenen ve ekonom k açıdan değer olan maddelerd r. Ancak, her ne kadar yeraltında oluşan petrol, doğal gaz ve jeotermal le yeraltında veya yeryüzünde oluşan su kaynakları ekonom k açıdan değerl maddeler olsalar da Maden Kanunu’nun kapsamı dışında tutulmuştur (MadK.m.2/I).
B. MADEN HAKKI KAVRAMI
Kaynağı Amer kan hukuku olan maden hakkı (m neral r ght) kavra-mı, Maden Kanunu’nun üçüncü maddes n n b r nc fıkrasında ve Maden Yönetmel ğ ’n n17 dördüncü maddes n n b r nc fıkrasının “ ” bend nde
“ma-denlerin aranması, bulunması ve işletilebilmesi için verilen izinler ve maden yataklarının bulunmasına yardımcı olanlara tanınan maddî imkânlar” şekl
n-de tanımlanmıştır.
Maden hakkı kavramı öğret de farklı şek llerde tanımlanmaktadır. B r görüşe göre18, madenc hakkında kanun ve/veya ruhsatnameden doğan hak ve
yükümlülükler topluluğunun maden hakkı olarak s mlend r leb lmes müm-kündür. B r başka dey şle, her b r ruhsatnameden ve/veya doğrudan kanun-dan doğan haklar ve yükümlülükler demet maden hakkıdır. D ğer b r görüşe göreyse19, maden hakkı le madenc l k alanında ver len z n ve ruhsatlar le
bunların oluşturduğu hukukî statü anlaşılmaktadır.
Maden hakkı,“tekaddüm hakkı”, “maden arama hakkı”, “maden
iş-letme hakkı”, “buluculuk hakkı” şekl ndek haklar topluluğundan meydana
gel r20. Kanunda öngörülen şartların gerçekleşmes yle veya maden
ruhsatı-nın alınmasıyla bu haklar doğar. Meselâ, madenc (A), maden arama ruhsa-tının maden s c l ne tesc l le b rl kte maden arama hakkını kazanacakken; MadK.m.15’te sayılan şartların gerçekleşmes yle buluculuk hakkı kazanır. Ancak, (A)’nın sah p olduğu haklar hep b rl kte maden hakkı olarak s mlen-d r lmektemlen-d r. Z ra, mamlen-den hakkı tekmlen-d r21.
17 RG. 21.9.2017, S.30187.
18 Göğer, Maden, s. 104; Özdamar, Maden İrt fakı, s. 320; Topaloğlu, Maden Hukuku, s. 60; Sez n Öztoprak, (6592 sayılı Kanun le Yapılan Değ ş kl klerle) Kömür Ocaklarının Özel Hukuk K ş ler Tarafından İşlet lmes , Ankara 2015, s. 79; Hüsey n Amıklıoğlu, Rödovans Sözleşmes , Ankara 2016, s. 32; Mustafa Kuşçu, Maden Hukuku ve Uygulamaları, Isparta 2007, s. 13.
19 Aydın Gülan, Maden İdare Hukukumuzun Ana İlkeler ve Temel Müesseseler , İstanbul 2008, s. 147.
20 Göğer, Maden, s. 104; Fındıkg l, s. 89-91; Gülan, s. 147; Topaloğlu, Maden Hukuku, s. 36; Günay, s. 39-43; Erdoğan, s. 42; Öztoprak, s. 79-86; Amıklıoğlu, s. 32.
Maden hakkı, hüküm ve sonuçlarını maden s c l ne tesc l ed ld ğ anda doğurur. MadK.m.38/III hükmüne göre, maden s c l alen d r ve maden s c -l ndek kayıt-ların b -l nmed ğ dd a ed -lemez. S c -le tesc -l ed -len maden hak-la- hakla-rı, herkese karşı ler sürüleb l r hâle gel r. Bu durum, maden hakkının b r aynî hak olduğunu göstermekted r22. Ancak, maden hakkı, Medenî Kanunda sınırlı
sayı prens b ne göre sayılan aynî haklar arasında bulunmamaktadır. Ayrıca, maden hakkı, tes s nde darî makamın yetk l olması ve s c le kaydı ç n her-hang b r mahkeme kararına gerek olmaması bakımından eşya hukukundak aynî haklardan farklıdır. Bu nedenle, maden hakkının kend ne özgü b r aynî hak olduğu ler sürüleb l r23.
Öte yandan, bazı Yargıtay kararlarında24, şletme hakkının, sah b ne z n
aldığı alanda nt fa hakkı çer kl b r hak sağladığı fade ed lm şt r. Ancak, bu kararlara dayanarak, maden hakkının b r tür nt fa hakkı olduğunu söylemek mümkün değ ld r. Z ra Yargıtay, bu kararlarında maden hakkının sah b ne sağ-ladığı yetk ler anlatmak ç n nt fa hakkını örnek olarak gösterm şt r. Ayrıca, maden hakkının nt fa hakkı olarak kabul ed lmes varsayımında se, maden haklarının devr ve m ras yoluyla nt kal mümkün olmayacaktır. Buna kar-şılık, MadK.m.5/IV’de maden haklarının m ras yoluyla nt kal n n mümkün olduğunun25, MadK.m.5/II’de maden ruhsatlarının ve buluculuk haklarının
22 Gerçekten, Çanga / Çanga’ya göre, maden hakları, aynî hak çer kl d r (bkz., age., s. 193).
Gülan’a göreyse, maden hakkı, hukukî bakımdan kuvvetlend r lm ş, herkese karşı ler
sü-rüleb len ve üzer nde potek tes s ed leb len aynî n tel ğe kavuşan b r haktır. Ancak, eşya hukukunda düzenlenen aynî haklardan farklı olarak dare b r mahkeme kararına gerek duy-madan tek tarafl ı şlemler le bu hakları etk ley c sonuçlar ortaya çıkarab lmekted r (bkz., age., s. 198-199). Aynı yönde bkz., Öztoprak, s. 84.
23 Özdamar, Maden İrt fakı, s. 320; Erdoğan, s. 43; Amıklıoğlu, s. 33. 6309 sayılı Maden Kanunu’nun yürürlükte olduğu zaman, maden hakkının hukukî n tel ğ tartışmalı d . Bu konuda, Türk hukukunda, maden hakkının “idarî şart işlem”, “idarî şartlı işlem” ve “idarî
hizmet sözleşmesi” olduğu f k rler ler sürülmüştü. Buna karşılık, Amer kan hukukunda,
maden hakkının “medenî hukuk dışında düzenlenmiş aynî hak”, “gayri maddî mal” ve
“ya-rıcılık veya ortakçılık sözleşmesi” olduğu f k rler ler sürülmüştür. Bu konuda bkz., Göğer,
Maden, s. 105-106.
24 Bkz., 14.HD. 13.2.2007, E.2006/15092 K.2007/1210, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www. kazanc .com, Er ş m Tar h : 21.2.2017); 4.HD. 14.12.2004, E.2004/5947 K.2004/14237, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 21.2.2017); 4.HD. 2.10.1997, E.1996/13328 K.1997/9052, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 21.2.2017).
