Prof. Dr. Adnan GÖRÜR (Ömer Halisdemir Üniversitesi Rektörü) Prof. Dr. Dinar NÖKETAYEVA (Kazak Devlet Kızlar Pedagoji Üniversitesi Rektörü) Prof. Dr. R. M. ASADULLİN (M. Akmulla Başkurt Devlet Pedagoji Üniversitesi Rektörü)
Prof. Dr. Nazim HÜSEYNLİ (Bakü Avrasya Üniversitesi Rektörü)
DÜZENLEME KURULU Ömer Halisdemir Üniversitesi Prof. Dr. Selen DOĞAN
(İletişim Fakültesi Dekanı) (Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları) Prof. Dr. Hikmet KORAŞ Yrd. Doç. Dr. Çiğdem ŞAHİN
(Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler)
Doç. Dr. Onur KÖKSAL (Avrasya Araştırmaları ABD Bşk.) Arş. Gör. Adem YELOĞLU
(Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları) (Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler) Arş. Gör. Turgay DÜĞEN Kazak Devlet Kızlar Pedagoji Üniversitesi
Bahadür ALİYEV
(Birinci Rektör Yardımcısı) Zaureş SABIROVA (Rektör Yardımcısı) Adilet TOYBAYEV
(Rektör Yardımcısı) Asılbek BÖKEBAYEV (Rektör Yardımcısı) Nurgul KALİYEVA
(İlim ve Uluslararası İlişkiler Daire Bşk.) (Uluslararası İlişkileri Şube Md.) Aynur NUSKABAYEV Karlığaş BAYGULOVA
(Uluslararası İlişkiler Bölümü Uzmanı)
Bakü Avrasya Üniversitesi Prof. Dr. Gülzar İBRAHİMOVA
(Bilim ve Disiplinden Sorumlu Rektör Yrd.)
Səyavuş QASİMOV
(Uluslararası İşlerden Sorumlu Rektör Yr) Doç. Dr. Mütəllim RƏHİMOV
(Sosyal Bilimler ve Bölgesel Uzmanlık Böl.
Bşk.) (Eğitimden Sorumlu Birim Bşk.) Doç. Dr. Nigar HÜSEYNOVA Rəşad ALİYEV
(Uluslararası İlişkilerden Sorumlu Birim Bşk.) (Türk Dili ve Edebiyatı Böl.) Zəminə RÜSTƏMBƏYLİ BİLİM KURULU
Prof. Dr. Hikmet KORAŞ (Ömer Halisdemir Üniversitesi)
Prof. Dr. Sayra JİYENBAYEVA (Kazak Devlet Kızlar Pedagoji Üniversitesi) Prof. Dr. Gülzar İBRAHİMOVA
(Bakü Avrasya Üniversitesi) (Ömer Halisdemir Üniversitesi) Prof. Dr. Selen DOĞAN Prof. Dr. Kazna AYMAĞAMBETOVA
(Kazak Devlet Kızlar Pedagoji
Üniversitesi) Prof. Dr. Səyavuş TALIŞLI (Bakü Avrasya Üniversitesi) Prof. Dr. Ziya AVŞAR
(Ömer Halisdemir Üniversitesi) Prof. Dr. Rüfət HÜSEYNZADƏ (Bakü Avrasya Üniversitesi) Prof. Dr. Bekir ÇINAR
(Ömer Halisdemir Üniversitesi) (Kazak Devlet Kızlar Pedagoji Üniversitesi) Prof. Dr. Kodar ZAMZA Prof. Dr. Rövşən CAVADOV
(Bakü Avrasya Üniversitesi) (Ömer Halisdemir Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa TALAS Prof. Dr. Altınay TIMBOLOVA Prof. Dr. Ədalət Tahirzadə
II
IV. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 26-28 Nisan 2017/NİĞDE (Kazak Devlet Kızlar Pedagoji
Üniversitesi)
(Bakü Avrasya Üniversitesi) Prof. Dr. Faruk ÇOLAK
(Ömer Halisdemir Üniversitesi) (Kazak Devlet Kızlar Pedagoji Üniversitesi) Prof. Dr. Tınıştık ERMEKOVA Prof. Dr. Mənsim MƏMMƏDOV
(Bakü Avrasya Üniversitesi) Prof. Dr. Nazım H. POLAT (Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Məmməd CƏFƏRLİ
(Bakü Avrasya Üniversitesi) Prof. Dr. Fatma AÇIK (Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. İbrahim MARAŞ
(Ankara Üniversitesi) (Necmeddin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Ali Berat ALPTEKİN Prof. Dr. Elena ANDRİYENKO
(Novosibirsk Devlet Pedagoji Üniversitesi) Prof. Dr. Ali Osman GÜNDOĞAN (Muğla Üniversitesi) Prof. Dr. Talant MAUKANULU
(Washington Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet BURAN (Fırat Üniversitesi) Prof. Dr. A. BAKİBAYEV
(Rusya Tomsk Politiktik Üniversitesi) Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN (Ege Üniversitesi) Prof. Dr. Halit ÇAL
(Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa TURAN (Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Çağatay ÖZDEMİR
(Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Kerim TÜRKMEN (Erciyes Üniversitesi) Prof. Dr. Yıldıray ÖZBEK
(Akdeniz Üniversitesi) Prof. Dr. Mustafa ÜNAL (Erciyes Üniversitesi) Prof. Dr. Sami KILIÇ
(Fırat Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet TAŞAĞIL (Mimar Sinan Üniversitesi) Prof. Dr. Hayati BEŞİRLİ
(Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi)
Prof. Dr. İrfan MORİNA (Priştine Üniversitesi) Prof. Dr. Tsendin BATTULIK
(Moğolistan Devlet Üniversitesi) (Moskova Devlet Üniversitesi) Prof. Dr. Elena OGANOVA Prof. Dr. Chong-Jin OH
(Hankuk Üniversitesi)
Doç. Dr. Mehmet EKİZ (Ömer Halisdemir Üniversitesi) Doç. Dr. Gulnar MURATBAYEVA
(Kazak Devlet Kızlar Pedagoji
Üniversitesi) (Bakü Avrasya Üniversitesi) Doç. Dr. Fərəh CƏLİL Doç. Dr. Recep ÖZKAN
(Ömer Halisdemir Üniversitesi) (Kazak Devlet Kızlar Pedagoji Üniversitesi) Doç. Dr. Tursınay BAYNAZAROVA Doç. Dr. Seyfəddin RZASOY
(Bakü Avrasya Üniversitesi) Doç. Dr. Muhammet BAŞTUĞ (Ömer Halisdemir Üniversitesi) Doç. Dr. Rısman JEKSEMBİYEV
(Kazak Devlet Kızlar Pedagoji
Üniversitesi) (Bakü Avrasya Üniversitesi) Doç. Dr. İslam SADIQ Doç. Dr. M. Serkan TAFLIOĞLU
(Ömer Halisdemir Üniversitesi) (Kazak Devlet Kızlar Pedagoji Üniversitesi) Doç. Dr. Adilhan MAUY Doç. Dr. Elmira MƏMMƏDOVA –
KEKEÇ
(Bakü Avrasya Üniversitesi) Doç. Dr. Mayıl ƏSGƏROV (Bakü Avrasya Üniversitesi) Doç. Dr. Kubilay YAZICI
(Ömer Halisdemir Üniversitesi)
Doç. Dr. Nurbala MIRZAHMETOVA (Kazak Devlet Kızlar Pedagoji Üniversitesi) Doç. Dr. Nigar HÜSEYNOVA
(Bakü Avrasya Üniversitesi)
Doç. Dr. Duygu UÇGUN (Ömer Halisdemir Üniversitesi) Doç. Dr. Kuliyaş MAMİROVA
(Kazak Devlet Kızlar Pedagoji
Üniversitesi) Doç. Dr. Səadət ŞIXIYEVA (Bakü Avrasya Üniversitesi) Doç. Dr. Feyzan VURAL
The Hobble (Sarchın/Chechpe/Teek): From The Siberian Turkic Epics to Daily Rituals of Khakas Fatma Zehra BOLAT Türk Halk Kültürü Hikȃyecilik Geleneğinin
“Diriliş Ertuğrul” Dizisi ile Aktarımı
Transfer of The Turkish Folk Culture The Tradıtıon of Telling Storıes with The "Dirilis Ertuğrul" Series
293-296
Ferit BULUT
Tolga GÜLER Niğde Türkülerinin Dizi Çeşni ve Seyir Ögeleri Açısından İncelenmesi Investigation of the Nigde Folk Songs in Terms of Musical Scale, The Tetracord-
Pentacord and Melodic Motion.
297-304
Feyzan Göher VURAL Timur VURAL
Türk Yunan Nüfus Mübadelesinin Kültür ve Müzik Üzerindeki Etkileri Niğde Yeşilburç, Ballı, Tırhan, Hasaköy İncelemeleri
The Effects of Turkish - Greek Population Exchange on Culture And Music– The Cases of Yesilburc, Balli, Tirhan and Hasakoy of Nigde-
305-314
Gökhan ÇETİNKAYA Perizat YERTAYEVA Nurgül KALİYEVA
Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenen Kazak Öğrencilerin Yaptıkları Diliçi Ve Diller Arası Yanlışlar
Intra-Lingual and Interlingual Errors of Kazakh Students Learning Turkish as A Foreign Language
315-322
Gökhan Tarıman
CENİKOĞLU Kazakistan’da Aldar Köse ve Fıkraları Aldar Köse Jokes in Kazakistan
323-326 Gulbanu KOSHENOVA
Yerlan ZHIYENBAYEV
Kazakistan, Kızılorda İlinde Begim Ana Türbesi ve Türk Mimarisindeki Yeri
The Tomb Begim Ana in Kazakhstan, Kizilorda And Place in Turkish Architecture
327-334
Güldener ALBAYRAK Selahattin AVŞAROĞLU
Grupla Psikolojik Danışmada Yaratıcı Drama Etkinliklerinin Grup Lideri ve Üyeler Üzerindeki Etkileri
The Effects of Creative Drama Activities in Group Counseling on Group Leader and Members
335-340
Gülser OĞUZ 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Toplumunda Köle ve Köle Sahipleri
Slave and Slave Owners in the Ottoman Society in the First Half of The 18th Century
341-350
Günel SEYİDƏHMƏDLİ Azərbaycanın Monumental Qəbirüstü Abidələri Monumental Gravestone Memorials of Azerbaijan
351-360 Hakan ÜLPER
Gökhan ÇETİNKAYA Türk Soylu Öğrencilerin Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenirken Karşılaştıkları Sorunlar The Problems of Turkish Origin Learners as They Learn Turkish as A Foreign Language
361-368
Hasan Ali ŞAHİN Sumerlerde ve Eski Türklerde Defin Geleneği, Ölüm Sonrası Düşüncesi
YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRENEN KAZAK ÖĞRENCİLERİN YAPTIKLARI DİLİÇİ VE DİLLER ARASI YANLIŞLAR
Doç. Dr. Gökhan ÇETİNKAYA
Öğr. Gör. Perizat YERTAYEVA
