B e slcn m o ve D iyet D e rg isi / J . N u lr. and D ie t ., 18 : 101 - 114, 1989
Ç O K L U D O Y M A M IŞ YAĞ A S İT L E R İ ve SAĞLIKLA İ L İ Ş K İ L E R İ
Dr. N ev in TAŞÇI* / Arş. Gör. S ev il BAŞOGLU*
Ç oklu d o y m a m ış yağ asitleri, k a y n a k la n v e m etabo- lik ü rü n lerin in etk in liğ i yön ü n d en farklı özellik g ö ste rirler. n-3 v e n-6 serileri aynı en zim leri kullanarak fa rk lı eik o sa n o id le r in yap ım ın d a rol alırlar. B u ne d en le, araların d a b ir y a n ş vardır ve b irlik te alındık la rın d a y a r ışı ıı-3 se r isi kazanır. H er ik i serid en tü rey en eik o sa n o id le r in d am ar sertliği, rom atizm al artirit v e ü lse r gib i h a sta lık la rla ilişk ili old u ğu sap ta n m ıştır .
G İ R İ Ş
İ n s a n l a r ve h a y v a n l a r d o y m u ş ve te k d e r e c e d e n d o y m a m ış yağ a s i t l e r i n i s e n te z le y e b ilir le r . A n cak n (w) - 3 v e n (w) - 6 p o z is y o n u n d a k i ç ift b a ğ l a r ı sen te z le y e ıH e d ik le rin d e n , b u s e r ile r in ö n c ü le r i olan l i n o l e i k a s it (18 : 2, n - 6) ve a - lin o le n ik a s ite (18 : 3, n - 3 ) elzem y a ğ a s i t l e r i d e n i l m e k t e d i r . B u y ağ a s it le r in d e n tü r e y e n u z u n zin c i r l i p o l i e n o i k y a ğ a s i t l e r i n d e n e ik o s a n o i d le r s e n te z le n m e k te d ir. S o n y ı l l a r d a b u y a ğ a s i t l e r i n i n in s a n v ü c u d u n d a ö n em li işlevleri o l d u ğ u ö n e s ü r ü l m e k t e d i r . B u y a z ıd a o m e g a k ıs a c a n - 6 ve n - 3 yağ a s i t l e r i n i n t a n ı m ı ve s a ğ lık la ilişk ileri ü z e r in d e d u r u la c a k tı r . K A Y N A K L A R I
L i n o le i k a s i t (LA) es a s o l a r a k b it k ile r in to h u m l a r ı n d a ve b u to h u m l a r d a n e ld e e d i le n y a ğ l a r d a b u l u n m a k t a d ı r , a - L i n o l e n i k a s it (LNA) is e b i t k i l e r d e , LA'ye g ö re d a h a s ın ırlıd ır. LNA en y aygın o la r a k y eşil y a p r a k l ı b i t k i l e r i n k l o r o p l a s tla r ı n d a , k e te n to h u m u , soya, k o lz a ve ceviz y a ğ l a r ı n d a b u l u n u r (1).
L in o le i k a s i t t e n tü r e y e n a r a ş i d o n i k a s itin (AA) (20 : 4, n-6) esas k a y n a ğ ı h a y v a n s a l y a ğ l a r d ır . LNA d a n sent özlenebilen eik o sa p e n ta -{■•'■) H.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü Öğretim Elemanlar»
102 T a ş ç ı , N . , B aş o ğ lu , S. e n o i k a s it (EPA) (20 : 5, n - 3) ve d o k o s a h e k s a c n o i k a s it (DHA) (22 : 6, n - 3 ) en y o ğ u n o l a r a k d en iz ü r ü n l e r i n d e b u l u n u r (1, 2). ADLANDIRILMASI Y ağ a s i t l e r i n i n a d l a n d ı r ı l m a s ı , y ağ a s it i z i n c ir in d e k i k a r b o k s i l v e y a m e til u c u n a g ö r e y a p ı l m a k t a d ı r . S o n y ı l l a r d a m e til u c u n a g ö r e y a p ı la n a d l a n d ı r m a te r c ih e d i l m e k t e d i r . Y ağ a s it i z in c irin d e , z in c ir in m e til u c u n d a b u l u n a n k a r b o n a t o m u n a «n» v ey a «w» d e n il m e k t e d i r . B u n a g ö re, n - 6 s e r is in d e «n» v e y a «w» k a r b o n a t o m u n a 1 d e n ild iğ in d e ilk ç ift b a ğ 6 cı k a r b o n d a n ; n-3 s e r i s i n d e ise ilk çift b a ğ 3 c ü k a r b o n d a n b a ş l a m a k t a d ı r .
METABOLİZMASI
İ n s a n l a r ve h a y v a n l a r n-3 ve n-6 p o z i s y o n u n d a k i ç ift b a ğ l a r ı se n te z le y e m e z le r. B u n d a n d o la y ı b u y a ğ a s i t l e r i n i n ö n c ü l le r i o la n LA ve LNA d iy e tle a l ı n m a l ı d ı r (1 -6 ). O r g a n i z m a d a n - 3 v e n-6 yağ a s it le r i b i r b i r l e r i n e d ö n ü ş e m e z l e r (7).
n-3 ve n-6 y ağ a s itle r i e s a s o l a r a k k a r a c i ğ e r d e m e t a b o l i z e o lu r . B u y a ğ a s it le r in i n b ü y ü k b i r k ıs m ı e n e r j i s a ğ l a m a k için m i to k o n d r i- a d a o k s i d a s y o n a u ğ r a m a k t a d ı r (8). Aç b ı r a k ı l m ı ş f a r e l e r i n h e p a to - s itl e r in e EPA v e r ild iğ in d e , 18, 20, 22 k a r b o n l u y a ğ a s i t l e r i n e g ö re EPA n m % 7 0 ’in in , AA in ise % 60 in in o k s id e o l d u ğ u s a p t a n m ı ş t ı r (8, 9). E lz e m y a ğ a s i t l e r i n i n (EYA) b ü y ü k b i r k ıs m ı o k s i d e o l u r k e n ç o k az b i r k ıs m ı d a a d ip o z d o k u t r i g i s e r i d e r i n e ve h ü c r e z a r ı fos- f o li p id le r i n in y a p ı s ı n a g i r m e k t e d i r (1, 4, 10, 11). Y a p ıl a n b i r ç a lış m a d a , a ç lık d u r u m u n d a EY A 'ııın t r i g lis e r i d le r e g irişi a z a lm ış, f a k a t fo s f o lip i d le r e g irişi e t k i l e n m e m i ş t i r (8). EYA y e tm e z liğ in d e , n-9 se r i s i n d e n o la n ve e lz e m o l m a y a n y ağ a s i t l e r i n i n f o s f o lip i d le r e g irişi a r t m a k t a d ı r (3, 12, 13).
