The Liaison Psychiatry Perspective on Temporomandibular Joint Disorders

(1)

49 E¤itim / Education

Y

Yaazz››flflmmaa AAddrreessii//AAddddrreessss ffoorr CCoorrrreessppoonnddeennccee:: Dr. Mine Özkan, ‹stanbul Üniversitesi ‹stanbul T›p Fakültesi, Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Bilim Dal›, ‹stanbul, Türkiye Tel: +90 212 274 04 44 E-posta: sedatozkan_klp@yahoo.com GGeelliiflfl TTaarriihhii//RReecceeiivveedd:: fiubat/February 2010 KKaabbuull TTaarriihhii//AAcccceepptteedd:: Mart/March 2010

Liyezon Psikiyatrisi Aç›s›ndan Temporomandibular Eklem Rahats›zl›klar›

The Liaison Psychiatry Perspective on Temporomandibular Joint Disorders

Ö Özzeett

Bu makale temporomandibular eklem rahats›zl›klar› liyezon psikiyatrisi bak›fl aç›s›ndan aç›klamay›, temporomandibular eklem disfonksiyonu (TED) oluflumunda rol alan psikolojik faktörleri ve psikiyatrik tedavi ilke-lerini ortaya koymay› hedeflemektedir. Bu alanda yap›lan ulusal ve ulus-lararas› çal›flmalar›n ›fl›¤›nda etkenler ve psikiyatrik bozukluklar tart›fl›l-m›flt›r. TED hastalar›nda anksiyete, depresyon ve somatizasyon s›kl›kla görülmektedir. Tüm psikosomatik hastal›klar gibi TED hem fiziksel hem de psikiyatrik yönden tedavi edilmelidir. Hastal›k ya da somatik yak›nma üzerinde de¤il biyopsikososyal bir varl›k olarak hasta birey üzerinde odaklaflmak önemlidir. Türk Fiz T›p Rehab Derg 2010;56 Özel Say› 1:49-52. A

Annaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Temporomandibular eklem rahats›zl›klar›, liyezon psikiyatrisi bak›ﬂ aç›s›, biyopsikososyal yaklaﬂ›m

S

Suummmmaarryy

This article aimed to explain temporomandibular joint dysfunctions from the liaison psychiatric point of view and clarify the psychological factors in the etiology of temporomandibular joint disorders (TJD). In addition, psychiatric treatment principles are discussed, as well as etiological factors and psychiatric disorders in the light of the international and national studies. Anxiety, depression and somatization are frequent in TJD patients. As all psychosomatic disorders, TJD should be treated from a holistic perspective. It is important to focus on the individual rather than the disease in the treatment of these patients. Turk J Phys Med Rehab 2010;56 Suppl 1:49-52.

K

Keeyy WWoorrddss:: Temporomandibular joint dysfunctions, liaison psychiatry perspective, biopsychosocial approach

Sedat ÖZKAN, Mine ÖZKAN

‹stanbul Üniversitesi ‹stanbul T›p Fakültesi, Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Bilim Dal›, ‹stanbul, Türkiye

G

Giirriiﬂﬂ

Hastal›klar›n oluflum ve seyrinde fiziksel, organik, mental, psi-kofizyolojik, psikopatolojik, adaptif süreçler söz konusudur. Fiziksel yap› ve ifllevlerin bozulmas› ruhsal durumu etkiler, ruhsal çat›flma ve gerginlikler fiziksel ifllevleri bozar. Temporomandibular eklem sorunlar› yaflayan hastalar›n da, fiziksel ve ruhsal durumlar› aras›n-da etkileflimi görmek mümkündür. Eklem içi veya eklem d›fl› pato-lojiler sonucunda eklem ifllevlerinde olan bozukluklar, genifl bir hastal›k grubunu ve fonksiyonel bozukluklar› kapsamaktad›r.

