A. O. Vet. Fak. Derg.
39 (1-2): 30-40. 1992
DO(iU ANADOLU BÖLGESİNDE NORMAL VE FLOROZİS BELİRTİsi GÖSTE.
REN. KOYUNLARDA SERUM SPESİFİK KARACİGER ENZİMLERİ (GLUTAMAT
OKZALASETAT TRANSAMİNAZ. GLUTAMAT PİRUVAT TRAl\SAMİNAZ,
LAKTATDEHİDROGENAZ) VEALKALEN FOSFATAZ DVZEYLERİNİN
ARAŞ-TIRILMASI.
Tevhide SelI Hilal Ergunı
.
Senun levels of specific Iiveı en>:)mes (Glutamate O••.a1acetate .Traıuıanıiııase, Glutanıatc Pyruvate Transaminase, Lactate Deh~,dTogenase) and Alkaline Pb08p" hatase in norınal sheep and sheep showing signs of fluorosis in Eastern Anatolla.
Summary: The activities of serum GOT, GPT, LDH and ALP
en{ymes were compared between sheep showing signs of fluorosis obtained from
the villages of Başeğmez and Soğuksu, Muradiye, Van counD' and healthy
sheep from the same area.
Blood sera for the investigations were obtained from 27 sheep showing signs of fluorosis and 20 clinically heılthy Morkaraman sheep2 to 3years old from villages in Van counD', e'lstem Anatalta.
The activities of serum GO T, GPT, LDH and ALP en;çymeswere meası/-red colourimetrically.
The serum a~tivities of GO T, GPT, LDH and ALP for the normal
sheep were 31. 23 =f 1. 85 ünits Jml, 20.3 =f 0.61 ünits Iml, 992.3 =f 44.20
Berger-Broida ünits Jml and 56.43 =f 4.98 ünits LL respectively.
The serum activities of GO T, GPT, LDH and ALP for the affected
group were 104.57 =f ,5 .71 ünits Iml, 27.94 =f 1.02 ünits Iml, 596 =f 21 . II
Berger-Broida ünits Iml and 52.83 :ı: 6.00 ünits JL respectively.
It was seen that fluoride increased serum activities of GO Tand GPT
(P
<
0.001), decreased serum activiD' of LDH (P<
0.001), but did notsignificantly affect serum ALP activiD' (P
>
0.05).i Dr. Araş. Gör. A.Ü. Veteriner Fakültesi Biyokimya ABD. Ankara. 2 Prof. Dr. A.Ü. Veteriner Fakültesi Biyokimya ABD. Ankara. • Aynı adlı doktora tezinden özetlenmiştir.
* Bu araştırma 1991 X. Ulusal Türk Biyokimya Kongresinde poster olarak sunulmuş ve özeti kongre kitabında yayuıIanrnıştır.
NORMAL VE FLORoztS BELİRTİsİ GÖSTEREN KOYUNLARDA SERUM 31
Özet: Doğu Anadolu Bölgesi Van ili Muradiye ilçesi Başeğmez le.
Soğuksu köylerindeki rlorozis belirtisi gösteren koyunlar ilıi aynı ,.bölgedekr sağlıklı koyunların serum GOT, GPT, LDH ve ALP enzim aktiviteleri
bir-bMertyle kıyaslanmıştır. '
Araştırmada, Doğu Anadolu Bölgesi Van ili ilçe ve köylerinden sağla-nan 2-3 yaşları arasında değişen 27 adet Ilorozis belirtileri gösteren.,20 adet klinik olarak sağlıklı gözüken Morkaraman koyunlarrlan alınan kan serumları kullanılmıştir.
Serum numunelerinde kolorimetrik yiintemlerle serum GOT, GPT, .LDH ve ALP en:dmlerbıin aktiviteleri tayin edilmiştir.
