ANKARA KEÇisiNDE V
.
PORTAE'NIN
OLUŞUMUVE iNTRAHEPATiK
DAGILlMI ÜZERiNDE MAKROANATOMiK
ARAŞTIRMALAR"
SadettinTıpırdamazl ZaferDaşçıt Hakan Yalçın 1 Kamil Beşohıkt
M
acrounatomi
c
In
vestlg ati e ns o
n th
e
For
mation
of
th
e
P
ortal Ve
in
a
n
d
lt
'
s
Intr
ahep ati
c
i
n
An~oraG
oa
l
Summa ry: In this study the torrnatton ol tue porta\vein. the veesee .Ioining 10 this n's COUTsesto l~eporta! hepatic andintrahepat ic distribution were in'J6s1igated. lt was ObS6NSdthal pertatvem islorme dbythe cratualrresemerc. spıe n c and gastroduodena\ vein. ltwasdetermine thatthe splemc vein waslotmed by pencreeıc. epipjcic,right and
ıetırumina\,retcu'er and
t
ett
gas\fic vetn.Lt was seen thatcranialrreeer uerc veeislormed by thecauda\perereete cuodenal . jejunal, üeai, ueocotc and rightccncvem.Porta!veinwasövıoeojnt cright and lelt branc besin heparotthe Angoragoals .Keywords:Angoragoaı,pertatvem,spienicvein.cramal mesenteric vein.ramusdexter andsinister.
Öze'; Bu çeuşrreoe.v. portae'nın oluşumuvebu oluşuma ketnan damarlarve porta nepans'e kadar olan seyri i n-celendi.Ayrıcav.portae'nın karaci~ riçerisindeki da!)ı lımı araş'ı rıld ı.V. porta e'nınv.rresentercecrenıene.v.lienalis ve v gaslroduodena\is'in birleşmesiyle oluı,ııu !) u belirlendi.V.lieanalis'inw. percreetcee.ramus epiploicus,v.ru
-minalis dextra,v.retic ularis,v. ruminalis sinisı ravev,gastrica slntsu e'nm birlaşmesiyle oluştu!)u tespit edildi.V.me -sente ricacranialis'inv.perereetıcccucceneue caudalis, w. jejunales, w.ilei, v.iıeccctc eve v,cctce oextre'nm bir -leş mesiyle oluş,u!)ugözlendi.V.portae'n ınkaraci!)erderamuseexterve ramussinister olarakda!) ıldı !)ıgoriildü. Anahtarkeumeler: Ankara keçisi,v.pertae.v,lienalis, v.mesentericaerenete.rarnus dext er veemeter.
Giriş
Keçide mide, karaciğer, 'pa nkreas ve dalağın büyük arter ve vanalan genell ikle sığı r ve ko -yunlardakine benzer. Keçid e arterve venaların bir -biriyle olan ilişkileri belirgin olup, bu damarlar bir -likte sevrederler(Healh, 196 8),
Keçilerde v.portae. v.mesentericacraniaüsve v. henalis tarafından oluşturulmaktadır, V. portae daha sonra corpus panereaticu s üzerinden ilerler. Omentum minus'un serbest kenarım aşarak, porta hepatis'de a.hepatica'nın üzerinden geçer ve bu -rada son dalları olan ramus dexter ve ramus si-rıister'e ayrılı r (HOTOWitZ veWenzke,1966) .
Koyunl arda v.portae,v. mesenlerica cranialis ve v. lienahs'in birleşmesiyle oluştuğu ve bu o lu-şuma v.gastroduodenalis'in de katıkhğı ifade edil -mektedir (Dursun ve ark., 1994; Habal, 1975 ; Hea' h, 1968: Heath vA Perjens. 1985; Nicsel ve (teli.~Tarihi:l:\.02 .1997· .
·S.U.Ar:l.}llrmafonuıarafın"'an"'esıeklenmiştir{SOAf; 961013). t.s.O.Vet.Fuk.,AnatomiAnabilim Dalı .KO NYA.
erk., 1981).
