EMZİRMEYİ OLUMSUZ ETKİLEYEN BİR FAKTÖR OLARAK PAMUKÇUK; ÖNLEME, TANI
VE TEDAVİDE HEMŞİRE / EBENİN ROLÜ
Yeter KİTİŞ
*, Zekiye KARAÇAM
**Dr.Öğr.Gör., Hacettepe Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Ankara Özet
Pamukçuk, emzirme döneminde sık görülen, emzirme kalitesini ve süresini olumsuz etkileyen önemli bir sorundur. Pamukçuğun tedavisi kolay olmasına karşın, hastalık tablosunun farklılık göstermesi nedeni ile tanısı gecikebilmektedir. Hemşire / ebelerin gebelikte ve doğum sonrası erken dönemde, pamukçuğu önlemeye yönelik annelere koruyucu bakım vermeleri, erken tanı ve tedavi sağlamaları ile emzirme başarısının artırılması mümkündür. Bu makalede; pamukçuğun nedenleri, belirtileri, tanı ve tedavisi, pamukçukta emzirmenin sürdürülmesi hakkında bilgi verilmekte; hemşire / ebelerin pamukçuğun önlenmesi ve tedavisindeki rolü vurgulanmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Pamukçuk, emzirme, hemşire
/ebe
Summary
Thrush as a factor which has negative effect on breastfeeding: nurse/midwife’s roles about preventing, diagnosis and treatment
Thrush is an important problem seen commonly and effected on breastfeeding quality and duration. Despite thrush’s treatment is easy, infection is showing difference symptoms and this may be delayed diagnose of it. Breastfeeding success can be enhanced with maintaining to mothers preventive care, early diagnosis and treatment of thrush by nurses / midwives in antenatal and early postnatal period.
In article, information is given about; thrush’s symptoms, diagnose and treatment, continuing of breastfeeding during thrush and also mentioned about midwife/nurse’s roles on preventing and treatment of thrush.
Key Words: Thrush / oral candidiasis, breastfeeding,
nurse / midwife
GİRİŞ
Pamukçuk, Candida Albicans grubu mantarların ağzın mukozasında oluşturduğu bir enfeksiyondur. Bu terim erişkinlerin ağız ve boğazlarında ortaya çıkan Candida enfeksiyonunu da içermekle birlikte, daha çok bebeklerin ağzında oluşan tekrarlayıcı Candida enfeksiyonunu tanımlamakta kullanılmaktadır (Medlineplus Medical Encyclopedia 2003). Ağızda bulunan normal flora elemanlarından biri de Candida Albicastır ve üremesi bakteriler tarafından kontrol altında tutulur. Pamukçuk, bebekler, yaşlılar ve hastalık ya da tıbbi tedavi ile immün sistemi baskılanmış kişilerde yaygın olarak görülmektedir (Medlineplus Medical Encyclopedia 2003, Whitelaw 2004).
Yaşamın ilk 6 ayı boyunca en sık görülen fungal enfeksiyon olan pamukçuk (Pillinger 2002), bütün bebeklerin yaklaşık %2-5’ inde görülürken, prematürelerde daha yüksek oranda görülmektedir
(Rutherford 2001). Yenidoğanların bu etkeni çoğunlukla doğum sırasında, genital mantar enfeksiyonu olan anneden aldıkları ve bu durumda enfeksiyonun doğumdan sonra 2 hafta içinde ortaya çıktığı bildirilmektedir. (Donovan 2002 a, Pillinger 2002, Rutherford 2001).
Bu dönemde immün sistemlerinin henüz tam gelişmemiş olması, yenidoğanların bu enfeksiyondan kolayca etkilenmesine zemin hazırlamaktadır (Breth 2001).
Anne sütü ile beslenen bebekte pamukçuk oluştuğunda, annenin meme ucu bu enfeksiyondan etkilenebilmektedir. Aynı şekilde annenin meme ucunda başlayan Candida enfeksiyonu da bebeği etkiler. Candida Albikans nemli ve sıcak yerlerde yaşar (Donovan 2002b, Whitelaw 2004). Emzirme, sütün yüksek glukoz içeriği ile etkenin üremesine ek bir katkı sağlar ve enfeksiyon anne ve bebek arasında ileri geri
geçiş gösterir (Breth 2001, Rutherford 2001). Tedavi edilmeyen vakalarda enfeksiyon, süt kanallarına kadar ilerleyerek mastite neden olabilmektedir. (Donovan 2002b, Rutherford 2001, Whitelaw 2004).
