Eski hastalık
11p ski hastalık) R eşat N u rinin son rom anıd ır. Bunda, Bo- ğaziçinin A m erik an m ektebinden yetişm iş b ir İsta n b u l kıziyle Ada n a ta ra fla rın d a k i b ir çiftlik sahi binin evlenişleri; aşkî b ir m ağlû biyet ad d ederek h a ttâ v ü c u tla r sükûn b u ld u k ta n sonra hiçbir ge ce kocasının k o lların d a uyum a - mış züppe genç k ad ın ın soğukluk ları ve tefev v uk iddiaları yüzün den m esut olam ayışları; ve n ih a yet, rom an başlam adan k a ra rla ş m ış talâ k ın k a tiy e t kesbedişi an latılıyor. K adın birçok f ıtrî mezi y etin e ve A nadolunun tem iz ve se rt havası içinde geçirdiği istih a leye rağm en m an asızlıkların d an ve züppeliklerind en çıkam am ış, A na dolu çocuğu da m ert ah lâk ın a ve iri cüssesine rağ m en h a k la rın ı ve saadetini m ü d afaad an âciz kalı - yor. F a k a t esasen rom an dediği - m iz gibi b ü tü n b u n ları olup bit tik ten ve karık oca m ahkem eye m ü ra c aa tta n sonra m ahkem e ka- ra rile bekliyecekleri yılın devam ı sırasınd a başlıyor. Biz maziyi p a r ça p arça öğreniyoruz.
Z üleyha adını taşıy an rom an k a h ra m an ı genç kadını, m ü ta rek e îsta n b u lu n d a itilâ f zabitierile dost luğu pek b ü yü k b ir şeref saym ış b ir ih tiy a r diplom at olan dayısı bü yü tm ü ş, fa k a t m illî m ücadele y ılların ı A nadoluda geçirdiği için bu d a y ın ın (Deli) sıfatiie anıldığı
babası tahsilin i y a rıd a b ıra k tıra - ra k y an m a alm ıştır. - B u ra d a kızın babasına yaklaş - m asını ve ona bağlılığını an la ta n çok güzel say falar var. - İstik lâl h a rp le rin d e n y ıp ran m ış vücu- dile m ezara y ak laştığını hisseden b u b ab a kızını, ölm eden, h a rp es n asın d a y anında çalışan o çiftlik sahibine, Y usufa verm iştir. Y usuf da iki üç yıl F ra n sa d a yaşam ış, ol d ukça m ünevver, h a ttâ belediye reisliğin den m ebus olup rol oyna m ağa d a h ev eskâr b ir adam dır. Y a ni İsta n b u llu ve biraz (snop) zevce ile ta ş ra lı koca arasın d ak i m esafe ler, aşılm ıyacak k a d a r d erin şey ler değildir. M eselâ ayni m üelli fin (H ançer) adlı piyesindeki ihti lâ fla r ne k a d a r daha k u d re tli şey lerdi. Ve belki böyle olduğu için d ir ki, R eşat N uri, k a rı ile koca nın geçinem ediklerini kısaca kay d e ttik te n son ra eserin en büyük kısm ını M arm ara ve A kdenizde m avna ile y a t arası b ir v a p u rd a yapılan seyahate tahsis etm ek te - dir. K adın tala k a in tizaren Istan - b u la gitm işti. O rada şim arık b ir sosyete delikanlısile y aptığı b ir o- tom obil sey ranın da ve şehir h a ricinde başına gelen kazanın u- yand ırdığ ı ded ik odu lar üzerine pek m ertçe h a re k e t eden kocası çiftlikten gelip onu alıyo r ve şim di söylediğim v ap u rla A dana sa h illerin e k a d a r götürüyor. K asa b adan kasab ay a n ih ay e ti gelm ez se y ah atlere çık arak ancak birkaç
yüz sayfa son ra h a y a tın a istik ra r ve b a h tiy a rlık gelen Ç alıkuşu Fe- ı rid ey i h a tırla ta n b u ' sey ran ın ne- ı ticesi ise, m aalesef, saad et olm ı- \ yacak. Bu sey ah at esnasında bir b irle rin e pek yak laşm ış oldukla rı hald e b ü tü n tem en n ilerim ize rağm en hislerini b ir tü rlü ifşa e- dem iyen bu iki biçare ay rılac a k lar. Y usuf un kendisini işrete ve receği belli. Genç kad ın :se çift liğe en yakın istasyondan bindiği tre n d e vagon resto ran a, m aky a jın a uzun itin a la r s a rfe ttik te n sonra gidiyor. O nun h ay atın a ait olarak, m ü ellif bize h içb ir şey an latm am ış ve feci b ir kaza ile bi te n . otom obil kazasın ın yoldaşile bile gü nah işlem ediğini kabuJ et- li rm ek istem işti. H a v a tm ı yeni b aştan ve d u d ağ ındak i ru ju n ve göz lerin d eki rim lerin k u d re tile k u rm ak iste r gösterm ek için de son keli- j
m elerin i k u llanıyo r. Sonrası? Genç k a d ın k arşısın a çıkacak m a c e ra la rın b irin d en öb ürü n e mi yuv arlan acak , p a rla k veya m esu t b ir izdivaç m ı yapacak, yoksa al dığı p ara b itip başını taşa v u rd u k ta n sonra eski kocasına mı döne cek? Belli ki m ü ellif acı olm ağı işi ta tlıy a bağlam akla ilh am edil m eğe terc ih etm iş.
isan R eşat N u rin in b ü tü n e-se rle rin d ek i açık ve tem iz ıstırap sız ve sakin, ham lesiz zaaf- sız dil. V ak’a la rın sevk ve id are si ü stad an e ve canlı lev h a ve çeh re le r m ebzul. Bu ç e h re le r a rasın d a v a p u ra a lın a ra k yol bitm eden
ölüm ü gelen ih tiy a r doktor; yer- 1
siz yu rtsu z, b ir y a ta k ta n bile m ah ra m , fa k a t yüz b u lu r bulm az he- I m en h erşey e k arışm ağ a b aşh y an G irtili ih tiy ar; k asab a don J u a n ’ı tu h afiy eci fik ri ne h a y a tla dolu m ah lû klar! Bu da ta b iî b ir şey. Ç ünkü R eşat N u ri rom an tek n iğ i ne sahip olm ak cih etin d en H alit Ziyayı tak ip etm iş rom ancılarım ız arasın d a en k u d re tlisi v e üs t a si dir. A ncak b ir şeye k u v v e tle iti raz edeceğim : Y usufun o k a d a r s e rt v e v a k u r b ir ru h a sah ip k en g ü n a h k â r sandığı k a rısın ı son ay rılış d ak ikasına k a d a r affa nazır b u lu n u şu n u k a b u l etm ek güc.