V.lienehs'in v.mesemerca cra niaiis'ten daha hecimholduğu ve v. ponae'mn porta heparis'te ve -sica fena ve ductus cysticus'ıan gelen küçük ve· nalertda aldığı belirtilmektedir (Heath, 1968). Aynı çalışmada v.portaeve onun oluşumunakatıland
a-marlarınkapakkapsamadığı,çokküçükdamarlarda yer'alan kapakların da vena boyunca kan akı mını engellemediği vurgulanmakladır.
V. gastrodudenalis keçide bazen v. gastrice dextre'yral ı r. Bir koçide v.gastroepipl oicadexlra ve
v.
pancreeticoduodenejs'in son kısmı mesoduod e-num içerisinde caudodorsale uzanan ortak bir gövde oluşturarakv
.
mesent e ricacranialis'e açılanv
.
pancreaticoepiploica ile birleştiği belirtilmekted ir (HabeI1975;Horowitz veWenzke,1966).May (1975) koyunlarda v, portae'nın v. m e-sentericacranialis ilev.gastriea'nınbirleşmesinden
oluştuğu nu,
v
.
lienalis'mv
,
!"'J~jnaıis dexler'e açılu-TII'IRDAMAZ.DAŞ~:ı.YAL~:IN.BEŞOLUK
odenum, pankreas ve omentum'un venöz kanını v. portae'yataşıdığınıbildirmektedir.
Yeni doğan kuzularda ön mideler gelişmediği için v. lienalis'in, v. mesenterica cranialis ile aynı hacimde olduğu, kuzu büyüdükçe ön midelerin ge-lişmesine bağlı olarak v. lienalis'in hacminin arttığı ve v. mesenterica cranialis'ten daha geniş olduğu
ifade edilmektedir.Kuzularda 12-14haftalığakadar v.lienalis gelişmekte, bundan sonra ise adı geçen damarın hacminin v. mesenterica craniaiis'e göre değişmediği bildirilmektedir (Heath ve Perkins, 1985).
Koyun ve keçide karaciğer içerisine giren v. portae, ramıısdexter ve sinister olmak üzere 2 kola ayrılır. Karaciğer loplarının içinde intrahepa\ik ola-rak dağıldıktan sonra v.centralis olarak toplanırlar
ve daha sonra vv. hepaticae olarak karaciğerin fa-cies diaphragmaticus'unda organı terk ederek v. cava caudalis'eaçılırlar(Dursun ve ark., 1994, Gar-ner ve Singleton 1953; Gupta ve Gupta, 1979; Heath,1968;Zietzchmann,1966).
Materyalve Metot
Bu çalışmada materyalolarak 8 adet Ankara keçisi kullanıldı. Usulüne uygun olarak öldürülen hayvanların karın boşluğu açıldı ve aorta
ab-dominaiis'ten kanı boşaltıldı. Kanı boşaltılan
hay-vanların v. mesenterica cranialis'inden girilerek % O.9'luk tuzlu su ile yıkandı. Ad ı geçen venadan
renklendirilmişlatex enjekte edildi.Bu işleme diğer
venalar doluncaya kadar devam edildi. Materyaller, enjeksiyonu takiben 24 saat bekletilerek, v. por-tae'yı oluşturan damarlar ve intrahepatic dağılımı diseke edilerek incelendi.
Adı geçen damarların resimleri alınarak ça-lışmadasunuldu.
Çalışmada N.A.v .'daki (1994) terimler'esas alındı.
Bulgular
Ankara keçilerinde vena portae'yı (Şekil 1/1, 2/1),v.mesenterica cranialis ve v. linealis'in oluş turduğu, ayrıca v. gastroduodenalis'in de bu olu-şuma katıldığı belirlendi.