Memenin candidal enfeksiyonunun en tipik belirtisi annenin emzirme sırasında ağrı yaşamasıdır (Amir, Hoover & Mulford 1999, Smith 2002). Meme ucu ağrısınının, en sık görülen sütten erken kesme nedenleri arasında olduğu bildirilmektedir (Breth 2001, Dobson & Murtough 2001, Donovan 2002 b). Bebeklerin daha uzun süre anne sütü ile beslenebilmeleri için, hemşire / ebelerin gebelik, doğum ve doğum sonrası dönemlerde pamukçuğun önlenmesi, erken tanısı ve tedavisine ilişkin girişimde bulunmaları önemlidir.
Pamukçuk Oluşumunu Kolaylaştıran Faktörler
Pamukçuk oluşumunu kolaylaştıran çok sayıda faktörden bahsedilmektedir (Hoover 2003 b, Hoover 2003b, Mohrbacher 2002, Whitelaw 2004). Bu faktörler:
- Gebelik sırasında, doğumdan kısa bir süre önce ya da doğum sırasında annede vaginal mantar enfeksiyonu belirtilerinin ortaya çıkması ve annenin sık genital mantar enfeksiyonu öyküsü,
- Annenin gebelik ve doğum eylemi sırasında antibiyotik kullanmış olması ya da annenin sık antibiyotik kullanma öyküsü,
- Bebeğin antibiyotik tedavisi alması,
- Anne ya da bebekte uzun süre steroit kullanımı,
- Çatlak gibi meme ucu travmaları (ciltteki bütünlük kaybı bakterilerin olduğu gibi mantarların girişine de izin verir),
- Annenin östrojen içeren kontraseptif kullanması,
- Nemli emzirme pedlerinin ya da sütyenlerin meme ucu dokusuna uzun süre temas etmesi,
- Plastik kenarlıklı meme pedlerinin kullanımı (meme ucu bölgesinin iyi havalanmasını önlediği için),
- Bebekte emzik kullanımı,annenin yapay tatlandırıcı ya da tatlıları aşırı tüketmesi,
- Annede diyabet ve anemi gibi sağlık sorunlarıdır.
Pamukçuğun Belirtileri
Pamukçuk enfeksiyonu bebeklerde her zaman belirtiye neden olmaz (Rutherford 2001, Pillinger 2002,
Medlineplus Medical Encyclopedia 2003). Bebeklerde pamukçuğun en tipik belirtisi ağızda görülen (dilin üzerinde, dudak ve yanağın iç kısmında, bazen boğazda) krem/beyaz renkte noktalardır. Bu noktalar süt kesiği ya da peynir görünümünde olup, kazındığında altındaki bölgenin yavaşça kanadığı görülür. Tükrükte ya da dudakların iç yüzünde beyazımsı bir parlaklık vardır.
Bebekte görülen diğer pamukçuk belirtileri ise şunlardır (Amir, Hoover& Mulford 1999, Flora 2001, Donovan 2002 b, Mohrbacher 2002, Hoover 2003, Medlineplus Medical Encyclopedia 2003):
- Bebeğin emerken memeyi sık sık bırakması ya da emmeyi reddetmesi,
- Emmenin fazla sesli olması,
- Mantarların bebeğin emdiği süte karışması sonucu bebekte aşırı gaz oluşumu,
- Bebeğin huzursuz olması ve sakinleştirilmesinin zor olması,
- Bebeğin poposunda pişik kremlerine yanıt vermeyen kırmızı döküntüler.
Annede görülen belirtiler ise şöyle sıralanabilir (Amir, Hoover& Mulford 1999, Flora 2001, Kathleen & Hoover 2002, Mohrbacher 2002, Jones 2003):
- Meme ucunda kaşınma, herhangi bir dokunmaya karşı aşırı hassasiyet,
- Meme uçlarında iyileşmeyen çatlak,
- Meme ucu ya da memede renk kaybı, meme ucunun pembe, kırmızı, soyulmuş ya da döküntülü (küçük kabarcıklar) olması,
- Doğumdan hemen sonra ya da ağrısız geçen belirli bir süreden (günler ya da haftalar) sonra annenin meme ucunda ya da memesinde ani olarak başlayan, emzirme sırasında artan ve emzirmeden sonra da devam eden şiddetli ağrı (emzirmeden sonra 1 saate kadar uzayabilir),
- Annede vaginal mantar enfeksiyonu. Pamukçuğun Tanı ve Prognozu
Literatürde pamukçuk tanısı, tedavisi ve prognozu üzerine bilgiler kısıtlıdır. Pamukçukta klinik belirti ve bulguların süreklilik göstermemesi (bebekte pamukçuk olduğu halde belirti olmayabileceği gibi, bebekte belirti var iken anne her zaman belirti göstermeyebilir) ve annedeki belirtilerin başka nedenlerle de oluşabilmesi (bebeği memeye yanlış tutma ve/ veya yanlış pozisyona bağlı memede fiziksel travma, emziklilikle ilgili olmayan kronik detmatoz gibi) tanıyı zorlaştırabilmektedir (Australian Breastfeeding Association 2003, Dobson & Mortough 2001, Michels
2000). Ayrıca candida albicansın normal mukoz membran florası olması, laboratuar testleri ile tanılanmasını engellemektedir (Breth 2001).