H ü c r e z a r ı n ın y a p ı s ı n d a , f o s f o tid ilk o lin , f o s f o tid i le t a n o la m in , f o s f o tid i ls e r in ve f o s f o tid i lin o s it o l o l m a k ü z e r e 4 ti p f o s f o lip id v a r d ır. B u m o l e k ü l l e r d e f o s f o lip i d le r in y a p ı s ı n d a b u l u n a n g lise ro liin İ ve 2 ci k a r b o n l a r ı n a y a ğ a s itle r i, 3 c ü k a r b o n u n a ise f o s f a t g r u b u ile in o s ito l, e t a n o l a m i n , k o lin veya s e r in b a ğ l a n m a k t a d ı r . B ir in c i k a r b o n a g e n e llik le d o y m u ş , ik in ci k a r b o n a ise d o y m a m ı ş y ağ a s i t le ri b a ğ l a n m a k t a d ı r . H ü c r e z a r ın ın a k ıcılığ ı fo sfo L ip id lerd ek i d o y m u ş y a ğ a s i t l e r i n i n d o y m a m ı ş y a ğ a s it le r in e o la n o r a n ı n a b a ğ l ı d ı r (14). H ü c r e z a r ı f o s f o lip i d le r in d e k i d o y m a m ı ş y a ğ a s it le r i e s a s ola»
ÇO K LU DOYM AMIŞ Y A Ğ A S İT L E R İ 103 r a k AA tir. F o s f o lip id le r d e AA d en b a ş k a , n-6 serisin in d iğ e r yağ a s itle r iy le , n-3 se ris i y ağ as itle ri de b u l u n m a k t a d ı r (15). F osfolipid- le r i n y a ğ a s iti b ile ş im i, d iy etle a lın a n yağın t ü r ve m i k t a r ı n a b ağlı o l a r a k d e ğ i ş m e k t e d i r (11, 1 6 -2 1 ). n-3 serili yağ a s itle r in in en ön em li f iz y o lo jik r o lü , h ü c r e z a r ı b ile ş im in d e y e r a l a r a k iste n en düzeyde a k ıc ılığ ı s a ğ l a m a k t ı r . Ç ü n k ü e le k tr ik s e l u y a r ıla r ın b a ş la tılm a s ı ve s ü r d ü r ü l m e s i n d e a k ıc ılık ço k ö n e m li b i r ro l o y n a r (22).
n - 3 ve n-6 s e ris i y ağ a s itle r in in d a h a ileri a ş a m a la r ı n a m e t a b o lize o lm a s ı için yeni çift b a ğ l a r ın o lu ş m a s ı ve zin cirin u z a m a s ı ge r e k i r . U z a m a ve çift b a ğ o l u ş u m u esas o a r a k k a r a c iğ e r d e g erç e k le ş i r (22). B u m e t a b o l i k o la y la r p la te le t ( tro m b o sit), en d o te ly a l h ü c r e l e r g ib i d iğ e r b a ş k a h ü c r e l e r d e de o l u ş m a k t a d ı r (23).
L in u le ik ve linolenik. a s itin u z a m a s ı ve yeni çift b a ğ l a r ın o lu ş u m u n d a k i h e r a d ı m m i k r o z o m l a r d a k i en zim s is te m le riy le g erçe k l e ş m e k t e d i r (3). Y ağ a s it le r in d e k i k a r b o n z in cirin e çift b a ğ la r ın e k l e n m e s i h a y v a n ve b i t k i l e r d e f a r k lıd ır . H a y v a n la r d a çift b a ğ la rın e k l e n m e s i k a r b o k s i l u c u n b u l u n d u ğ u bölg ed e, b itk ile r d e ise m etil u c u n b u l u n d u ğ u b ö lg e d e m e y d a n a g e lm e k te d ir (3, 24). U zam a o la y ı n d a y en i k a r b o n u n e k le n m e s i ise k a r b o k s il u ç t a n gerçekeşm ekte- d i r (3, 22, 24). A çlık d u r u m u n d a ve insiilin y o k lu ğ u n d a , çift bağ o l u ş u m u ve u z a m a o la y la r ı b o z u l m a k t a d ı r (1, 3).
Ç ift b a ğ l a r ı n o l u ş u m u b a s a m a k l a r ı n d a o k s ije n ve N A D P H ’a g e r e k v a r d ı r . U z a m a b a s a m a k l a r ı n d a ise k a r b o n v ericisi o a r a k Ma- lo n il CoA k u l l a n ı l ı r ve N AD PH r e a k s iy o n d a g ö rev a lır (3, 25).
Ç ift b a ğ l a r ı n o l u ş u m u n u sa ğ la y a n e n z im le rin e tk in liğ i tü r l e r e v e y a ş a g ö r e f a r k lı lık g ö s t e r m e k t e d i r . R a t l a r ö n em li d ere c e d e etk in b i r çift b a ğ y a p m a m e k a n i z m a s ı n a s a h i p t i r (4). Y a ş a n m a y la b u e n z i m l e r i n b a z ı l a r ı n ı n e tk in liğ i a z a lm a k ta d ır , n - 3ve n - 6 yağ a s itle ri a r a s ı n d a b u e n z i m l e r için b i r y a r ış v a r d ır . B u e n z im le r in b a z ıla rı n - 3 s e r ili y ağ a s i t l e r i n i n - 6 s e r ile r in e te r c ih e t m e k t e d i r l e r (1).
L i n o lc i k ve a r a ş i d o n i k a s it m e ta b o li z m a s ı n d a . LNA düzenleyici b i r r o l o y n a m a k t a d ı r (7; 26). B u n la r d a n en iyi b ilin e n i ş u n l a r d ı r : a) L in o lc ik a s i t i n a r a ş i d o n i k a s ite d ö n ü ş ü m ü a - lin o len ik asit t a r a f ı n d a n i n h i b e ed ilir. B öylece AA te n e i k o s a n o id sentezi a z a lır .