Normal koyunların serum GOT, GPT, LDH ve ALP aktiviteleri ortala'-ma değerleri' sırasıyla 31.23 =ı= 1.85 ünit ımı, 20.3
+
O.61üriit linl,992.3
+
44.20 Berger-Broida ünit ımı ve 56.43+
4.98 iinit IL'olarak hesaplanmıştır. "
i
Florozis belirtisi gösteren k~yunların serum GOT, GPT, LDH ve ALP, aktiviteleri ortalama değerleri sırasıyla 104.57 =ı= 5.7
i
ünit ımı, 27.94%
1.02 ün it ımı. 596.5+
21. II Berger-Broida ünit ımı ve 52.83 =ı=?
00 ünü iL olarak hesaplanmıştır.Florun serum GOT ve GPT aktivitelerini arttırdığı (P
<
0.001). /;DH aktivitesiniazalttığı (P<
0.001) bulunmuştur. Serum ALP aktivitesinde ise, istatistikselolarak ünemli bir değişiklik tesbit edilmemiştir (P>
0.05).Giriş
Flor, hücresel aktivitede ve mineral teşekkülünde önemli etkilere sahiptir (46). Laboratuvar hayvanları ile yapılan çalışmalarda flo-run tüm çiftlik hayvanları için esansiyel bir element olduğu tesbit edil-miştir (24,25).
Florun diş çürümelerini önleyici etkisi uzun zamandır bilinmek-tedir (12,43). İçme sularında 1 ppm konsantrasyonundaflorun diş çü-: rümelerini önlemede optimalolduğu kabul edilmiştir' (12, 42). İçme.
sularında 1.5 ppm flor WHO (World Health Organization)
tarafın-dan üst sınır olarak kabul edilmiş, bunun üzerindeki miktCl;rları~ flor zehirlenmesine sebep olacağı bildirilmiştir (6). Fakat sıcak iklimlerd~ su ihtiyacı ve tüketimi fazla olduğundan daha düşük düzeylerde 'flor' içeren suların alınmasıyıada florozis şekillenebilcceği bildirilmekte-dir (6,12,14). Bu nedenle iklim şartlarına bağlı olarak içme sularındaki optimum flor miktarı sıcak iklimIerde 0.7 ppm, soğuk iklimIerde ise'
32 T. SEL. H. ERGUN
1.2 ppm olarak tesbit edilmiştir (6,12). Diğer taraftan ister doğal kay-naklardan olsun, ister insan faaliyetlerinden (endüstriyel çalışma-larda çevrenin florla bulaşması) kaynaklansm, yüksek konsantrasyon-larda flor dünyanın bir çok bölgesinele ha~talıklara ve bozukluklam
neden olmaktadır (42,44,45).
Yüksek miktarda flor alınması sonucu şekillenen flor zehirlenmesi "florozis" diye adlandırılmaktadır (6,10,25,42).
Flor zehirlenmesini etkileyen faktörleri başlıca şöyle sıralayabili-riz; alınan florun miktarı, flor alınım süred, hayvanın türü, yaşı, beslenme düzeyi, gencl sağlık durumu, stres, florla beraber alınan benzer etkili veya flQrun etkisini azaltan diğer maddeler ,alınan flo-run çözünürlüğü ve bireysel farklılıklardır (34). 1 ppm flor içeren suyu tüketen bir sığır günde O.O1..1.00 mg (Kg flor almış olur, bu sağlık açısından önemli değildir. Ancak 4-5 ppm flor içeren sular dişlerde lekelenmeye neden olur. 50 ppm'in üzerindeki flor ise önemli düzeyde topallık ve laktasyondaki sığırlarda süt üretiminde azalmaya neden olur (24).
Volkanik bölgelerdeki topraklar yüksek miktarda flar içermekte-dir (45). Toprakta ve suda yüksek miktarlarda flor bulunduran vol-kanik bölgelerde kronik, endemik florozis olgularıyla karşılaşılmakta-dır (44,45). Ülkemizde Doğu Anadolu Bölgesinde Ağrı ve Van illeri-nin ilçe ve köylerinde de florozis görülmektedir (9,30,39). Bu yöre
Tendürek dağının kuzey ve güney yamaçlannda volkanik arazi
üze-rinde bulunmaktadır (9,30,39) ve sularında yüksek miktarlarda flor bulunan coğrafi k bölgelerdendir (45).