134
V. gastroduodenalis'in (Şekil 1/4), v. portae'ya katılan bir damar olduğu ve duodenum'un baş langıcı düzeyinde, v. gastrica dextra ve v. gast-roepiploica dextra'nın birleşmesiyle oluştuğu ve v. pancreaticoduodenalis cranialis'in de bu noktaya açıldığı tespit edildi.
V. gastrica dextra'nın (Şekil 1/5), omentum minus ile sarılı bir şekilde abomasum'un curvatura minor yüzü üzerinde ilerleyerek, flexura duodeni dü-zeyinde v. gastroepiploica dextra ile birleşerek v. gastroduodenalis'ekatıldığı gözlendi. Ayrıcav. gast-rica dextra'nın v. gastroepiploica dextra'ya nazaran dahakalın olduğuve bu damarınabomasum'un cur-vatura minor'unda v. gastrica sinistra ile birleştiği belirlendi.
V. gastroepiploica dextra'nın (Şekil 1/6) abo-masum'un curvatura major'u boyunca ve omentum
rnajus'la sarılı bir şekilde seyrettiği ve f1exura
du-odeni düzeyinde v. gastrica dextra ile birleşerek v. gastroduodenalis'in oluşumuna katıldığı belirlendi. Ayrıca abomasum'un curvatura major'unda ve vent-ral yüzünde v. gastroepiploica sinistra ile birleştiği gözlendi.
V. pancreaticoduodenalis cranialis'in (Şekil 1/7), duodenum ve pankreasın venöz drenajını
yapan 3 dalolarak oriiin aldığı ve v. gast-roduodenalis'in başlangıcından 2 cm sonra adı geçen damara açıldıkları belirlendi. Bu3 daldan iki-sinin ince,diğerinin ise dahakalın olduğugözlendi.
V. lienalis'in (Şekil 1/2); vv. pancreaticae, ramus epiploicus, v. ruminalis dexter,v.reticularis, v. ruminalis sinistra ve v. gastrica sinistra'nın bir-leşmesiyle oluştuğu ve ayrıca v. mesenterica cra-nialis'ten daha kalın olduğugözlendi.
Vv. pancreaticae'nın (Şekil 1/9), pankreasın ventral yüzünden gelen iki ince dalın birleşmesiyle
oluştuğu ve v. lienalis ile v. mesenterica cranialis'in birleşme düzeyine açıldığı görüldü.Ayrıca çok ince olan diğer dalın da, v. Iienalis'in v. portae'ya açıl madan önceki düzeyinekatıldığıbelirlendi.
Ramus epiploicus'un, rumen'in omentum rnajus'a ait dalları tarafından meydana getirildiğive sulcus longitudinalis dexter boyunca ilerleyerek v. li-enalis'eaçıldığıtespit edildi.
V. ruminalis dextra'nın (Şekil 1/13), rumen'in fa-cies visceralis'inin
ven
öz
drenajını yaptığı, sulcus \ongitudinalis dexter boyunca ilerleyerek sayıları 8-10arasında değişen ramus coüateralis'leri de aldığıı\ nk:.ınıKl'lji~inıh:V.I'nrt:.ıe·nın ()hı~ıınıll"l'İntn,.. ,
ve7Ankara keçisinde (%87.5)direkt olarak.1
An-kara keçisinde (%1 2,5) ise v,ruminalls sinistra ile
birleşerek v.tieneüş'e açıldığı belirlendi.Ayrıca bu
damarınv,nıminalis simstra'da ndaha kaun oldugu
gözlendi.