Öğr. Gör. Nurgül KALİYEVA
Özet: Bu araştırmanın amacı, yabancı dil olarak Türkçe öğrenen Kazak öğrencilerin yazılı anlatımlarında yaptıkları diliçi ve diller arası yanlışları betimlemektir. Araştırma nitel araş-tırma deseninde içerik analizi tekniği kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araşaraş-tırmanın ça-lışma grubunu 2015-2016 Eğitim- Öğretim yılında Kazak Devlet Kızlar Pedagoji Üniver-sitesi, Yabancı dil olarak Türkçe bölümünde öğrenimlerini sürdüren 7 öğrenci oluşturmuş-tur. Öğrencilerin yazılı metinleri çözümlenerek, belirlenen yanlışlar dilsel, bilişsel işlem-leme, iletişimsel özellikleri ve kaynakları bakımından tanımlanmış ve sıklıkları hesaplan-mıştır. Yapılan çözümleme sonucunda, öğrencilerin metinlerinde toplam 105 yanlış belir-lenmiştir. Dilsel özellikleri bakımından en fazla yanlış %34,3 oranla biçimbilimsel ulamda yapılmış, bunu sırasıyla sözlüksel-anlamsal (%25,7), sözdizimsel (%22,9) ve yazımsal yan-lışlar (%17,1) izlemiştir. Bilişsel işlemleme özellikleri bakımından en fazla yapılan yanlış türü değiştirim (%47,6) olmuştur. Bunu sırasıyla, yer değiştirme (%22,9), ekleme (%16,2) ve eksiltme (%13,3) türünde yanlışlar izlemiştir. İletişimsel özellikleri bakımından ların %67,6’sı bölümsel, %32,4’ü de bütünsel yanlışlardan oluşmuştur. Son olarak, yanlış-larının %81,9’unun diliçi gelişimsel, yalnızca %18’inin diller arası olduğu görülmüştür. Anahtar kelimeler: Karşıtsal çözümleme, yanlış çözümlemesi, Türkçe öğretimi
Intra-lingual and Interlingual Errors of Kazakh Students Learning Turkish as a Foreign Language
Abstract: The aim of this research is to describe intra-lingual and interlingual errors of Kazakh students learning Turkish as a foreign language in their written expressions. The research was carried out using the content analysis technique in the qualitative research design. The study group of the study was Kazak State Girls Pedagogical University in 2015-2016 academic year, 7 students who continued their education in Turkish as a foreign lan-guage. The written texts of the students are analyzed and the identified errors are defined in terms of linguistic, cognitive processing, communicative features and resources and their frequencies are calculated. As a result of the analysis, totally 105 errors were determined in the texts of the students. In terms of linguistic properties, morphological errors were most made with %34,3. This was followed by lexical-semantic (25,7%), syntactic (22,9%) and orthographic errors (17,1%) respectively. The most common type of cognitive processing was substitution (47.6%). This was followed by permutation (%22,9), addition (%16,2) and omission (%13,3) respectively. According to the communicative properties of the total er-rors, %67,6 were local and %32,4 were global errors. Finally, it is seen that 81.9% of errors are intra-lingual developmental, only 18% are interlingual.
Keywords: Contrastive analysis, error analysis, Turkish language teaching Giriş
Ömer Halisdemir Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı,
gokhancetinkaya76@hotmail.com
Ömer Halisdemir Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri Bölümü,
peri-zat.yertayeva@ohu.edu.tr
Yabancı bir dili öğrenme sürecinde öğrencilerin bilgi eksikliğinden ya da yetersiz öğrenmesinden kaynaklanan dizgesel sapmalar oluştuğunda diliçi yanlışlar ortaya çıka-bilmektedir (Çetinkaya, 2015:165). Öte yandan, öğrencilerin anadillerinin etkisiyle diller arası yanlışlar da gelişebilir. Bu durum aynı zamanda olumsuz aktarım olarak da tanım-lanmaktadır (Touchie, 1983; Çetinkaya ve Hamzadayı, 2014; Al-Khresheh, 2016). Alan-yazın incelendiğinde yanlışların, dilsel özellikleri, bilişsel işlemleme özellikleri, iletişim-sel özellikleri ve kaynakları olmak üzere dört temel ulamda tanımlandığı görülmektedir (Çetinkaya, 2015).