Bebeklerde genellikle basit fiziksel muayene ile pamukçuk tanısı konulabilir. Annenin tanısı ise, annenin ve bebeğin öyküsü ile fiziksel muayenesine dayanmaktadır (Breth 2001,Pillinger 2002, Rutherford 2001) Pamukçukta erken tanı şansını yakalayabilmek için anne - bebek çiftinin yakından izlenmesi (özellikle meme ucunun travmaya açık olduğu ilk haftalarda) ve anneden dikkatli bir öykü alınması önem kazanmaktadır.
Zamanında tedavi edilmeyen pamukçuk enfeksiyonu sık tekrarlar ve zaman zaman kronik hale gelebilir. Bebeklerdeki pamukçuk genellikle diğer hastalıklarla ilgili olmamakla birlikte, tedaviye direnç gösteren ya da sık tekrarlayan pamukçuğun altında bir patoloji olup olmadığı aranmalıdır. Bebeklerde pamukçuk damağa ve boğaza yayılabilir. Diğer yayılımları (deri, sindirim kanalı, akciğerler gibi) ender de olsa görülebilir. Bunun dışında pamukçuk bebeklerde ciddi beslenme yetersizliklerine neden olabilmekte, annede ise meme ucunda başlayıp süt kanallarına kadar ilerleyebilmektedir (Amir, Hoover& Mulford 1999, Donovan 2002c, Hoover 2003a, Jones 2003, Newman 2002a).
Pamukçuğun Tedavisi
Pamukçuğun tedavisine yönelik öneriler yaygın bir çeşitlilik göstermektedir ve klinik tedavi çalışmaları yapılmadığı için özel bir tedavi rehberi yoktur (Amir, Hoover& Mulford 1999, Pillinger 2002).
Bazı kaynaklarda, bebekte pamukçuk var, ancak hastalık belirtisi yok ise, bir süre bebeği izleyerek beklemenin uygun olabileceği belirtilmekte, bununla birlikte bebekte ya da annede belirti görüldüğünde, her ikisinin de tedavi edilmesi gerektiği vurgulanmaktadır (Amir, Hoover& Mulford 1999, , Curtis 2003, Donovan 2002 a, Newman 2003 c).
Pamukçuğun İlaçlarla Tedavisi
a) Lokal İlaçlarla Tedavi
Pamukçuk tedavisinde genellikle ilk seçenek olarak Nystatin kullanıldığı dikkati çekmektedir (Amir, Hoover& Mulford 1999, Breth 2001, Hoover 2003 a, Jones 2003, Newman 2003 c). Nystatinin sıklıkla lokal formu (bebekler için Nystatin damla ya da Nystatin jel, annenin memesi için Nystatin pomat) kullanılır. Belirtiler genellikle tedavi başladıktan sonra 2-3 gün içinde geçer, ancak tam iyileşmenin sağalanması için belirtiler ortadan kalksa bile tedavinin 10-14 gün sürdürülmesi gerekmektedir (Donovan 2003 c, Newman 2003 c).
Uygulama yönergesinde Nystatin'in günde 4 kez kullanılması önerilmektedir (Health & Wellness Resource Center 2003, Ommaty 2003). Ancak klinisyenler, mantarların kısa sürede üremelerinden dolayı ilacın her emzirmeden sonra uygulanmasını önermektedirler (Curtis 2003, Flora 2002, Hoover 2003 a, Newman 2003 c). Temiz bir çay tabağı içine damlalık dolusu Nystatin konulur, temiz bir pamuklu çubuk ilaca batırılarak bununla bebeğin dili, dudakları ve yanaklarının iç kısmı silinir. Bebeğin ağzına dokunduktan sonra, uygulama materyalinin ilaç şişesine tekrar sokulmaması gerekmektedir (Primary Children Medical Center 2003).
Anne ise, her emzirmenin ardından memelerini ılık su ile hafifçe yıkayıp kuruladıktan sonra Nystatin kremi meme ucuna ve areolaya sürmelidir. Emzirmeden önce ilacın temizlenmesine gerek yoktur (Curtis 2003, Flora 2002).