V,ret kute ns'in (Şekilll15) ikifarklıdal halinde
reuculum'un taetes vlsceraus'uun ve facies di -aphragmatica'sının venöz drenajını yap\ ığ ı be-lirlendi.Budallardan birincisininreticuium'unlacies visceralis'inin dorsal ve ver aralkısımlarından orijin
aldığı ve v. gastrica smeıra'nm v. gastroepiploica
sinistra ile birleşimi nden önceki düzeyine açıldığ ı belirlendi.Ayrıcaomasum'u n taciesparietalis'ind en gelen ince bir dalın da
v
,
reticulans ile birliktev
.
gastrica sinistra'ya açıldığı, diğerbirdalın ise direk olarak v. gastrica sinistra'va açıldığı tespit edildi. Diger ikinci dal ın ise retic ulum'un tacie s di-aphragmaticus'unun venôz drenajını yaptığı, v. ru -minalissinistravev,gastricasinistraile birliktev.Ii-enahs'ln oluşumuna katıkiığı görüldü. Ayrıca
omasurnunfacies pariela lis'indençıkançoksayıda incedalların da buikinci
data
açıldıklarıgözlendi.V. ruminalis si n ist ra'n ın (Şek i l 1/12) rumen'in
parietalyüzünCın venözdrenajını sağlayan. sayıları
6 ile 7 arasında değişen dallar taratmde n oluş
turularak
e
ulcu
s
Iong itudinahs sinistraboyunca sey -rettiği ve 7 Ankara keçisinde ("1087.5) v. reticularis ilebirleşerek, 1Ankara keçisinde(%12.5)isev.ru-minahs dex1ra ile birlikte v.
üenans'e
açıldığı tespit edildi.V.
q
a
sttca
sinist ra'nın (Şekil 1/11)omasumile abamasum'un tacies visceralis'inin venöz drenajını yaplıgı ve v. rencuiaris'in ilk dalı ile birleşerek, v. gastroepiploica sinistrave v.reticut aris'in ikinci dalı ile birlikte v. tienehs'in oluşumuna kalıldıkları be-lirle ndi.V. qastroep jploica sinlstranm (Şekil ,1/10), abamasum'un curvaıura major'u ile ome n\um
majus'un venöz drenajını yaptıgı. oma sum ve re
-ticu'urn arası nda v. çastrca sinisıra ve v. r
e-ncu'eris'm ikinci dalı ile birlikte v. lienalis'in o
lu-şumunakatıldığıgözlendL
V. mesen\erica craniaus'in (Şekil 1/14 ); v, pancrea\icodu odenalis caudalis, w. jejunaies. vvüei. v, üeocohca ve v. cohca dextra'mn bir-leşmesiyle oluştuğubelirlendi.
V. pancreaucoduodenajis caudalis'in (Şekil 118), pankreas ve uuodenum'un son kesiminin
venöz drenaj ı nı yaptığı, z'şer cm aral ıkla iki dal ha
-linde v.mesen\ ericacrarneüs'eaçıld ıklan tespit edil -di.
Vv. jejunales'in (Şekil 1/17 ),jejunum'un venöz
drenajını yapan sayılan 18-22arası nda değişen da
l-ların birleşmesiyleve v.mesentericacraniatis'eaçıl
dıkları belirlendi.Ayrıcasadece koyu n vekeçide bu
-lunan rami coiici dexın'lenn de gyri cen\rifugales'in
venôzdrenajını yaptı ğı ve vv, jejunales ileramico -lici'yibirleştirdikleritespit edildi.
Vv. ilei'nin (Şekil 1/1 9 ). ileum'u n venöz kanını alan çok say ıdaki dalları n mesoileum içerisinde
bir-leşmesiyle oluştuğu ve v. mesenle rica cranialis'e
açıldıkları belirlen di. Aynı zama nda vv.ilei'ninv,i le-ocolicailebirleşt iğide gözlendi.
V.ileocolica'mn: rami colici.
w
.
colica dextra eve v. cecalis'in birleşmesiyle oluşarak. v, me-se nıerca cranialis'in oluşu muna katddrklan be
-lirlendi.
Rami colid nin (Şekil 1/2 0 ) sayıları 7-10 a
ra-sında değişenincedalları alarak,calon'ungyricen
t-rjpedalis'tenndençıkl ığı ve 4 adetana dalolarakv.
ileocolca'nm oluşumuna kat ı ldıkları gözlendi. Aynı zamanda ramicohci'ran.vv,jeju nales'inramus colici dext n'siile debirl eştiğibelirlendi.