Temporomandibular eklem disfonksiyonu (TED) oluflumunda ço¤ul etkenlerin varl›¤› ifade edilmektedir (1,2). Klinik aç›dan psi-flik faktörlerin TED’e etkisi flu eksenlerde düflünülmelidir;

- Psikosomatik kuram

- Ö¤renilmiﬂ sosyal davran›ﬂlar - Psikiyatrik komorbidite

P

Pssiikkoossoommaattiikk KKuurraamm:: Zorlay›c› yaflam olaylar›n›n, karfl›lana-mayan ruhsal gereksinimlerin, otonom sinir sistemi ifllevlerini bozarak fizyolojik ifllev düzensizliklerine neden oldu¤u durumlar-d›r. Kayg› bozukluklar›, fonksiyonel-somatik hastal›k gelifliminde önemli etiyolojik ya da haz›rlay›c› rol oynamaktad›r. Olumsuz bir yaflam olay› s›kl›kla ruhsal gerginlik ve çökkünlü¤e neden olur; psikofizyolojik ve zamanla da somatik hastal›k geliflimini kolay-laflt›r›r. Psikolojik savunmalar›n y›k›lmas› ya da yeterli olmamas› durumu da söz konudur. Hastalar zorlay›c› yaflam olaylar›n›n far-k›nda de¤illerdir ya da ifade edememektedirler. Çat›flmalar ve duygular sözel dille ifade edilememektedir. Davran›flsal olarak öf-ke bast›r›m› ön plandad›r.

Ö

Ö¤¤rreenniillmmiiflfl SSoossyyaall DDaavvrraann››flflllaarr:: ‹nsanlar yetifltikleri toplumun de¤er yarg›lar›na ve tutumlar›na göre “nas›l hasta” olunaca¤›n› ve “hasta rolünü” ö¤renirler. Ailenin, toplumun ve sa¤l›k sistemi-nin a¤r›-hastal›k durumunu yorumlama biçimi, hastan›n

(2)

mas›n› ve ifadesini etkiler. Ö¤renme kuram› ve sosyal psikolojiye göre duygular›n› (sözel dille) ifade etme becerisi s›n›rl› kifliler, hastal›k davran›fl›n›, ilgi, destek ve bak›m elde etmek için geçerli bir yol olarak ö¤renmifllerdir (operan koflullanma). Fizyolojik-be-densel yak›nmalar, psiflik gereksinimlerin ifade edilmesinin bir di-¤er yöntemidir. Psikolojik ve davran›flsal iletiflim yollar›n›n engel-lendi¤i durumlarda beden dili seçenek olarak geliflir ve sonuçta ruhsal çat›flma, kayg› ve gereksinimler somutlaflt›r›larak beden dili ile ifade edilir. Tüm bunlar a¤r›n›n alg›lanmas›n› ve fliddetini, süreklili¤ini etkiler. A¤r›, fizyopatolojik süreçlerinin fliddeti ne olursa olsun öznel bir yak›nma olarak kiflinin kendini iyi hisset-memesine iliflkin bir kavramd›r. Psikososyal iyilik halini, ac› çek-menin kiflisel boyut ve öznel yaflant›lanmas›n› tan›mlar. Kültürel faktörler, toplumun tutumu tepkiyi etkiler. A¤r› yak›nmas›n›n, in-sanlar aras› iletiflime dönük bir anlam› vard›r. Bu hastalar›n alg› stillerinde geçmiflten bu yana devam eden “ö¤renilmifl çaresiz-lik” belirgindir. Bu hastalar›n davran›flsal özellikleri;

- Vücutlar› ile ilgili fizyolojik de¤iﬂiklikleri ciddi bir hastal›k ﬂeklinde yorumlama,

- Kendilerinde bedensel bir hastal›k oldu¤u inanc›, - Kendi sa¤l›klar› ile afl›r› flekilde u¤raflmalar›,

- Israrl› ﬂekilde fiziksel, t›bbi incelemelere yönelmeleri, - Sosyal ve insanlar aras› iliﬂkilerini “hasta” rolü çerçevesin-de yürütmeleri,

-Yak›nmalar›n›n ruhsal kökenli olabilece¤ini kabullenme güç-lü¤ü, ruhsal-duygusal durumu ifade etme güçlü¤ü (aleksitimi)

-Tablonun genellikle basit bir fizyolojik düzensizlik ya da iﬂ-ai-le durumundaki de¤iﬂiklik sonras› ortaya ç›kmas›.

