Yazarlığının 50, yayımcılığının 43. yılında Yaşar Nabi ile bir söyleşi

YAZARLIĞININ 50,

YAŞAR NABİ ÎLE

YAYIMCILIĞININ 43.

BİR SÖYLEŞİ

'TT-YILINDA

t

e

^.

lygLi

Behzat AY

SORU — Yatarhğınıztn 50. yılın- dasınız, yazmaya başladığınızda kaç yakındaydınız? Öğrenim duru­ munuz neydi?

CEVAP — Çocuk dergilerinde, özellikle hocam Ahmet Halit Ya- şaroğlu’nun çıkardığı Çocuk Dün yası dergisinde yayınlanan şiirle­ rimi saymazsak, ilk ciddi şiirim Servet-i Fünun’da 1926 yazında çıktı. O sırada Galatasaray Lise­ si dokuzuncu sınıl öğrencisiy­ dim, yaşım 18’di.

SORU — Şiir, oyun, öykü, ro­ man gibi edebiyatımızın çeşitli dallarında çalışmalarınız oldu, ü- rünler verdiniz; bugün geriye bak­ tığınızda bu çalışmalarınız konu­ ğunda neler söylemek istersiniz? Bu dallarda yayımlanan yapıtları­ nızda bugün de beğendiklerinizin adları m söyler misiniz?

CEVAP — İlk şiirimden sonra­ ki yıllarda çıktı başlıca yapıtla­ rım. Bunlar birer çalışmadan çok birer denemeydi benim için. Her türde yazabiliyordum. Hangisin­ de karar kılacağıma karar ver­ mek için her edebiyat türünü de­ niyordum. O yıllarda yayınladı­ ğım kitapların hiçbirinin önemi yok bugün. Aile koşullarım daha Galatasaray’ın son yılında beni çalışmaya zorladı. Ondan sonra sıkı bir çalışma dönemi başlar benim için. Ancak yıllık tatil­

lerimde bir şeyler yazmak ya da denemek olanağını bulabili­ yordum. Banka ve gazetelerdeki çalışmalarım edebiyatla uğraşma ya pek vakit bırakmıyordu. Üs­ telik 1933'ten başlayarak bir de Varlık dergisinin hem yönetim, hem yazı işleri sorumluluğunu almıştım sırtıma. Bu yıllarda çık mış olan saydığınız türlerdeki ya­ pıtlarım hep aceleye gelmiş, va- kitsizlikten üstlerinde yeterince durulmamış ilk gençlik çabaları­ dır. Yayınlanmış olan iki roma­ nımı üç - dört haftalık kısa sü­ reler içinde tamamlamak zorun­ da kalmıştım. Yakup Kadri, Re­ şat Nuri gibi iki büyük yazarı­ m la bir yana bırakırsanız o yıl­ ların verimleri de bir amatörü ürkütecek, onu derlenip topar­ lanmaya zorlayacak önemde de­ ğildi. Bir yokluk denizinde yüzü­ yor gibiydik. Hüseyin Cahit Yal­ çın, «Âdem ve Havva» adlı roma­ nım için teşvik edici sözlerle do­ lu bir eleştiri yazmıştı. Oysa ben, yazıp yayınladıktan sonra hiç beğenmiyordum yapıtlarımı. Bu aceleye getirilmiş denemeler için en acı eleştirileri kendim yapı­ yordum içimden. Yeterince hazır îanmadan, yüklü tecrübeleri ol­ madan bir gencin bu alanda te­ melli bir şeyler ortaya koyamıya- cağma inanmıştım. Oysa hazır­ lanmak ve yasamak için yeteri kadar vaktim yoktu. Ailemi ge­ çindirmek için çok çaılşmak zo­ rundaydım. Bir yandan gazetede çalışırken bir yandan da bütün bos kalan zamanlarımı çeviri yap maya ayırıyordum. O sıralarda telif yazıları, gazetecilik dışında para getirmezdi. Yazarlar kendi şiir kitaplarını, romanlarını ken­ di keselerinden finanse etmek zorundaydılar. Dar bütçeli yazar­ lar için, bir yabancı dili ivı bili­ yorlarsa, ceplerinden harcaya­ rak telif yapıtlar vermek yerine

yabancı kitapları dilimize çevi­ rerek bütçesine beş - on kuruş eklemek çekicilik taşıyordu. 1950’ ye kadar çıkan kitaplarımın bu­ gün için tarihi birer anı olmak­ tan öteye bir değeri yoktur be­ nim için.

SORU — Edebiyatımızda Yedi Meşalecilerden birisiniz; böyle bir grup oluşturmakla amacınız ney­ di?