Vv. colicae dextrae'nın (Şekil 1121).say ılan6-8 aras ında değişen ince dalların ansa spiralis coli'nin
gyri cen\ritugales'lerinden çıkmasıyla oluştuğu ve
bu dalların 3 ana dal halinde birleşerek
v
.
ile -ocoüca'nmoluşumunakatrknklanbelirlendi.V,cecalis (Şekil 1118), sayıları 17-23 arasında değişen ince dalları n cecum' un curvaıura ceci
mmor'undan orijin almasıyla ve bu dalların bi
r-leşerekv.ileocolica'nın oluşumuna katıld ığı görükiü ,
Ayrıcav.cecaiis'in vv.
üei
iledebirleştiğigözlendi. V. mesent enca caudalis'in (Şekil 1116);v.
co-tea medic. v, couca sirasıra. w. sigmoidae ve v,
rectaüs cranialis'in birleşmesiyle oluşarak v_m
e-sente rice cranieüs'in oluşumunaka\ı1d ığ l tespit edi l-di.
V. colica media'nm (Şekil.1122). calo n tran s-versum'u n venöz dre~jı rıı yapan dalların b
ir-leşmesiyle oluştuğu ve
v
,
mesenterica ceodahs'ekatıldığıbelirlendi.Ayrıcacojon transversum'u n oo
r-salinde
v
.
colica sinistra ilebirleştiğigözlendi. V. colica einlstre'nm (Şekil 1/23). colon de-ııl'IRDAM A/.,DAŞ<,'1.YAı.~:ıN,BEŞOL UK
cendens'in caudali düzeyinde vv. sigmoideae ile
birleştiği tespit edildi. Bununla birlikte colon d
es-cendens'in cranialinde v. colica media ile birleştiği de belirlendi.
Vv. sigmoideae'n ın, colon descendens'in son kısmıvecolonsigmoidea'nı nven özdrenajımyapan incedallarla başladığı ve budalların dav.colica s
i-nistra'yaaçılaraksonlandıklarıgönild ü.
V. rectahs cranialis'in, rectum'un cranial kıs mınınvenôzdrenajını yaptığı ve
v
.
mesenl ericaca-uoalis'inoluşumuna katıldığı belirlendi.
Karaciğer içerisinegiren v.pottae.ramus d ex-ter ve ramus sinister olmak üzere iki kola ayrılır,
Lobus hepatis dexter'in veröz drenajını yapan
ramusdexter(Şekil 2/2):biri kahnolmak üzere sa -yılan 4-6 aras ı nda değişen dalların birleşmesiyle oluşur. Kalın olan daim lobus hepalis dexter'in
veraral kısmının venöz drenajım yaptığı belirlendi,
V. portae'nm porta hepatis'teki düzeyinde d
or-salden gelen 6 adet ince dalın lobus caudatus'un verıöz drenajını yaptığı, venlraldeki 2 dalın ise ve· sica feuea ve ductus cysticus'ta n çıkt ı ğ ı belirlendi.
Lobus hepetle sinister'in veröz drenaj ı m yapan
ramus sinister (Şekil 213); S'i daha kalın olmak üzere sayıları 8·10 arasında değişen dalların
bir-leşmesiyle oluştuğutespitedildi.
Tartışma ve Sonuç
V.portae'nın Ankara keçisinde.v.llenelis ve v.
mesenterica cranialls'jn bineşmesivle oluştuğu ve v.qastrccuodenefis'tn de bu oluşuma kat ıldığı
be-lirlendi. Bu bulgularımız literatür (Heath, 1968:
Heath ve Percins. 1985; Horowitz ve Wenzke
1966; Niekel ve ark., 1981) verileri ile uyum
içe-neindedu. Fakat May'in (1964) koyunda v. po
r-tae'nm:
v
.
mesenterica eranialis ve v.gastrica ile oluştuğuveburaya v.gastroduod enalisve v,pa nc-reetici'mndekatıldığı şeklindekiifadesi.buçalışmabulguları ile uyumgöstermemektedir.