P

Pssiikkiiyyaattrriikk KKoommoorrbbiiddiittee:: Ruhsal ve psikososyal durum ile fi-ziksel durum ve yak›nma aras›ndaki etkileflim sorgulan›r. T›bbi psikiyatrik de¤erlendirme yap›lmal›d›r. Mevcut bir fizyolojik ya-k›nman›n t›bbi hastal›¤a iliflkin bir bulgu mu yoksa ruhsal hasta-l›¤a iliflkin bir psikofizyolojik bulgu mu oldu¤u dikkatle ay›rt edil-melidir.

Miyofasiyal a¤r›-disfonksiyon (MAD) eklem disfonksiyonuna yol açan en s›k nedendir. Laskin (3,4), TED ile MAD aras›ndaki fark› flöyle özetlemifltir: TED, eklem patolojisinin delilidir, lokalize bir a¤r›yla iliflkilidir ve o andad›r. MAD ise, kas orjinlidir ve daha diffüzdür. MAD sendromunun stres ba¤›ml› oldu¤una inan›lmak-tad›r. Stres kökenli merkezi nedenlerin bafllatt›¤›, genellikle çene kasma ve difl g›c›rdatma gibi parafonksiyonel al›flkanl›klarla bir-likte olan kas geriliminin, kasta a¤r› ve güçsüzlükle sonuçlanan spazm ve kas zaafiyetine neden oldu¤u ileri sürülmektedir. Bu sonuç yüksek düzeyde emosyonalitenin, mandibular kaslar›n hi-peraktivitesine neden oldu¤u üzerine temellendirilmifltir (5). Ça-l›flmalar, TED hastalar›nda müsküler hiperaktivitenin ortaya ç›k-t›¤›n›, bunun stresle bafllayabildi¤ini (6,7) ve bu hastalar›n efllefl-tirilmifl kontrol grubuna göre daha fazla stresli yaflam olaylar›na maruz kald›¤›n› göstermifltir (8,9).

TED’de psikolojik faktörleri içeren araflt›rmalarda psikolojik ölçüm için psikolojik araçlar›n eksikli¤inden söz edilmekle birlik-te, TED ile psikolojik distres ve kiflilik boyutlar› (nörotizm vb.) ara-s›nda iliflki gösterilmifltir (10,11). Ayn› zamanda çal›flmalarda, kas-larda bozuklu¤u olanlar›n psikolojik de¤iflkenlerle daha fazla ilifl-kili oldu¤u gösterilmifltir (12,5). TED’nin etiyolojisinde ve tedavi-sinde psikolojik faktörlerin rol oynad›¤› kabul edilmifltir. Özellikle de, bu hastalarda stresli yaflam olaylar›na maruz kalma insidan-s›n›n, anksiyete düzeyinin ve stresle ilgili somatik semptomlar›n yüksek oldu¤u bildirilmifltir (8,13). TED hastalar›n›n psikolojik profili kesin olarak tan›mlanmasa da, hatta psikolojik faktörlerin

ne kadar rol oynad›¤› hakk›nda bir ortak görüﬂ yoksa da, tan› ve tedavi aﬂamas›nda bu faktörlerin birlikte de¤erlendirilmesi ge-reklili¤i aç›kt›r (14).

TED’de psikolojik de¤iflkenler olarak distres, kiflilik, bafl etme-nin analiz edildi¤i, yafl ve cinsiyet efllefltirilmifl kontrollü bir çal›fl-mada, kas ve eklem olmak üzere iki grup oluflturulmufltur. Her iki grupta da emosyonel distres düzeyi, kontrol grubundan daha fazla bulunmufl ve kontrol grubuna göre kas grubunda anksiye-te, depresyon daha yüksek düzeyde bulunmufltur. Ayr›ca bafl et-me yöntemi olarak mizah› ve pozitif tekrar yorumlamay› çok az kulland›klar› saptanm›flt›r. Eklem grubunda da distres yüksek bu-lunmufl ve bafl etme yöntemi olarak pozitif tekrar yorumlama ve sosyal destek aramaya ilginin az kullan›ld›¤› saptanm›flt›r. Kiflilik özellikleri de¤erlendirildi¤inde ise; kas grubunda nörotizm, dep-resyon ve eklem grubunda ise öz-disiplin, dürüstlük özellikleri belirlenmifltir. TED’de psikolojik semptomlar›n genel popülasyon-dan daha fazla oldu¤u sonucuna var›lm›flt›r (15). Bu çal›flmada Beck Depresyon Ölçe¤inin analizinde kas grubunda depresif tip daha belirginken, eklem grubunda irritabilite semptomlar› bulun-mufltur.