Florun enzimler üzerine etkisi flor konsantrasyonuna bağlı ola-rak değişmekte ve iki şekilde olmaktadır (34',44). Ya doğrudan enzim-ler üzerine etki etmektedir ya da enzimlerin metalleriyle kompleks oluşturarak etkilerini gö~termektedir (44).
Floroziste en çok incelenen enzim serum alkalen fosfatazıdır. Çeşitli araştırıcılar tarafından farklı türlerde floroziste serum ALP düzeyleri araştırılmıştır (2,4,16.27,28,29).
Miller ve Shupe (28) florozisli sığırlarda yaptıkları çalışmada serum ALP aktivitesinde artış bulmuşlar ve bu artışın kemikte biriken flor miktarı ile orantılı olarak arttığını kaydetmişlerdir.
Mohiuddin ve Reddy (29) deneysel florazis oluşturulan
koyun-larda yaptıkları bir çalışmada deney süresince ALP aktivtesinde her-hangi bir değişim gözlememişlerdir.
NORMAL VE FLOROzis BELiRTİSi GÖSTEREN KOYUNLARDA SERUM 33
Miller ve arkadaşları (27) florozisli sığırlann kemiklerinde ALP düzeyine bakmışlar ve ALP aktivitesi osteoflorotik kemiklerde 3.58-6.92 kat daha fazla bir yükselme gö~tcrmiştir. ALP aktivitesindeki artışın kemikteki flor konsantrasyonu ile bağıntılı olduğunu tesbit etmişlerdir.
Karaciğer, metabolizmanın merkezi kontrolorganıdır.
Kara-ciğerin metabolik aktivitesi ölçülerek fonksiyonel d~rumu hakkında
bilgi edinilebili.r. Serum GüT, GPT ve LDE karaciğer için spesifik
enzimlerdir (3,7,10,21).
Flor kuvvetli bir enzim inhibitörüdür (15 ~.
Enzim aktivitelerinin ta':ini özellikle klinik tqhis yönünden
önemli bir kriterdir (3,33).
ALP klinik önemi ilk farkedilen enzimlerdendir. En fazla ALP
aktivitesine sahip doku kemik dokusudur. Büyümekte olan hayvanlar-da yetişkinlere nazaran serum ALP akti.vitesiade ki yükseklik yeni ke-mik teşekkülünden ilcri gelmektedir (3,7).
Bu çalışmada Doğu Anadolu Bölgesinde 'büyük bir sağlık ve eko-nomik problem oluşturan florozisin kemik ve karaciğer fonksiyonlarına
etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bunun içinde Doğu Anadolu
Bölgesinde florozis görüIcn Van ili Muradiye ilçesi Çaldıran nahiyesi Başeğmez ve Soğuksu köylerindeki (9,30,39) florozis belirtisi gösteren koyunlarda, florun karaciğer üzerine etkisinin derecesi karaciğerin
indikatör enzimleri GüT, GPT ve LDH enzim düzeylerine,
kemik-lerde meydana getirdiği hiperosteogcnetik etkisi serum ALP
aktivi-tesine bakılarak normal koyun kan serumlanyla kıyaslanmıştır.
Böy-lece, Doğu Anadolu Bölgesi koyunlarında önemli ekonomik kayıplara
sebep olan floroziste, karaciğer enzimlerinin ve kemik yapımını etki-leyen enzimlerin durumu memleketimizde ilk defa araştırılmıştır.
Materyal ve Metot
Araştırmada, Doğu Anadolu Bölgesi Van ili, ilçe ve köylerinden sağlanan 2--3 yaşlarında 27 Adet florozis belirtileri gösteren, 20 Adet
klinik olarak sağlıklı gözüken IIdorkaraman koyunlardan alman kan
serumları kullanılmıştır.