Dilsel özellikleri açısından yanlışlar yazımsal, sesbilimsel, sözlüksel-anlamsal, sözdizimsel ve biçimbilimsel olmak üzere temel olarak beş biçimde tanımlanır. Bilişsel işlemleme özellikleri açısından yanlışlar, eksiltme, ekleme, değiştirim ve yer değiştirme olmak üzere dört temel ulamda tanımlanır. İletişimsel özellikleri açısından ise yanlışlar bölümsel ve bütünsel olarak iki ulamda tanımlanır. Bölümsel yanlışlarda iletişimin sağ-lanması olanaklıyken, bütünsel yanlışlarda okuyucunun iletiyi anlamlandırması olanaklı değildir. Yanlışların kaynak açısından sınıflandırması ise diliçi ve diller arası olmak üzere iki türdedir.
Diliçi yanlışlar, dil aktarımından çok öğrencinin hedef dili eksik ya da yanlış öğ-renmesinden kaynaklanır. Diliçi yanlışlar, “aşırı genelleme, kaçınma, yetersiz öğrenme ve yanlış kavram gelişimi olmak üzere dört ulamda tanımlanır (bkz. Çetinkaya, 2015). Öte yandan, diller arası yanlışlar anadili ile hedef dil yapısı arasında farklılıklar oldu-ğunda, anadilindeki yazımsal, sesbilimsel, sözlüksel-anlamsal, sözdizimsel ve biçimbi-limsel yapılardan birinin hedef dile aktarılması sonucu ortaya çıkar.
Türkiye Türkçesi ve Kazak Türkçesi doğuda Moğolistan ve Çin içlerinden batıda Arnavutluk’a kadar uzanan çok geniş bir sahada anadili olarak konuşulan ve yazılan Türk dilinin iki lehçesidir. Bunlardan Kazak Türkçesi, Türk lehçelerinin kuzey-batı (Kıpçak) grubuna, Türkiye Türkçesi ise güney-batı (Oğuz) grubuna girer (Tamir, 2003: 321). Ka-zak Türkçesi ile Türkiye Türkçesi büyük benzerlikler gösterir. Fakat, yazımsal, sesbilim-sel, sözlüksel-anlamsal, sözdizimsel ve biçimbilimsel yapılar açısından birebir aynı de-ğildir. Alan yazın incelendiğinde, belli yapılar arasındaki ayrılıkların Türkiye Türkçesi öğrenen Kazakların yanlış üretimler yapmasına neden olduğu ve belli dilsel alanların öğ-renimi konusunda sorunlar yaşadıkları görülmektedir (Yılmaz, 2015; Kumsar ve Kaplan-kıran, 2016).
Davranışçı öğrenme kuramına göre, dil öğrenme bir davranış geliştirmedir. Buna göre, yanlışların kaynağı öğrencinin anadilinde var olan davranışlardır. Yabancı dilde davranış geliştirme sürecinde öğrenci anadilinde geliştirdiği davranışları bu sürece akta-rabilmektedir. Öte yandan, bilişsel modele göre öğrenme yeni bilginin bütünleştirildiği bir etkinliktir. Bilginin yorumlanması farklı zihinsel işlemler yoluyla yapılır ve bellekte depolanır (Wood, 2017). Yanlış çözümlemesi yöntemiyle yapılan çalışmalar, öğrencilerin yaptıkları tüm yanlışların anadilinden kaynaklı olmadığını, yanlışların bir bölümünün di-liçi gelişimsel yanlışlar olduğunu göstermektedir. Didi-liçi gelişimsel yanlışlar anadili ko-nuşucusunun yaptığı yanlışlara benzerdir. Öğrenciler öğrendikleri ikinci dil konusunda varsayımlar geliştirirler. Bu varsayımları geliştirme sürecinde yalınlaştırma, aşırı genel-leme ya da dilbilgisel yapıları eksilterek yanlış üretimde bulunabilirler. Alanyazın ince-lendiğinde, yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin yaptıkları yanlışlara yönelik çok az sayıda çalışma olduğu görülmüştür (Yılmaz, 2015; Kumsar ve Kaplankıran, 2016). Anadili Kazak Türkçesi olan öğrencilerin Türkiye Türkçesi öğrenim sürecinde yaptıkları diliçi ve diller arası yanlışlara ilişkin bir betimlemenin öğretim sürecinde etkin rol alan okutmanlara ve Kazak öğrencilere yönelik ders aracı oluşturacak araştırmacılara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
317 Doç. Dr. Gökhan ÇETİNKAYA-Öğr. Gör. Perizat YERTAYEVA-Öğr. Gör. Nurgül KALİYEVA Araştırmanın amacı, yabancı dil olarak Türkçe öğrenen Kazak öğrencilerin yazılı anlatımlarında yaptıkları diliçi ve diller arası yanlışları betimlemektir. Bu genel amaç çer-çevesinde aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:
1. Katılımcıların yazılı anlatım sürecinde yaptıkları yanlışlar dilsel özellikleri ba-kımından nasıl bir dağılım göstermektedir?
2. Katılımcıların yazılı anlatım sürecinde yaptıkları yanlışlar bilişsel işlemleme özellikleri bakımından nasıl bir dağılım göstermektedir?
3. Katılımcıların yazılı anlatım sürecinde yaptıkları yanlışlar iletişimsel özellikleri bakımından nasıl bir dağılım göstermektedir?