Kronik TED hastalar› taraf›ndan bildirilen önemli travmatik stresörlerin prevalans›n› ve bu stresörlerin do¤as›n› tan›mlamak üzere yap›lan çal›flmada, major travmatik stresörlerin prevalans› %49,8 olarak bulunmufl ve bu sonucun hastalar›n yetersiz bafl etme becerilerini yans›tt›¤› ifade edilmifltir (16).

TED hastalar›nda anksiyete, depresyon ve somatizasyonun s›k görüldü¤ü tutarl› olarak tan›mlan›rken (17), depresyon s›kl›¤› hakk›ndaki bulgular daha az tutarl›d›r. Baz› göstergeler depres-yon düzeyinin yüksek oldu¤unu bildirirken (18,19), baz› çal›ﬂma-larda ise TED hastalar› ile normal kontroller aras›nda fark bulu-namam›ﬂt›r (20,7).

Yap›lan bir çal›flmada %39 depresif bozukluk ve %55 orta-ciddi somatizasyon (SCL-90 ile de¤erlendirilmifl) bildirilmifltir. Ye-di gruba ayr›larak yap›lan çal›flmada depresyon ve somatizasyon düzeyi, miyofasiyal a¤r› ve di¤er eklem sorunlar› (artralji, oste-oartrit vb.) olan hastalarda, özellikle yaln›z disk patolojisi tan›m-layan hastalara göre yüksek bulunmufltur (21).

Son y›llarda yap›lan çal›flmalar bozuklu¤un etiyolojisinden çok kronik a¤r› üzerine odaklanm›flt›r. Bu kapsamda a¤r›; pasif tutum, negatif sonuçlar› abartma, hastal›k d›fl› ilgilerde azalma, etkisiz (fonksiyonel olmayan) bafl etme, distres düzeyinde art›fl ile iliflkilendirilmifltir (22). Yap›lan bir çal›flmada depresyon düze-yi ile (SCL-90 R) kas a¤r›s› puan› aras›nda anlaml› iliflki bulun-mufltur. Orta ve ciddi düzeyde somatizasyonlu hastalar›n kas a¤-r›s› puan›n›n normal hastalardan anlaml› yüksek bulundu¤u bildi-rilmifltir. Kas a¤r›s› ile psikolojik durum aras›nda saptanan bu ilifl-ki, eklem a¤r›s›yla ilgili olarak bulunamam›flt›r (23).

TED hastalar›nda duygudurum bozukluklar›n›n MOODS-SR ile incelendi¤i kontrollü bir çal›flmada, çal›flma grubu miyofasiyal a¤r›, temporomandibular eklem a¤r›s› ve her ikisi olmak üzere üçe ayr›lm›fl ve depresif semptomlar›n varl›¤›n›n, a¤r›l› durumun olup olmamas› ile iliflkili oldu¤u, a¤r›n›n lokalizasyonu ile ilintisiz oldu¤u sonucu bildirilmifltir (24). TED ile ilgili a¤r›s›z semptomla-r›n, a¤r›n›n daha çok lokalize oldu¤u yerlerin, psikososyal faktör-lerle iliflkisini saptamak üzere yap›lan çal›flmada; kad›nlarda a¤r›-n›n erkeklere göre anlaml› yüksek oldu¤u, a¤r› s›kl›¤› ve TED ile ilgili semptomlar›n stres, depresyon ve somatizasyonla iliflkili ol-du¤u, a¤r› semptomlar› ile genel sa¤l›k durumunun kötü olarak alg›lanmas›n›n, sa¤l›k bak›m ziyaretlerinin, iflte afl›r› yüklenme-nin, yaflam ve ifl memnuniyetinin iliflkili oldu¤u saptanm›flt›r.

So-Türk Fiz T›p Rehab Derg 2010:56 Özel Say› 1;49-52 Turk J Phys Med Rehab 2010:56 Suppl 1;49-52 Özkan ve ark.