Lokal tedavide yararlanılan ikinci bir ilaç Gention Violet’dir. Gention Violet uzun yıllardan beri kullanılan etkili bir antifungal olarak bilinmektedir. Meme ucu ve areolanın dört gün süre ile günde iki kez emzirmeden sonra %0.5 Gention Violet ile boyanması, daha uzun süre kullanılmaması önerilmektedir (Curtis 2003, Hoover 2003 a, Newman 2003 a). Bazı kaynaklarda Gention Violet’in bebeğin ağzını boyamak için de kullanıldığı bildirilmektedir (Amir, Hoover& Mulford 1999, Kathleen & Hoover 2002, Newman 2003 a). Ancak Gention Violet’in muköz membranlarda irritasyona neden olduğu (Baca, Drexler & Cullen 2001), alkol içerdiği için bebeklerde toksisite yapabildiği (Piatte JP 1992) ve karsinojenik etkisinin olduğu da (Saca do de 1998) bildirilmektedir.
Pamukçuğun lokal tedavisinde kullanılan diğer bir ilaç da Dr Jack Newman (2003c) tarafından geliştirilmiş olan Çok Amaçlı Merhem (All Purpose Ointment)dir. Merhem yalnızca candida enfeksiyonu için değil, herhangi bir nedenle oluşan meme ucu ağrılarını gidermede de kullanılabilmektedir. Bu merhem iki antifungal ve bir steroid içerir. Eczacı tarafından karıştırılarak hazırlanan bu merhemin içeriğinde:
100.000 ünite /ml Nystatin (15 gram) %0.1 Betamethasone (15 gram) %2 Mupirocin (15 gram)
%10 Clotrimazole (vaginal merhem) /15 gram) bulunmaktadır.
Newman (2003c) bu merhemin her emzirmeden sonra ılık su ile yıkanmış ve kurulanmış meme ucuna ve areolaya ince bir tabaka halinde sürülmesini önermektedir.
b) Oral İlaçlarla Tedavi
İki hafta süren lokal tedaviden sonra hala semptomlar devam ediyorsa, emzirme sırasında ya da sonrasında memede batıcı ağrı varsa oral ilaçlarla tedavi önerilebilmektedir. (Newman 2003 b). Sadovski (2003)’ ye göre annede pamukçuk belirtileri var ise, lokal tedaviler kanallar içine ulaşmış mantarların üremesini durdurmaya yeterli olamayacağından, hemen oral ilaçlarla tedaviye başlanması gerekmektedir. Oral tedavide daha sıklıkla Fluconazole (Diflucan), bazen de Nystatin kullanılmaktadır. Fluconazole vaginal enfeksiyonlarda 150 mg.’lık tek doz şeklinde kullanılırken (Health & Wellness Resorce Center 2003, Ommaty 2003), meme ucunun ve memenin candidal enfeksiyonunda başlangıç dozu olarak 400 mg., daha sonra günde iki defa, 100 mg. ve 10 gün süre ile kullanılması önerilmektedir (Jones 2003, Newman 2003 b). Bebeklerde önerilen Fluconazol dozu başlangıçta 6mg./kg., devamında ise günde 1 kez 3mg./kg. şeklindedir. Bebeğin anne ile aynı dönemde tedavi edilmesi önemlidir (Ommaty 2003). Nystatin ile oral tedavide ise, anneye 6 saatte bir 500.000 ünite verilmesi ve tedavinin 10- 14 gün sürdürülmesi önerilmektedir. Bu tedavilerle birlikte lokal tedaviler de kullanılabilir (Flora 2001).
Fluconazole’un genellikle iyi tolere edildiği, buna rağmen yeterli klinik çalışma olmadığı için emziren annelerde zorunlu olmadıkça kullanılmaması gerektiği belirtilmektedir (American Academy of Pediatrics 2004, Ommaty 2003). Ancak WHO Fluconazole ve Nystatin’in emziren annelerde kullanımını güvenli olduğunu bildirmektedir (WHO 2003). Newman (2003 b), Fluconazol ile yaptığı tedavilerde bebeklere ilişkin yan etkiye rastlamadıklarını belirtirken, Sadovski (2003) de karşılaştırmalı bir çalışmada günlük 3 mg./kg. Fluconazol ile 1 hafta süresince yapılan pamukçuk tedavisinin, 10 gün süre ile günde 4 kez, 1ml. Nystatin ile yapılan tedaviye göre daha iyi sonuç verdiğini bildirmiştir.
Pamukçuğun Doğal Yöntemlerle Tedavisi
Yaygın kullanılan doğal yöntemlerden biri sodyum bikarbonattır. Bu yöntemde, bir bardak kaynatılıp ılıtılmış suya bir çay kaşığı karbonat karıştırılarak elde edilen solüsyonla anne her emzirmeden sonra memelerini hafifce yıkar ve bebeğin ağzını siler (Parmağa temiz bir gazlıbez sarılır, solüsyon içine batırılır ve bebeğin ağız içi bastırarak silinir. Ağız iyice temizleninceye kadar gazlıbez değiştirilerek işlem tamamlanır). Sodyum bikarbonat uygulaması ilaç
tedavisi ile birlikte kullanılabilir, bu durumda ilaçtan önce uygulanmalıdır (Amir, Hoover& Mulford 1999, Flora 2001). Bebeğin fazla miktarda sodyum bikarbonat yutması elektrolit dengesini tehdit edebileceğinden dikkatli olunmalıdır (Hoover 2003).