Florozis belirtisi gösteren grubu, Van ili Muradiye ilçesi
Çal-dıran nahiyesi Başeğmez ve Soğuksu köylerindeki florozis belirtisi
T. SEL. H. ERGUN
Kontrol grubunu ise Van ili Et ve Balık Kurumu mezbahasına
getirilen klinik olarak sağlıklı koyunlar meydana getirmiştir.
Koyunların, Vena jugularisinden alınan kan numunelerinin
serumu ayrıldıktan sonra serum GüT ve GPT analizleri aynı gün,
LDH ve ALP analizleri İse ilk iki gün içinde yapılmıştır. Serumlar
bu süre içinde +4°C'de (20) muhafaza edilmiştir.
Serum GüT, GPT, LDH ve ALP enzimlerinin aktiviteleri
en-zim kitleri ile spektrofotometrik (I9) olarak ölçülmüştür.
Analizler sonunda elde edilen serum GüT, GPT, LDH ve ALP
aktivitelerinin, tesadüf parsellerinde varyans analizi ile F değerleri
bulunmuştur (8).
Bulgular
Çalışmalarda elde edilen serum GüT, GPT, LDH ve ALP
de-ğerlerine ait bulgular ve istatistik değerlendirmeleri Tablo 1 ve Şekil 1'de verilmiştir.
Florozis belirtisi gösteren koyunların ortalama GüT ve GPT en-zim aktiviteleri normal koyunlara ait değerlerden istatistik bakımdan önemli derecede (P
<
0.001) yüksek olduğu görülmüştür.Serum ALP aktivitelerinde iki grup arasında istatistik bakımdan önemli bir değişiklik (P
>
0.05) görülmemiştir.LDH aktivitesinde ise florozis belirtisi gösteren koyunlarda
nor-mal gruba göre istatistik bakımdan önemli derecede (P
<
0.001)azalma göstermiştir.
Tartışma ve Sonuç
Floroziste kemik ve dişlerde şekillenen lczyonlara (I 1,15,18,22,
26,35,38,42,44) bağlı olarak yem tüketiminde azalma olmaktadır
(15,18,22,23). Yem tüketiminin azalması sonucu hayvan kendisi için
gerekli enerjiyi endojen kaynaklardan sağlayacaktır. Bu durumda
glukoneogenezisin etkili olması olasıdır (7,21,33).
Transaminazlar ile glukoneogenezis arasında paralellik vardır
ve glukoneogeneziste artış gösterirler (33). Glukoneogenezis karaciğer-de aktifdir (10,21). Glukoneogeneziste karaciğerkaraciğer-de lipid birikimi ol-maktadır (7).
Karaciğer fonksiyonu için spesifik olan serum GüT, GPT ve
NORMAL VE FLOROzfs BELİRTisİ GÖSTEREN KOYUNLARDA SERUM 35 1000 900 800 700 600 500 110 100 90 gO 70 60 50 40 30 20 10 . Normal Florazisl'
wıJO
GOT (Unit/ml) GPT LDH (tinit/ml) (B.B.tl/ml) ALP (Unit/L)Şekil i. Ortalama serum GOT, GPT, LDH ve ALP aktiviteleri. Figure i. Average serum GüT, GPT, LDH and ALP activities.
gösteren koyunlarda kontrol grubuna göre değişiklikler görülmüştür (P
<
0.001). Serum ALP aktivitesinde ise istatistiksel olarak önemli bir değişiklik bulunamamıştır (P>
0.05).Kontrol grubu koyunların serum GüT aktivİtesi ortalama değer
36 T. SEL,H. ERGUN
Tablo I. "ormal ve fk'rozıs belırtısi go:;ıereıı koyunlarda serum GüT, GPT, LDH ve ALP akıivitelerinin ortalama değerleri \oc i!'taıistik önemliliği.