Liyezon Psikiyatrisi Aç›s›ndan Temporomandibular Eklem Rahats›zl›klar›

(3)

nuçta TED ile ilgili semptomlar›n ve a¤r›l› durumlar›n daha çok iflle ve psikososyal faktörlerle ilgili oldu¤u belirtilmifltir (25). Has-talar›n ço¤unun kronik a¤r›s› günlük yaflam aktivitelerinde ve emosyonel fonksiyonlar›nda ço¤ul de¤iflimlerle iliflkilidir. TED, di-¤er kronik a¤r› bozukluklar›na benzer. Depresyon kronik a¤r›yla iliflkili en yayg›n emosyonel durumdur. En çok miyofasiyal a¤r›, en az disk patolojisi teflhis edilen hastalarda emosyonel problem-ler görülmektedir (26).

Miyofasiyal a¤r› sendromu (MAS) hastalar›nda en s›kl›kla akut dönemde anksiyete, kronik dönemde depresyon ön planda-d›r. Kiflilik yap›s› olarak nörotik kiflilik özellikleri tan›mlayan, duy-gu ifadesi ve d›fla vurumu s›n›rl›, beden dilini yayg›n kullanan, kronik, çözümlenmemifl çat›flma ve stresi yo¤un ifade eden kifli-lerdir. Obsesif kiflilik özellikleri s›kl›kla mevcuttur. Yaflam durum-lar› ve engellenmede etkin bafl etme yöntemleri gelifltirmekte ve bunu uygulamaya koymakta güçlük çekerler. Bu grup hastalarda en önemli özellik bedensel yak›nmalar›n›n oluflumunda, ortaya ç›k›fl›nda, alevlenmesinde, seyir ve gidiflinde ruhsal faktörlerin önemli rol oynuyor olmalar›d›r.

T

Te

ed

da

av

vii ‹‹llk

ke

elle

errii

Psikosomatik hastal›klar hem fiziksel hem de psikiyatrik yön-den tedavi edilmeleri ve holistik bir yaklaﬂ›m gerekir. Hastal›k ya da somatik yak›nma üzerinde de¤il biyopsikososyal bir varl›k ola-rak hasta birey üzerinde odaklaﬂma önemlidir.

Hekim hastay› de¤erlendirirken sadece fiziksel yak›nma-lar›n›n üzerinde odaklaflmamal›, emosyonel, duygusal yaflam ve çevresel etkileflimler bir bütün olarak de¤erlendirilmelidir. Bire-yin somatik mikrokozmik bütünlü¤ü ile bireysel, kültürel, çevre-sel varl›¤›n› içeren sosyopsikolojik makrokozmik etkileflim ele al›nmal›, hastan›n bedensel varl›¤› yan›nda duygular›, alg›lar›, ge-liflimsel süreçleri, kiflili¤i, yaflam zorlanmalar› de¤erlendirilmeli-dir (27). Hastan›n somatik yak›nmalar›n› mutlak bedensel hasta-l›k olarak alg›lanmas› ve psikiyatri d›fl› hekimleri ilgilendirdi¤i duygusal-ruhsal yak›nmalar›n›n da ruhsal hastal›k anlam›na gel-di¤i ve ruh sa¤l›¤› uzmanlar›n›n ele almas› gerekti¤i anlay›fl› be-den-ruh dualizmini perçinlemektedir.

Bu hastalar t›bbi-psikiyatrik iflbirli¤i içinde tedavi edilmelidir-ler. Hastalarda psikolojik semptomlar erken tan›nmal› ve fark edilmelidir. Somatik hastal›klar›n›n akut döneminde medikal te-davi önceliklidir. Bu dönemde psikolojik tete-davi, destek, güvence, aç›klama sa¤lanmal›d›r. Psikosomatik bozukluklarda kayg›, çat›fl-ma ve heyecanlançat›fl-man›n, irade d›fl›nda olan otonom sinir sistemi-ni etkilemesi söz konusudur. Semptomlar fizyolojiktir ve psikofiz-yolojik semptom geliflimi ile alttaki kayg› azalmaz. Bu nedenle bir süre psikotrop kullan›m› s›kl›kla gerekir. Hastal›k kroniklefltikçe medikal tedavi yan›nda psikiyatrik ve psikoterapötik tedavi ön plana geçer.