25 Gerçekten, MadK.m.5/IV uyarınca “Maden hak ve vecibeleri miras yolu ile intikal eder. Bu
hak ve vecibeler, bütün mirasçıların vekaletini havi bir vekaletname ile 6 ncı maddede be-lirtilen niteliklere sahip mirasçılardan birine veya üçüncü bir şahsa devredilir. Mirasçıların ittifak edememeleri halinde mirasçılardan birinin müracaatı ile mahkeme mirasçılardan bu hakkın en ehil olana tahsisine veya bu da mümkün olmazsa ruhsatın satılmasına karar verir.
devred leb leceğ n n ve MadK.m.38/II’de maden haklarının devr n n maden s c l ne şleneceğ n n bel rt lmes maden hakkının b r tür nt fa hakkı olarak kabulüne engeld r. Bu nedenle, maden hakkının kend ne özgü aynî b r hak olarak kabulü yer nde olacaktır26.
III. TANIM
A. MADEN HAKKINI DEVİR SÖZLEŞMESİNİN TANIMI Maden hakkını dev r sözleşmes , maden hakkının b r başka k ş ye dev-red lmes amacıyla yapılan sözleşmed r. Gerek Maden Kanunu’nda gerek de Maden Yönetmel ğ ’nde maden hakkını dev r sözleşmes n n tanımına yer ve-r lmem şt ve-r. Ancak, MadK.m.5/II, III hükümleve-r nde maden ve-ruhsatlave-rı ve bulu-culuk haklarının devred leb leceğ , dev r yapılmadan önce arama ve şletme ruhsatlarının dev r tar h ndek değer n n k katı kadar dev r bedel alınacağı, devr n Bakanlık onayı le gerçekleşeceğ ve n hayet devr n maden s c l ne şerh ed lmes le tamam olacağı düzenlenm şt r. Y ne, söz konusu madden n beş nc fırkasında dev r ve nt kal şlemler ne l şk n usul ve esasların yönet-mel kle düzenleneceğ hüküm altına alınmıştır. Maden Yönetyönet-mel ğ ’n n
“De-vir” başlıklı 82 nc maddes nde se, maden ruhsat ve sert f kalarının devr ne
l şk n ayrıntılı b r düzenleme yapılmasına rağmen, maden hakkını dev r söz-leşmes n n tanımına yer ver lmem şt r.
Maden arama ve şletme ruhsatları le buluculuk hakkının devred leb l-mes ç n, öncel kle tarafl ar arasında ruhsat devr n konu alan b r borçlandırıcı
şlem n yapılması gerekmekted r. Maden haklarının devr n konu alan, borç-landırıcı şlemler genell kle satış, bağışlama ve mal değ ş m sözleşmes d r27.
Maden hakkının devr n konu alan bu tür sözleşmeler , “maden hakkını devir
sözleşmesi (maden ruhsatı devir sözleşmesi)” olarak adlandırmak
mümkün-dür.
Maden hakkını dev r sözleşmes , öncek ruhsat sah b n n maden hak-kını (dolayısıyla da maden ruhsatını) devretmey taahhüt ett ğ ; buna karşılık
Mahkeme bu hususu basit muhakeme usulü ile halleder. Eğer dava söz konusu değil ise 6 ay içerisinde intikal işlemleri tamamlanmayan ruhsatlar fesh edilir”. Anılan hükmün ruhsat
sah b n n ga pl ğ ne karar ver lmes hâl nde de uygulama alanı bulab leceğ ler sürüleb l r. Ga pl k kurumu le lg l ayrıntılı b lg ç n bkz., Hüsey n Tokat, Türk Hukukunda Ga pl k, Ankara 2018; Hüsey n Tokat, Ga pl ğ n A le Hukuku Yönünden Sonuçları, Selçuk Ün ver-s tever-s Hukuk Fakültever-s Derg ver-s , C.25, S. 2, 2017, ver-s.523-547.
26 Erdoğan, s.43.
yen ruhsat sah b n n de bazen b r bedel ödemey ya da b r şey n mülk yet n karşı tarafa geç rmey taahhüt ett ğ , bazen de herhang b r yükümlülük altına g rmed ğ b r özel hukuk sözleşmes d r şekl nde tanımlanab l r28.
B. RÖDÖVANS SÖZLEŞMESİNİN TANIMI
Maden Kanunu’nda rödövans sözleşmes n n de tanımına yer ver lme-m şt r. Bu bakılme-mdan, rödövans sözleşlme-mes n n, henüz kanunî tanılme-ma kavuşlme-ma- kavuşma-dığı söyleneb l r. Buna karşılık, MY.m.4/I-rr hükmünde rödövans sözleşmes tanımlanmıştır. Söz konusu hükme göre, rödövans sözleşmes , “ruhsat
saha-larındaki madenlerin üretilerek değerlendirilmesi amacıyla üçüncü kişilere veya kuruluşlara tasarruf hakkı sağlamak üzere ruhsat sahasının tamamı29 ya da bir kısmı30 için ruhsat sahiplerinin bu kişilerle yapmış oldukları sözleşme-leri, … ifade eder”31.
Rödövans sözleşmes n n yargı kararlarında da tanımlandığını görmek mümkündür. Bu konuda Yargıtay’ın b r kararında32 rödövans sözleşmes n n
“genel olarak, maden ruhsat alanlarının sahibi tarafından sözleşme ile özel veya tüzel bir kişiye bir süre terk edilmesi durumunda, maden ocağının işletil-mesini üstlenen özel veya tüzel kişinin ruhsat sahibine ürettiği her bir ton ma-den için ödemeyi taahhüt ettiği bir tür mama-den kirası” olarak tanımlanab leceğ
28 Erdoğan, s. 103.
29 21.HD. 21.6.2005, E.2005/791 K.2005/6574, “… Davacı şirket, ruhsat sahibi olduğu
rödö-vans kapsamındaki ocak sahası ve A. tesisini T. Hafriyat Nakliyat San. ve Tic. A.Ş.’ne kirala-dığını, sözleşme gereğince işin tamamının anılan şirkete verilmesine rağmen, …” (Kazancı
İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 2.4.2016).
30 HGK. 23.10.2013, E.2013/14-215 K.2013/1487, “… 22.07.2004 tarihli heyet raporu ise,
tüm ruhsat alanı olan 149,5 hektar esas alınarak düzenlenmiştir. Oysa ki, davaya konu rödövans sahası tüm ruhsat alanının 13,20 hektarlık kısmıdır. …” (Kazancı İçt hat B lg
Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 2.4.2016); aynı yönde bkz., 6.HD. 17.12.2015, E.2015/1643 K.2015/11213, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016); 14.HD. 25.1.2012, E.2011/12203 K.2012/824, (Kazancı İçt hat B l-g Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 2.4.2016); 6.HD. 2.7.2013, E.2012/18163 K.2013/11372, “… Tarafl ar arasında 19.08.1999 tarihli rödövans sözleşmesi, 01.09.1999
tarihli “Rödovans Sözleşmesinin Uygulanma Protokolü” başlıklı sözleşme bulunmaktadır. Sözleşme ile ruhsatı davacıya ait maden sahasının bir bölümü madencilik faaliyetinin yü-rütülmesi amacıyla davalıya kiraya verilmiştir. …” (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.
kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016); aynı yönde bkz., 14.HD. 5.5.2011, E.2011/1070 K.2011/6216, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016). 31 Erekmekc / Süleymanoğlu’na göre, bu tanım, sözleşmen n esaslı unsurlarını çermemes
bakımından eks kt r (bkz., agm., s. 135). Aynı yönde bkz., Amıklıoğlu, s. 71.
