İlk ö n c e “ İ s t a n b u l K ız ı“ a d ı y la b i r p iy e s o l a r a k y a zılan , f a k a t p iy es in o y n a n a m a m a s ı y ü z ü n d e n r o m a n h a li n e s o k u l a n ve y a k ı n l a r d a “ Bir T ü r k K ız ının O t o b i y o g r a f i s i “ a d ıy la İ n g ili zcey e t e r c ü m e edile n “ Ç alı K u ş u “ r o m a n ı n d a n R e ş a t N u r i ’n in aldığı p a r a , 12 b in l ir a y a u- la ş m ıştır. Bu bizim için i f ti h a r v e rici b i r r a k a m d ı r . Biz g a z e te c il e r ve m u h a r r i r l e r , d a i m a y a zılarım ız a, e- s e r le r im iz e az p a r a ald ığ ım ız d an ş i k â y e t e d e r d u r u r u z . H a l b u k i R e şa t N u r i d i y o r ki: — Sizi t e m i n e d e r im , A v r u p a - d ak i m u h a r r i r ve r o m a n c ı l a r d a n b i r ç o ğ u , bizim k a d a r k a z a n a m ı yor. E s e r le r i m u h te l if d ü n y a dille rin e ç ev rile n , b u a r a d a m e m l e k e t i m iz de de b i r k a ç r o m a n ı t e r c ü m e e d il e n P i e r r e B en o it b u g ü n P a r i s t e b i r k ü t ü p h a n e d e a le la d e m e m u r d u r ve kıt k a n a a t g e ç i n m e k t e d i r . F r a n s ı z A k a d e m i s i n i n yaşlı başlı, saçı sak alı a ğ a r m ı ş b i r ç o k üyele ri, t o p l a n t ı l a r ı n a e k s e ri y e tl e ikinci m e v k i t r a m v a y l a g id e r le r . A k a d e mi k u r u l d u ğ u z a m a n , h e r t o p l a n t ı d a â z a y a h u z u r h a k k ı o l a r a k 5 f r a n k v eril irm iş. Bu m i k t a r hâlâ d e ğ iş m e m iş tir . Ş u r a s ın ı d a ilâ ve e- d e y im ki F r a n s a d a ikin ci m evki
Reşat Nuri Qüntekin
r
--- -— ; ^
Büyük edibimiz
o
kadar çok sigara içer ki, he
men ağzından hiç eksik olmaz. Eserlerini gece
herkes yatfıkfan sonra sabaha doğru yazar.
V.____________________________-____
Y a z a n :
O ğ u z Ö z d e ş
F o t o ğ r a f l a r : R ü ç h a n A R I K A N t r a m v a y 12 f r a n k t ı r . B u g ü n 58 y a ş ı n d a o l a n Re şa t N u r i G ü n t e k i n i n ilk yazıları, t i y a t ro te n k i t le r id i r . . 191 9 y ılın d a çık an ilk y a zısın ın adı “ T i y a t r o ve T i y a t ro T e n k i d i ” imiş.— ilk a ş k gibi ilk yazı d a u- n u t u l m u y o r , d iy o r. “ Z a m a n " gaze- sin d e t i y a t r o m ü n e k k i t li ğ i ile baş- lıy an yazı h a y a t ı m , b i r m ü d d e t d e v a m etti. İki yıl s o n r a “ Gizli El r o m a n ı m l a “ H a n ç e r ” adlı t i y a t r o e se rim i v e r d im . R e ş a t N u r i n i n ilk r o m a n ı o lan “ Gizli E l” , Birinci D ü n y a H a r b i v u r g u n c u l a r ı n ı y a z m a k istiy en b i r “ m o r s " r o m a n ı y m ış . F a k a t o s ı r a l a r d a s a n s ü r o l d u ğ u n d a n “ D e r s a a - d e t ” g a z e te s in d e n e ş r e b a ş l a n a n r o m a n ı n ilk t e f r i k a s ı b e m b e y a z ç ı k mış. Bu s u r e t le b ir “ m o r s " ro m a n ı o l a c a k o la n Gizlî El, b ir a ş k r o m a nı o lm u ş . S a n s ü r ü n azizliği s a y e s i n de r o m a n d a v u r g u n c u eli, b i r k a d ın eli ne d ö n ü v e r m i ş . G e rçi, o d a b ir v u r g u n c u eli s a y ılı r ya... 1892 y ılın d a I s t a n b u ld a d o ğ a n R e ş a t N u r i G ü n t e k in , D a r ü l f ü n u n E d e b i y a t Ş u b e s i n d e n m e z u n o l d u k t a n s o n r a m u h te l if m e k t e p l e r d e felsefe ve e d e b i y a t m u a l l i m liği y a p m ış , b ir m ü d d e t Birinci Dil E n c ü m e n i n d e çalışm ış, s o n r a Millî E ğ itim B a k an lığ ı m ü fettiş i sı ra sıy la ş e h i r ş e h i r b ü t ü n m e m l e k e ti d o l a ş m ıştır . Ü s ta d , r o m a n l a r ı n d a A n a d o - l u n u n b i r ç o k ş e h ir ve k a s a b a l a r ı n ı ve h a lk ın ı h a y a t t a o l d u ğ u gibi y a ş a tm a s ın ı, b e lk i de bu m e s le ğ in e b o r ç l u d u r : A O A ile 194 6 y ılla r ın d a Ç a- I ' j . j M n a k k a i e m illetvekil i o lan R e ş a t N u ri, u z u n m ü d d e t tir, U N E S C O ’n u n i d a r e h e y e t i âza-
