Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi
Cilt: 10 Say : 2 2007
*Erciyes Üniversitesi, Di Hekimli i Fakültesi, Oral Diagnoz ve Radyoloji Bilim Dal , KAYSER.. **Selçuk Üniversitesi, Di Hekimli i Fakültesi, Oral Diagnoz ve Radyoloji Anabilim Dal , KONYA.
Bu çal ma, Ege Bölgesi Di Hekimleri Odalar Uluslararas Bilimsel Kongresinde poster olarak sunulmu tur (27-29 Nisan 2007, Ölüdeniz-Fethiye, MU;LA). 97
ORTA ANADOLU BÖLGES NDE MUKOZAL ANTRAL K ST
VARLI ININ PANORAM K RADYOGRAFLARLA DE ERLEND R LMES
THE PREVALENCE OF MUCOSAL ANTRAL CYSTS
ON PANORAMIC RADIOGRAPHS IN MIDDLE ANATOLIA POPULATION
Y ld ray ! !MAN* Elif Tar m ERTA!* Mücahid DO AN*
Sami KARA** Ali Murat AKTAN** Faruk AKGÜNLÜ**
ÖZET
Amaç: Bu çal man n amac , Orta Anadolu bölgesindeki toplumun
panoramik radyograflar nda gözlenen mukozal antral kist prevelans n n belirlenmesi ve cinsiyetler aras ili kinin de erlendirilmesidir.
Gereç ve Yöntem: Eylül 2004-Mart 2007 y llar aras nda Orta Anadolu
bölgesindenfakültelerimize (Erciyes Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi ve Selçuk Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi) tedavi amac yla gelen (ya lar 12 ve üzeri) rastgele seçilmi 2179 hastan n panaromik radyograflar de erlendirildi. Görüntüsü iyi olmayan 109 film çal madan ç kart ld ve çal mada 2070 hastan n filmi incelendi. Sinüslerinde mukozal antral kist gözlenen hastalar kaydedildi, elde edilen veriler Student t-testi ve x2-testi kullan larak analiz edildi. Ara t rmam zda
p<0,05 önemlilik düzeyi olarak kabul edildi.
Bulgular: 7ncelenen 2070 panoramik radyografta 83 (%9.8)’ü erkek,
90 (%7.3)' kad n olmak üzere toplam 173 (%8.3) hastada bir veya daha çok mukozal antral kist gözlendi. Cinsiyetler aras ndaki fark istatistiksel olarak önemlilik arzetmekteydi (p<0.05).
Sonuç: Sonuç olarak, Orta Anadolu bölgesindeki toplumun mukozal
antral kist prevelans daha önce yap lan çal malar n sonuçlar ile paralellik arzetmektedir.
Anahtar kelimeler: Maksiller sinüs, mukozal antral kist, radyografi,
panoramik
SUMMARY
Purpose: The goal of this study is to determine the prevalence of mucosal
antral cysts detected on panoramic radiographs of a group in Middle Anatolia region population and to evaluate its distribution between two genders.
Material and Methods: The panoramic radiographs of randomly selected
2179 dental patients 12 years and older who were being treated in our faculties (Erciyes University School of Dentistry, Selcuk University School of Dentistry ) coming from Middle Anatolia region between the years September 2004 and March 2007 were interpreted. 109 radiographs were excluded due to poor film quality, thus only 2070 films were included to the study. The patients who revealed mucosal antral cysts on their radiographs were recorded and the results were statistically analysed by using Student’s t-test and chi-square test. P values <0.05 were considered statistically significant.
Results: On the 2070 panoramic radiographs examined, a total of
173 (83%) patients displayed mucosal antral cysts. Of these, 83 (9.8%) were males and 90 (7.3%) were females. The difference between two sexes was statistically significant (p<0.05)
Conclusion: As a result, the prevalence of mucosal antral cysts
detected in a group of population in Middle Anatolia region is consisted with the result of previous studies.
Key words: Maxillary sinus, mucosal antral cyst, radiography, panoramic
G R !