TED hastalar›n›n do¤ru de¤erlendirilmesi için; 1- Fiziksel hastal›¤›n özellikleri

2- Hastan›n bir birey olarak özellikleri 3- Psikososyal çevre ele al›nmal›d›r

Bu çerçevede hastal›k dinamikleri ﬂöyle tan›mlanabilir (28): Hasta dinamikleri;

11.. BBiiyyoolloojjiikk

- Kal›tsal yap›sal etkenler - Temel fizyolojik süreçler - (Real) iﬂlev kayb› - Etkilenen organ

- Hastal›¤›n nitelik ve ﬂiddeti

- Hastan›n yaﬂ›, cinsiyeti, yaﬂam evresi 2

2.. PPssiiﬂﬂiikk

- Hastal›¤› alg›lama ﬂekli - Kiﬂilik yap›s›

- Ego savunma düzenekleri - Streslerle bafl etme gücü ve stili - Obje iliflkilerinin olgunlu¤u - Yaflam dönemi

- Daha önceki psikiyatrik ve psikososyal uyum yetenek ve öy-küsü

- Daha önceki hastal›k yaﬂant›lamas› ve iliﬂkisi (deneyim ve tutumlar)

- Yaﬂam idealleri 3

3.. ((PPssiikkoo)) SSoossyyaall - Medeni durumu

- Aile iliﬂkilerinin dinami¤i - Kiﬂisel-kültürel tutumlar - De¤er yarg›lar›

- Aile ve toplumdaki yeri ve statüsü

- Ailenin ve toplumun mevcut hastal›¤a iliflkin tutumlar› - Kifliler aras›, mesleki uyum ve ifllevleri

Hastan›n genel görünümü, stili, a¤r›y› alg›lama ve ifade edifl flekli gözlenmeli ve a¤r› ile yaflant›s› aras›ndaki iliflki araflt›r›lma-l›d›r. A¤r›n›n ne zaman, nas›l bafllad›¤›, seyri, hangi fiziksel, psiko-sosyal durumlarda artt›¤›, ilaçlar›n ve tedavilerin yard›m sa¤lama potansiyeli, hastal›k davran›fl› sorgulan›r. Hastal›¤›n yaflant›s›n› nas›l etkiledi¤i araflt›r›l›r. Fiziksel, ruhsal durum muayenesi, öz ve soy geçmiflteki etkileflimler, psikososyal öykü de al›nmal›d›r. Has-tan›n günlük yaflam prati¤i, zorlay›c› yaflam deneyimleri, duygu-lan›mlar›, psikososyal olaylar ile a¤r› semptomatolojisi ve fliddeti sorgulan›r.

Hastay› ve yak›nlar›n› a¤r›n›n biyolojik, psikolojik ve sosyal bi-leflenleri konusunda bilgilendirmek ve e¤itmek, a¤r› tedavisinin baflta gelen en temel ilkeleridir. Kronik a¤r›n›n tedavisinde amaç iyilefltirmeden çok, a¤r› ve ac›y› azaltarak, iyilik durumunu, psi-kososyal uyumu ve üretkenli¤i art›rmak olmal›d›r.

Psikomedikal tedavinin unsurlar› ço¤unlukla altta yatan hos-tilite, depresyon, anksiyeteye iliflkin duygular›n ifadelerinin cesa-retlendirilmesi, zorlay›c› yaflam olaylar›na bak›fl aç›s›n›n de¤iflti-rilmesi, mücadeleci ruhun gelifltirilmesi daha baflar›l› genel ya-flam uyumunun sa¤lanmas›, yaya-flam amaç ve u¤rafllar›n›n artt›r›l-mas›, varsa ikincil kazançlar›n azalt›lartt›r›l-mas›, ifllev bozuklu¤unun ar-d›ndaki çat›flmalar›n ve motivasyonlar›n anlafl›lmas›na yard›mc› olunmas›, yeni sa¤l›kl› bafl etme stillerinin gelifltirilmesi, hastan›n semptomunu do¤ru alg›lamas› ve uygun adaptasyonun sa¤lan-mas› esast›r.