32 20.HD. 22.10.2015, E.2015/7278 K.2015/9894, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.ka-zanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016).
fade ed lm şt r. D ğer b r Yargıtay kararına göreyse33, “…ruhsat
sahaların-daki madenlerin üretilerek değerlendirilmesi amacıyla üçüncü kişilere veya kuruluşlara tasarruf hakkı sağlamak üzere ruhsat sahasının tamamı ya da bir kısmı için ruhsat sahiplerinin bu kişilerle yapmış oldukları sözleşmeler rödo-vans sözleşmeleridir”. B r d ğer Yargıtay kararına göre de34, “Rödovans 3213
S. Maden Kanunu gereğince alınan maden arama ve işletme ruhsatlarının, ruhsat sahiplerince üçüncü kişilere devredilmesi için yapılan sözleşmelerdir”.
Buna karşılık, Anayasa Mahkemes35, Uyuşmazlık Mahkemes36 ve
Da-nıştay37 kararlarında rödövans kavramı kullanılmasına karşın; rödövans
söz-leşmes n n tanımına yer ver lmem şt r.
Rödövans sözleşmes , öğret de de farklı şek llerde tanımlanmıştır. Gerçekten, b r görüşe göre38, rödövans sözleşmes , “maden işletme ruhsatı
sahibinin işletme hakkını belirli bir süre için devretmeyi, bu hakkı devralan kişinin ise belirli miktarda üretim yapmayı ve ürettiği maden miktarına göre hesaplanan yıllık rödövans bedelini ödemeyi taahhüt ettiği sözleşme” olarak
tanımlanab l r. B r d ğer görüşe göreyse39, rödövans sözleşmes , “maden
işlet-me hakkı (ruhsat) sahibinin belirli süreliğine işletişlet-me hakkını devretişlet-meyi
taah-33 22.HD. 13.4.2015, E.2015/3744 K.2015/13328, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.ka-zanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016). Dolaylı olarak yapılan rödövans sözleşmes tanımı
ç n bkz., 22.HD. 13.4.2015, E.2015/3744 K.2015/13328, “Görüldüğü gibi rödovans
söz-leşmesinde maden işletme ruhsatı sahibinin ruhsat sahasının tamamı ya da bir kısmında-ki işletme iznini belirli bir süre başkasına devretmesi ve karşılığında genellikle çıkarılan madenin belirli bir miktarı kadar bedeli rödavans bedeli olarak alması söz konusu olup bu sözleşme bir nevi hasılat kirası olarak kabul edilmektedir” (Kazancı İçt hat B lg Bankası,
www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016).
34 22.HD. 13.4.2015, E.2015/3744 K.2015/13328, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.ka-zanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016).
35 AYM. 15.1.2009, E.2004/70 K.2009/7, (RG. 11.6.2009, S. 27255).
36 UMHB. 9.4.2012, E.2012/98 K.2012/89, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016).
37 D.8.D. 7.9.2015, E.2015/4292 K.2015/6730, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc . com, Er ş m Tar h : 12.4.2016); D.3.D. 17.3.1976, E.1977/256 K.1977/323, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016).
38 Gaye Baycık, Rödövans Sözleşmeler n n Hukuk N tel ğ ve Tarafl arın İş Sağlığı ve Güven-l ğ YükümGüven-lüGüven-lükGüven-ler , Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, C. 2, İstanbuGüven-l 2011, s. 1895. Ayrıca bkz., Fred Moulton, Problems and P tfalls Ar s ng from M neral and Royalty Conveyances, Amer can Bar Assoc at on, Sect on of M neral and Natural Resources Law Proceed ngs, C. 1956, s. 258-259.
39 Alper Uyumaz / Fatma Güngör, Rödovans Sözleşmes , Gaz Ün vers tes Hukuk Fakültes Derg s , C. 19, S. 4, 2015, s. 151.
hüt ettiği, devralanın da bunun karşılığında belirli miktarda üretim yapmayı ve ürettiğinden yıllık olarak belirlenen miktar üzerinden rödövans bedelini ödemeyi taahhüt ettiği karma nitelikli bir özel hukuk sözleşmesidir”.
Ayrı-ca, öğret de40 rödövans sözleşmes n n şletme ruhsatı sah b dare ya da özel
hukuk gerçek veya tüzel k ş s n n şletme zn n b r başka özel hukuk gerçek veya tüzel k ş s ne k raladığı ve bunun karşılığında da her yıl üret len ton ba-şına hesaplanan k ra bedel almaya hak kazandığı b r sözleşmed r şekl nde tanımlandığı da görülmekted r.
Sonuç olarak, rödövans sözleşmes , maden şletme ruhsatı sah b n n maden sahasının tamamı veya b r kısmı üzer nde sah p olduğu maden şletme zn nden kaynaklanan madenc l k faal yet yapma ve maden ocağından çıkan maden cevherler n kullanma, yararlanma ve üzer nde tasarruf yapma yetk -ler n devretmey taahhüt ett ğ ; buna karşılık, rödövansçının (rödövans vere-n vere-n) sözleşmede kararlaştırılavere-n rödövavere-ns bedel vere-n ödeme ve bel rl m ktarda üret m yapma borcu altına g rd ğ b r özel hukuk sözleşmes d r.
IV. UNSURLAR
A. MADEN HAKKINI DEVİR SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI 1. Genel Olarak
Tanımından yola çıkarak, maden hakkını dev r sözleşmes n n “maden
ruhsatından kaynaklanan maden hakkının devri”, “yeni ruhsat sahibinin ifa etmesi gereken ivaz”, “tarafl arın anlaşması” ve “Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının onayı” şekl nde bel rleneb lecek unsurlardan meydana geld ğ
söyleneb l r41. Bu unsurlara ek olarak, maden hakkını dev r sözleşmes n n
maden s c l ne tesc l ed lmes n n sözleşmen n geçerl l ğ ne etk s ve tesc l n sözleşmen n b r unsuru olarak kabul ed l p ed lemeyeceğ de bu başlık altında değerlend r lecekt r.
40 Öztoprak, s. 125.
41 Özdamar, Maden Hakkının Devr , s. 126; Amıklıoğlu, s. 110-112. 22.HD. 13.4.2015, E.2015/3744 K.2015/13328, “Rödovans sözleşmelerinde ruhsat sahibi maden işletme iznini
rödovansçıya devretmekte, bunun karşılığında da rödovansçıdan, rödovans bedeli denen pay almaktadır. Başka bir anlatımla rödovans maden ruhsatının, hak sahibi tarafından baş-kalarına süreli olarak tahsisi sebebiyle ton başına alınan kira geliridir” (Kazancı İçt hat B
l-g Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016); 22.HD. 13.4.2015, E.2015/3744 K.2015/13328, “…rödovans sözleşmesinde maden işletme ruhsatı sahibinin ruhsat
saha-sının tamamı ya da bir kısmındaki işletme iznini belirli bir süre başkasına devretmesi ve karşılığında genellikle çıkarılan madenin belirli bir miktarı kadar bedeli rödavans bedeli olarak alması söz konusu olup bu sözleşme bir nevi hasılat kirası olarak kabul edilmektedir. …” (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016).