Mukozal antral kistler (MAK) genellikle semptom vermezler ve radyograflarda tesadüf eseri ortaya ç karlar. Radyografik olarak de i ik ekillerde tek, kubbe ekilli, homojen ve kortikasyon göstermeyen yumu ak doku opasiteleridir. MAK’lar nadiren maksiller sinüsün yan ve arka duvarlar nda fakat ço unlukla sinüs taban nda meydana gelirler.1
MAK, genelde enflamasyon veya maksiller sinüs hiperplazisinin devam olarak dü ünülmektedir. Bu
kistlerin di er muhtemel nedenleri, antrumu penetre edecek ekilde maksilla ya da oral kaviteye gelen travmalar, nazal konka enfeksiyonlar ya da çevresel faktörler olarak dü ünülmektedir.2,3-6
Maksiller sinüsteki kistlerin birço u mukoza retansiyon kisti veya MAK olarak isimlendirilmektedirler. Bu kistlerin te hisleri özellikle semptomsuz iken, ileri klinik ve radyografik tetkikler ile ortaya ç kar l rlar. MAK ço unlukla zarars z olmas na ra men, maksiller sinüsü etkileyen di er hastal klardan ay rmak için dikkatli bir ekilde de erlendirilmeleri önemlidir.7 Antrumun kemik taban n gösteren yo un radyoopak
Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi
Cilt: 10 Say : 2 2007
98
hat, MAK’ n alt nda ve devaml olmal d r.5Kafatas ve yüz grafilerinde maksiller sinüs içindeki opak görüntülerde ve sinüs taban nda herhangi bir düzensizlik görüldü ünde daha ileri bir tetkikle de erlendirilmesi uygun olacakt r.
MAK’lar bazen intraoral filmlerde görülebilseler de en iyi panoramik radyograflar ile te his edilirler.7,8 Birçok çal mada yap lan radyografik incelemeler sonucu rapor edilen prevelans oran %1.6-14 aras nda de i mektedir.3-5,7-12
Panoramik radyograflarla yap lm çal malarda, Amerika’da3,4,11 %1.6-2.7;Suudi Arabistan’da8 %2.6;
Kanada’da10 %5.1 ve Hollanda’da12 %8.7 gibi
prevalanslar saptanm t r.
Bu çal mada amac m z, Orta Anadolu bölgesinden fakültelerimize (Erciyes Üniversitesi, Di Hekimli i Fakültesi ve Selçuk Üniversitesi, Di Hekimli i Fakültesi) tedavi amac yla ba vuran
hastalar n panoramik radyograflar nda MAK
prevelans n belirlemek, cinsiyetler aras ili kiyi de erlendirmek ve literatürde geçen yap lm di er çal malarla kar la t rmakt r.
Resim 1. Bilateral mukozal antral kist varl n n panoramik radyografta görünümü
GEREÇ ve YÖNTEM
Çal ma, Eylül 2004-Mart 2007 y llar aras nda Orta Anadolu bölgesinden fakültelerimize (Erciyes
Üniversitesi, Di Hekimli i Fakültesi ve Selçuk
Üniversitesi, Di Hekimli i Fakültesi) tedavi amac yla ba vuran, ya lar 12-83 aras nda de i en rastgele
seçilmi 2179 hastan n panoramik radyograflar
üzerinde yap lm t r. Görüntüsü iyi olmayan 109 film çal madan ç kart lm ve çal mada 2070 hastan n filmi incelenmi tir.
Bütün panoramik filmler Orthopantomograf OP 100 (Orthopantomography® OP100, Tuusula, Finland)
ve Gendex ORTHORALIX 9200 (Dentsplay ITALIA Gendex Division, Milano, Italy) cihazlar taraf ndan sa land . Filmler üreticilerin talimatlar na uyularak otomatik banyo makinas ile banyo edildi ve lo kl bir ortamda negatoskop kullan larak incelendi. Maksiller sinüsün taban nda, posterior ve lateral duvar nda herhangi bir kortikal kenar olmayan kubbe
eklinde, düzgün, s n rlar net, homojen yumu ak doku kütlesi MAK olarak tan mland (Resim 1).
statistiksel analiz
Verilerin de erlendirilmesinde SPSS (SPSS Inc., Chicago, USA) program kullan ld . Elde edilen veriler Student t-testi ve x2-testi kullan larak analiz edildi. Ara t rmam zda p<0.05 önemlilik düzeyi olarak kabul edildi.