b) a - L i n o le n i k a s i t t e n o lu ş a n EPA, s ik lo o k s ije n a z in g ü çlü b ir i n h i b i t ö r ü d ü r . B öylece, AA te n p r o s t a n o i d y a p ı m ın d a b ir
104 T o ş ç ı , N . , Bar.oğlu, S c) F o s f o l ip id l e r in y a p ı s ı n a g ir iş te AA ile LNA te n seııtezlenen
p o li e n o ik y ağ a s it le r i a r a s ı n d a b i r y a r ış söz k o n u s u d u r . E n d o j e n o l a r a k s e n te z le n e n AA, EPA ve DHA d a h a ö n c e b e l i r tild iğ i g ib i h ü c r e y a p ısı l i p id le r in e g ir m e k t e d i r . D iyetle a l m a n AA, E P A ve DHA d a y a p ı s a l l i p id le r e g i r e b i l m e k t e d i r (1, 4, 10). D iyetle d i r e k o l a r a k a l m a n b u y a ğ a s it le r in i n y a p ı s a l li p id le r e g irişi e n d o j e n s e n te z le n e n y ağ a s i t l e r i n e o r a n l a 20 k a t d a h a f a z l a d ır (4). F a z la m i k t a r d a LA t ü k e t e n v e j e t e r y a n l a r m p l a z m a lip id le r i ve h ü c r e z a r l a r ı n d a k i LA ve AA d ü z e y le r i v e j e t e r y a n o l m a y a n l a r a g ö re d a h a y ü k s e k t i r . Ç ü n k ü y e n i le b il ir b i t k i s e l sıvı y a ğ l a r ç o k az m i k t a r d a LNA i ç e r m e k t e d i r . Y ü k s e k o r a n d a LA t ü k e t i m i DHA d a n z e n gin b e y in , r e t i n a ve te s t is g ibi d o k u l a r h a r iç , d iğ e r d o k u l a r d a LNA d a n EP A ve DHA s e n te z in i b a s k ı l a y a b i l m e k t e d i r . B u n a a l t e r n a t i f o l a r a k y ağlı b a l ı k ve b a l ı k y a ğ ı n d a y ü k s e k o r a n d a b u l u n a n E P A ve D H A 'n ın d iy e tle a l ı n m a s ı ile p l a z m a ve d o k u l i p i d l e r i n d e DHA ve EP A d ü z e y le r i y ü k s e l m i ş t i r (1). DHA, b e y i n ve r e t i n a n ı n y a p ıs a l li- p i d l e r i n i n e n ö n e m li b i l e ş e n i d i r (1, 22, 27, 28). Y a p ıl a n b a z ı ç a lış m a l a r d a d iy e te b a l ı k e k l e n d iğ in d e b e y in , k a r a c iğ e r , b ö b r e k ve k a lp l i p i d l e r i n d e E P A ve D H A d a a r t ı ş g ö z l e n m iş t ir . A n cak n ö t r o f i l ve p l a t e l e t l e r e ise f a z la m i k t a r d a E P A ve DHA b a ğ l a n m a m ı ş t ı r (29, 30). R a t l a r ü z e r i n d e y a p ı l a n ç a l ı ş m a l a r d a , e lz e m y a ğ a s i t l e r i n i n d o k u l a r d a t u t u l m a s ı ve d a ğ ı lım ı f a r k l ı l ı k g ö s t e r m i ş t i r . K a h v e r e n g i y a ğ d o k u s u , k a r a c iğ e r , a d r e n a l k o r t e k s ö n e m li d e r e c e d e e lz e m y ağ a s it i t u t a r k e n , y ü k s e k m e t a b o l i k a k t i v i t e v e y a t u r n o v e r g ö s te r e n g a s t r i k ve i n t e s t i n a l m u k o z a , d i y a f r a m v e k e m i k iliği g ib i d o k u l a r d a ise d a h a az t u t u l m u ş t u r (18, 31 -3 4). E İ K O S A N O İ D L E R A r a ş id o n ik a s i t ve d i ğ e r 20 k a r b o n l u ç o k d e r e c e d e n d o y m a m ış e lz e m y a ğ a s i t l e r i n d e n e i k o s a n o i d l e r s e n t e z l e n m e k t e d i r . E ik o s a n o - i d l e r 2 s ın ıf a l t ı n d a i n c e le n e b ili r (3, 22) : 1. S ik l o o k s i j e n a z y o lu y la o l u ş a n p r o s t a n o i d l e r ( P r o s t a g l a n d in : PG, P r o s t a s i k l i n : P G I, T r o m b o k s a n : TX ) 2. L i p o k s i je n a z y o lu y la o l u ş a n l ö k ö t r i e n l e r (LT). D ih o m o - ö -L in o le n ik a s i t t e n 1. g r u p p r o s t a n o i d l e r ile 3. g r u p lö k ö t r i e n l e r , AA te n 2. g r u p p r o s t a n o i d l e r ile 4» g r u p l ö k ö t r i e n l e r ,
ÇO KLU DOYMAMIŞ Y A Ğ A S İT L E R İ 105 EP A d a n ise 3. g r u p p r o s t a n o i d l e r ile 5. g r u p lü k ö tr ie n le r sentezlen- m e k t e d i r .
H ü c r e z a n f o s f o lip id le r in in b ile ş im in d e en y o ğ u n b u l u n a n yağ a s il i AA tir. B u yağ asiti fo s fo lip id le rd e c s te r le ş m iş o la r a k k a l ı r s a e i k o s a n o i d l e r i n s e n te z in d e ö n c ü l o la r a k g örev y a p a m a z . B u n e d e n
le AA s e r b e s t h a le g e ç m e lid ir (35). AA i n s e r b e s t h a le g eçm esin i F o s f o l ip a z Al' a k tiv e e d e r (22, 35). B u e n z im in in h ib is y o n u d u r u m u n d a AA s e r b e s t k a l a m a y a c a ğ ın d a n e ik o s a n o id le r in sentezi d e in h ib e o l m a k t a d ı r . M e p a k r in , g lu k o k o r t ik o id l e r ve in tr a s e llü le r cAMP nin y ü k s e l m e s i b u e n z im i in h ib e e d e r (3, 23). E n z im a tik a k tiv a s y o n için Ca iy o n la r ı g e r e k l i d i r (36). F o sfa lip a z A-j n in etk isiy le s e r b e s t k a la n AA s ik lo o k s ij c n a z v e /v e y a lip o k sije n a z e n z im le rin in s ü b s t r a t ı d ı r (3, 35) EPA n ı n d a b u e n z im a tik y o lla ra g ire b ilm e si için s e r b e s t h a le g e ç m e s i g e r e k i r (9).
A raşid on ik A siticn S ik lo o k sijen a z Y oluyla P rostaııoidlerin
S e n te z i :
A r a ş i d o n i k a s i t t e n p r o s t a n o i d sentezi için s ik lo o k s ijc n a z enzi m i g e r e k l i d i r (Ş ekil 1). A sp irin ve i n d o m e ta k i n b u en zim i in h ib e e d e r (3, 37), S ik lo o k s i jc n a z AA’i p r o s ta g l a n d in e n d o p e r o k s itle r in e (F G G j ve P G Hü) d ö n ü ş t ü r ü r (35, 38). K uvvetli b i r v a z o k o n s tr i k tö r (jlan ve s u lu o r t a m d a d a y a n ık lı o lm a y a n e n d o p e r o k s it le r i n yarı ö m r ü 37°C de o r t a l a m a 5 d a k i k a d ı r (35). AA e n d o p e r o k s itle r in d e n k e n d i l i ğ i n d e n v ey a e n z i m a t ik y o lla r la değ işik d o k u la r d a P G El, P G Dl*, P G Eo, P G F , T X A 2 ü r ü n l e r i o l u ş m a k t a d ı r (3, 22, 36). Platelet- î e r d e t r o m b a k s a n A- s e n te t a z etk is iy le TXA^ s e n te z le n m e k te d îr . T r o m b o k s a n A- s e n te t a z ı im id iz o l in h ib e e t m e k t e d i r (3, 35). TXA2, AA’in p l a t e l e t l e r d e k i en ö n e m li m e ta b o li tid i r . TXA; p la te le tle rd e g ü ç l ü b i r a g r e g a s y o n a , düz. k a s l a r d a ise v a z o k o n s tr ik s iy o n a n e d e n o l m a k t a d ı r (15, 39). TXA„. n in y a r ı l a n m a ö m r ü 37°C de su lu o r t a m d a 30 s n o lu p k e n d i liğ i n d e n , d a y a n ık lı b i r m e ta b o li t o la n TXB? ye d ö n ü ş ü r (2, 37).