4. Katılımcıların yazılı anlatım sürecinde yaptıkları yanlışlar kaynak bakımından nasıl bir dağılım göstermektedir?
1.Yöntem
1.1.Çalışma Grubu
Araştırmanın çalışma grubunu 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Kazak Devlet Kızlar Pedagoji Üniversitesi, Yabancı Dil Olarak Türkçe birinci sınıfında öğrenimlerini sürdüren yedi öğrenci oluşturmuştur. Katılımcıların tamamının anadilleri Kazak Türkçesi olup yaşları 18-19 aralığındadır.
1.2.Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi
Araştırmanın verilerinin toplanması sürecinde ilk olarak öğrencilerden 250-300 sözcük aralığında bir deneme metni yazmaları istenmiştir. Öğrencilerin yazdıkları metin-ler sırasıyla aşağıdaki işlem basamakları izlenerek çözümlenmiştir (Ellis, 1997; Mun-gungu, 2010; Çetinkaya, 2015):
Yanlışların belirlenmesi
Yanlışların özelliklerine göre tanımlanması ve sınıflandırılması Yanlışların sıklıklarının hesaplanması
Öncelikle, öğrenci metinleri incelenerek yanlışlar belirlenmiştir. Daha sonra belir-lenen yanlışlar iki uzman tarafından Çetinkaya’nın (2015) çalışması doğrultusunda dilsel, bilişsel işlemleme, kaynak ve iletişimsel özellikleri bakımından dört ayrı biçimde tanım-lanmış ve sınıflandırılmıştır. Değerlendirmeciler arası uyuşum %94 olarak hesaptanım-lanmış- hesaplanmış-tır. Örtüşen çözümlemeler doğrudan alınırken, örtüşmeyen yapılar tartışılarak karara bağ-lanmıştır. Son olarak yanlışların sıklıkları hesapbağ-lanmıştır.
2. Bulgular
Katılımcıların yazılı anlatım sürecinde yaptıkları yanlışlar dilsel özellikleri bakı-mından incelenmiş ve elde edilen bulgular Tablo 1’de sunulmuştur.
Yanlış Ulamı f %
Yazımsal 18 %17,1
Sözlüksel-anlamsal 27 %25,7
Sözdizimsel 24 %22,9
Biçimbilimsel 36 %34,3
Toplam Yanlış Sayısı 105 %100
Tablo 1. Dilsel Özellikleri Bakımından Yanlışların Dağılımı
Tablo 1 incelendiğinde, toplam yanlışın 18’inin (%17,1) yazımsal, 27’sinin (%25,7) sözlüksel-anlamsal, 24’ünün (%22,9) sözdizimsel ve son olarak 36’sının (%34,3) biçimbilimsel yanlışlardan oluştuğu görülmektedir.
Katılımcıların yazılı anlatım sürecinde yaptıkları yanlışlar bilişsel işlemleme özel-likleri bakımından incelenmiş ve elde edilen bulgular Tablo 2’de sunulmuştur.
Eksiltme 14 %13,3
Ekleme 17 %16,2
Değiştirim 50 %47,6
Yer değiştirme 24 %22,9
Toplam Yanlış Sayısı 105 %100
Tablo 2. Bilişsel İşlemleme Özellikleri Bakımından Yanlışların Dağılımı
Tablo 2 incelendiğinde, toplam yanlışın 14’ünün (%13,3) eksiltme, 17’sinin (%16,2) ekleme, 50’sinin (%47,6) değiştirim ve son olarak 24’ünün (%22,9) yer değiş-tirme biçiminde bilişsel işlemleme özellikli yanlışlardan oluştuğu görülmektedir.
Katılımcıların yazılı anlatım sürecinde yaptıkları yanlışlar iletişimsel özellikleri bakımından incelenmiş ve elde edilen bulgular Tablo 3’te sunulmuştur.
Yanlış Ulamı f %
Bölümsel 71 %67,6
Bütünsel 34 %32,4
Toplam Yanlış Sayısı 105 %100
Tablo 3. İletişimsel Özellikleri Bakımından Yanlışların Dağılımı
Tablo 3 incelendiğinde, toplam yanlışın 71’inin (%67,6) bölümsel, 34’ünün de (%32,4) bütünsel özellikli iletişimsel yanlışlardan oluştuğu görülmektedir.
Katılımcıların yazılı anlatım sürecinde yaptıkları yanlışlar kaynak bakımından in-celenmiş ve elde edilen bulgular Tablo 4’te sunulmuştur.
Yanlış Ulamı f %
Diliçi 86 %81,9
Diller arası 19 %18,1
Toplam Yanlış Sayısı 105 %100
Tablo 4. Kaynak Bakımından Yanlışların Dağılımı
Tablo 4 incelendiğinde, toplam yanlışın 86’sının (%81,9) diliçi, 19’unun da (%18,1) diller arası kaynaklı yanlışlardan oluştuğu görülmektedir.
Katılımcıların yazılı anlatım sürecinde yaptıkları diliçi yanlışlar türleri bakımın-dan incelenmiş ve elde edilen bulgular Tablo 5’te sunulmuştur.