BULGULAR
Ara t rmada kullan lan 2070 (845 erkek/1225 kad n) hastan n genel ortalama ya 31.0±15.0 y l (erkek=31.4±15.9 y l, kad n=30.7±14.4 y l) olarak tespit edildi. .ki cinsiyetin ortalama ya lar aras nda istatistiksel bir fark yoktu.
Ya aral 12-83 olan, 2070 hastan n panoramik radyograflar nda 83 (%9.8)’ü erkek ve 90 (%7.3)' kad n toplam 173 (%8.3) hastada bir veya daha çok MAK gözlendi. MAK’ n görülme prevalans erkeklerde daha fazla bulunmu tur. Cinsiyetler aras ndaki fark istatistiksel olarak önemlilik arzetmekte idi (p<0.05).
Bu hastalar n ya ortalamas 30.2±14.3 y l
(erkek=29.7±13.8 y l, kad n=30.7±14.8 y l) olarak tespit edildi. Erkekler ve kad nlar aras nda ortalama ya bak m ndan istatistiksel bir fark gözlenmedi. MAK’lar, tüm ya gruplar de erlendirildi inde daha çok k rkl ya larda görüldü (Tablo I).
Tablo I. Mukozal antral kistlerin ya lara ve cinsiyetlere göre da l m
Erkek Kad n Toplam P
Ya aral n MAK % n MAK % n MAK %
12-19 237 23 9.7 319 28 8.8 556 51 9.3 20-29 230 26 11.3 362 22 6.1 592 48 8.1 30-39 130 14 10.8 208 12 5.7 338 26 7.7 40-49 100 9 9.0 183 18 9.8 283 27 9.5 50-59 87 10 11.5 100 6 6 187 16 8.5 U60 61 1 1.6 53 4 7.5 114 5 4.4 Toplam 845 83 9.8 1225 90 7.3 2070 173 8.3 *
MAK; mukozal antral kist, n; hasta say s ,*; P<0.05
MAK’lar cinsiyetler aras nda sa da, solda ve bilateral görülmesi bak m ndan de erlendirildiklerinde; sa da görülmesi cinsiyetler aras nda hemen hemen e it oranda gözlendi ve istatistiksel olarak bir fark
Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi
Cilt: 10 Say : 2 2007
99
bulunamad . MAK’lar n solda ve bilateral olarak görülmesi erkeklerde daha fazla olup istatistiksel olarak önemlilik arz etmekte idi (Tablo II) (Vekil 1) (p<0.05).