D a m a r e n d o t e l i n d e k i p r o s t a s i k l i n s e n te ta z ile e n d o p ero k sitler- d e n PGTo s e n t e z l e n m e k t e d î r (40). Ç ok güçü b i r v a z o d ila tö r o la n bu m e t a b o l i t , p l a t e l e t l e r i n y a p t ığ ı a g r e g a s y o n u g ü ç lü b i r ş e k ild e in h ib e e t m e k t e d i r . B u n e d e n l e P G I2 ile TXA- b i r b i r l e r i n i n e n d o j e n anta- g o n i s t i d i r l e r (1, 2). Y a n l a n m a ö m r a 3 d k o la n P G I:» d a y a n ık lı ve i n a k t i f b i r m a d d e o l a n 6 - k e t o - PGEı-a y a d ö n ü ş ü r (2). K ıs a c a
söv-106 T a ş ç ı , N ., Başo ğl u, S. l e m e k g e r e k ir s e ; PGG-, PGH2 ve TXA_- n in y a p tığ ı a g r e g a s y o n u ve v a z o k o n s t r i k s i y o n u PGIı> ö n l e m e k t e d i r (37, 40). TXA^ v e PGL n in d e n g e le n m iş a n t a g o n i s t i k e tk is i k a n ı n p ı h t ı l a ş m a s ı n ı n b a ş la n g ıç a d ı m ıd ı r . A r a ş id o n ik a s i t t e n s e n te z le n e n TX A L> g ü ç ü b i r a g r e g a t ö r ve va- z o k o n s t r i k t ö r o ld u ğ u h a ld e EP A d a n s e n te z le n e n TX A 3 ü n a g r e g a t ö r ve v a z o k o n s t r i k t ö r e tk is i ç o k a z d ı r (41). E n d o t e l y u m d a EPA d an PGI., s e n t e z l e n m e k t e d i r (42). PGI.; de P G L gibi g ü ç lü b i r antiag- re g a n ve v a z o d i l a t ö r d ü r (9).
EPA a lım ıy la, d e n g e a g r e g a s y o n a le y h in e d ö n m e k t e d i r . B u d u r u m d a p r o s t a s i k l i n ve t r o m b o k s a n sen tez i d e ğ iş e r e k p la te le t agre- g a s y o n u n d a a z a lm a , k a n a m a s ü r e s i n d e u z a m a m e y d a n a g e lecek tir. G r ö n l a n d E s k i m o l a n ve J a p o n b a l ık ç ıl a r ı a r a s ı n d a , k a lp h a s ta lığ ı i n s i d a n s ı n m d ü ş ü k o lm a s ı, b u t o p l u m l a r ı n d iy e tle r i n d e n-3 yağ a s i t l e r i n i n esas k a y n a ğ ı o la n b a lığ ın d iğ e r t o p l u m l a r a g ö r e o l d u k ça y ü k s e k o r a n d a t ü k e til m e s in e b a ğ l a n m a k t a d ı r ( 4 3 - 4 5 ) . D i h o m o - 8 -L in o len ik a s itin ç o k az b i r k ıs m ı s ik lo o k s ij e n a z m s ü 'o s tr a tıd ır . B u n e d e n le d ih o m o - 8 - lin o le n ik a s i t t e n ço k az m i k t a r d a e n d o p e r o k s it le i ' (PGGı, P G H ı) s e n te z le n m e k te d i r . D ih o m o - 8 -lino le n ik a s i t t e n TXAı ve P G L s e n te z le n m e z . B u y ağ a s iti in v it r o o la r a k p la te le t z a r ı n ın f o s f o lip i d le r in e g ir e b i lm e k için AA ile y a r ış a g ir m e k t e d i r (23). D i h o m o - 8 -lin o le n ik a s i t t e n s e n te z le n e n PG E ı antiag- r e g a t ö r d ü r (46).
A raşid on ik A sitten L ip o k sijen az Y olu yla L ö k ötrien ler ve D iğer Ü rü n lerin S en tezi :
L ö k ö t r i e n l e r : L ö k ö t r ie n le r ; lö k o sit, m a s t o s i t o m a h ü c r e le r i, m a k r o f a j ve n ö t r o f i l l e r d e s e n te z le n e n e i k o s a n o i d le r i n y en i b u l u n a n b ir g r u b u d u r . L ö k ö t r i e n l e r im m ü n o l o j i k ve i m m ü n o l o j i k o lm a y a n u y a r ı l a r a k a r ş ı li p o k s i je n a z y o lu y la s e n t e z l e n m e k t e d i r l e r (3, 9).
Ö n cü l y ağ a s it le r in d e n 'ö k o t r i e n sentezi için 5 - l i p o k s i je n a z ge r e k lid ir . B u e n z im i Ca iy o n la r ı a k tiv e e d e r. A k tiv a s y o n u s a ğ la y a n d iğ e r e t m e n ise, h ü c r e z a r l a r ı n d a e s te r l e ş m iş o la n y a ğ a s it le r in i n s e r b e s t h a le g e ç m e s id ir (47). AA ve EPA a (5, 6) o le o fin ik b a ğ l a r a s a h i p o l d u k l a r ı n d a n 5 - li p o k s i je n a z için iyi b ir s ü b s t r a t t ı r (48).
5 - L i p o k s i je n a z y o lu y la p o l i m o r f o n ü k l e a r (PMN) lö k o s it le r d e AA’te n 5 - H P E T E , E P A ’d a n ise 5 - H P E P E s e n t e z l e n m e k t e d i r (47,
İĞ ¡T K .l L t8 .D tK j M E T A B O L İZ M A || iV E m tÛ L E R ü E K İ Ifl E TA Bo Jz tn A Ş E K ÎL : jî-3 ve n -6 Y ağ A si tl e ri n in Orijini, M eia bo lik Y o ll a n ve Ar aş id on ik A si t ile F ik o sa p e n ta e n o ik A si tt en E îl co -so n a id le ri n B û y o s e n ie ri
1 0 8 T a şç ı, N ., Başo ğl u, S. 43). 5 - H P E T E ve 5 - H P E P E i n s a n l a r d a PM N d e h i d r a z için iyi b i r s ü b s l r a t t ı r . D e h id r a z e n z im in in e tk is iy le 5 - H P E T E ’d e n LTA.ı sen- t e z l e n m e k t e d i r (Şekil 1). B u ü r ü n d a y a n ı k lı d e ğ i ld ir ve h id r o l a z e n z i m in i n e tk is iy le L T B / e d ö n ü ş m e k t e d i r (47, 49). İ n s e n n ö tr o f ille r in - d e L T B ı k e m o t a k t i k ( k im y a s a l u y a r ı l a r a ce v a p v eren ) b i r a j a n d ı r (47). L ö k o s it k e m o t a k s i s i n e n ö t r o f i l y a p ı ş m a s m a n e d e n o lm a k ta - d ır. B u e t k in li ğ in d e n d o la y ı L T B 4 i n f l a m a s y o n a y o l a ç m a k t a d ı r (50). B u n d a n b a ş k a L T B ı a g r e g a s y o n u u y a r ı r ve n ö t r o f i l l e r d e sü- p e r o k s i t y a p ı m ı n a d a n e d e n o l u r (49). İ n s a n n ö tr o f i lle r i ve f a r e l e r i n m a s t o s i t o m a h ü c r e l e r i n d e 5 - H P E P E ’d e n LTB.