Pamukçuk tedavisi için ¼ oranında sulandırılmış damıtık beyaz sirke de kullanılmaktadır. Eğer sirke çok keskin ise, daha fazla sulandırılabilir. Anne günde en az 4 kez, emzirmeden sonra sirkeli su ile memelerini yıkar ve saç kurutma makinesi ile kurutur. Bebek memeyi reddetmedikçe meme ucu emzirmeden önce yıkanmamalıdır. Sirkeli su ile yıkama işleminin Nystatin gibi lokal tedavilerden önce ugyulanması önerilmektedir (Curtis 2003, Hoover 2003).
Zeytinyağı da mantarların oksijenle temasını engellediği ve içeriğindeki linoleik asit ile mantarların üremesi için elverişsiz bir ortam oluşturduğundan pamukçuk tedavisinde kullanılabilmektedir. Annenin zeytinyağını her emzirmeden sonra meme uçları ve areolaya sürmesi gerekir (Hafner-Eaton 1999).
Pamukçuk tedavisinde kullanılan doğal yöntemlerden biri de acidophilus (Lactobacillus acidophilus) içeren kapsüllerdir. Anne bu kapsüllerden günde 3 kez birer tane alır. Bebeğin tedavisinde, acidophilus anne süt ile dilüe edilip içirilerek ya da ilaca batırılmış parmağın emzirilmesi şeklinde kullanılabilir. Acidophilus uygulamasının amacı, floranın yeniden dengelenmesini sağlamaktır. Bu amaçla antibiyotik kullanımı sırasında da önerilmektedir. Acidophilus yerine laktobasillerin bağırsağa tutunmasına yardımcı olan FOS (fructo-oligo-saccarides) da önerilebilmektedir (Curtis 2003, Flora 2001, Hafner Eaton 1999, Newman 2003).
Acidophilusun Türkiye’de vaginal flora düzenleyici olarak kullanılan formu (Gyno-flour) bulunmaktadır, ancak oral formuna rastlanmamıştır (Ommaty 2003).
Pamukçuğun oluşumunun ve tekrarlarının önlenmesi ve tedavisi sırasında bağışıklık sisteminin desteklenmesine yönelik uygulamalardan da bahsedilmektedir. Bunlardan bazıları; kokusuz sarımsak tableti, greyfurt çekirdeği ekstresi ve ekinezya çayıdır (Curtis 2003 c, Flora 2001, Hafner Eaton 1999, Newman 2003,).
Pamukçuğun Önlenmesi, Tanı ve Tedavisinde Hemşire / Ebelerin Sorumlulukları
Hemşire / ebeler gebelik ve emzirme sürecinde, pamukçuğun önlenmesi için bilinen başlıca risk
faktörlerinin kontrol altına alınmasının yanı sıra, pamukçuğun erken tanısı ve tedavisinde de önemli rol üstlenebilirler. Gebelik sırasında alınabilecek önlemler şunlardır (Australian Breastfeeding Association 2003 a, Dobson & Murtough 2001, Flora 2001, Mayo Clinic 2003, Montgomery 2002,):
- Tüm anne adaylarında genital mantar belirtilerinin varlığını soruşturma, belirtileri olan anne adaylarını tedaviye yönlendirme,
- Meme ucu yaralanmalarını önlemek ve deri bütünlüğünü korumak için tüm gebelere doğru emzirme tekniğini görsel araç gereç kullanarak öğretme,
- Gebelik sırasında annenin memelerini emzirmeye hazırlama (özellikle ilk kez emzirecek olan annelerin) ve anneleri meme ucunun bakımı hakkında bilgilendirme,
- Doğum sonu ilk haftalarda oluşabilecek meme ucu problemleri, pamukçuk belirtileri ve yapılması gerekenler hakkında anne adaylarına bilgi verme,
- Olası emzirme problemlerinde annelerin emzirme kararlılığını sağlamak için, gebeliğin başlangıcından itibaren her fırsatta emzirmenin ve anne sütünün yararları hakkında bilgilendirme.