Literatürün (Heath, 1968)koyun içinbelirttiğiv.
uenalrs'in.v.mesent erica crame'is'ten daha haeimli
iladesibulgulanmızıdesteklemektedir.
May (1964) koyunlarda v. lienalis'in v. tu
-rninalisdexter'e açı ldığını bildirmesine karşın , bu
çalışmamızda literatür (Dursun ve ark., 1994:
Habel,1975:Heath, 1968 :Heath ve Perkins,1985: Nickel ve ark., 1~81 ) verilerine uygun şekilde v. portae'yaaçıldığıbelirlenmiştir.
136
Dursun ve ark. (1994) koyunda v. retcularis'in
tek bir dal halindev,gastrica sinistra'nmoluşumuna
katıldığını, May (1964) ise v. gaslrica'ya direkt ola -rak katıldığını bildirmektedirier.Bu çalışmada ki A o-kara keçisinde ise v.retieularis, 2 farklı dal halinde
gözlenmiştir. Birinci dal literatür (Dursun ve ark.,
1994;Horowitz ve Wenzke, 1985) verilerine uygun olarak v.gastrica sinistra'ya;ikinci dal iseHorowitz
ve Wenzke'nin (1966) keçi için bildirdiklerine uygun
olarak v.fienalis'inoluşu muna katıldığ ıbelirlendi. Dursun ve ark. (1994) kayunda v.ruminells si -nistra'mn. v. gastrica sinistra ile birleşerek s
on-Iandığını bildirmesine karşın,buçalışmadaHorowitz ve Wenzke'nin (1966) keçi için bildirdiklerigibi7An
-kara keçisinde v. retieularis ile birleşerek ortak bir gövdeyle seyretlig ivev,gastrica sinisı ra ileberaber v. lienalis'in oluşumuna katıld ığı belirlenmiştir. A y-nca 1 Ankara keçisinde v. ruminalls dextra ile be -raber v.henelis'eaçıldı ğı tespitedilmiştir,
V. esopha gea eaudalis'in literatnr (Dursun ve erk., 1994: Habel. 1975; Nicke! ve ark., 1981:
N.AV., 1994) verilerine uygun olarak bu araş
tırmada sadece 2 Ankara keçisinde v. rumina1is si-nistra'ya açı ktığı; buna karşın aynı ltteratnr
ve-rilerinden farklı olarak bu çalışmada 6 Ankara
keçisinde her iki v.reticuıans'e açıld ı ğı belirlenmiştir.
Vv. ilei'nin , literatürün (Dursun ve ark., 1994)
bildirdiklerinden farklı olarak, v. mesenterica e
ra-nialis'inoluşumuna katıldığı ve orijini düzeyinde v.
ileocolicailebirleştiğitespitedilmişt ir.
. Literatür (Heath,1968:Heath vePerkins, 1985;
Horowitz ve Wenzke, 1966) verilerine ilave olarak ramicolici'nin. vv. jejunales'in ramus colicidextri'si:
v,cecalis'in isew.lleiilebirleştiğibeli rlenmiştir. Heath (1968) kuzuların v, lienalis'inin 12-14
haftalıktan itibaren
v
,
mesenterica eranialis'e na-zaran daha hacimli olduğU şeklindeki ifadesi. bul
-gularımız ile uyum içerisindedir.
Sonuç olarak, Ankara keçisinde v. ponae'nm,
v. henaha ve v, mesenterica cranialls'in bi
r-leşmeslyle oluştuğu ve bu oluşuma v. gast
-roduodenalis'in de katıldığı belirtendi. V. lienalis'in isev.mesenterica cranialis'e nazaran dahakalın
ol-duğu gözlendi . Aynca vena portae'nın karaciğerde
ramus dexter ve ramus siniste r'e ayrıldığı ve b un-larında v.hepatica'ya açılarak, sonuçtav,cave ca-udalis'edOkultlüğübelirlendi.