(Arkası 33. sayfada)
R
E Ş A T N U R İ G ü n t e k i n ile iki s a a t b a ş b a ş a k o n u ş t u k t a n s o n r a , ik in c i r o m a n ı “ Çalı K u ş u " n u n e ş r e t m e k l e e d e b i y a t t a r i h im ize m al o l a b i l m e n i n ve o n d a n s o n r a y a zd ığ ı “ D u d a k t a n K alb e “ Y a p r a k D ö jk ü m ü " , “ A k ş a m G ü n e ş i ” ve d a h a b i r s ü r ü r o m a n l a r ı y la o k u y u c u l a r ı n ı n k a lb in i f e t h e t m e n i n s ı r r ı n ı ç ö z m e k k ab il oldu . Biz b u sırrı, o n u n s a n a t k â r k a l e m i n e ve b iraz d a d u d a k l a r ı n d a n hiç e k s ik e tm e d iğ i s i g a r a n ı n sihirli d u m a n l a r ı n a h a m l e d i y o r d u k . H a l b u k i R e ş a t N u r i d i y o r ki: — G ü n d ü z l e r i k a b il d eğil b i r s a t ır r o m a n y a z a m a m . Ç a lı ş m a z a m a n ı m , g e c e le r i s a a t 12 ile 4 a r a sıdır. A n c a k , h a y a t u y k u d a y k e n , d e r in b i r sessizlik ve loş r e n k l e r i- ç in d e r o m a n l a r ı m ı n k a h r a m a n l a r ı y la b a ş b a ş a k a l m a k i m k â n ı n ı b u l a b i li y o r u m . Y u m u ş a k ve d i n l e n d i r i ci r e n k l e r gibi, h a y a t ı n t ü r l ü ç i r k in li k l e r i n i ve k a b a l ı k l a r ı n ı gizle y e n g e c e le r i de p e k se v e rim . K ı y m e tli r o m a n c ım ı z , b u b a hist e bize b i r h â d is e a n la t tı . K ü ç ü k t e n b e r i g e ce y i p e k s e v e n ve y a l nız g e c e le r i ç a lış a n R e ş a t N u r iy e , b a b a s ı “ V a m p i r ” d e r m i ş . Bir g ü n , b i r y e r e g i tm e k için o r t a l ı k a ğ a r ı r k e n k a lk m ı ş l a r . R e ş a t N u ri, b i r t a r a f t a n h a z ı r la n ı y o r , b i r t a r a f t a n d a ıslık ç a l ı y o r m u ş . O ğ l u n u n n e ş e sini g ö r e n b a b a s ı N u r i Bey, a n n e sin e :— Nasıl old u , bu s a b a h bizim o ğ l a n p e k n e ş e li ? d em iş. A n n e s i : — A c e l e e tm e , d iy e c e v a p v e rm iş. H e le b i r g ü n e ş d o ğ s u n , o n - 12 d a n s o n r a g ö r ü r s ü n . H a k i k a t e n , o r t a l ı k g ü n l ü k g ü n e ş l ik o l d u k t a n s o n r a R e ş a t N u r i ’de b i r s u r a t , b i r s u r a t ... A ğ zın ı â d e t a b ı ç a k a ç m a m ı ş . M a a m a f ih , s o n r a d a n R e ş a t N u rin in g ü n d ü z le b i r m ü t a r e k e a k te t - tiğ i a n la ş ı l ıy o r . Z i r a üstadım ızı , b a ş b a ş a k a ld ığ ım ız s a a tl e r d e , d a im a neşeli , h o ş s o h b e t b u l d u k . G ü n d ü z leri b ö y l e o l u r s a , g e ce le ri R e ş a t N u r i ile s o h b e t e t m e n i n z ev k in e h e r h a l d e d o y u m o lm ıy a ca k ... K o n u ş u r k e n , R e ş a t N u r i G ü n t e k i n b i r s i g a r a y ı s ö n d ü r m e d e n d i ğ e r in i y a k ı y o r d u . Bu b a p t a yeni Dışi şl eri B a k a n ım ız F u a t K ö p r ü l ü ile y a r ış e d ip e d e m i y e c e ğ i n i s o r d u m . G ü l ü m s i y e r e k : — B a n a y e tiş e c e ğ in i z a n n e t m i y o r u m , d edi. İçti ğim s i g a r a g ü n d e d ö r t p a k e t t e n a ş a ğ ı d ü ş m e z.