Table ı.Average values of serum Gül', GPT. LDI-I and ALI' activities and their statistieal importanee in normal sheep and sheep showing si~ns of fluoros;s.
-"iorıııa! Grup Florozis Belirt;si G~steren Grııp
L.~-L-
x Sx ıı.1---
x s" _.--- .._'. - -- _..-~- - --,
.- .--- ---GOl' ünit/ml 20 31 .23 i . ll:) 27 10.1-.57 ::>.71 ----_.. "._- "._--._- .-- ._-- ---.--_.._-- --.- -- ..---_.. ---GI'T ü!litiml 20 20.30 O.GI '27 '27.'H ı.02 --'--_._--- --_.--- --.._-~--._- .---_o • _...__. __ ,o .__. - ._.-LDH RR.tT/ml:w
992.30 +1.20 27 ::>96.:;0 21 1 i -_.__
...• ._- -.-.--i
- _._- ._-"._- ---_._.. ____ O ._--- ---._-ALP D/L 20 :;6.43 4.911 27 52.83 6.00 * I' <- 0.001 F iIS.oı. 34.9.1. 7G.75* 0.19koyunlarda bu değer 104. -17 :::ı:: 5.7 i ünit imlolarak oldukça yüksek bir artış göstermiştir (P
<
0.00 i) .Serum GPT aktivİtesinde de ayıu durum gözlenmiştir. Kontrol
grubunda ortalama değer 20.3 =r= 0.61 ünit
ımı
iken f1orozis belirtisi gö~teren koyunlarda 27.!).l Tl. 02 ünitlml hulunmuştur.Araya (4) florozislis sığırlarda serum GüT aktivitesini önemli derecede yüksek bulurken, bazı araştırıcılar (32) ise floroziste transa-minaz aktivitesinde bir değişme teshit etmemişlerdir..
Fazla miktarda flor alındığında karaciğerde akutlıepatit ve 'hafif bir dejenerasyon bildirilmektedir (18).
çalışmamızdaki transaminaz aktivitesindeki artış bu iki etkinin ortak son ucu olabilir.
Flor kuvvetli bir enzim inhibitörüdür (15). Florun LDH'yl kom-petatif olarak inhibe ettiği bildirilmektedir (I). Yapılan deneysel
ça-lışmalar ile LDH'nın inhibisyonuııun enzim.NAD-flar kompleksi
teş-kili sonucu olduğu, florun pinıvatın bağlandığı yer i~'in piruvada ya-rıştığı gösterilmiştir (I).
çalışmamızda da serum LDH aktivitesinde önemli düzeyde
azal-ma tesbit edilmiştir (P
<
0.001). Serum LDH aktivitesi normal ko-yunlarda 992.~) :t- 44.20 Bergcr-Broida üni t lınl, florozis belirtisi gös-teren koyunlarda .'i9G.j T 2 I. i i Bergcr-Broida ünitımı
dir. SerumNORMAL VE FLOROzİs BELIRTisİ GÖSTEREN KOYUNLARDA SERUM 37
LDH aktivİtesindeki azalma, LDH'nın katalitik aktivitesinin inhibis-)'onu sonucu (I) olabilir.
Serum ALP aktivitesi ise normal ve florozis belirtisi gösteren ko-yunlarda sırasıyla 56.4-3 =ı= 4.98 ünitjL, 52.83 =ı= 6.0 ünit/L olarak hesaplanmı~tır.
Florozislc ilgili yapılaıı çalışmalarda birçok araştırıcı (17,29,32,
41) ~erum ALP aktivitesinde herhangi bir değişiklik bulamazken,
bazı araştırıcılar (2,4,5,12,27,27,31) ise serum ALP aktivite~inde yük-sek düzeyde artışlar kaydetmişlerdir. Serum ALP aktivitesindeki artış-ların yüksek flor konsantrasyonartış-larında olduğu bildirilmektedir (4,27,
28).