2. Maden Ruhsatından Kaynaklanan Maden Hakkının Devr Maden hakkını dev r sözleşmes n n unsurlarından lk , maden ruhsatın-dan kaynaklanan maden hakkının devr d r. Burada maden hakkı le kasted len, maden ruhsatları le buluculuk hakkıdır. Z ra maden hakkı kavramı, maden arama ve şletme ruhsatlarını kapsadığı g b buluculuk hakkını da kapsamak-tadır. Bu nedenle, gerek maden şletme ruhsatının gerekse de buluculuk hak-kının devr n konu alan sözleşmeler maden hakkını dev r sözleşmes olarak
s mlend r leb l r.
3. Yen Ruhsat Sah b n n İfa Etmes Gereken İvaz
Maden hakkını dev r sözleşmes n n unsurlarından k nc s , yen ruhsat sah b tarafından fa ed lmes gereken vazdır. Ancak, bu unsur zorunlu değ l-d r. D ğer b r l-dey şle, bu unsurun sözleşmel-de bulunup bulunmamasına tarafl ar karar ver rler. Bu nedenle, vaz unsurunun sözleşmede bulunmaması, sözleş-men n maden hakkını dev r sözleşmes olarak değerlend r lmes ne engel teş-k l etmez. Meselâ, önceteş-k ruhsat sah b n n yen ruhsat sah b ne maden hateş-kteş-kını bedels z olarak devredeceğ ne (bağışlayacağına) l şk n b r anlaşma da maden hakkını dev r sözleşmes olarak değerlend r lmel d r.
Maden hakkını dev r sözleşmes nde yen ruhsat sah b n n fa le yü-kümlü olduğu vaz, b r m ktar para olab leceğ g b , b r şey n mülk yet n n öncek ruhsat sah b ne geç r lmes de olab l r. Tarafl arın bu şek lde b r maden hakkını dev r sözleşmes yapmaları hâl nde, yen ruhsat sah b n n ödemes gereken bedel veya mülk yet n geç rmes gereken eşya da sözleşmen n b r unsuru hâl ne gel r.
4. Tarafl arın Anlaşması a. Genel Olarak
Maden hakkını dev r sözleşmes n n üçüncü unsuru se, tarafl arın maden hakkının devr konusunda anlaşmalarıdır. Maden hakkını dev r sözleşmes n n kurulab lmes ç n tarafl arın sözleşmen n objekt f ve sübjekt f esaslı noktaları üzer nde anlaşmış olmaları gerekl ve zorunludur. Bu unsur dışındak hu-suslar bakımından, kural olarak, tarafl arın anlaşması zorunlu değ ld r. Buna karşılık, maden hakkı b r vaz karşılığında devred lecekse, tarafl arın vaz üze-r nde de anlaşmalaüze-rı geüze-rekl hâle gel üze-r. Bu nedenle, taüze-rafl aüze-rın anlaşmalaüze-rı ge-reken hususların sözleşmen n kuruluş şekl ne göre değ şeb leceğ n söylemek mümkündür.
b. Maden Hakkını Dev r Sözleşmes n n Şekl
Maden ruhsatının devr anlamına gelen maden hakkını dev r sözleş-mes n n, MY.m.82/I hükmünde yer alan resmî şek l şartına uygun olarak ya-pılması gerekmekted r. D ğer b r dey şle, maden hakkını dev r sözleşmes n n geçerl olab lmes ç n, tarafl arın rades n resmî makam (MİGEM) önünde açıklaması gerekmekted r42. Bunun ç n, devreden ve devralan taraf, b rl
k-te Ek-21’dek örnek d lekçe le Genel Müdürlüğe müracaat etmel d rler. Bu d lekçen n tarafl arca yetk l memur önünde mzalanması gerek r. Resmî şe-k l, geçerl l şe-k şartı olduğu ç n, tarafl arın şe-kend aralarında yaptışe-kları maden hakkını dev r sözleşmes , şekle aykırılık neden yle geçerl olmaz43. D ğer b r
dey şle, tarafl arın kend aralarında doldurdukları ve mzaladıkları Ek21 d -lekçes ne st naden maden ruhsatının devr yapılamaz. Z ra maden hukukunda şekle uygunluk esastır44.
5. Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığının Onayı
Maden Kanunu’nun beş nc maddes n n k nc ve üçüncü fıkrasında devr n Bakanlık onayı le gerçekleşeceğ fade ed lmekted r. Hükümde geçen Bakanlık’tan kasıt, Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı’dır (MadK.m.3/I). Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı, gerek maden hakkının ver lmes nde ge-rek de devr nde söz sah b d r. Hükümde “onay” kel mes n n kullanılması, Ba-kanlığın sözleşmen n yapılmasından önce devre “izin” veremeyeceğ g b b r
zlen m uyandırmaktadır. Ancak, hükümdek onay kel mes n n gen ş yorum-lanması yer nde olacaktır. Böylece, Bakanlığın sözleşmen n yapılmasından önce de devre l şk n rades n açıklaması mümkün olacaktır.
Bakanlık, devre ancak kanunî b r man bulunmadığı takd rde onay ve-reb l r. Burada söz konusu olan kanunî man den kasıt, devre engel olan hukuk kuralları le devreden n Devlete ve d ğer lg l lere karşı olan yükümlülükler -n -n devrala-n tarafı-nda-n kabul ed lmemes d r45. Meselâ, bünyes nde bor tuzu
42 Fındıkg l, s. 282; Uçkan, s. 97-98; Topaloğlu, Maden Hukuku, s. 46; Özdamar, Maden Hakkının Devr , s. 125; Çev kçel k, s. 77. 11.HD. 22.12.2016, E.2015/13759 K.2016/9793,
“…maden ruhsatının devri özel ve kendine özgü bir düzenleme koşuluna bağlanmıştır. Bu-nun sonucu olarak, satış da olsa bağış da olsa geçerli olabilmesi için KaBu-nun’un öngördüğü resmi şekillerde yapılmaları gerekmektedir. …” (Kazancı İçt hat B lg Bankası,
www.kazan-c .www.kazan-com, Er ş m Tar h : 23.9.2017). 43 Özdamar, Maden Hakkının Devr , s. 125. 44 Özdamar, Maden Hakkının Devr , s. 124. 45 Özdamar, Maden Hakkının Devr , s. 124.
bulunan maden sahalarının devred lemeyeceğ ne l şk n hüküm (MY.m.82/V) le devralanın malî yeterl l k şartını yer ne get rmes gerekt ğ ne l şk n hüküm (MY.m.82/VI) devre man olan hukuk kurallarıdır. Y ne, devralan tarafından mevcut rödövans sözleşmeler n (MY.m.82/VIII) ve ruhsata/sert f kaya a t Kanundan doğan bütün hak ve vec beler , ruhsata uygulanmış yaptırımlar le yükümlülükler (MY.m.82/III) kabul ett ğ ne da r taahhütname ver lmemes de devre man d r.
Burada değ n lmes gereken husus, Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı tarafından ver len onayın, aslında b r hukukî şlem olan maden hakkını dev r sözleşmes ne etk s n n ne olacağıdır. Bu etk n n tam olarak tesp t ed leb lmes ç n, hukukî şlemler n unsurlarının tesp t ed lmes ve Enerj ve Tab Kaynak-lar Bakanlığı tarafından ver lecek olan onayın bu unsurKaynak-lar arasında değerlen-d r l p değerlen-değerlendeğerlen-d r lemeyeceğ sorusuna cevap bulunması gerekmektedeğerlen-d r.