Yanlış Ulamı f %
Aşırı Genelleme 13 %13,3
Kaçınma 11 %16,2
Yetersiz Öğrenme 33 %47,6
Yanlış Kavram Gelişimi 29 %22,9
Toplam Yanlış Sayısı 86 %100
Tablo 5. Diliçi Yanlışların Dağılımı
Giriş bölümünde de belirtildiği gibi, diliçi yanlışlar anadili konuşucusunun yaptığı yanlışlara benzerdir. Bu yanlış türünün kaynağını öğrencinin anadilindeki bir yapıyı he-def dile aktarması oluşturmamaktadır. Tablo 5 incelendiğinde, toplam yanlışın 13’ünün (%13,3) aşırı genelleme, 11’inin (%16,2) kaçınma, 33’ünün (%47,6) yetersiz öğrenme ve son olarak 29’unun (%22,9) yanlış kavram gelişimi türünde yanlışlardan oluştuğu görül-mektedir. Elde edilen bu verilere göre, diliçi yanlışların büyük bölümünün kaynağını ye-tersiz öğrenmenin oluşturduğu görülmektedir.
Aşırı genelleme ulamında yer alan yanlış türünde öğrencinin, “bir bağlamdaki bi-çimi ya da yapının kullanımını uygulanması mümkün olmayan bağlamlara taşıması” (Çe-tinkaya, 2015) söz konusudur. Aşağıda araştırmanın veri tabanından bu yanlış türünde bir örnek verilmiştir.
(Örnek 1) K2: Ondan kolayca müzik dinliyoruz, lazım olursa yükliyoruz, istedi-ğimiz filmi seyrediyoruz, oyun oynıyoruz.
319 Doç. Dr. Gökhan ÇETİNKAYA-Öğr. Gör. Perizat YERTAYEVA-Öğr. Gör. Nurgül KALİYEVA Bazı sözdizimsel yapıların üretimi kimi öğrencilere zor gelebilir. Bunun sonu-cunda, bu öğrenciler söz konusu yapıları üretmekten kaçınarak basit yapıları kullanır. Bu durum kaçınma olarak adlandırılmaktadır (Çetinkaya, 2015). Aşağıda örnek 2’de birden çok yanlış yer almaktadır. Altı çizilen yapıda öğrencinin nedenleme durumunu oluştura-madığı görülmektedir. Öğrencinin bu anlatımı “Orada insanlar çok çalıştığından internet kullanmaya zamanları yoktur” ya da “Orada insanlar çok çalışır. Bu yüzden, internet kullanmaya zamanları yoktur” biçiminde oluşturması beklenir. Fakat bu yapıları mak öğrenciye zor geldiğinden, öğrenci daha yalın fakat kabul edilemez bir yapı oluştur-muştur.
(Örnek 2) K5: Orada insanlar çok çalışır internete vakite yok.
Yetersiz öğrenme, kural kısıtlamalarının göz ardı edilmesi ve(ya) eksik öğrenme nedenlidir (Çetinkaya, 2015). Bir yanlışın kaynağı bazı durumlarda birden fazla türde sı-nıflandırılabilir. Örnek 1’de aşırı genelleme türü yanlışın kaynağı aynı zamanda yetersiz öğrenmedir.
Yanlış kavram gelişimi, öğrencinin hedef dil hakkında geliştirdikleri yanlış olu-şumlardır. Aşağıda yer alan örnek 3’te öğrencinin kullandığı “sağlamak” eylemi gerek anlamsal gerek dilsel değer özellikleri bakımından bağlama uygun değildir. Bu durum, öğrencinin “sağlamak” eylemi konusunda yanlış kavram geliştirdiğine işaret etmektedir. Öğrencinin bu bağlamda kullanması gereken doğru eylem “neden olur” dur.
(Örnek 3) K2: Hepimizin geç uyanmasını sağlar.
Katılımcıların yaptıkları yanlışların 19’u diller arası olarak tanımlanmıştır. Giriş bölümünde de belirtildiği gibi, bu tür yanlışların temel nedeni olumsuz aktarımdır. Aşa-ğıda öğrencilerin yaptıkları diller yanlışlardan örnekler açıklamalarıyla birlikte verilmiş-tir.
(Örnek 4) K1: Yani okulda bolsun, işte bolsun, dışarıda bolsun, evde bolsun her insan internetile çalışırlar, her yerde kullanırlar.
Kazak Türkçesinde günlük konuşmalarda “bolsun” (olsun) sıklıkla kullanılan bir sözcüktür. Burada katılımcının anadilindeki sözlüksel-anlamsal bir yapıyı öğrendiği dile aktarması durumu yer almaktadır. Benzer biçimde örnek tümcede yer alan “her insan” kullanımı yine anadilinden aktardığı bir yapıdır. Kazak Türkçesinde “âr adam” kullanımı yaygındır. Türkiye Türkçesinde ise bu yapının karşılığı “herkes” biçiminde kullanılmak-tadır.
(Örnek 5) K1: Her oyunu, mesela futbol ve başkada oyunları çocuklar internette oturup oynarlar.
Günümüz Kazak Türkçesinde “internette oturmak” eylemi yaygın olarak kullanı-lır. Katılımcı anadilinde var olan bu öbeği Türkiye Türkçesi kullanımına taşımıştır. Be-lirtilen örnek tümcede öğrenci “diğer” sözcüğünün yerine “başkada” sözcüğünü kullan-mıştır. Burada yer alan “başkada” sözcüğü Kazak Türkçesinde kullanıldığı biçimiyle bu-radaki bağlama aktarılmıştır.