-, s e n t e z l e n m e k t e d i r (9, 51, 52). Y ü k s e k d o z d a b a lık y ağ ı t ü k e tim i, r a t l a r d a u z u n zin c irli n-3 y a ğ a s i t l e r i n d e n sen- te z le n e n l i p o k s i je n a z ü r ü n l e r i n d e a r t ı ş a n e d e n o l m u ş t u r (53). B alık yağı v e rile n k iş ile r in n ö t r o f i l ve m o n o s i t l e r i n d e LTB.ı y a p ım ın ın , b a l ık y ağ ı v e r ilm e y e n k iş il e r d e n ö n e m li d e r e c e d e d ü ş ü k o l d u ğ u b u l u n m u ş t u r (51, 54). İ n s a n l a r d a E P A a lıın ıy la n ö tr o f i l k e m o ta k s is i ve y a p ı ş m a s ı a z a l m a k t a d ı r (54). Ç ü n k ü E P A ’d a n sen te z le n e n LTBr,, L T B / e g ö r e b iy o l o jik y ö n d e n ç o k d a h a az a k t i f t i r (50, 55). EPA alı- m ıy la AA'in k u ll a n ım ı a z a l a r a k L T B ( y e r in e d a h a zayıf k e m o t a k s i ve i n f l a m m a s y o n a n e d e n o la n LTBr, s e n te z in d e a r t ı ş o l a c a k t ı r (1). B u d u r u m E P A 'n ın i n f l a m a s y o n o la y ın ı n iç in a z a ltt ığ ım a ç ı k la m a k t a d ı r (9). A y rıca EPA, AA ile y e r d e ğ i ş t ir d iğ i n d e n P G E 2 s e n t e z in d e d c b i r a z a lm a o la b ilir . PGE^ n in d e h a y v a n ve i n s a n l a r d a inf- î a m a s v o n y o l l a r ı n d a e t k i n o l d u ğ u b i l i n m e k t e d i r (56). E P A 'd a n zen g in d iy e t tü k e te n t o p l u m l a r d a , r o m a t i z m a l a r t r i t , ü l s e r a t i f k o lit ve p s o r i a s i s (sed ef h a s ta lığ ı) in s id a n s ı d ü ş ü k t ü r . H a y v a n l a r d a d e n e y s e l o l a r a k o l u ş t u r u l m u ş i n f l a m a s y o n d a k i ö d e m le r i EPA a z a l t m ı ş t ı r . B u n u n n e d e n i LTB.-, s e n te z in in a r t m a s ı , P G E2 s e n te z in in a z a l m a s ı d ı r (56). G lu ta ty o n - S - T r a n s f e r a z e n z i m in i n e tk is iy le L T A } d e n LTC.t sen- te z le n i r (3, 4 9 ). L T C / d e n g l u t a m a t ve gl isin in a y r ı l m a s ı y l a LTD.t ve L T E . s e n te z le n m e k te d i r . LTC<, LTDj, LTE.ı s istein il iç e re n m eta- b o l i t !e r d i r . B u n l a r a « a ııa f ila k s in in y a v a ş h a r e k e t e d e n m a d d e le r i » (s lo w - r e a c tin g s u b s t a n c e o f a n a p h y la x is , SRS-A) d e n i l m e k t e d i r (3, 4 7 ). S is te in il iç e r e n b u lö k o t r ie n l e r , g ü ç lü d e r e c e d e b r o n k o k o n s t - r i k t ö r d ü r , p o s t k a p i l l e r v e n iille r d e g eçirg en liğ i a r t t ı r ı r ve m ü k ü s s e k r e s y o n u n u in h i b e e d e r , i n f l a m m a t ö r ve h i p e r t a n s i f r e a k s iy o n l a r ı o la n b i r ç o k h a s t a l ı k l a r d a g ö r e v a l ı r (3, 49). S p e s if ik a lle r je n le r le
Ç O KLU DOYM AM IŞ Y A Ğ A S İT L E R İ 109 k a r s ı k a r ş ı y a g e l d ik le r i n d e a s tım lı h a s ta l a r ın a k c iğ e r d o k u la r ı n d a n s a l g ı l a n m a k t a d ı r (49).
L ip o k s in ve D iğ er Ü r ü n l e r : PMN lö k o s itle rd e AA’te n 15 -H P E T E ’ d e s e n t e z l e n m e k t e d i r (22, 47). 1 5-H P E T E ’den lip o k sin A ı (LXA.ı), L X B ı ve 14, 15-D H E TE s e n te z le n m e k te d i r (47). EPA d a n ise 1 5 -IIP E P E s e n te z le n m e k te , 15-H PEPE den ise LXA-, ve LXB:, sen- t e z l e n m e k t e d i r (57). L ip o k s in le r in etk ile ri h a k k ı n d a k i b ilg ile r çok y e t e r s i z d ir .
P la t e le t le r d e , l i p o k s i je n a z ın 12-HPETE ve 12-HETE gibi d iğ er ü r ü n l e r i d e s e n t e z l e n m e k t e d i r (15, 58). 12-HPETE p la te le tle rd e , t r o m b a k s a n s e n t e t a z e n z im in i in h ib e e d e rk e n , 12-HETE ise PM N lö k o s i t l e r d e k e m o l a k s i s e n e d e n o l m a k t a d ı r (22).
SONUÇ
B u m a k a l e d e , EPA ve c ik o s a n o id le r in m e ta b o liz m a s ı ve m e y d a n a g e le n m e t a b o l i k ü r ü n l e r i n e t k in lik le r i d e r le n m iş tir . A ncak h ala c e v a p l a n m a m ı ş ç o k s o r u v a r d ır .
G r ö n l a n d ve J a p o n b a l ık ç ıl a r ı a r a s ı n d a k a lp h a s ta lığ ı insidan- s ı n ı n d ü ş ü k o lm a s ı n-3 s erili ç o k lu d o y m a m ış y a ğ a s itle r in d e n olan EP A ü z e r i n d e k i ilgiyi a r t t ı r m ı ş t ı r . D iyete EPA ek len m esiy le m e y d a n a g e le n s o n u ç l a r ş ö y le ö z e tle n e b ilir :
. S alg ı a r t t ı r ı c ı P G E - m e t a b o li tle r in in y a p ı m ın d a b i r azalm a, . G ü ç lü b i r p la t e l e t a g r e g a tö r ii ve v a z o k o n s tr i k tö r olan TXA-j d e b i r a z a lm a , . L ö k o s i t k e m o t a k s i s i ve y a p ı ş m a s ın a n e d e n o la n ve in flam m as- y o n y a p a n L T B ı d e b i r a z a lm a , . Z a y ıf b i r p l a t e l e t a g r e g a tö r ii ve zayıf b i r v a z o k o n s t r i k t ö r olan TXA.i y a p ı m ı n d a b i r a r t m a , . A k tif b i r v a z o d i l a t ö r ve p la te le t a g r e g a s y o n u n u n in h i b itö r ü o l a n PGLı y a p ı m ı n d a b i r a r t m a ,
. Z a y ıf b i r k e m o t a k t i k b i r a j a n o la n ve zayıf b i r ş e k ild e in flam m a s y o n y a p a n l ö k o t r i e n Br.’d e b i r a r t m a . Böylece, d a m a r sertliği, r o m a t i z m a ! a r t i r i t , ü l s e r gibi h a s t a l ı k l a r ı n o lu ş ım ı ris k i azalır.