Tablo II. Mukozal antral kistlerin cinsiyet ve bölgelere göre da l m
Erkek Kad n P Bölge n % n % Sa 30 3.5 39 3.2 NS Sol 34 4 39 3.2 * Bilateral 19 2.2 12 1 * 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5 Sa Sol Bilateral Bölgeler G ö rü lm e yü zd el er i( % ) Erkek % Kad n %
!ekil 1. Mukozal antral kistlerin cinsiyet ve bölgelere göre görülme yüzdeleri
TARTI!MA
Maksiller sinüs kistleri patogenezi yönünden biraz tart mal olan bir lezyon grubudur.13 Ara t rmac lar n ço u maksiller sinüs kistlerini üç gruba ay r r; gerçek sinüs mukoselleri, retansiyon kistleri ve MAK’lar.14-18 Gerçek sinüs mukoseli, sinüs ostiumunun engellenmesi ve s v birikiminin neden oldu u ekspansif y k c lezyonlar ifade eder. Mukoza retansiyon kistleri, sinüs mukozas n n serömukozal bezleri t kand nda meydana gelen mukoid dolu kistlerdir, genellikle küçüktürler ve radyografik olarak belirgin de ildirler.13 Mukoza retansiyon kistler genellikle yaln zca endoskobik veya histolojik muayeneler esnas nda ortaya ç kar labilirler.19 MAK ise gev ek ba doku ile çevrelenmi iltihab eksuda birikiminin neden oldu u maksiller sinüs taban ndaki saps z yumu ak doku elevasyonunu tan mlamak için kullan lan bir terimdir. Gerçek epitel tabakas ile çevrelenen sinüs mukoselleri ve retansiyon kistlerinin tersine, MAK’lar epitel ile kapl de ildir.13 MAK’lar, mukoperiost alt ndaki s v birikintisinin sinüsün kemik taban n yukar iterek
balonla t rd klasik kubbe ekilli olu umlard r.1Maksiller sinüs taban ndan yükselen, tek, kubbe ekilli kortikasyon göstermeyen, düzgün yumu ak doku opasiteleri aksi ispatlanana kadar MAK olarak tan mland r l r.19
MAK’lar n ço u semptom vermemekle birlikte, baz lar rahats zl k,20 uyu ukluk,21 a r s z fluktan intraoral i lik10 veya gözlerde hasara22 yol açabilirler. .nceledi imiz hastalar n t bbi anamnezlerinde buna benzer herhangi bir kayda rastlamad k.
Literatür raporlar , panoramik radyograflarla te his
edilmi MAK’larla ilgili pek çok makale rapor
eder.5,7,9,10,12,19 Allard ve arkada lar12 1080 hastan n panoramik radyograf nda %8.7 oran nda MAK saptam lard r. Carter ve arkada lar19 1998 y l nda
1175 dental hastada yapt klar çal mada MAK
prevelans n %9.7 olarak bildirmi lerdir. Biz, 2070
hastan n panoramik radyograf nda yapt m z
çal mada, MAK prevelans n %8.3 olarak tespit ettik. Bu de er Carter ve arkada lar n n19sonuçlar ndan azd fakat Allard ve arkda lar n n12 yapm olduklar çal ma sonucuna yak nd .
MAK’lar n te hisi yüksek derecede güvenilirlik pay ile tek ba na panaromik radyograflarla koyulabilir ve e er hastada semptomlar yoksa takip etmekten ba ka gerekli herhangi bir tedavi yoktur.20 MAK, genelde sinüs taban nda homojen aç k radyoopasiteler
gösteren iyi s n rl ve yar m yuvarlak eklinde
gözükür.23 MAK’lar en yayg n olarak üçüncü on y lda gözlenir ve erkeklerde daha bask nd r.3,10,11 Bizim sonuçlar m za göre yayg nl k daha çok dördüncü on y lda ortaya ç kt ve erkeklerde daha fazla idi.
MacDonald-Jankowski5 Çin toplumunda yapm
oldu u çal mada cinsiyetler aras nda MAK’lar n sa ve sol maksiler sinüste görülmesi bak m ndan istatistiksel bir fark gözlemlememi tir. Biz
çal mam z n sonuçlar na göre sa da bir fark
bulamazken, solda erkeklerde görülmesi bak m ndan istatistiksel olarak kayda de er bir fark tespit ettik.
SONUÇ
Sonuç olarak, Orta Anadolu bölgesindeki
toplumun MAK prevelans daha önce yap lan
çal malar n sonuçlar ile paralellik arzetmektedir. Erkeklerde kad nlara göre daha fazla oldu u görülmü tür. MAK’lar genellikle asemptomatik, tedavi gerektirmeyen ve nadiren dental hastal klarla ba lant l d rlar. Genel nüfusta çok s k gözlenmezler.
Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi
Cilt: 10 Say : 2 2007
100
Bu yüzden di hekimlerinin, bunlar maksiler
antrumdaki di er anormal durumdan ay rt etmeleri gerekir. Daha ciddi hastal k ihtimalini ekarte etmek için özellikle antrumun kemik duvarlar n n bütünlü ünü
de erlendirken radyograflar daha dikkatli
incelemelidirler.