\n ı...r;ı ".·"I~ ln, h·\ .1'"' 1;1\,'" ' " 41l Ll~u nı u'~· In lr;ı.., .
Şekil 1. Vena portae'n ın da~ılımı ve seyri
1.V.portae
2.V.jenahs
3.V.rresente-c acranialis
4.V.gast roduodenalis 5.V.gastricadextra 6.V.gast roepiploica dextra
7.V.pancrealicoduodenaliscranialis 8.V.pancrealicoduodenaliscaudalis 9.Vv.parcreatcae
LO.V.gasıroepiploicaseeıre
11.V.gasıricasinistra 12.V.nlminalissin isıra 13.V.nlminalis dextra 14.V.rresentercacraniahs 15.V.retic\ll31is 16.V.mesentericacaudalis 17.V.tejunalis 18.V.ceceıe 19.Vv.ilel 20.Rr.colici
zt
.
V.ceuce
dextra 22.V.calica media 23.V.eeıea sinisıraŞekil 2. Ankara keçisinde v. por-tee'mn intrahepati kdag ı lı m ı
1.V.portae 2.Ramus dexter 3.Ramus sineter
TIPIIWAMA'I..IlAş(,:ı . YAı.~·IN .BEŞOI.UK
Kaynakla r
Brikas. P. and Tsiamitas. C. (1970). Anatomic Ar -rangement of the Hepete Veins in the Goat s.Am.J.Vet. Res" Vol.41.5, 796-797.
Dursun.N" Tıpı rdamaz,S.,Daşçı,Z.(1994).Akkaraman
koyununda v, portae'nın oluşumuna katılan damarlar üzerindemakroanatomik çalı ş mala r. Vet. Bil. Derg.,10, 1-2,71-74.
Garner,R.J. andSingleton, A.G. (1953). l aminar flowin the portalvein of the sheep and goal. J. Comp. Path., Vol.63,300-302.
Gupta.S.C.and Gupta C.O. (1979).Venous segments in the goat (Capra hireus) spleen. ActaAnat.,105,423 -425.
Habel,R.E.(1975).Ruminant digestive system. In:"Sis -son andGrossman'sThe Anatamy of the Domestic Ani·
mals". Ed: Getty, R. Vol.1, Filth ed., W.B. Saunders Company.Philadelphia.
Hesttı. T. (1968). Origin anddistribution of portal blood in the sbeep.Am.J.Anat., 122,95-106.
Heath, T. and Perkins, N.R. (1985). Effect of oe
-138
velopment of the ovine fare stomaehs onthe anatamyof portal vessels and on the intrahepal ic distributionofpor -talbload.Res.Vet.Sci..39, 216·22l.
Horowitz, A. and Wenzke, W.G. (1966).Distribution of blood vesseıs lothepostdiaphragmatic digestive of the goal: Celiae trunk gastroduodenal andspıenctnbutaries of theportalvein.Am.J.Vel.Res.,27,120,1293-1310. International Anatamical Nomenelature Committee (1994). "Ncrrana Anatamica veıennene'; Fourth ed., lt -haca,New York.
May, N.D.S. (1964). "I he Anatamy of the Sheep". Se
-cond ed., University ol Dueenland Press, Barisbane, Australia.
Nickel, R., Schummer,A., and Seiferle, E. (1981). 'The Anatamy of the Dcrnestle Animals". The circetetcry system, the ekin and cutaneus organ of the domestic mammals.VoL3,Verlag Paul Parey,New York.
Zietzchrnann,O.(1966). venelar.In: "Evcil memeli hay
-vanların komparatif angiologie'si".W.Ellenberger and H. Baum'un ..Hand:ıuch der vergleichandan Anaterme der Heuetlere- adlı eserinin 18. baskısından. Pp: 97, A.Ü. Vel. Fak.Yay., 195.,Derskitabı: 97, A.O.Basımevi. A n-kara.