1 1 0 T a jç ı, N ., EaşoJJlu, S. SUMMARY
POLYUNSATURATED FATTY ACIDS AND I N T E R R E L A T I O N S H I P S W IT H H E A L T H Taşçı, N ., B aşoğlu , S. P o l y u n s a t u r a t e d f a tt y a c id s h a v e d if f e r e n t c h a r a c te r i s t ic s in t h e ir r e s o u r c e s a n d th e efficiency of m e ta b o li c p r o d u c ti o n s W-3 W-6 s eries o f p o l y u n s a t u r a t e d f a tt y acid s f u n t i o n to p r o d u c e d if f e r e n t e ic o s o n a id s u s in g th e s a m e enzy m es. So, th e r e is a c o m p e t iti o n b e t w e e n tw o s eries o f p o ly u n s a t u r a t e d f a tty acids. I f they a r e in g e s te d to g e th e r , W-3 se rie s o f p o l y u n s a t u r a t e d f a tt y acid s w in th is c o m p e tit io n . It is d e t e r m i n e d t h a t e ic o so n a id s w h ic h a r e deri v ed f r o m W-3 a n d W-6 se rie s o f p o l y u n s a t u r a t e d f a tt y acid s a r e r e la te d to d if f e r e n t k in d s o f d is e a s e s s u c h as, a t h e r o s c le r o s is , r h e u m a toid a r t h r i t i s a n d u lc e r. K A Y N A K L A R 1 — S i m o p o u l o s , A.P. : W-3 F a t t y Acids in G r o w t h a n d D e v e lo p m e n t a n d in H e a l t h a n d D isease, N u t r . T o d a y , M a r c h / A p r i l : 10- 19, 1988. 2 — H e r o ld , P.M., K in sella, J.E . : F is h Oil, C o n s u m p t i o n a n d D e c r e a s e d R is k
o f C a r d i o v a s c u l a r D ise a se : A C o m p a r i s o n o f F in d in g s f r o m A n im al a n d H u m a n F e e d in g T ra ils , Am. .1. Clin. N u tr., 43 : 566, 1986.
3 — M a r t i n , D.W., M ayes, P.A., R o d w e l, V.A., G r a n n e r , D.K. : H a r p e r ’s R e v ie w o f B i o c h e m i s t r y , T w e n t i e t h E d itio n . L a n g e M ed ic a l ( P u b lic a tio n s ) Los Altos, C a lifo rn ia , 1983.
4 — A n o n : D ie ta r y F a t s a n d Oils in H u m a n N u t r i t i o n , FAO F o o d a n d Nut
r i t i o n S e r ie s N o :20, F o o d a n d A g r i c u l t u r e O r g a n i s a t i o n o f t h e U n i t e d N a tio n s , R o m e , 1980.
5 — B a v sa l, A. : B e s le n m e , H a c e t t e p e Ü n iv e rs ite s i Y ay ın ları, A-3, A n k a r a , 1983.
6 — C a r t e r , J.P. : G a m m a - L in o le n ie Acid as a N u t r i e n t . Fo o d Tech., J u n e : 72, 1988.
7 — B u d o w s k i , P., C r o w f o r d , A.A. : ^ - L in o len ic Acid as a R e g u l a t o r o f M e t a b o l i s m o f A r a c h id o n ic Acid : D ie ta r y I m p l i c a t i o n o f t h e R a tio , n-3 : n-6 F a t t y Acids, P roc. N u t r . Soc. 44 : 221, 1985.
ÇO KLU DOYMAMI$ y a g a si T U E i 111 8 — C h r is te n s e n , E., H agve, T.A., C h ris to p h e r s o n , B.O. : M ito c h o n d r ia l a n d P e r o x is o m a l O x id a tio n of A rach id o n ic Acid a n d E ic o s a p e n ta c n o ic Acid S t u d i e s in I s o la te d Liver Cells, B iochim . B iophvs. Acta., 879 : 313, 1986. 9 — W e a v e r, B.J., H olob, B..T. : H e a l t h E ffe c ts a n d M e ta b o lis m D ie ta ry
Eico-s a p c n t a e n o i c Acid, Prog. F o o d a n d N u tr. Science, 12: 111, 1988. 10 — Z o lln er, N. : Dietary' Lin olenic Acid in Man-An Overview, Prog. Lipid
Res., 25 : 177, 19S6.
11 — H agve, T.A., C h r is to p h e r s o n , B.O. : E ffe c t of Dietary F a ts on A ra c h id o nic Acid a n d E ic o s a p e n t a c n o i c Acid B io sy n th e sis a n d C o n v e rsio n to C«., F a t t y Acids in I s o l a t e d R a t L iv er Cells, B iochim . Bio phvs. Acta., 796: 205, 1984.
12 — Call, C., W hite, H.B., P a o le tti, J r. a n d R. : B ra in Lipid M o d ificatio n s I n d u c e d b y E s s e n t i a l F a t t y Acid Deficiency in G ro w in g M ale a n d F e m a l e F a ts, J. N e u ro c h e m ., 17 : 347. 1970.
13 — W hite, H.B., aGlli, C., P a o le tti, R. : B r a i n R e c o v e ry F r o m E s s e n tia l F a t t y Acid D eficiency in D eveloping R a ts, J. N e u ro c h e m ., 18 : 869, 1971.
14 •—• B a r d a i n e r , C.D. : Role of N u t r i t i o n L ipids in M e tab o lic R eg u latio n . N u r t. Rev.. 46 : 145. 1988.
15 — S p r e c h c r , H. : T h e M e t a b o l i s m of (n-3) a n d (n-6 F a t t y Acids a n d T h e ir O x y g e n a tio n b y P l a t e l e t C y c looxygenase an d L ipoxygenase, Prog. Lipid Res., 25 : 19, 1986.
16 — D e T o m a s , M.E., M e r c u r i, O., R o d rig o , A. : E ffe c ts of D ie ta ry P r o te in a n d EFA D eficiency on L iv er A \ A ° a n d A9 D e s a t u r a s e Activities in t h e E a r l y D e v e lo p in g R at. J. N u tr., 110: 595. 1980.
17 — B a r z a n t i , V., Biagi, P.L., M a ra n e s i, M., T u r c h e t t a , E. : E f f e c t or L ipids H a v i n g D if f e r e n t n-6 a n d n-3 F a t t y Acid C o n te n ts on S o m e O r g a n s a n d S u b c e l l u l a r S t r u c t u r e s of th e R a t, Prog. Lipid Res., 2 5 : 221, 1°86. 18 — B e c k e r , W. : C o m p a r a t i v e U p ta k e in R a t a n d M a n Omega-3 a n d O m e
g a-6 F a t t y Acids, N a t o A d v a n c e d R e s e a r c h W o r k s h o p o n D ie ta ry W-3 a n d W-6 F a t t y Acids : B iological E f f e c ts a n d N u t r i t i o n a l E sse n tia lly , J u n e 2 0 -2 3 , p : 27, B e lg ira te , Italy , 1988.
19 — T a m u r a , V., H ir a i, A., T e ra n o , T., T a k e n a g a , M., S aitn h . H., T a h a r a , K., Y a s h id a , S. : Clinical a n d E p id e m io lo g ic a l S tu d ie s o f E ic o s a p e n ta c n o ic Acid (EPA) in J a p o n , Prog. L ip id Res., 2 5 : 461. 1986.