Psikiyatrik tedavinin psikoterapi aya¤›nda, hastan›n duygula-r›n› ifade etmesine yard›mc› olman›n yan› s›ra kognitif aç›dan, hastadaki “koflullanm›fl umars›zl›k” düflüncesinin “ö¤renilmifl üretkenlik”e dönüflmesi amaçlan›r. Biliflsel terapide önce a¤r›ya özgü kognisyonlar tan›mlan›r ve daha uygun olumlu kognisyon-larla de¤ifltirilmeye çal›fl›l›r. Bunun yan› s›ra, stresle bafl etme, gi-Fiziksel patoloji ‹ntrapsiflik yaflant›

Psikososyal çevre

Türk Fiz T›p Rehab Derg 2010:56 Özel Say› 1;49-52 Turk J Phys Med Rehab 2010:56 Suppl 1;49-52

Özkan ve ark. Liyezon Psikiyatrisi Aç›s›ndan Temporomandibular Eklem Rahats›zl›klar›

51

(4)

riflkenlik e¤itimi ve a¤r›n›n kökeni konusunda bilgilendirme gibi tekniklerden de yararlan›labilir. Hastan›n, a¤r›y› alg›lamas› ve ya-n›t›n›n de¤ifltirilmesi hedeflenir. Kognitif terapilerin a¤r›n›n bildi-rilen fliddetini azaltt›¤› gözlenmifl olmas›na karfl›n, standart yön-temlerle ölçüm yap›lan ve kontrol grubu olan araflt›rmalar›n az-l›¤› araflt›rma sonuçlar›n›n karfl›laflt›r›labilmesine engeldir.

Psikoterapi

Psikofarmoterapi Hasta

Somatoterapi

- Hasta multidisipliner tedavi ekibince izlenmelidir.

- Narkotik ilaç kullan›m›ndan mümkün oldu¤unca sak›n›lmal›d›r. - Eﬂlik eden (s›kl›kla depresyon veya somatizasyon) psikiyat-rik morbiditenin tedavisine çal›ﬂ›lmal›d›r.

- Hastan›n a¤r› ya da ac›y› ve a¤r› davran›ﬂ›n› art›ran psiko-sosyal streslerle baﬂ etmesine yard›mc› olunmal›d›r.

- Hastan›n genel ifllevselli¤inin artmas› sa¤lanmal›d›r. - Tedavi yaklafl›m›nda hastan›n güveni kazan›lmal› ve iflbirli¤i yapmas› sa¤lanmal›d›r. Hastan›n a¤r›s› ve kayg›s› giderildikten sonra rehabilitasyona dönük giriflimlerde bulunulur.

K

Ka

ay

yn

na

ak

klla

arr

1. Molin C. From bite to mind: a personal and literature review. Int J Prosthodont 1999;12:279-88. [Abstract]

2. Zhang ZK, Ma XC, Gao S, Gu ZY, Fu KY. Studies on contributing factors in temporomandibular disorders. Chin J Dent Res 1999;2:7-20. [Abstract]

3. Laskin DM. Etiology of the pain-dysfunction syndrome. J Am Dent Assoc 1969;79:147-53. [Abstract]

4. Laskin DM. Diagnosis and etiology of myofascial pain dysfunction. Oral Maxillofac Surg Clin North Am 1995;7:73-8.

5. Kight M, Gatchel RJ, Wesley L. Temporomandibular disorders: evidence for significant overlap with psychopathology. Health Psychol 1999;18:177-82. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]

6. Green CS, Olson RE, Laskin DM. Psychological factors in the etiology, progression, and treatment of MPD syndrome. J Am Dent Assoc 1982;105:443-8. [Abstract]

7. Moss RA, Adams HE. Psychological reactrions to stress in subjects with and without myofascial pain dysfunction symproms. J Oral Rehabil 1984;11:219-32. [Abstract]

8. Speculand B, Hughes AO, Goss AN. Role of recent stressful life events experience in the onset of TMJ dysfunction pain. Community Dent Oral Epidemiol 1984;2:197-202. [Abstract]

9. Stein S, Hart DL, Loft G, Davis H. Symptoms of TMJ dysfunction as related to stress measured by the social readjustment rating scale. J Prosthet Dent 1982;47:545-8. [Abstract]