(Örnek 6) K1: Özellikle gözleri için çok zarar olur.
Örnek 6’da Kazak Türkçesinde “ziyan boladı” biçiminde kullanılan eylem öbe-ğindeki yapıdan kaynaklı bir yanlış kullanımın yer aldığı görülmektedir. Katılımcı yazılı anlatımında “zararlıdır” kullanımı yerine anadilinden aktarımla “zarar olur” biçiminde yanlış bir üretim gerçekleştirmiştir.
Kazak Türkçesinde günlük konuşmalarda “internetpen avru” kullanımı yaygındır. Burada “-pen” eki “ile” anlamına gelir. “Avru” sözcüğü ise “hasta” anlamındadır. Ana-dilindeki kullanımdan kaynaklanan bir yanlış kullanım olduğu görülmektedir. Bu tüm-cede verilmek istenen anlam Türkiye Türkçesinde “Onlar internete bağımlıdır” biçi-minde oluşturulur.
(Örnek 8) K4: İnsanlar dünyanın her şehirinden birbirinle konuşa bilir.
Kazak Türkçesinde “birbirimin” biçimindeki kullanım Türkiye Türkçesinde “bir-birleriyle” biçiminde kullanılmaktadır. Anadilinden hareketle örnek tümcede katılımcı-nın “birbirinle” biçiminde bir yanlış kullanımda bulunduğu görülmektedir. Aynı örnek-teki ikinci diller arası yanlış ise “konuşa bilir” kullanımıdır. Burada “ebilmek” yeterlilik eylemini katılımcı ayrı yazmıştır. Kazak Türkçesinde “söylese aladı” konuşabilir anla-mına gelir. “Aladı” eylemi Kazak Türkçesinde ayrı yazılır. Katılımcı anadilindeki bu ya-zım biçimini yabancı dil kullanımına aktarmıştır.
(Örnek 9) K1: …ve internetin faydaların bildim.
Katılımcı bu örnekte “faydaların” yapısında belirtme durum ekini kullanmamıştır. Bunun nedeni Kazak Türkçesinde bu bağlamdaki yapının belirtme durum ekini almama-sıdır. Türkiye Türkçesindeki “faydalarını” kullanımı Kazak Türkçesinde “paydaların” biçimindedir. Örnekte yer alan “bilmek” eylemi Kazak Türkçesinde “öğrenmek” anla-mına gelmektedir. Katılımcı anadilinden hedef dile sözlüksel-anlamsal bir aktarımda bu-lunmuştur.
(Örnek 10) K2: Onun sayesinde dünyanın diğer yerindeği yakınlarımızla bile gö-rüntülü…
Türkiye Türkçesindeki “-kI” eki, Kazak Türkçesinde “-ğI” olarak kullanılır. Katı-lımcının anadilindeki kullanımı yabancı dil kullanım sürecine aktardığı görülmektedir.
(Örnek 11) K7: …kendine lazım şeylerdi hızlı bulursun.
Kazak Türkçesinde belirtme durum eki –DI biçiminde kullanılır. Bu örnekte katı-lımcının anadilindeki bu yapıyı yabancı dil bağlamına aktardığı görülmektedir.
(Örnek 12) K3: İnterneti faydalı olarak kullanmış olduğumuzdan vaktimizi boşa gitmemiş olur.
Örnek 12’de, öğrencinin anadilinden bire bir çeviri yaptığı görülmektedir. Bu cümlede öğrenci: “İnterneti faydalı bir şekilde kullanmış olduğumuzdan dolayı vaktimizi boşa harcamamış oluruz” demek istemiştir. Kazak Türkçesinde ‘vakti boşa harcamak’ eylemi ‘vakıtı boska ketu -vakti boşa gitmek’ olarak kullanılmaktadır.
(Örnek 13) K5: İnternet bizim bilgimizi yetiştirmeye yardım eder.
Katılımcı bu örnekte anadilinde yer alan “bilimımızdı jetildiru” söz öbeğini ya-bancı dile aktardığı görülür. Kazak Türkçesinde “jetildiru (yetiştirme)” sözcüğünün Tür-kiye Türkçesindeki anlamsal karşılığı “geliştirme” eylemidir.
(Örnek 14) K6: Bilgisayar başında saatlerce oturan kişiler rahatsız ve hastalıklara kalıyorlar.
Yukarıda yanlış kullanılan “hastalıklara kalıyorlar” eyleminin Türkiye Türkçe-sindeki karşılığı “hasta olmaktır” Katılımcının anadilindeki “avru bop kalu- hasta olmak” eylemini yabancı dil bağlamına aktardığı görülmektedir.
Sonuç
Bu çalışmada, yabancı dil olarak Türkçe öğrenen Kazak öğrencilerin yazılı anla-tımlarında yaptıkları diliçi ve diller arası yanlışların belirlenmesi amaçlanmıştır. Öğren-cilerin yazılı metinleri çözümlenerek, belirlenen yanlışlar dilsel, bilişsel işlemleme, ileti-şimsel özellikleri ve kaynakları bakımından tanımlanmış ve sıklıkları hesaplanmıştır. Ya-pılan çözümleme sonucunda, öğrencilerin metinlerinde toplam 105 yanlış belirlenmiştir.