H
e s a p e t t i m ; u y k u ve y e m e k iç in g ü n d e 10 sa a ti b ir t a r a f a a y ır ı r s a k , R e ş a t N u r i n i n h e r on d a k i k a d a , b i r s i g a r a içtiği n e t i cesi ç ık ı y o r d u . Bir s i g a r a 8-9 d a k i k a d a içild iğ in e gö re, ü sta d ım ızın s i g a r a y ı d u d a k l a r ı n d a n hiç eksi k e tm e d iğ i a n la ş ılıy o r . R o m a n l a r ı n ı d a b u k a d a r s ü r a t l e mi y a zd ığ ın ı s o r d u m . — Bilâkis, dedi. R o m a n y a z m a k b e n i m için ç o k g ü ç ve ü z ü n t ü l ü o lu r . G e r ç i ü s t a d b ö y le d i y o r a m a , b u g ü n e k a d a r yazd ığı r o m a n l a r ı n y e k û n u 15 i b u l u y o r . 6 telif piyesi ve t e r c ü m e l e r i n i de b u n a ilâve e- d e r s e k , e s e r l e r in i n y e k û n u bir hayli...Reş at Nur i
(Başı 12. sayfada)
sı ve k ü l t ü r a ta ş e s i sı fati yle P a r i s t e b u l u n u y o r d u . B u g ü n Millî E ğ itim B a k a n l ı ğ ın ı n İ s t a n b u l U m u m î m ü f e tt işid ir . R e ş a t N u r i G ü n t e k i n , P a ris te b i r t a r a f t a n U N E S C O d a k i v a zife sin i ifa e d e r k e n , b i r t a r a f t a n da b o ş v a k i t l e r i n d e k a p ı k a p ı t i y a t r o la r ı d o laş ırm ış . E s a s e n k o n u ş m a l a r ı m ı z d a t i y a t r o m e v z u u , R e ş a t Nu- riyi b ir in c i d e r e c e d e işg al e d i y o r d u . P e r ş e m b e n i n gelişi Ç a r ş a m b a d a n belli o l u r m u ş . R e ş a t N u r i G ü n t e k i n söz a r a s ı n d a : — B u n d a n s o n r a t i y a t r o ile m e ş g u l o la c a ğ ı m , d e y in c e , t i y a t r o b a h s i n d e d a h a h a r a r e t l i k o n u ş m a sının h i k m e t i n i a n l a m ı ş o l d u k . O n u n , “ T a ş P a r ç a s ı ” , “ İ s tik l â l” , “ H ü l l e c i ” adlı p i y e s le r i n i s a h n e d e g ö r ü p az m ı a lk ı ş l a d ık ? G e c e l e r g e b e d ir , d iy e b i r söz v a r d ır . G e ce , R e ş a t N u r i n i n e n gü zel d o s t u o l d u ğ u n a g ö r e , h e r h a l d e ü s t a d ı m ız a k a z a n d ı r a c a ğ ı e s e r l e r d e o n i s b e tt e gü zel o l a c a k t ı r . T i y a t r o b a h s i n d e d i y o r k i: — O r i j i n a l p iy es n o k t a s ı n d a n h e n ü z f a k iriz. F a k a t s a h n e m i z g it g id e k u v v e t l e n m e k t e d i r . Ş e h i r ve D e v l e t t i y a t r o l a r ı n d a s a h n e y e k o n a n b i r k ısım e s e r l e r in , o r t a d e r e c e d e k i F r a n s ı z t i y a t r o l a r ı k a d a r o y n a n d ı ğ ı n ı id d ia e d e b ilir im . R o m a n s a h a s ı n d a p i y e s t e n d a h a ile riyiz. R e ş a t N u ri, y e ti ş m e ç a ğ l a r ı n d a en ç o k b izd e n H a l it Z i y a nın, F r a n s ı z l a r d a n E m ile Z o l a ' n m tes iri a l t ı n d a k a ld ığ ın ı s ö y l ü y o r . E n çok sevdiği ve b i lh a s s a s e y a h a t l e r i n d e h iç y a n ı n d a n a y ı r m a d ı ğ ı k i ta p , Fu - z u