Doğum sonrası yapılacaklar ise (Australian Breastfeeding Association 2003, Hafner-Eaton 1999, Montgomery 2002, Whitelaw 2004);
- Doğum sonrası klinikte kalınan kısa süre içinde, anneleri emzirme sırasında gözleme ve emzirme tekniğine ilişkin yanlışlıkları düzeltme,
- Doğum sırasında ya da doğum sonrasında antibiyotik alan annelerin beslenme içeriklerini düzenleme (yoğurt ve peynir alımının artırma, şekerli yiyecekleri azaltma, gerekirse Acidophilus ya da FOS gibi flora onarıcı maddeler önerme), bu risk grubundaki anneleri pamukçuk belirtileri yönünden izleme,
- Taburcu olan annelere emzirme ile ilgili problemlerde nerelere ya da kimlere başvurabilecekleri hakkında bilgi verme,
- Doğum sonu ilk hafta içinde, anne ve bebeği ziyaret etme (özellikle meme ucu sorunlarının pik yaptığı 5. günden önce), bu ziyaretler sırasında annenin memelerinin durumunu, bebeğin emmesini ve bebeğin ağzını değerlendirme,
- Meme ucu çatlaklarının oluşması durumunda koruyucu uygulamaların (doğal tedavi yöntemleri ve lokal antifungal tedaviler) yapılması,
- Bebek ya da annede pamukçuk oluşması durumunda tedaviye yönlendirme ve tedaviyi izleme.
- Bebeği tekrarlayan enfeksiyondan korumak için, anneye meme uçlarına lokal antifungal uygulamasını önerme,
Tüm enfeksiyonlarda olduğu gibi pamukçukta da korunmanın en iyi yolu hijyendir. (Donovan 2002 a, Flora 2001, Jones 2003). Hemşire / ebelerin sorumluluklarından biri de pamukçuğun oluşumu ve yayılmasının önlemeye yönelik uygulamaların annelere ve bebek bakımını üstlenen diğer kişilere öğretilmesidir. Bu uygulamalar şöyle sıralanabilir (Moore, Zale & Moramarco 1998, Flora 2001, Donovan 2002 a, May& Mahlmeister 2002, Mohrbacher 2002, Montgomery 2002, Jones 2003, Smith 2002);
- Annenin bebeği emzirmeden önce ve her bez değiştirmeden sonra ellerini ılık sabunlu su ile iyice yıkaması,
- Bebeğin ellerinin sık yıkanması,
- Çarşafların, oyuncakların ve diğer malzemelerin sık yıkanması (yüksek ısıda),
- Meme pedlerinin her emzirmeden sonra değiştirilmesi ve sıcak sabunlu su ile yıkanmadan tekrar kullanılmaması,
- Emzik ve biberonların sık kaynatılması,
- Meme çatlaklarının önlenmesi için emzirmeden sonra memelere kuru ısı uygulanması, koruyucu pomadlar sürülmesi,
- Anne ya da bebekte pamukçuk belirtisi olduğunda, meme pompası ya da yapay meme uçları (aplikatör) kullanılıyor ise, süte değen bütün parçaların her kullanımdan sonra kaynatılması,
- Pamukçuk ortaya çıktığında sağılan sütün dolapta bekletilmemesi (Buzdolabı organizmaları öldürmeyebilir ve bebek bekletilen sütten tekrar enfekte olabilir),
- Pamukçuk tedavisi sırasında bebeğin ağzı temizlenmeye başladığında; bebek biberonla besleniyor ise, biberon lastiğinin değiştirilmesi,
- Bebeğin ağzına giren her şeyin (örneğin; ısırılan oyuncaklar, emzikler ya da biberon memesi) bulaşık makinesine konulması, kaynatılması ya da değiştirilmesi (bu malzemeler pamukçuk etkenini canlı tutabilir ve bebeği tekrar enfekte etmeye devam edebilir),
- Eğer bebeğe damlalık ile bir ilaç veriliyor ise, şişenin içine tekrar sokulmadan önce damlalığın sıcak sabunlu su ile yıkanması,
- Bebeğin pişiği var ise, bez bölgesinin kuru ve temiz tutulması, her bez değiştirmede temiz su ile hafifçe yıkanması, bebeğin poposunun günde birkaç kez
havlandırılması ve uygun bir antifungal krem kullanılması.
Pamukçuk ve tedavisi emzirmenin kesilmesini gerektiren bir durum değildir. Ancak pamukçuk nedeni ile annenin yaşadığı şiddetli ağrıdan ve ender de olsa bebeğin aşırı rahatsızlığından dolayı emzirmenin erken kesilmesi tehlikesi vardır. Hemşire / ebe pamukçuk enfeksiyonu sırasında belirtilerin hafifletilmesi için anneye destek olarak, emzirmenin sürdürülmesini sağlayabilir. Bu amaçla yapılabilecek uygulamalar şunlardır (Donovan 2002 c, Mohrbacher 2002, Smith 2002):
- Bebek memeye doğru yerleştirilmelidir. Bunun için memeyi tutmadan önce bebeğin ağzını tam olarak açması beklenmeli, daha sonra meme ucu areola ile birlikte bebeğin ağzına verilmeli ve bebek memeye yakın tutulmalıdır. Bebeğin memeyi kendiliğinden bırakması beklenmeli, memenin bebeğin ağzından çıkarılması gerektiği durumda temiz bir parmakla bebeğin ağzının bir köşesine bastırılarak memeyi bırakması sağlanmalıdır (American Academy of Pediatrics 2004, Mohrbacher 2002,).