321 Doç. Dr. Gökhan ÇETİNKAYA-Öğr. Gör. Perizat YERTAYEVA-Öğr. Gör. Nurgül KALİYEVA Dilsel özellikleri bakımından en fazla yanlış %34,3 oranla biçimbilimsel ulamda yapıl-mış, bunu sırasıyla sözlüksel-anlamsal (%25,7), sözdizimsel (%22,9) ve yazımsal yanlış-lar (%17,1) izlemiştir. Bilişsel işlemleme özellikleri bakımından en fazla yapılan yanlış türü değiştirim (%47,6) olmuştur. Bunu sırasıyla, yer değiştirme (%22,9), ekleme (%16,2) ve eksiltme (%13,3) türünde yanlışlar izlemiştir. İletişimsel özellikleri bakımın-dan yanlışların %67,6’sı bölümsel, %32,4’ü de bütünsel yanlışlarbakımın-dan oluşmuştur. Son olarak, yanlışlarının %81,9’unun diliçi gelişimsel, yalnızca %18’inin diller arası olduğu görülmüştür
Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen Kazak öğrencilerin yaptıkları sık yanlışlardan biri belirtme durum ekinin kullanımıdır. Bu yanlışın temel nedeni Kazak Türkçesinde belirtme durum ekinin –DI biçimindeki kullanımıdır. Örneğin Kazak Türkçesinde “def-ter-di” biçiminde, Türkiye Türkçesinde ise “defter-i” biçiminde kullanım söz konusudur.
Katılımcıların yaptıkları diller arası yanlışların bir bölümünün de sözlüksel-an-lamsal özellikte olduğu görülmektedir. Uğurlu (2012:218), kaynak anlaşma birliğindeki bir kelimenin “kavram alanı”yla hedef anlaşma birliğindeki bir kelimenin kavram alanı-nın birbirine “eş değer” veya “denk” olma durumunu “kelime eş değerliği” olarak tanım-lamaktadır. Eş değerlik “tam eş değerlik”, “kabul edilebilir eşdeğerlik” ve “yalancı eş değerlik” olarak üç ulamda ele alınmaktadır. Katılımcıların yazılı metinlerinde Türkiye Türkçesindeki “öğrenmek” eylemi yerine “bilmek” eylemini, “bağımlı” sözcüğü yerine de “hasta” sözcüğünü kullanmaları yalancı eş değerlikten kaynaklanmaktadır. Yalancı eş değerlik “kaynak anlaşma birliğindeki bir kelimenin, ses ve yapı veya sadece ses bakı-mından aynı olan veya lehçeler arasındaki düzenli ses denklikleriyle aynı kaynaktan gel-diği kolayca bilinen, yani benzer şeklinin hedef lehçede bulunması ancak bu iki kelimenin kavram alanlarının birbirine eş değer olmaması durumudur (Uğurlu, 2012:218).
KAYNAKÇA
Al-Khresheh, M. H. (2016). A review study of error analysis theory. International Journal of Hu-maniities and Social Science Research, 2, 49-59.
Çetinkaya, Gökhan (2015). Yanlış Çözümlemesi: Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenen B2 Düze-yindeki Öğrencilerin Yazılı Metinlerine İlişkin Görünümler. International Journal of Lan-guages’ Education and Teaching, 3(1), 164-178.
Çetinkaya, Gökhan ve Hamzadayı, Ergün (2014). Sesbirimsel Metin Diktesi Uygulamalarının A2 Düzeyindeki Öğrencilerin Yazma Becerileri Üzerindeki Etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(49), 1-15.
Ellis, R. (1997). Second Language Acquisition. Oxford University Press: Oxford.
Kumsar, Erdem ve Kaplankıran, İbrahim. (2016). Kazakların Türkiye Türkçesi Öğreniminde Yap-tıkları Yanlışlar ve Bu Yanlışların Düzeltilmesine Yönelik Öneriler. Diyalektolog, 12, 81-103.
Mungungu, S. S. (2010). Error Analysis: Investigating the Writing of ESL Namibian Learners. Unpublished Master’s thesis, the University of South Africa, South Africa.
Tamir, F. (2003). Türkiye Türkçesi Açısından Kazak Türkçesine Bir Bakış. Türkiyat Araştırmaları Dergisi 13, 321–331.
Touchie, H., Y. (1986). Second Language Learning Errors: Their Types, Causes and Treatment. JALT Journal, 8(1), 75-80.
Uğurlu, Mustafa. (2012). Türk Lehçeleri Arasında Benzer Kelimelerin Eşdeğerlik Durumu. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,7(4), 215-222.
Wood, Julia Falla (2017). Errors in Second/Foreign Language Learning and Their Interpretations.
Yılmaz, Oğuzhan (2015). Türkiye Türkçesi öğrenen Kazakistanlıların karşılaştıkları sorunlar. TUBAR, 37:257-275.
Zobl, H. & Liceras, J. (1994). Functional Categories and Acquisition Orders. Language Learning, 44(1), 159-180. http://dx.doi.org/10.1111/j.1467-1770.1994.tb01452.x