2(i — B a t o n - S i m i t h , C., G ibnev, M.S., G ello p h er, P.J.. Jewell, R.. H illier, K. : E f f e c t of P o l y u n s a t u r a t e d F a tty Acids of n-3 a n d n-6 S eries on Lipid C o m p o s i t i o n a n d E i c o s a n o i d S y n th e s is o f P la te le t a n d A o rta a n d a n I m m u n o l o g i c a l I n d u c t i o n o f A th e ro s c le ro s is in R a b b its , A th e ro s c le ro sis, 72 : 29, 1988.
112 Tû j ç i, N ., B a ;o § lu , S. 2! —- F ib n e y , M.J., B a l t o n - S m i t h , C. : T h e E f f e c t of a D ie ta r y S u p p l e m e n t o f n-3 P o l y u n s a t u r a t e d F a t o n P la te le t L 'p i d C o m p o s itio n , P la te le t F u n c t i o n a n d P la te le t P l a s m a M e m b r a n F lu id ity in H e a l t h y V o l u n t e r s , B r. J. N u tr., 6 0 : 5, 1988. 22 — B r o q i s t , H.P., C h ic h e s te r , C.O., D a r b y , W.J., K o lb y e, A.C., S ta lv c v , R.M. : N u t r i t i o n R e v ie w s ' P r e s e n t K n o w l e d g e in N u t r i t i o n , T h e N u t r i t i o n F o u n d a t i o n , Inc., USA, 1984.
23 — Di M in n o , G., C e rb o n e , A.M., P a s tig lio n e , A. : L ip id s in P la te le t F u n c tio n : P la te le t a n d V a s c u l a r P r o s t a g l a n d i n in T h r o m b o e m b o l i c D isease, Adv. L ip id Res., 22 : 63, 1987.
24 — L e h n in g e r , A.L. : P r i n c i p l e o f B i o c h e m i s t r y , W o r t h P u b l i s h e r s , Inc., N e w Y o rk , 1982.
25 — Z u b a y , G. : B i o c h e m i s t r y , A d d iso n -W esley P u b l i s h i n g C o m p a n y , C ali f o r n i a , 1983. 26 — B u d o w s k i , P. : A lp h a -L in o le n ic Acid a n d t h e M e t a b o l i s m o f A r a c h id o n ic Acid, N a t o A d v a n c e d R e s e a r c h W o r k s h o p o n D i e t a r y W-3 a n d W-6 F a t t y A c i d s : B io lo g ic a l E f f e c t s a n d N u t r i t i o n a l E s s e n t i a l l y J u n e 2 0 -2 3 , p : 25, B e l g i r a t e , I ta ly , 1988. 27 — S t u b s , C.D., S m i t h , A.D. : T h e M o d i f i c a t i o n o f M a m m a l i a n M e m b r a n e P o l y u n s a t u r a t e d F a t t y A cid C o m p o s i t i o n in R e l a t i o n to M e m b r a n F lu id ity a n d F u n c t i o n , B io c h im . B io p h v s . Acta., 779 : 89, 1984,
28 — S p e k t o r , A.A., Y o re k , M.A. : M e m b r a n e L ip id C o m p o s i t i o n a n d C e llu le r F u n c t i o n , J. L ip id Res., 2 6 : 1015, 1985.
29 — S p r e c h e r , H. : W-3 a n d W-6 F a t t y Acid M e t a b o l i s m , N a t o A d v a n c e d R e s e a r c h W o r k s h o p o n D i e t a r y W-3 a n d W-6 F a t t y A cids : B io lo g ic a l E f f e c t s a n d N u t r i t i o n a l E s s e n t i a l l y , J u n e 2 -23, p : 19, B e lg ir a te , I ta ly , 1988.
30 — Galli, C., T r z e c i a k , ILL., P a o le tti, R. : E f f e c t s o f D i e t a r y F a t t y Acid o n th e F a t t y Acid C o m p o s i t i o n o f B r a i n E t h a n o l a m i n e P h o s p h o g ly c e ri- d e : R e c i p r o c a l R e p l a c e m e n t o f n-6 a n d n-3 P o l y u n s a t u r a t e d F a t t y Acids, B io c h im . B io p h y s . Acta., 248 : 449, 1974.
31 — C u n n a n e , S.C., K e e lin g , P.W., T h o m p s o n , R.P.H., C r a w f o r d , M.A. : Lino-leic Acid a n d A r a c h i d o n i c Acid M e t a b o l i s m in H u m a n P e r i p h e r a l B lo o d L e u c o c y te s : C o m p a r i s o n w i t h t h e R a t , B r. J. N u tr ., 51 : 209, 1984. 32 — N i c h a m a n , M.Z., O lso n , R.E., S w eeley , C.C. : M e t a b o l i s m o f L in o leic
Acid-1 Cis N o r m o l i p e m i c a n d H y p e r lip e r n ic H u m a n s F e d L in o le a te D iets, Am. J. Clin. N u t r ., 20 : 1070, 1967.
33 — C h a n n o c h , J.S., M c L e n n a n , P.L. : C o m p a r a t i v e C h a n g e s in F a t t y Acid C o m p o s i t i o n o f R a t C a r d i a c P h o s p h o l i p i d s A f t e r L o n g - T e r m F e e d in g o f S u n f l o w e r , Seed-Oil o r T u n a F is h Oil- S u p p l e m e n t e d D iets, Ann. N u t r . M e t a b o l i s m , 30 : 393, 1986,
ÇO KLU DOY.VıAMIŞ YA Ğ A S İT LE R İ 113
34 — S w a n s o n , .I.E., Kinsella, I . E . : D ie ta ry n-3 P o l y u n s a t u r a t e d F a t t y A c id s : M o d ific a tio n of R a t C a rd ia c Lipids a n d F a t t y Acids, J. N u t r 116: 514, 198Ó.
3 5 _ H e r m a n , A.G. : I n t r o d u c t o r y R e m a r k s A b o u t t h e N o m e n c l a t u r e o f P r o s t a g l a n d i n s a n d T h e ir B io s y n th e s is a n d M e ta b o lis m , I n : C a rd io v a s c u l a r P h a r m a c o l o g y of t h e P r o s ta g la n d in s , Ed. b y . : H e r m a n , A.G., Van- h o u t t e , P.M., D enolin, H., G oossens, A., R aven, P ress, N e w Y ork, p : 1,
1982.
3 6 — Devlin, T.M. : T e x t b o o k of B io c h e m is tr y w i t h Clinical C o r r e la tio n s A Wiley M ed ical P u b lic a tio n , USA, 1982.
3 7 —- O ates, J.A., Fitz G erald , G.A., B r a n c h , R.A., J a c k s o n , E.K., K n o p p , H.R., R o b e r t , L.J : C linical I m p l i c a t i o n s of P r o s t a g l a n d i n s a n d T h r o m b o x a n e A., F o r m a t i o n (F irst of T w o P a r ts ) , N e w E n g J. Med.. 319: 689, 1988. 38 — S m i t h , YV. : P r o s t a g l a n d i n B io s y n th e s is a n d I t s C o m p a r t m e n t a t i o n in
V a s c u l a r S m o o t h M u sc le a n d E n d o t h e l i a l Cells, Ann. Rev. Physiol. 48 : 251, 1986.