Hukukî şlemler n unsurları, “kurucu unsurlar, “geçerlilik unsurları” ve “etkinlik unsurları”46 olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bunlardan b r hukukî
şlem n kurulab lmes ç n gerekl olan unsurlara kurucu unsurlar den lmek-ted r. Kural olarak, hukukî şlemler n “irade açıklaması” ve “hukukî sonuç” şekl nde k adet kurucu unsuru bulunmaktadır. Bu k unsurdan b r s yoksa hukukî şlem n varlığından söz ed lemez ve hukukî şlem yok sayılır47. Bu k
unsurun mevcud yet hukukî şlem n kurulmasını sağlasa da, hukukî şlem n geçerl l ğ n sağlamaz.
Kurulan hukukî şlem n geçerl olab lmes ç n aranan şartlara geçerl l k unsurları den l r. Geçerl l k unsurlarından, “tarafl arın hukukî işlem ehliyetine
sahip olması”, “hukukî işlemin emredici hukuk kurallarına aykırı olmaması”,
46 Öğret de, bu unsurlara, “tamamlayıcı unsurlar” (M. Kemal Oğuzman / Nam Barlas, Medenî Hukuk, 21. Baskı, İstanbul 2015, s. 209; M. Kemal Oğuzman / M. Turgut Öz, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, C. 1, 18. Baskı, İstanbul 2018, s. 179; Halûk N. Nomer, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 14. Baskı, İstanbul 2015, s. 53) veya “tamamlayıcı
olgu-lar” (Nec p Kocayusufpaşaoğlu / Hüsey n Hatem / Rona Serozan / Abdülkad r Arpacı,
Borçlar Hukuku, Genel Bölüm, C. 1, 6. Baskı, İstanbul 2014, s. 595) den ld ğ de görülmek-ted r
47 Aydın Aybay, Borçlar Hukuku Dersler , Genel Bölüm, İstanbul 1975, s. 49; Aytek n Ataay, Borçlar Hukukunun Genel Teor s , C.1, 4. Baskı, İstanbul 1986, s. 173-174; Fah man Tek l, Borçlar Hukuku, İstanbul 1981, s. 93-94; Esat Arsebük, Borçlar Hukuku, C. 1, 2. Baskı, İstanbul 1943, s. 221; F kret Eren, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 21. Baskı, Anka-ra 2017, s. 120-122; Mehmet Ayan, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 11. Baskı, AnkaAnka-ra 2016, s. 119-123; Şah n Akıncı, Borçlar Hukuku B lg s , Genel Hükümler, 9. Baskı, Konya 2016, s. 47; Abdulker m Yıldırım, Türk Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 3. Baskı, Ankara 2015, s. 49; Oğuzman / Barlas, s. 187-188; Nomer, s. 53.
“hukukî işlemin muvazaalı olmaması” ve “hukukî işlemin serbestçe açıklan-mış bir iradenin ürünü olması” şartları bütün hukukî şlemler n geçerl l ğ
ç n aranmaktayken; “hukukî işlemin öngörülen şekle uygun olarak
yapılma-sı” ve “tasarruf işlemlerinde, işlemi yapan kişinin tasarruf yetkisine sahip olması” bazı hukukî şlemler n geçerl l ğ ç n aranmaktadır48.
Bazı hâllerde, hukukî şlem n hükümler n meydana get reb lmes ç n bazı unsurların sonradan tamamlanması şart olarak aranmaktadır. Bu unsur-lara se, etk nl k unsurları den lmekted r. Etk nl k unsurlarından b r s , resmî makamın onayıdır. Gerçekten, bazı hukukî şlemler n hüküm fade etmes ç n resmî makamın onayı b r unsur olarak aranmıştır. Bu duruma, b r sözleşmen n hâk m tarafından tasd k49 örnek olarak göster leb l r. Etk nl k unsurunun
bu-lunmaması, hukukî şlem geçers z kılar50.
Bu açıklamalar ışığında, Bakanlığın onayını, borçlandırıcı şlem n etk nl k unsuru olarak değerlend rmek yer nde olacaktır. Hâl böyle olunca, öncek ruhsat sah b le yen ruhsat sah b arasında akded len sözleşmen n hü-küm fade edeb lmes ç n, Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı tarafından onay ver lmes gerekmekted r. Sözleşme, Bakanlık tarafından onay ver l nce-ye kadar askıdadır. Bakanlığın onay vermes yle etk nl k unsuru gerçekleşecek ve maden hakkını dev r sözleşmes hüküm fade edecekt r. Buna karşılık, Ba-kanlık tarafından onay ver lmezse, maden hakkını dev r sözleşmes tamamen hükümsüzleşecekt r51.
48 A. Sam m Gönensay, Borçlar Hukuku, C. I, İstanbul 1948, s. 47-48; Aybay, s. 50-52;
Ata-ay, s. 174-175; Tek l, s. 94-96; Eren, Genel, s. 122-123; Akıncı, s. 50-51; Ayan, Borçlar, s.
123-124; Nomer, s. 56-57; Yıldırım, Abdulker m, s. 49-50.
49 Andreas von Tuhr, Borçlar Hukukunun Umum Kısmı, C. 1-2 (Çev. Cevat Edege), Ankara 1983, s. 143; Arsebük, s. 223; Oğuzman / Öz, s. 180; Nomer, s. 54-56. Hâk m n onayı gereken hukukî şlemlere örnek olarak, MK.m.184/I, b.5: “Boşanma veya ayrılığın fer’î
sonuçlarına ilişkin anlaşmalar, hâkim tarafından onaylanmadıkça geçerli olmaz”.
50 Oğuzman / Barlas’a göre, buradak geçers zl ğ n türü “noksanlık”tır (bkz., age., s. 229). Aynı yönde bkz., Oğuzman / Öz, s. 179-180. Kocayusufpaşaoğlu / Hatem / Serozan / Arpacı’ya göre, buradak geçers zl k, “eksik işlemler” şekl nde s mlend r leb l r (bkz., age., s. 593). Nomer se, her k kavramı b rl kte kullanmıştır (bkz., age., s. 53). Ayan’a göre, prat k sonuçları bakımından etk nl k unsurları le kurucu unsurlar arasında fark yoktur. Ayrıca, ölüm ve gec kt r c koşul dışındak etk nl k unsurlarının geçerl l k unsurları arasında değerlend r leb lmes mümkündür (bkz., Borçlar, s. 105). Aynı yönde bkz., Eren, Genel, s. 124.
51 Bu konuda bkz., Oğuzman / Öz, s. 180; Kocayusufpaşaoğlu / Hatem / Serozan / Arpacı, s. 594; Nomer, s. 53-54. Ancak, Özdamar’a göre, Maden İşler Genel Müdürlüğünün zn olmadan tarafl ar arasında yapılan rödövans sözleşmes , sadece tarafl ar arasında hüküm fade eden borçlar hukuku n tel kl b r k ra sözleşmes d r ve maden hakkının devr sonucunu do-ğurmaz (bkz., Maden Hakkının Devr , s. 126).