li ’n in D iv a n ıy m ış .B ilh ass a g ö s t e r iş m e r a k ı n d a n h i ç h o ş l a n m ı y a n , s a d e ve z a r if g i y in m e y i s e v e n G ü n t e k i n , k a r a k t e r i n i n t e ş e k k ü l ü n d e en ç o k b a b a s ı n ı n tes ir i a l t ı n d a k a lm ı ş t ır . Boyu 1,63, k ilo s u d a h e m e n h e m e n d a i m a 60 -61 d ir. 9 y a ş ı n d a E lâ adlı b i r kızı v a r d ı r . — H a y a t t a b e n i e n ç o k s e v i n d i r e n h â d is e , z a n n e d e r i m k ızım ın d o ğ u m u d u r , d iy o r . G a l ib a o da, b a b a s ı gibi h o c a o l a c a k I
K
a h v e , ç ay , s i g a r a t i r y a k i l i k ler i â d e t a b i r b ir l e r i y l e r e k a b e t h a li n d e o l a n R e ş a t N u r i G ü n t e k i n ’e r o m a n l a r ı a r a s ı n d a en ç o k h a n g is in i t e r c i h e tt i ğ in i s o r d u m . Bir t ü r l ü s ö y l e m e k istem e d i. — E n s e v d iğ im e s e r l e r im b e l ki b u n d a n s o n r a y a z m a y ı t a s a v v u r e tt i k l e r i m o l a c a k t ı r , dedi. R e ş a t N u r i n i n t e b e s s ü m ü n e k a d a r b olsa, a ğ l a m a s ı d a o k a d a r a zd ır. D i y o r k i: — B ü y ü k y e is le r b e n d e , d a h a z iy a d e, i n a t ç ı b i r s ü k û t ş e k l in d e t e z a h ü r e d e r . O n u n için, a ğ l a m a k i s te d iğ im z a m a n l a r , e k s e r i y e tl e s ü k û t e d e r i m . Y e m e k l e r d e n e n ç o k d a m a t e s i , p a t l ı c a n ı v e b ü t ü n d e n iz m a h l û k l a r ı n ı s e v e rm i ş . B e ğ e n d iğ i k a d ı n t i p in i s o r d u m : — B e n ce güzel o l m ı y a n t ip y o k t u r , d edi. T e k t ip e b a ğ l a n m a k , k a d ın ı g ö r m e m e k , a n l a m a m a k t ı r . R e ş a t N u r i y e n i n e sli ç o k b e ğ e n d iğ i n i söylüyor.* — B ü t ü n ü m id i m o n d a d ı r . B u g ü n , d ü n y a n ı n g e ç i r m e k t e o l d u ğ u k ı y m e t ö l ç ü l e r i n i d e ğ iş ti r m e b u h r a n ı n d a , e n n o r m a l g ö r d ü ğ ü m g e n ç l i k l e r d e n birisi b iz i m k il e rd i r . K o n u ş m a m ı z ı n s o n l a r ı n d a , k ı y m e tli ü s ta d ım ız , r e s m î v a z if e d e n ç e k i l m e k ve k e n d is in i t a m a m e n e- s e r l e r i n e ve ö t e d e n b e ri t a s a r l a d ı ğı y a z ı l a r ı n a v e r m e k is ted iğ in i s ö y lem işti. K u v v e tli b i r r o m a n c ı ve h i k â y e c i o l d u ğ u k a d a r , iyi b i r m u h a r r i r ve g a z e te c i o l a n R e ş a t N u ri G ü n t e k i n e, e n ç o k h a n g i g a z e te y i b e ğ e n d i ğ i n i ve o k u d u ğ u n u s o r d u m . G ü l ü m s e d i. — G a z e t e is m in i şi m di söyli- y e m e m a m a , b e ğ e n d i ğ i m m e c m u a yı s ö y liy eb ilirim . B irço k d o s t l a r ı m ı n m e t h ü s e n a e tt i k le r i H A F T A . . . Bir H A F T A m u h a r r i r i o l a r a k b u söz k a r ş ı s ı n d a n e d e n i r ? T a b i î a k a n s u l a r d u r d u .Taha Toros Arşivi