Florun vücuttaki dcğişik olaylara etkileri florun almma yoluna, miktarına ve süresine bağlı olarak değişiklikler göstermektedir (36). lVIincral toksisitesinin kontrolü, yetersizliklerinc göre özellikle mera şartlarına çok zordur (25).
Çalışmamızda bulunan sonuçlar araştırmanın yapıldığı bölgede
normal ve florozisli koyunlarda elde edilen ilk ~erum GüT, GPT,
LDH ve ALP enzim bulgularıdır. Bu çalışmalar sonucunda fiorozis
belirtisi gösteren hayvanlarda serum GüT, GPT ve LDH enzim
ana-lizlerinin yapılmasının teşhiste yararlı olabileceği düşünülmektedir. Canlılık olaylarının devamlılığı ve düzenlenmesinde önemli rolü olan enzimler (10,13,21,37,40) üzerine florozisin etkileride göz önünde
tutularak bölgedeki hayvanlarda enzim taramalarının yapılması
fio-rozisin meydana getirebileceği etkileri izleyebilmek açısından önem taşıyacağı kanaatine varılmıştır.
Doğu Anadolu Bölgesinde önemli ekonomik kayıplara neden
olan floroziste problerne köklü bir çözüm getirmek için sularm flor-dan arındırılması gereklidir. Bu amaçla, flor düzeyi dü~ük yeni kay-nak wları bulunmalıdır. Fazla flor içeren sular flar bakımından temiz sularla karıştırılarak flor konsantrasyonu düşürülmelidir.
!\umune toplanması ve analizler Hrasında araç ve alct imkanı sağlayan 100. yıl Üniversite Rektörlüğü ve Veteriner Fakültesi Dekanlığı'na teşekkür ederiz.
Kaynaklar
i. Anderson, S.R. (1981). Effects of HalideJ on Rcduced Xit:otiııa'"id~ Aden'nı Dinudeoıide
BinıJin~ Proper/ies and Galaty'ic Acıiüiry nf Beef Hearl uc/ale D:hydr<Jgena.re.Biochemistry.
20: 464--467.
2. Anoniın (1%9). Cnlciıım-Flıınridf In/anelinıı' in KiU~I1J. Nutritif)fl I~cviews. 27 (LO):
38 T. SEL, H. ERGUN
3. Aras, K., Erşen, G. (19iS). Klinik BiYekimya. A.Ü. Diş Bek. Fak. Yayınları, Ankara. 4. Araya, O., Wittwer, F., Villa, A., Ducom, C. (1990).Boviııe Fluorosis Foilowing Vol.
canic Activiry in the Southem Aııdes. Vet. Ree., 126: 641-642.
5. Blood, D.C., Henderson, J.A. (19i9). Veteriııııry Medicine. 5th cd. London. 6. Brouwer, LD., Backerdirks, O•• Debruin, A., Hautvast, J.G.A.J. (1988).
Un.ıu-itability of World Health Orgallisation Cuidelines for Fluoride Concentration.ı in Dirinking Wa. ler in Senegal. Laneet, 30: 223-22).
i. Comellos, C.E. ,Liver Function. In: Kaneko, J.J. (1980).Clir.ical Biochemistry of Domestic Ar.imals. 3rd ed. ~cw York, London, Academie Press, pp. 230-242.
8. Düzgüneş, O. (1963). Bilimsel Çalı{malarda Isto.tistik Pren.ıipleri ve Metodlar.
h-mir, Ege Üniversitesi :Vlatbaası.
9. Ergun, H.Ş., Russel.Sin, H.A., Bayşu, N., Dündar, Y. (198i). Studies on the Fluoride Contenisiı,Waler and SOO, urifle, Bone and T '!eth of Seep and (irine of Humaı. From Eastem and
Westem Parls ?f Turk~v. DTW. 94 (i): 416-420.
10. Er80Y, E., Bayşu, N. (1986).Riyokimya. Ankara. A.Ü. Basıınevi.
i i. Faccini, j.M., Teotia, S.P.S. (1974).Histopathological Assessmellt ~fEndemic Skeletal Fluorasis. Calcified Tissue Reserach. 16 (I): 45-57.