Bakanlık tarafından onay ver lmes veya ver lmemes hâl nde, maden hakkını dev r sözleşmes n n ne zamandan t baren geçerl l ğ n kazanacağı veya kaybedeceğ değ n lmes gereken d ğer b r husustur. Bu konuda, öğ-ret de, resmî b r makamın f l n n (onayının) etk nl k unsuru olarak arandığı hâllerde, resmî makamın f l gerçekleş nceye kadar şlem n hüküm fade et-meyeceğ bel rt lm şt r52. Bu nedenle, Bakanlık tarafından onay ver lmemes
hâl nde maden hakkını dev r sözleşmes n n başlangıçtan t baren geçers z ola-cağını söylemek mümkündür.
Öte yandan, öğret de, etk nl k unsurunun gerçekleşmes hâl nde, hukukî şlem n başlangıçtan t baren m , yoksa resmî makamın f l nden t baren m hüküm fade edeceğ n n her somut olay bakımından ayrı ayrı değerlend r lme-s gerekt ğ fade ed lm şt r53. Dolayısıyla, Bakanlık tarafından zn n ver lmes
hâl nde maden hakkını dev r sözleşmes n n ne zamandan t baren geçerl ola-cağı somut olay bakımından değerlend r lmel d r. Maden hakkını dev r söz-leşmeler n n Bakanlığın zn ne tâb tutulmasının neden , bu yöntemle yapılan madenc l k faal yetler n n denetlenmes d r. Bu nedenle, maden hakkını dev r sözleşmes n n Bakanlığın z n verd ğ andan t baren geçerl olacağının kabu-lü, daha yer nded r.
Maden hakkını dev r sözleşmes n n yapılmasından onay ver lmemes veya ver lmes ânına kadar maden sahasında devralan tarafından üret m ya-pılmışsa MadK.m.12/5 hükmünün uygulama alanı bulab leceğ söyleneb l r. Söz konusu hükme göre, “ruhsatı olmadan veya başkasına ait ruhsat alanı
içerisinde üretim yapıldığının tespiti halinde faaliyetler durdurularak üreti-len madene mülki idare tarafından el konulur. Bu fiili işleyenlere, bu fıkra kapsamında üretilmiş olup el konulan ve el konulma imkanı ortadan kalkmış olan tüm madenin ocak başı satış bedelinin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır. Ruhsat alanında ruhsat grubu dışında üretim yapıldığının tespiti halinde faaliyetler durdurularak üretilen madene mülkî idare amirliklerince el konulur. Bu fiili işleyen kişilere, bu fıkra kapsamında üretilmiş olup el konu-lan ve el konulma imkânı ortadan kalkmış okonu-lan tüm madenin, ocak başı satış bedelinin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır. El konulan madenler, mülki idare amirliklerince satılarak bedeli il özel idaresi hesabına aktarılır”.
52 Oğuzman / Öz, s. 180; Oğuzman / Barlas, s. 231. 53 Oğuzman / Barlas, s. 231; Oğuzman / Öz, s. 180.
6. Devr n Maden S c l ne Tesc l Ed lmes
MadK.m.38’de54 Maden İşler Genel Müdürlüğü tarafından bütün
maden hakları ve faal yetler le lg l tekn k ve malî konuları çeren b r ma-den s c l n n tutulacağı hüküm altına alınmıştır55. Maden s c l se, Maden
Kanunu’nun 3 üncü maddes nde “tüm madencilik faaliyetleri ile ilgili
bilgile-rin kaydedildiği yer”; Maden Yönetmel ğ ’n n 4 üncü maddes nde se, “ruh-sat hukuku ile bilgilerin kaydedildiği defter” olarak tanımlanmıştır56.
Maden Yönetmel ğ ’n n b r nc kısmının on altıncı bölümü (m.95 - m.101) s c l kayıtlarına ayrılmıştır. Söz konusu Yönetmel ğ n 95 nc mad-des nde “arama sicil kayıtları”na, 96 ncı madmad-des nde se “işletme sicil
kayıtları”na neler n şleneb leceğ sayılmıştır. Maden Yönetmel ğ ’n n söz
konusu k maddes nde de dev r ve nt kal b lg ler n n maden s c l ne şlenece-ğ düzenlenm şt r. Ayrıca, MadK.m.5/III ve MY.m.82/I hükümler nde, devr n maden s c l ne şerh ed lmes le tamamlanacağı fade ed lmekted r. Ancak, bu durum öğret57 ve Yargıtay kararlarında58 haklı olarak eleşt r lm şt r. Z ra
bu-rada söz konusu olan şerh değ l, tesc ld r.
54 Söz konusu maddeye göre, “Bütün maden hakları ve faaliyetleri ile ilgili teknik ve mali
ko-nuları havi maden sicili, yönetmelikte belirtildiği şekilde Genel Müdürlük tarafından tutulur (f.1). Maden haklarının devir, intikal, haciz, rehin ve ipotek veya sona erme durumları bu sicile işlenir (f.2). Maden sicili alenidir. İlgililer sicil kayıtlarının maden sicil memurların-dan biri huzurunda gösterilmesini isteyebilir. Maden sicilindeki kayıtların bilinmediği iddia edilemez (f.3). Madenler üzerine iktisap edilecek haklar tescil edilmedikçe hüküm ifade et-mez (f.4)”.
55 Maden s c l , Türk maden hukukuna 6309 sayılı esk Maden Kanunu le maden hakkı sah p-ler n n kred ht yacının kolay b r şek lde karşılanması ve kred verene güvence ver lmes amacıyla get r lm şt r. Söz konusu Kanunun yürürlüğe g rmes nden önce, maad n defter ne kayıt yöntem uygulanmaktaydı (Göğer, Maden, s. 121, 123).
56 743 sayılı esk Medenî Kanun’un 911 nc maddes n n b r nc fıkrasının üçüncü bend nde madenler n tapu s c l ne kayıt olunab lecek şeylerden b r s olduğu hüküm altına alınmıştı. Ancak, Anayasanın 168 nc maddes ve 3213 sayılı yen Maden Kanunu, madenler devlet n hüküm ve tasarrufu altına bulunan yerlerden saydıkları ç n, bunlar tapu s c l ne taşınmaz olarak kayded lmemekteyd . Bunlar üzer ndek , şletme mt yazları ve maden hakları maden s c l adını taşıyan özel b r s c le kayded lmekteyd . Bu nedenle, 4721 sayılı yen Medenî Kanun’un madenler taşınmaz olarak tapuya kayded leb lecek olan şeyler arasında sayma-ması sabetl olmuştur. Bkz., Mehmet Ayan, Eşya Hukuku, C. I, Z lyetl k ve Tapu S c l , 13. Baskı, Ankara 2016, s. 268, dn. 234. Ayrıca bkz., Şeref Ertaş, Eşya Hukuku, 12. Baskı, İzm r 2015, s. 106-107.
57 Bkz., Topaloğlu, Maden Hukuku, s. 41; Özdamar, Maden Hakkının Devr , s. 127;
Erek-mekc / Süleymanoğlu, s. 135, dn. 5.