- Bebek kısa süreli ve sık aralıklarla beslenmelidir. Bu bebeğin çok acıkmasını ve memeyi şiddetli tutması olasılığını azaltır. Emzirmeye az etkilenen memeden başlanmalı, süt akmaya başladıktan sonra bebek etkilenen tarafa döndürülmelidir (Hoover 1996, May& Mahlmeister 2002).
- Emzirme öncesinde ağrıyı azaltmak amacı ile memeye temiz bir bez içine konulmuş buz parçaları uygulanabilir (Mitchel 2000, Flora 2002, Hoover 2003 b) - Annenin ağrısını azaltmak amacı ile gerekirse anneye ağrı kesici (İbuprofen iyi bir seçenektir) verilebilir (Newman. 2003 c)
Pamukçuk emzirme döneminde sıklıkla karşılaşılan ve emzirmenin erken kesilmesine neden olan başlıca faktörlerden biridir. Ancak hemşire ve ebelerin önleme, erken tanı ve tedavisiye yönelik bilinçli uygulamaları ile pamukçuk, emzirmenin süre ve kalitesini olumsuz etkileyen bir faktör olmaktan çıkarılabilir.
KAYNAKLAR
American Academy of Pediatrics (2004) A Women’s Guide
to Breastfeeding. AAP Breastfeeding Resources, Policy Statement Breastfeeding and the Use of Human Milk (Rev.
9729) www.aap.org/family/brstguid.htm (Erişim tarihi:
26/12/2003).
Amir, L, Hoover, KL, Mulford, CA. (1999) Thrush: Candida
Infections During Lactation, from Amir L.H., Gynegologic and Obstetric Investigation. 1996, 41:30-34, htttp://www.education.pedschat.org/logs/lactation/pediatrics_
Mon.Nov.221999.htm (Erişim tarihi 5.2.2004).
Australian Breastfeeding Association (2003)
Breastfeeding dealing with nipple problem. www.betterhealth.vic.gov.au/bhcv21/bhcpdf (Erişim tarihi:5/2/2004).
Baca D, Dexler C, Cullen E (2001) Obstructive
laryngeotracheitis secondary to Gention Violet exposure. Clin.Pediatr Apr 40(4):223-5.
Breth, NB (2001) Thrush in breastfeeding dyad: Results of a
survey on diagnosis and treatment. Clinical Pediatrics, Glen Head; Sep l40 (9): 503-506.
Curtis, C (2003) Yeast and Thrush; Pat Gima’s Treatment
Plan. www.breastfeedingonline.com/yeast.html (Erişim tarihi:26/12/2003).
Dobson, B., Murtough M.A (2001) Position of the American
Dietetic Association; Breaking the barriers of breastfeeding. Journal of American Dietetic Association Chicago, Oct. 101(10):1213-1220. http://proquest.umi.com/pdf/dd66983321 (Erişim tarihi:5/2/2004).
Donovan D (2002 a) Thrush: can a newborn pick up oral
thrush during the birth. Rev. 2/2002, www.parentsplace.com/babies/physical/gas/0,,240235_106322 ,00.htm (Erişim tarihi: 5/2/2004).
Donovan D (2002 b) Breast refusal; due to thrush or nipple
preference. Rev. 2/2002. www.parentsplace.com/expert/lactation/gas/0,,239823_10623
0,00.html (Erişim tarihi:5/2/2004).
Donovan D (2002 c) Persistent nipple thrush. Rev. 6/2002
www.parentsplace.com/features/primer/gas/0,,258693_10606 7,00.html (Erişim tarihi:5/2/2004).
Flora B (2001) Could we have thrush. Rev.4/2001,
www.breastfeed-essentials.com/thrush.html (Erişim tarihi: 26/12/2003).
Flora B (2002) Treatment of sore, cracked or bleeding
nipples. Rev. 5/2002 www.breastfeed-essentials.com/sorenippless.html (Erişim tarihi:26/12/2004).
Hafner-Eaton C (1999) Breastfeeding; getting started: Good
news for breastfeeding moms; treating and preventing thrush. www.mothering.com/12-0-0html/12-2-0/12-2-bfthrush99.shtml (Erişim tarihi: 5/2/2004).
Health & Wellness Resource Center (2003) Drug Finder :
Diflucan.. Galegroup databases, www.galenet.galegroup.com/servlet/HWRC/hits?=d&origSearc
Hoover K (2003 a) Thrush: candida infections during
lactation. From Lactation Education Resources. www.leron.line.com/thrush.htm (Erişim tarihi 5/2/2004).
