Tarihe Bakışlar :
Napoieon
ve kitaplar
İmparator, kitap meraklısı bîr adamdı ve
mühim kütüphaneler vücude getirmişti.
Napoleon kitaba çok meraklıy dı. Henüz generalken, Mısır sefe
rine çıkacağı vakit kız kardeşi
Pauline kendisine hediye ettiği k i
tapları beraberinde götürmüştü.
Yakın zamanlarda Marsilya umu mî kütüphanesinde meydana çıka rılan o kitaplar şu eserleri ihtiva
ediyordular: Condillac’ in Tetkik
leri, Bacon’ un Denemeleri, Mm;
de Stael’ in İhtirasların tesiri gibi ciddî şeyler...
İmparator olduktan sonra Na poleon her gün yeni yeni kitap lar edindi. İlk teşkil ettiği kütüp hane Malmaison sarayındaki olup 6.000 cilt kadar tutuyordu. Prens Eugöne’in ölümünden sonra 1827 de satılmıştır. Daha sonra vücuda getirdiği kitap koleksiyonları res mî kitap muhafızları tarafından idare edilmeğe başlandı. Bunların ihtiva ettiği eserler hepsi ciltli olup İmparatorluk armasını taşı- yordular.
Napoleon, meşhur “ Sahipleri
meçhul eserler lügati” müellifi
Barbter'ye 1808 de bir tezkere
yazarak "sefer” e mahsus olmak üzere taşınması mümkün bir kü tüphane kurulmalını emretti. Bu tezkere, İmparatorun edebî zevki
ne dair dikkat çekici malûmat
taşımak itibariyle tetkike değer.
“ İmparator, küçük kıtada ve
güzel harflerle basılmış bin ka
dar ciltten mürekkep portatif bir kütüphane tertip etmek arzusun dadır. Haşmetmeap bu kitapları
yalnız kendisi kullanmak üzere
bastırmak ve kâğıtta yer kaybet
memek İçin sahife kenarlarının
boş kalmamasını istemektedir.
Her cilt beş altı yüz sahife tu tacak, ve mümkün olduğu kadar inçe kapaklarla ciltlenecektir. İş
bu kütüphanenin kırk tane ka-
“darı dinî eserden, kırk kadarı e- pik şairlerden, kırkı tiyatro eser-1
terinden, altmışı şiirden, yüzü ro
mandan, altmışı tarihten ibaret
olacak ve bine kadar üst tarafı da her devre ait tarihî hâtırattan teşekkül edecektir. .Dinî eserler şunlardır; Tevrat ile İncilin en 1yı tercümeleri; kilisenin büyük ku
rucularına ait hitabeler ve en
mühim eserler; Kur’ an; mitoloji; tarih üzerinde en çok tesiri olan
muhtelif tarikatlara dair seçme
tetkikler (meselâ Ariler, Kalvi-
nistler, v.s. k ig i); mümkünse
bir kilise tarihi. Epik şairler ve eserler şunlar olacaktır: Omiros. Lukyanos, Tasso, T élém ciue, Ben
nistler, v.s. g ib i); mümkünse
gelince: Cornellle’den yalnız hâlâ
şöhretini muhafaza eden eserler
konacak: Racine’den "Düşman
Kardeşler, İskender ve Ddvacılar
konmıyacak; Crébillon’ dan yalnız
R hclam iste, A trée ve • Thyeste.
Voltaire’den de bugün ¡itibarda o- lan eserleri. Tarih: En iyi kro - noloji eserlerinden bir kaçı, eski
eserlerin iyilerinden başlıcalan ;
Fransa tarihini tafsilâtiyle öğ retecek olan eserler. Tarih olarak
Machiavel’ in Titus IAvius hak -
kındaki eseri, sonra Kanunların
Ruhu, Romalıların Büyüklüğü
Voltaire’ in tarihinden ne icap edi yorsa konabilir. Romanlar: Jean- Jacques Rousseau’ nun Yeni Belo-
ise’ i ile ttira fla fı. Fakat Rou sseau’nun Emile’i ne de birçok lü zumsuz mektupları, muhtıra ve nutukları konmayacak. (Voltaire- inkiler keza).”
*
Napoleon Elbe adasına gider
ken beraberinde götürmek üzere 400 kadar kitap seçmiş olup bun lann arasında Don Quichotte, Da Fontalne'in Masallar’ ı, Télémaque,
Gil Bios, Laplace’ ın, Lacretelle’ in.
Rollin’ in, Raynal’ ın, Ferguson’un eserleri, bundan başka Kanunlar
Kttlliycftt da vardı. Bu kitaplar daha sonraları Tuileries sarayına yerleştirilmiş ve 1870 de
yandığı vakit Sainte Helena ada sındaki kütüphane muhteviyatı ile birlikte kül olmuştular.
Son sürgününe gideceği za
man da Napoleon yine kütüphane kurmayı düşündüyse de maksa - dini yerine getiremiyerek Tria - non’ daki kitaplardan alelâcele bir mikdar seçtiler. 1929 cilt seçildi. Fakat Blücher’ in müdahalesi U- zerine ancak 600 kadarı götürüle-
bildi.- Bu küçük koleksiyona în-
çiltereden gelen ve Lady Elisa -
beth Vassall vasıtasiyle Sainte-
Helene esirine gönderilen kitap
lar da katıldı. Napoleon’un oğluna verilmek üzere hazırladığı eser - ler bu mütevazı kütüphanelerden seçildi.
★
Napoleon beraberinde götürdü ğü kitapları okur, tekrar okurdu.
Fakat hepsinin âkıbeti pek fecî
olmuştur. Dediğimiz gibi büyük
bir kısmı Tuileries sarayının yan gınında mahvoldular. Ingilizlerin el koyduğu bir kısmı da Londrada kitapçı Sotheley tarafından satı şa çıkarıldı (1823). Bu kitapların İmparator tarafından haşiyelerle süslenmiş bulunmalarına rağmen
satış hiç iyi gitmedi. Buffon’ un
127 ciltlik külliyatı, Napoleon’nn
emriyle Neşredilen 50 ciltlik
Fransız Tiyatrosu külliyatı bir kaç kuruşa verildi. En yüksek fi-
atı bulan eser, Volney’in Suriye
ve Mısır Seyahati olup 53 İngiliz
lirasına satıldı. Napoleön’un oğ
luna verilmek üzere ayrılan 400 saray*cilt ise sırra kadem bastılar.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a To ros Arşivi