12. Fisher, R.L., Medeaif, T.W., Henderson, M.C. (1989).Endemic Flııarosis with Spinal Cord Compressian. Areh. Intcrn Med., 149: 697-700.
13. Guyton, A. (1986). Tıbbi Fi:;yoloji. 7th cd., Merk Yayıncılık. Saıınders, İstanbuL.
i
14. Haınıanot, R.T., Fekadu, A., Bushra, B. (1987).Endemic Firwrosis in the Ethiopian Rijt Valley. Trop. Geogr. Med., 39 (3): 209-2i7.
15. HiIhnan,D., Bolenbaugh, D.L., Convey, E.M. (1979). f/ypothyroidism and Arıemia Relaled to FIWlride in Dairy Cattle. J. Dairy Sci., 62: 416-423.
16. Hoogstratten, B., Leone, N.C., Shupe, j.L., Greenwood, D.A., Liebernıan, J.
(1965). Effect offluorides 011 Hematopoietic System, Liver and Thyroid Cland in Call1e.JAMA.,
192 (I): 112-118.
17. Jlınenez, L.E., Spink&,T.S., Bowley, N.B., Joplin, G.F. (1983).Toto.l Body Cakiıım in Skeleto.l Fluorozis. Laneet. 25 (I): 1443.
18. Kessabı, M., Hamlın, A. (1986).Experimento.l Fluorozis iıı Slıeep Alleviating Effecls of Alurninum. Vet. Hum. TOlCicol.28 (4): 300-304.
19. King, J. (1965).Practical Cliılical En:;ymology. London. D. Van :\'ostrand Co. Ltd. 20. Kranıer, j.W. (1980).Clinical Erı:;ymology. In: Kaneko, ].]. Clinical Biochemistry of
Do-mestic Animals. 3 rd ed. New York, London. Academic Press, pp. 183-186. 21. Lehninger, A.L. (1975).Bioclıemistry. 2nd ed., New York, World Publishers Inc. 22. Maylin, G.A., Eckerlin, R.H., Krook, L. (1987).Fluoride !tıtoxication in Dairy Calves.
Corneli Vcı. 77: 84-98.
23. Maylin, G.A., Krook, L. (1982).Milk Productio,1 of Cows Exposed to. Industrial Fluoride
NORMAL VE FLOROzİs BELİRTİsİ GÖSTEREN KOYUNLARDA SERUM 39
24. MeDowell, L.R. (1985). Caleium, Phosphorus andflıwrillC in Nutrition of Grazing Rumi-na/lls in Warm Climates. Aeademic Press. pp. 205-212.
25. MeDowell, L.R., Cornad, J.H., Ellis, G.L., Loosb, J.K. (1983). Minerals for Gra-zing Ruminants in Tropieal Regions. Library of Congress Catolog Card Number 84-70238, Gainesvilli.
26'. Milhaud, G.E., Borba, M.A., Krishnaswarny, S.(1987). Effiet of Fluoride [ngestion
011 Dental FlUJJrosisin Sheep. Am.J. Vet. Rc.,., 48 (5): 873-879.
27. Miller, G.W., Egyed, M.N., Shupe, J.L. (1977). Alkalin~ Plwsp,lıat~se Aetiviıy, Flıwride, Citric Acid. Ca and P Cantent in Bones ofCows witlı OS/eJporosis. Fluoride. LO (2): 76--82.
28. Miller, G.W., Shupe, J.L. (1962). Alkaline Bone Plwsplıaıas~ Aeitvi(y as Re/a/ed to Fluoride
Ingestion by Dairy Caule. Am. J. Vet. Res. 23: 24-30. '.
29. Mohiuddun, S.M., Reddy, M.V. (1989). Heamatologieal and Bioehemical Studies on Fluoride Toxicitv in Sheep. Ind. Vet. J ..66: 1039-1091.