10. Suvinen TI, Reade PC. Temporomandibular disorders: a critical review of the nature of pain and its assessment. J Orofac Pain 1995;9:317-39. [Abstract]

11. Callahan CD. Stress, coping and personality hardiness in patients with temporomandibular disorders. Rehabil Psychol 2000;45:38-48. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]

12. McCreary CP, Clark GT, Merril RL, Flack V, Oakley ME. Psychological distress and diagnostic subgroups of temporomandibular disorders patients. Pain 1991;44:19-34. [Abstract] / [PDF]

13. Beaton RD, Egan KJ, Nakagawa-Kogan H, Morrison KN. Self-reported symptoms of stress with temporomandibular disorders: comparisons to healthy men and women. J Prosthet Dent 1991;65:289-93. [Abstract] / [PDF]

14. Rugh JD, Woods BJ, Dahlström L. Temporomandibular disorders: assessment of psychological factors. Adv Dent Res 1993;7:127-36. [Abstract] / [PDF]

15. Ferrando M, Andreu Y, Galdón MJ, Durá E, Povedac R, Bagán JV. Psychological variables and temporomandibular disorders: Distress, coping, and personality. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2004;98:153-60. [Abstract] / [PDF]

16. De Leeuw R, Bertoli E, Schmidt JE, Carlson CR. Prevalence of traumatic stressors in patients with temporomandibular disorders. J Oral Maxillofac Surg 2005;63:42-50. [Abstract] / [Full Text] / [PDF] 17. Dahlström L. Psychometrics in TMD: An overview. Acta Odontol

Scand 1993;51:339-52. [Abstract]

18. Gallagher RM, Marbach JJ, Raphael KG, Dohrenwend BP, Cloitre M. Is major depression comorbid with temporomandibular pain and dysfunction syndrome? A pilot study. Clin J Pain 1991;7:219-25. [Abstract] / [Full Text]

19. Marbach JJ, Schleifer SJ, Keller SE. Facial pain, distress and immune function. Brain Behav Immun 1990;4:243-54. [Abstract] 20. Marbach JJ, Lund P. Depression, anhedonia, and anxiety in

temporamandibular joint and other facial pain syndromes. Pain 1981;11:73-84. [Abstract] / [PDF]

21. Yap AU, Tan KB, Chua EK, Tan HH. Depression and somatization in patients with temporomandibular disorders. J Prosthet Dent 2002;88:479-84. [Abstract] / [PDF]

22. Turner JA, Dworkin SF, Mancl L, Huggins KH, Truelove EL. The roles of beliefs, catastrophizing, and coping in the functioning of patients with TMD. Pain 2001;92:41-51. [Abstract] / [Full Text] / [PDF] 23. Yap AU, Chua EK, Tan KB, Chan YH. Relationships between

depression/somatization and self-reports of pain and disability. J Orofac Pain 2004;18:220-5. [Abstract]

24. Manfredini D, di Poggio AB, Romagnoli M, Dell'Osso L, Bosco M. Mood spectrum in patients with different painful temporomandibular disorders. Cranio 2004;22:234-40. [Abstract]

25. Rantala MA, Ahlberg J, Suvinen TI, Nissinen M, Lindholm H, Savolainen A, et al. Temporomandibular joint related painless symptoms, orofacial pain, neck pain, headache and psychosocial factors among non-patients. Acta Odontol Scand 2003;61:217-22. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]

26. Glaros AG. Emotional factors in temporomandibular joint disorders. J Indiana Dent Assoc 2000-2001;79:20-3. [Abstract]

27. Fava GA. Beyond the biopsychosocial model: Psychological characterization of medical illness. J Psychosom Res 1996;40:117-20. [Abstract] / [PDF]

28. Özkan S. Psikiyatrik T›p: Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi. ‹stanbul, 1993.

Türk Fiz T›p Rehab Derg 2010:56 Özel Say› 1;49-52 Turk J Phys Med Rehab 2010:56 Suppl 1;49-52 Özkan ve ark.

Liyezon Psikiyatrisi Aç›s›ndan Temporomandibular Eklem Rahats›zl›klar›