Hoover K (2003 b) The link between ınfants’ oral thrush and
nipple and breast pain in lactating women.. Fifth edition, www.hooverfam.net/kay/yeast.htm (Erişim tarihi: 5/2/2004).
Jones V (2003) Thrush and breastfeeding. The Breastfeeding
Network,
www.breastfeedingnetwork.org.uk/information/thrush.html .(Erişim tarihi: 5/2/2004).
Kathleen L, Hoover M (Ed.) (2002) Yeast Infections of the
nipples and breast, http://www.medela.com/newfiles /Thrush.htm (Erişim tarihi: 26/12/2003).
May KA, Mahlmeister LR (2002) Nursing Care of the
Postpartum Period. Chapter 28 in Maternal & Neonatal Nursing; Family Centered Care. Third Ed. J.B. Lippincott Company. pp:823.
Mayo Cinic (2003) Yogurt: Can it cure yeast infections. July
24/2003 http://www.mayoclinic.com/involce.efnn (Erişim tarihi:1 /2/ 2004).
Michels D (2000) Breastfeeding beyond the basics. Parenting,
San Francisco, Dec -Jan, 13 (10):174-178. http://gateway.proquest.com/openurl?ctx_ver (Erişim tarihi: 1/12/2003).
Mohrbacher N (2002) Thrush. from New Beginning,
May-June 1993 10 (3):83-4. www.lalechelegue.org/NB/NBMayJun93p83.html (Erişim tarihi:
5/2/2004).
Montgomery AM (2002) Breast health in lactating women..
from Breastfeeding Abstract, 20(4); 27-28 Rew: May 2002, http://www.lalecheleagu.org/ba/May01.html (Erişim tarihi: 5/2/2004.
Moore K, Zale M, Moramarco ML (1998) New guidelines for
breastfeeding. From RN, Aug 61(6):36-9 guiz 40 html. www.rnmag.com/be_core/r/online_only_content/free_pages.te st/transformed_ce0898_feeding_view_free_pages.htm (Erişim tarihi:26/12/2003).
Newman J (2003 a) Using Gention Violet. Rev. 1/2003,
Breastfeeding & Attachment Parenting http:// www.kellymom.com. (Erişim tarihi:8/1/2004).
Newman J (2003b) Fluconazole. Rev. 1/2003, Breastfeeding
& Attachment Parenting, http:// www.kellymom.com. (Erişim tarihi:8/1/2004).
Newman J (2003 c) Candida protocol. Rev. 12/2003,
Breastfeeding & Attachment Parenting., http:// www.kellymom.com. (Erişim tarihi: 8/1/ 2004).
Piatte JP, Bergeson PS (1992) Gention Violet Toxicity. Clin.
Pediatr Dec 31(12):756-7.
Pillinger J (2002) Oral thrush (Fungal infection in mounth).
update: 1/2002, www.netdoctor.co.uk/diseases/facts/oralthrush.htm (Erişim
tarihi:8/1/2004).
Ommaty R (2003) Vademecum, Modern İlaç Rehberi ve ATC
İndex, 23. Baskı, Ankara.
Primary Children ‘s Medical Center (2003) Yeast infections
in the breastfeeding mother & baby. Paediatric Education Services (801), 588- 4060. Rev. 4/2000, http://www.ihc.com/xp/ihc/documents/pcmc/yeastinfect.pdf. (Erişim tarihi 26/12/2003).
Rutherford K (2001) Candidiasis: Diaper rash, oral thrush,
vaginal yeast. www.kidshealth.org/parent/infections/common/candidiasis.htm
l_27 (Erişim tarihi:28/1/2004).
Saca do de: www.pharmacy .co.nz (1998) Adverse effects
of topical gention violet (crystal violet),
http://abello.dic.uchile.cl/~hechavez/violeta.htm (Erişim tarihi:2/3/2004).
Sadovski R (2003) Fluconazole is more effective for treating
thrush in infants. (Tips from Other Journal), Am. Fam. Phy. Apr. 15, 67(8):1818.
http://web1.infotrac.galegroup.com/itw/infomark (Erişim tarihi5/2/2004).
Smith MK (2002) Thrush management suggestions.
www.breastfeed.com/resources/articles/thrushsuggest.htm (Erişim tarihi: 16.12.2003)
Whitelaw A (2004) Oral thrush. XtraMSN Health,
www.xtramsn.co.nz/health/0,,8065_1669986, 00.html (Erişim tarihi:26/1/003).
WHO (2003) Breastfeeding and Maternal Medication;
Recommendations for Drugs in the Eleventh Who Model List of Essential Drugs. Department of Child and Adolescent Health and Development WHO. www.who.ınt/child-adolescent-health/New_Publications/NUTRITION/BF_Maternal_Medication. pdf (Erişim tarihi: 5/2/2004).
