/AKVİMDEN
3IR YAPRAK
E
S K İD E N H arb iye N ezâ reti olan İstanb u l Ü n ive rsite b in a s ın ın b iiy ü k g iriş k a p ıs ın d a k i ik i b ü y ü k saat, m em lek etim iz d e b ir san ’a t m ü sab ak a sın a m evzu te şk il e tm e k te d ir. B a n a bu m e s e le y i ta fs ilâ tiy le an latan K o n se rv a tu a r T a s n if H e y e ti âz asın d an N u ri D u y g u c r oldu. H âdise, b ir d âv a m e vz u u o lm u ş v e m ah kem e de b ir k a ra r la san ’a fk â r ııı h a k k ın ı ta sd ik etm iştir. Ş ö y le k i:T ü r k iy e 'd e artiza n o la r a k ilk d e fa saa t y a p a n k im d ir? Ş im d iy e k ad ar b iz bu z â tıfı »•meşhur M u stafa Ş e m ’i E fen d i o ld u ğ u n u işitm iştik. F a k a t h â - d isat m em lek etim iz d e ilk saat âm ilin in Şem ’i E fen d i o lm a y ıp N â m ık K e m a l’ in b irad e ri Ö m er N âşid B e y old u ğu n u b ize y a k în e n İsbat e tti. H attâ Şem ’ i E fe n d in in Ö m e r N âşid B e y in y a n ın d a ç a lış t ığ ı da sâb it o lm u ştu r. O d e v re y e tişe n le r Ö m e r N âşid B e y m erh u m u n «M üneccim başı» o la c a k d ereced e b ir « İlm -n ücum » â lim i v e « İlm -h eyet» e, y ü k s e k riy û z i-y e i-y e v â k ı f «H ezârfen» b ir zat old u ğu n u b ilii-y o rla r.
Ö m er N âşid B e y , A rap h a r fle r i ile y a z ı m akin esini, eza n i v e vasati saat fa r k la r ın ı gö steren b ir âleti, a y n ı dirh em v e a y n ı k e fe ile o k k a v e k ilo ta rta n te r a z iy i, u za ğ ı v e y a k ın ı gö steren g ö z lü k c a m ın ı ic a t eden b ir z a t im iş.
Ü n iversite k a p ıs ın d a k i saa tle ri d e O rta k ö y ’ d e k i k o n a ğ ın ın a lt k a tın ı a te ly e h âlin e k o y a r a k o rad a im âl eylem iş. B u saa tlerin bütün p lâ n la rı ve h e sap la rı Ö m er N âşid B e y ta ra fın d a n h a z ırla n m ış, k o n a k ta k i ate ly e d e ça lışa n M u stafa Ş e m ’i E fen d i — k i Ö m er N âşid B e y in en m ü stait iş ç ile rin d e n o ld u ğ u a n la ş ılıy o r — b u m ühim teşeb bü ste u sta sın a: «Am an N âşid B e y , b u olam az. O lsa y d ı bun u A v ru p a ya p a rd ı.» d iy e itira z e tm iş fa k a t san ’ atin d en em in olan N âşid B e y in : «Siz d ed iğim i y a p ın . M a h cu b iy e t v e m a sra fı bana aittir.» d ed iğin i bu gü n b ile n le r v a rd ır.
Ö m er N âşid B e y başka b ir m em lekette yetişm iş o ls a y d ı jile t u stu ra sın ı y a h u t potin b a ğ la r ın ın u cu n d a k i te n e k e y i ic a t e d e n le r g ib i m ily a rd e r o lu rd u .
M ily a rd e r lik te n v a z g e ç tik . B u g ü n m u citlik h a k k ın ı ta sd ik e ttirm e k için v â ris le ri m ah k e m e y e m ü racaat e d iy o rla r. S a a tle r y a p ılm ış , Ö m er N â şid B e y , M u stafa Şem ’i E fen d in in s aa tçiliğ i san ’at o la r a k seçtiğ in i g ö rerek k a d ra n la ra k en d i ism i ile b era b er onun da ism in i koyd u rm u ş. F a k a t b ir gü n g e lip de s a a tle r M u stafa Şem ’i E fen d i ta ra fın d a n tâm ir e d ild iğ i z a m an Ö m er N âşid B e y in ism i oradan k a ld ır ılıv e r m iş .
H alb u ki b ü y ü k m u cit so n r a la rı bu saa tle ri d ö rt ce p h e li v e ç a la r lı o la r a k im âle m u v a ffa k olm uş. B u n lard a n b irin in h âlen Sin op saat ku lesin d e b u lu n m a k ta old u ğu n u da sö y led iler.
M u stafa Şem ’ i E fen d in in s a a tç ilik te k i şöhret v e m ah areti m ün akaşa gö tü rm ez. P e k nâd id e b ir saati F ran sa’ da tâm ir e ttirm e k istey en b ir d o s tum a m ü essesen in « M em leketin izd e M u stafa Ş e m ’i gibi b ir san ’a tk â r o l d u k tan sonra bu saati b ize n e y e getird in iz?» d ed iğ in i m em n u n iyetle işit- m iştim . F a k a t K a y s e r ’ in h a k k ın ı da K a y s e r ’e v e rm e k lâ z ım d ır .
S a ıı’atta tek âm ü lü n ru h ü zerin d e b â zı te s ir le r y a p t ığ ı o lu y o r. P e k g ü ze l saz ça la n lar, k e n d ile rin in fe v k in d e saz çalm ağ a m u v a ffa k o la n la rı ta k d ir dahi etse le r bu p e k c a n -ii-y ü re k te n olm u yo r.
S a n ’at, b ir m ah bu be o ld u ğ u için ne de olsa k ıs k a n ılıy o r . M u stafa Şem ’i E fen d i gibi şark ta garb d a k e n d in i ta n ıtm ış b ü y ü k b ir san ’a t e h lin in , u sta h a k k ı d em eyelim d e, h iç o lm azsa iş a r k a d a ş ın ın da m an e v î hissesini d ü şü n m esi icap ed erd i.
B ir lik te e ser y a zan b âzı m ü e llifle rin ar k a d a şı v e fa t etse d ah i, y a z d ığ ı esere on u n da ism ini ko y d u ğ u görü lm ü ş v â k ıa la r d a n d ır .
İcat e y le d iğ i saatin ü ze rin e m u cid in in ism in i k o y d u rm a k için ad a let k a p ıs ın a g itm eğ e m ecb u r o lm ak hazin b ir şey d ir.
B u g ü n m erhum Ö m er N âşid B e y in h a k k ı İstanb ul A s liy e D o ku zu n cu H u k u k M ah kem esinin k a r a r iy le tasd ik ed ilm iştir. K a rard a : «İstanbul Ü n i v ersitesin in g iriş k a p ıs ın ın ik i ta r a fın d a k i saatlerin İstanb ul Ü n ive rsite si n in m u v a fa k a ti ile d â v â lın ın a d ın ın y a n m a d â v a c ın ın b a b a sın ın a d ın ın dah i y a z ılm a s ın a k a ra r v erild i.» d e n iliy o r.
O h ald e söz İstanb u l Ü n iversitesin ln d ir. Ü n iversite R ektö rü n d en bu k a d irş in a s lığ ı b e k le m e k de b ir h a k tır .
ıııııııııııııııııııııııııııııııııııım ıııııııııııııııu ıııııııu ııııiM iiH iıııım ııııııııııu ııııım m u ıııııııııııııııııııım ııııı
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