CEVAP — 1928’de «Yedi Meşa­ le» adı altında bir ortak kitap yayınlayan genç şair ve yazarlar o tarihlerin hemen tek sürekli edebiyat dergisi Servet-i Fünun’ da tanımışlardı birbirlerini. Boy lece aralarında bir dostluk oluş­ muştu. Aslmda bu grubu oluş­ turan genç hevesliler ayrı ayrı yönelimlerde kişilerdi. Ama bir­ birlerinden etkilendikleri için a ralarıııda birtakım ortak ilkeler belirmişti. Karşılıklı öğüşmeler- den ileri gelen bir kendilerini dev aynasında görme psikozuna kapılmışlardı da denilebilir. As­ lında. ortaklaşa bir kitap çıkar­ ma dışında bir amacımız yoktu. Ama günün edebiyat alanındaki büyük boşluğu içinde Yedi Meşa­ le lehte aleyhte büyük yanküar uyandırdı. Umudumuzu çok aşan yankılar. Sonradan bu grup için­ de birleşenler herbiri alıp başını bir başka yana gitti ve böylece kapandı bu konu.

SORU — «Haykır, Şairim, hay­ kır ellerin kederini> dizesinde yan­ sıdığı gibi, «Kahramanlar» (1929) adlı şiir kitabına giren şiirleriniz­ de Tevfik Fikret'i benimsediğiniz, toplumsal konulara önem verdiği­ niz; ikinci şiir kitabınız «Onar Mısra* (1952) da toplumsal konu­ lu şiirlerden yavaş yavaş sıyrıldı­ ğınız görülüyor. Bu değişiklikle, edebiyatımızın öfeti dallarım de­ nemenizin etkisi olan mu?

CEVAP — «Kahramanlarda yer alan toplumsal konudaki şi­ irlerin lirik yönden zayıf kaldı­ ğı o sırada çıkan bazı eleştiriler­ de ileri sürülmüştü. «Onar Mıs­ ralıda daha yumuşak ve lirik bir söyleyiş araştırmasına giriş­ memde bu eleştirilerin etkisi bulunabilir. Üstelik o sırada bir sevi tutkusu içinde bulunmamın da payı vardır.

SORU — Varlık dergisi, Türki­ ye'de yayımlanan ve önemini yi­ tirmeyen en uzun ömürlü edebiyat dergisidir; bunun sırrını açıklar mısınız?

CEVAP — Varlık dergisini, da­ ha önce de birkaç kez belirttiğim gibi, Sabrı Esat ve Nahit Sina'­ nın yardımlarıyla, birlikte çıkar­ mıştık. Oysa daha ilk sayısın­ dan başlayarak bütün sorumu ve yükü benim omuzlarımda kalmış tı. Çok güç koşullar içinde çalış­ mama, birçok defalar masraf a- çığını cebimden karşılamak zo­ runda kalmama rağmen onu ya­ şatmayı bir çeşit namus borcu saydım kendim için. Sanırım bu­ nun dışında bir sır aramaya ge­ rek yoktur.

SORU — Size gelen uazar mek tunlarından bir bölümünü rDosl Mektuplar» adıyla yayımladınız. Çeşitli yazarlardan gelmiş bu ka­ dar çok mektubu saklamanız, dost- ( Devamı 9. sayfada)

Yazarlıom

(Baştarafı 5. sayfada) hiña bağlılığınızdan mı. yoksa, o Oiinlerde, ilerde kitap olarak ya­ yımlarım düşüncesinden mi kay­ naklandı?

CEVAP — Hayır, günün birin­ de bu mektupların kitap haline geleneği hic aklımdan geçmemiş­ ti. Önemli yazarlara, sanatçılara saygım beni onların önemli sav­ dığım mektuplarını saklamava zorlayan tek neden olsa gerek. Bu arada Halit Ziya’dan almış olduğum, edebiyat tarihimiz açı­ sından önemi büytik bazı uzun mektupları içinde sakladığım zar fm kaybolması beni çok üzmüş­ tür. Bu mektupların adını andı­ ğınız kitapta ver alması, onun değerine çok katkıda bulunacak­ tı.

SORU — Türkiye'de yığmlarca İnsana okuma alışkanlığı kaşandı­ ran ve ya zari arımızın çoğunluğu- na yazma alanlığı yapan, yani bir çeşit okul olan Varlık derpişinin ve yayınlarının topluca ilerde bir kitaplık olarak kurulun korunması konusunda bir tasarınız var mı­ dır?

CEVAP — Yalnız Varlık dergi­ si ve yayınlarının değil, kütüpha­ nemde ver alan bütün kitapların bir araya getirilerek okurların yararına açılması çok yerinde o- lur bence. Devlet ya da belediye kitaplıklarından biri bana bu dü­ şüncemi gerçekleştirme olanağı­ nı verirse seve seve katılırım bu girişime.