KAYNAKLAR
1. Gardner DG. Pseudocysts and retention cysts of the maxillary sinus. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1984; 58: 561-7.
2. Rhodus NL. The prevalence and clinical significance of maxillary sinüs mucous retention cysts in a general clinic population. Ear Nose Throat J 1990; 69: 82-7.
3. Halstead CL. Mucosal cysts of the maxillary sinüs: Report of 75 cases. J Am Dent Assoc 1973; 87: 1435-41.
4. Lilly GE, Cutcher JL, Steiner M. Spherical shadows within the maxillary antrium. J Oral Med 1968; 23: 19-21.
5. MacDonald-Jankowski DS. Mucosal antral cysts in a Chinese population. Dentomaxillofac Radiol 1993; 22: 208-10.
6. Paparella MM. Mucosal cyst of the maxillary sinus: Diagnosis and management. Arch Otolaryngol 1963; 77: 650-70.
7. MacDonald-Jankowski DS. Mucosal antral cysts observed within a London inner-city population. Clin Radiol 1994; 49: 195-8. 8. Ruprecht A, Batniji S, el-Neweihi E. Mucous retention cyst of the maxillary sinüs. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1986; 62: 728-31. 9. Görgün S, Orhan K. Seasonal variation in maxillary antral pseudocysts in Turkish Population. Balk J Stom 2002; 6: 129-30. 10. Myall RW, Eastep PB, Silver JG. Mucous retention cysts of the maxillary antrum. J Am Dent Assoc 1974; 89: 1338-42.
11. Casamassimo PS, Lilly GE. Mucosal cysts of the maxillary sinüs: A clinical and radiographic study. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1980; 50: 282-6.
12. Allard RH, van der Kwast WA, van der Waal I. Mucosal antral cysts. Review of the literature and report of a radiographic survey. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1981; 51: 2-9.
13. Mardinger O, Manor I, Mijiritsky E, Hirshberg A. Maxillary sinus augmentation in the presence of antral pseudocyst: A clinical
approach. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2007; 103: 180-4.
14. Soikkonen K, Ainamo A. Radiographic maxillary sinus findings in the elderly. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1995; 80: 487-91.
15. Gardner DG, Gullane PJ. Mucoceles of the maxillary sinus. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1986; 62: 538-43.
16. Gradner DG. Pseudocysts and retention cysts of the maxillary sinus. Oral Surg 1984; 58: 561-7.
17. Neville BW, Damm DD, Allen CM, Bouquot JE, Oral and maxillofacial pathology. Philadelphia: WB Saunders Company; 1995. p. 231-2.
18. Gnepp DR. Diagnostic surgical pathology of the head and neck. Philadelphia: WB Saunders Company; 2001. p. 80, 91.
19. Carter LC, Calamel A, Haller A, Aguirre A. Seasonal variation in maxillary antral pseudocysts in a general clinic population. Dentomaxillofac Radiol 1998; 27: 22-4.
20. Ence BK, Parsons DS. Mucous retention cyst causing pain of the infraorbital nerve. Otolaryngol Head Neck Surg 1990; 103: 1031-4. 21. Shafer WG, Hine MK, Levy BM. A Textbook of Oral Pathology, 4th end. Philadelphia: WB Saunders; 1983. p. 560-1. 22. Kaltreider SA, Dortzbach RK. Destructive cysts of the maxillary sinüs affecting the orbit. Arch Ophthalmol 1988; 106: 1398-402. 23. Kaffe I, Littner MM, Moskona D. Mucosal-antral cysts: radiographic appearance and differential diagnosis. Clin Prev Dent 1988; 10: 3-6.
Yaz @ma Adresi:
Yard. Doç. Dr. Y ld ray V.VMAN Erciyes Üniversitesi
Di Hekimli i Fakültesi
Oral Diagnoz ve Radyoloji Bilim Dal 38039 Melikgazi / KAYSER.
Tel: 0 352 4374901 / 29226 Faks: 0 352 4380657