30. Oruç, N. (1977). Fluoride Coııtent of Some Spring Waters and Fluorosis in th~ easUm Anatolia. in Seminar on "Problems of High Fluoride Waters" 6-10 September. Erzurum. 31. Öztopçu1ar, M. (1977). Evaluation of the Chronie Fluoride Intoxieation in the Dogubeyazıt
Regionfrom the Neurological Standpoint. in Seminar on "Problem, of High Fluoride Wa-ters", 6-10 September, Erzurum.
32. Poey, J., FJsair, J., Morgan, P., Reggabı, M., Hattab, F. (1976). The Biological
Ba-lanet in Rtlation to Radiological Status iıı a Popıdation L.iving in a -('one of Endemie Fluorosis in Sorltliem Algeria. European Journal of To, ieology and Environmental Hy,giene. 9 (3): 179-186.
23. Rosen, F., Roherts, N.R., Niehol, C.A.(1959). Glucoeorlieosteroids and Transaminase Actiı>ity. ı.Inereased Aetivity of Glutamie-Pyntvic Transaminase in Four Conditions Associated with Gluconeogenesis. .lAMA. 234 (3): 476-480.
34. Shupe, J.L. (1980). Clinieopathologic Features of Fluoride Toxieosis in CaUle.J. Anim. Sei., 51 (3): 746-758.
35. Shupe, J.L., Christo££erson, P.V., Olson, A.E., Allred, E.S., HUrst, R.L. (1987).
Relationship of Cheek Tooılı Abrasion to Flıwride.induced Permanent Incisor Lesions in Livestoek.
Am. J. Vet. Re., 48 (10): 1498-1503.
36. Stoddard, G.E., Harris, L.E., Baternan, G.Q., Shupe, J.L., Greenwood, D.A.
(1963). Efftets of FlUJJrineon Dairy Cattle. i. Growth and Feed Consuınption . .1. Dairy Sei., 46: 1094-1102.
37. Stryer, L. (1981). Biochemistry. 2nd ed., New York, "V.H. Freeınan and Co. 38. Suketa, Y., Sato, M. (1980). Changes in G-6-P.ase Aetivity in Liver and Kitlney of Rals
Treated With a Sil/gie Large Dose of Fluoride. Taxic. Appl. Pharm., 52: 386-390. 39. Şeadil, ç.,Raysu, N.(1973). Insan ve Hayvanlarda AgTl ili Dol!ubeyazıt Ilçesi Köylerinde
GöniZen Flor -('ehirlenmesi ve Bunu Van Ili Muradiye Ilçesi . Köylerinde de Saptamamızla Ilgili Ilk Teblig. A.V. Vet. Fak. Dergisi. 20 (4): 474-489.
40. Töre, tR., (1978). Enzim Testleri ve Veteriner Kliniginde Uygulanmaları. İst. Vniv. Vet. Fak. Derg., 4 (2): 39-62.
Uı
r.
SEL, H. ERGUN41. Ulilu, B., Göğüş, T. (1931). £"dcmic F/uoroJiJ. Hacettepe Bııitetin of Med;ci,ıe-Sıırge~)'.
14 (3-1): 4.1-54.
42. W.ltoa, K.C. (1988). EnviTonmenla/ Fluoride nnd Fl"orosi)' in Ma~ıma/s. }'1:ı mına i Rcv., 18 (2): 77-90.
43. WHO (1984). Preveutian .Hethods al/d PTogrammes fOT Dmı Diseases. Technical Report Se-ries. No: 713.
44. WHO (1984). Flıwrine al/d Flııorides, .Environ'ııental Health CTiteria 36, Genava. 4::;. WHO (1986). Appropriate Use of Flu9rides/or Hummı Health. Edi!. J.J. Murray, Genava. 4fl. Yaari, A.M. (1982). Fffect of Flııoride on Pho,phatidylserine-Mediaıed Calcium Tml/spor!.