58 HGK. 11.10.2006, E.2006/11-617 K.2006/642, “…Dava tarihinden önce davalı yan,
müda-hil Duraksan Ltd. Şti ile aynı maden sahasının işletme hakkının devri sözleşmesi imzalamış-tır. Bu sözleşme 16.06.2003 tarihinde maden siciline tescil edilmiştir. …” (Kazancı İçt hat
Maden hakkının sözleşmen n karşı tarafına geçeb lmes ç n, temeldek borçlandırıcı şlem ne olursa olsun, maden s c l nde ruhsatın veya buluculuk hakkının devralan adına tesc l ed lmes gerekmekted r59. Maden s c l ne
yapılacak olan bu tesc l, borçlandırıcı şlem olan maden hakkını dev r sözleşmes -n -n fası -n tel ğ -nde ola-n tasarruf şlem d r. Made-n s c l -ne bu yö-nde yapılacak olan tesc l n kurucu olduğu söyleneb l r. Z ra Maden Kanunu’na göre, ma-denler üzer ne kt sap ed lecek haklar tesc l ed lmed kçe hüküm fade etmez (MadK.m.38/IV). Dolayısıyla, s c le tesc l yapılmadıkça, maden hakkı gerek Devlete gerek de üçüncü k ş lere karşı ler sürülemez. Aynı şek lde, Devlet de sözleşmeye devralan sıfatıyla katılan k ş den ruhsat sah b ne a t olan ruhsat bedel ve devlet hakkı g b yükümlülükler talep edemez.
Maden hakkının s c le tesc l ed lmemes , maden hakkını dev r söz-leşmes n n geçers z olmasına yol açmaz. Z ra maden s c l ne yapılacak olan tesc l sözleşmen n kurulması le değ l, sözleşmeden doğan ed m n fasıyla l-g l d r60. Buna karşılık, maden hakkını dev r sözleşmes n n geçers z olması,
maden s c l ne yapılacak olan tesc l yolsuz hâle get r r. Z ra maden hakkının devr sebebe bağlı ( llî) b r şlemd r61.
59 Ayrıca bkz., S nan Sam Akkurt / Alper Uyumaz, Reg sters n Turk sh C v l Law and the Funct ons of Them, IISES, Prague 2015, p.32; Hüsey n Tokat, Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmes nde Tesc le Zorlama Davasının Açılab leceğ Çeş tl İht maller, Selçuk Ün vers -tes Hukuk Fakül-tes Derg s , C. 24, S. 1, 2016, s. 196 vd.. D ğer taraftan, maden hakkının m ras, mahkeme kararı ve cra yoluyla satış g b tesc lden önce kazanılması da mümkündür (Göğer, Maden, s. 125; Özdamar, Maden Hakkının Devr , s. 123-124).
60 Buna karşılık, b r Yargıtay kararında maden hakkını dev r sözleşmes n n geçerl hâle ge-leb lmes ç n maden s c l ne tesc l n n zorunlu olduğu fade ed lm şt r. Ancak, bu karara katılmak mümkün değ ld r. Z ra, maden hakkını devr sözleşmes n n resmî makam huzu-runda yapılması (borçlandırıcı şlem) le sonradan maden s c l ne yapılacak tesc l (tasar-ruf şlem ) farklı şeylerd r. Ayrıca, böyle b r değerlend rme, maden s c l ne kıyasen uygu-lanan tapu s c l ne hâk m olan lkelerle de örtüşmez. Söz konusu karar ç n bkz., 13.HD. 10.2.2009, E.2008/9240 K.2009/1414, “…Toplanan delillerden, Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığı’nın mahkemeye yazdığı 24.12.2003 tarihli yazısından ve tüm dosya kapsamından davada dayanılan sözleşmenin maden siciline şerh edilmediği, aksine davacı ile davalı-lardan Metin arasında 01.08.1998 tarihinde düzenlenen devir sözleşmesi gereğince maden ocağının adı geçen şahsa devredildiği ve bu devir işleminin maden siciline şerh edildiği anlaşılmaktadır. Az yukarıda açıklanan yasa maddesi içeriğinden de açıkça anlaşılacağı gibi davada dayanılan sözleşmenin geçerli hâle gelebilmesi için maden siciline şerh edilme-si zorunludur. Davacı anılan sözleşmenin maden edilme-siciline şerh edildiğini ve böylece geçerli hâle geldiğini ispat edemediğinden…” (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com,
Er ş m Tar h : 23.9.2017).
B. RÖDÖVANS SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI 1. Genel Olarak
Tanımından yola çıkarak, rödövans sözleşmes n n “maden işletme izni
alınan ruhsat sahası üzerindeki maden hakkının kullanımının devri”, “rödö-vansçının (rödövans verenin) bunun karşılığında ifa edeceği rödövans bede-li” ve “maden işletme izni alınan ruhsat sahası üzerindeki maden hakkının kullanımının devri ile rödövans bedelinin karşılıklı mübadelesini konu edinen tarafl arın anlaşması” şekl nde bel rleneb lecek unsurlardan meydana geld ğ
söyleneb l r62. Bu unsurlara ek olarak, Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığı
tarafından ver lecek olan zn n de rödövans sözleşmes n n b r unsuru olarak değerlend r lmes mümkündür. D ğer taraftan, rödövans sözleşmes n n maden s c l ne şerh ed lmes n n sözleşmen n geçerl l ğ ne etk s ve şerh n sözleşme-n sözleşme-n b r usözleşme-nsuru olarak kabul ed l p ed lemeyeceğ de bu başlık altısözleşme-nda değer-lend r lecekt r.
2. Maden İşletme İzn Alınan Ruhsat Sahası Üzer ndek Maden Hakkının Kullanımının Devr
Rödövans sözleşmes n n unsurlarından b r nc s , maden şletme zn alınan ruhsat sahası üzer ndek maden hakkının kullanımının devr d r. D ğer b r dey şle, sadece maden arama ve şletme ruhsatının alınması, kural olarak, ruhsat sah b ne rödövans sözleşmes yapma hakkı vermez. Maden sahasının rödövans yöntem yle şlett r leb lmes ç n, maden şletme zn n n alınmış ol-ması gerekl d r63.
62 Özdamar, Maden Hakkının Devr , s. 126; Amıklıoğlu, s. 110-112. 22.HD. 13.4.2015, E.2015/3744 K.2015/13328, “Rödovans sözleşmelerinde ruhsat sahibi maden işletme iznini
rödovansçıya devretmekte, bunun karşılığında da rödovansçıdan, rödovans bedeli denen pay almaktadır. Başka bir anlatımla rödovans maden ruhsatının, hak sahibi tarafından baş-kalarına süreli olarak tahsisi sebebiyle ton başına alınan kira geliridir” (Kazancı İçt hat B
l-g Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016); 22.HD. 13.4.2015, E.2015/3744 K.2015/13328, “…rödovans sözleşmesinde maden işletme ruhsatı sahibinin ruhsat
saha-sının tamamı ya da bir kısmındaki işletme iznini belirli bir süre başkasına devretmesi ve karşılığında genellikle çıkarılan madenin belirli bir miktarı kadar bedeli rödavans bedeli olarak alması söz konusu olup bu sözleşme bir nevi hasılat kirası olarak kabul edilmektedir. …” (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016).