3 9 -- A n n o n : E v id e n c e o f P G I3 F o r m a t i o n In Vivo f r o m D ie ta r y Eicosapen-t a e n o ic Acid, N u Eicosapen-t r . Rev., 4 2 : 317, 1984,
40 — S m i t h , J.B., Alam , I., I n g e r m a n - W a je n s k i, C.M., Siegal, A.M., Silver, M J. : P r o s t a g l a n d i n s as M o d u l a t o r s of P la te le t F u n c tio n , I n : C a rd io v a s c u l a r P h a r m a c o l o g y o f th e P r o s t a g l a n d i n s , E d . by. : H e r m a n , A.G., V a n h o u t t e , P.M., D enolin, H „ G eo ssen s, A., R a v e n P r e s s , N e w Y o rk , n : 115, 1982.
41 — G rv g le w s k i, R.J., S a lm o n , J.A., U b a t u b a , F.B., W e a th e rly , B.C., M o n e a da, S., Vane, J R. : E f f e c t s o f All Cis-5, 8, 11, 14, 17 E ic o s a p e n ta e n o ic Acid a n d PGH-. o n P la te le t A g g re g a tio n , P r o s t a g l a n d i n s , 18 : 453, 1879. 42 — D y e r b e r g , J., J a r g e n s e n , K.A., A r n fre d , T . : H u m a n U m b lic a l B lo o d V es sel C o n v e r t s All Cis-5, 8, 11, 14, 17 E i c o s a p e n t a e n o i c Acid to P r o s t a g l a n d in s I;;, P r o s t a g l a n d i n s , 2 2 : 857, 1981.
43 — D y e r b e r g , J., B a n g , H.O., H j o r n e , N. : F a t t y Acid C o m p o s itio n of th e P l a s m a L ip id s in G r e e n l a n d E s k i m o s , Am. J. Clin. N u tr., 28 : 958, 1975.
4 4 — D y e r b e r g , J., B a n g , H . O . : H a e m o s t a t i c F u n c t i o n a n d P la te le t P o ly u n s a t u r a t e d F a t t y Acids in E s k i m o s , L a n c e t, i i : 433, 1979.
4 5 — H i r a i , A., H a m a z a k i , T., T e r a n o , T., N is h ik a w a , T., T a m u r a , Y., K um a-gai, A .: E i c o s a p e n t a e n o i c Acid a n d P la te le t F u n c tio n in J a p a n e s e , L a n ce!, ii : 1132, 1980.
46 — H ig g s, G.A.. M o n e a d a , S., V an e, R. : P r o s t a g l a n d i n s a n d T h r o m b o x a n e s F r o m F a t t y Acids, P ro g . L ip id P es., 25: 5, 1986.
47 — S a m u e l s s o n , B. : L e u k o t r i e n e s a n d O t h e r L ip o x y g e n a se P r o d u c ts , Prog. L ip id R es., 25 : 13, 1986.
114 T a?S», N ., Ba^cglu, S.
48 — S p e r lin g , R.I., _e\vis, R.A., A usten, K.F. : R e g u la tio n of 5 - L ip o x y g en ase P a t h w a y P r o d u c t G e n e r a t i o n in H u m a n N e u t r o p h i l s by n-3 F a t t y Acids, P ro g . L ipid Res., 25 : 101, 1986.
49 — S a m u c l s s o n , B. : L e u k o t r i e n e s : M e d ia to r s of I m m e d i a t e H v p e rse n si-v ity R e a c t i o n s a n d I n f l a m m a t i o n , Science, 220: 568, 1983.
50 — Lee, T.H., M encia- u e r t a , J.M., S h in , C., Corey, E.J., Lewis, R.A. A usten, K.F. : C h a r a c t e r i z a t i o n a n d Biologic P r o p e r t i e s of 5, 12- D ih y d r o x y De r iv a tiv e s o f E ic o s a p e n t a e n o i c Acid, I n c l u d i n g L e u k o t r i e n e B- a n d th e D o u b le L ip o x y g e n a s e P r o d u c t , J. Biol. Chem ., 259 : 2383, 1984. 51 — M u r p h y , R.C., R is k e tt, W.C., Culp, B.R,, L a n d s, W.E.M. : T e t r a e n e a n d P e n t a e n e L e u k o t r i e n e s : S ele c tiv e P r o d u c t i o n f r o m M a s t o c y t o m a Cells A fte r D ie ta r y M a n i p u l a t i o n , P r o s t a g l a n d i n s , 22 : 613, 1981.
52 — P r e s s c o t t , S.M., i m m e r m a n , G.A., M o r r is o n , A.R. : T he E ff e c t o f A Diet R ic h in Fish Oil o n H u m a n N e u t r o p h i l s : I d e n t i f i c a t i o n of L e u k o t r i e n e B- as A M e ta b o lite , P r o s t a g l a n d i n s , 30 : 209, 1985.
53 — H w a n g , D.H., B o u d r e a u , M., C h a n m u g a m , D. : D ie ta r y L in o le n ic Acid a n d L o n g e r-C h a in n-3 F a t t y Acids : C o m p a r i s o n o f E f f e c ts on A racnido- n ic Acid M e t a b o l i s m i i n R a ts , J. N u tr., 118: 427, 1988.
54 — Lee, T.H., H o o v e r, R.L., W illiam s, J.D., S p e rlin g , R.I., R a v a le s e J., S p u r , B.W., R o b in s o n , D.R., C orey, E.J., Lewis, R.A., A u ste n , K.F. : E f f e c t of D ie ta r y E n r i c h m e n t w i t h E i c o s a p e n t a e n o i c a n d D o c o s a h c x a e n o ic Acids o n In V itr o N e u t r o p h i l a n d M o n o c y te L e u k o t r i e n e G e n e r a t i o n a n d N e u t r o p h i l F u n c t i o n , N. E ng. J. Med., 312 : 1217, 1970. 55 — P r e s c o t t , S.M. : T h e E f f e c t of E i c o s a p e n t a e n o i c Acid on L e u k o t r i e n e B P r o d u c t i o n b y H u m a n N e u t r o p h i l s , J. Biol. Chem ., 259: 7621, 1984. 56 — H ig g s, G.A. : T h e E f f e c t s o f D ie ta r y I n t a k e o f E s s e n t i a l F a t t y Acids on P r o s t a g l a n d i n a n d L e u k o t r i e n e S y n th e s is , P ro c . N u tr.S o c ., 4 4 : 181, 1985. 57 — S e r h a n , C.N., W ong, P.Y.K., S a m u e l s s o n , B. : N o m e n c u l a t u r e of L ip o x in s a n d R e l a t e d C o m p o u n d s D e riv e d f r o m A r a c h id o n ic Acid a n d E i c o s a p e n t a e n o i c Acid, P r o s t a g l a n d i n s , 34 : 201, 1987.
58 — M a r c u s , A.J., B r o c k m a n , M.J., W e k s lc r, B.B., J a ffe , E.A., S a fie r, K.B., U lm a n , ILL. T ra c k - C o ld m a n , K. : P la te le ts , E n d o t h e l i a l Cell a n d th e T h r o m b o t i c P ro c e s s , In : C a r d i o v a s c u l a r P h a r m a c o l o g y of th e P r o s t a g la n d in s , Ed. by : H e r m a n , A.G., V a n h o u t t e , P.M., Denalis,, H., G o o sse n s, A., R a v e n P re ss, N e w Y o rk , p : 125, 1982.