63 Gerçekten, Kocaman / Kayar / Kocaman’a göre de, “Rödovans sözleşmelerinde işletme
yapılacak alan koordinatlarının 6 derecelik dilim esas alınarak, yirmi noktayı geçmeye-cek şekilde, 7 basamaklı koordinatlar ile 1/25000 ölçekli pafta adı yazılarak belirtilmesi zorunludur. Bu aşamada, sözleşmede verilen koordinatlar çizilerek işletme izin alanından taşma olup olmadığı kontrol edilmektedir. Yine daha önce MİGEM sicil kayıtlarına şerh edilmiş rödovans sözleşmesi var ise önce şerh edilen sözleşmedeki koordinatlar çizildikten
Bu durumda, maden arama veya şletme ruhsatı alınmış ancak maden şletme zn alınmamış b r maden sahası hakkında yapılan rödövans sözleş-mes n n akıbet n n ne olacağı hususu akla gel r. Rödövans sözleşsözleş-mes ne konu olan maden hakkının, sözleşmen n yapıldığı sırada mutlaka var olması ya da ruhsat sah b n n malvarlığında bulunması gerekmez. Ruhsat sah b , bu hakkı daha sonrak b r tar hte elde ederek rödövansçıya (rödövans verene) kullandır-mayı yükümlenm şse, bu rödövans sözleşmes geçerl d r. Ancak, sözleşmeden doğan borcun fa ed leb lmes ç n maden şletme zn n n alınması gerek r. Z ra sözleşmen n yapıldığı anda ed m n fası mkânsız olsa da tarafl ar fa za-manında fanın mümkün hâle geleceğ düşünces ne sah plerse, sözleşme ge-çerl d r64.
3. Rödövans Bedel
Rödövans sözleşmes n n k nc unsuru, rödövansçının (rödövans vere-n vere-n) madevere-n şletme zvere-n vere-n kullavere-nması karşılığıvere-nda madevere-n şletme zvere-n sah b vere-ne ödemes gereken rödövans bedel d r. Z ra rödövans sözleşmes , kural olarak, tam k tarafa borç yükleyen sözleşmelerdend r ve rödövansçı (rödövans ve-ren) maden şletme zn n n kend s ne kullandırılması karşılığında şletme ruh-satı sah b ne rödövans bedel ödemekted r65.
Rödövans bedel , kural olarak b r m ktar paradır. Tarafl ar, rödövans be-del olarak üret len maden m ktarını göz ardı ederek sab t b r bebe-del bel rleye-b lecekler g rleye-b66; üret len maden m ktarına göre değ şen b r bedel de bel
rle-sonra şerh edilmesi talep edilen rödovans sözleşmesindeki koordinatlar çizilerek rödovans ile işletme yapılacak alanların çakışıp çakışmadığı kontrol edilir. Alanların bir kısmının veya tamamının çakışması durumu söz konusu olduğunda sonra talep edilen rödovans söz-leşmesi MİGEM sicil kayıtlarına şerh edilmemektedir” (bkz., naklen, Kocaman / Kayar /
Kocaman, s. 235). Dolayısıyla, rödövans sözleşmes n n maden şletme zn nden
kaynakla-nan madenc l k faal yet yapma ve maden ocağından çıkan maden cevherler n kullanma, yararlanma ve üzer nde tasarruf yapma yetk ler n devretmey konu aldığı söyleneb l r. Buna karşılık, Amıklıoğlu’na göre, rödövans sözleşmes n n konusu, usulüne göre alınmış olan maden şletme ruhsatıdır (bkz., age., s. 92).
64 Oğuzman / Öz, s. 89.
65 Amıklıoğlu, s. 111. 22.HD. 13.4.2015, E.2015/3744 K.2015/13328, “İş bu dava konusu
sözleşme ve eki niteliğindeki diğer belgelerin incelenmesi sonucunda dava konusu hizmet sözleşmesi kapsamında davalı Soma Kömürleri A.Ş.’ye devredilmiş herhangi bir maden veya işletme ruhsatının devri söz konusu olmadığı gibi, üretilen kömür için davalı TKİ. Ge-nel Müdürlüğü’ne ödenen bir bedel de bulunmadığından dava konusu hizmet alım sözleşme-sinin rödovans sözleşmesi olarak kabulü mümkün değildir.” (Kazancı İçt hat B lg Bankası,
www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016).
66 6.HD. 22.10.2014, E.2014/7544 K.2014/11379, “…tarafl ar arasında 1.1.2006 tarihinde
yeb l rler. Uygulamada, söz konusu değ şen bedel n üret len her ton maden başına sab t b r bedel67 veya üret len her ton maden n satış değer n n bel rl b r
oranı68 şekl nde kararlaştırıldığı görülmekted r69. Ayrıca, rödövans bedel n n
Türk parası veya yabancı para70 üzer nden kararlaştırılması da mümkündür.
Tarafl ar, rödövans bedel n n peş n olarak ödeneceğ hususunda anlaşab
lecek-İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016).
67 11.HD. 30.3.2000, E.2000/1553 K.2000/2498, “…tarafl ar arasında Denizli, Tavasda
bulu-nan 117/118 ve 117/123 ruhsatlı krom madenlerinin işletilmesi maksadıyla 3.6.1965 tarihli anlaşma ile müvekkillerine rödövans bedeli olarak ton başına 2 TL: ödenmesinin kararlaş-tırıldığını …” (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016);
aynı yönde bkz., 11.HD. 26.3.2002, E.2001/10331 K.2002/2265, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016); 11.HD. 4.2.1999, E.1998/8755 K.1999/461, “…müvvekkillerinin uhdesinde bulunan AR.62/371, İR. 510 ruhsat nolu
ma-den (kömür) sahalarının 10.02.1965 günlü noterma-den rödövans sözleşmesi ile “istihsal olunacak kömürün beher tonu için ödenecek 2,50 TL.den davalıya devir olduğunu, daha sonra 01.03.1983 tarihinde rödövansın 10 TL/ton’a, 01.03.1984 tarihinde rödövans’ın 20 TL/ton’a, 03.03.1986 tarihinde ise rödövansçılara en yüksek kömür satış bedeli üzerinden %02,5 oranında rödövans ödemesi …” (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com,
Er ş m Tar h : 12.4.2016).
68 11.HD. 8.5.1997, E.1997/1021 K.1997/3379, “… sözleşme gereğince alacağının çıkarılan
madenin belirlenen ton/dolar satış değerinin %10 ve üzerinden ödenmesi öngörüldüğünden …” (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016); 11.HD.
23.1.2006, E.2005/301 K.2006/433, “… demir cevherinin beher tonu için ocak başı brüt
satış fiyatının %10’u tutarında rodövans ve KDV ödeyeceğini kabul ettiğini, …” (Kazancı
İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016).
69 W ll am F. Carr / Paul R. Owen, Clear as Crude: Defend ng O l and Gas Royalty L t gat on, Natural Resources Journal, C. 37, S. 3, 1997, s. 695-696; Moulton, s. 259.
70 C. A. Rae, Royalty Clauses n O l and Gas Leases, Alberta Law Rev ew, C. 4, S. 2, 1965-1966, s. 324. 11.HD. 26.3.2002, E.2001/10331 K.2002/2265, “…mahkemece davacının
talep edebileceği rödevans bedelinin ton başına 0,93 ABD Doları olması …” (Kazancı
İç-t haİç-t B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016); aynı yönde bkz., 11.HD. 21.10.1999, E.1999/3360 K.1999/8196, (Kazancı İçt hat B lg Bankası, www.kazanc .com, Er ş m Tar h : 12.4.2016).
