T.C.
GÜL YAVUZ
PROGRAMI
T.C.
GÜL YAVUZ
PROGRAMI
... I ÖZET... VII ABSTRACT ... VIII KISALTMALAR ...IX TABLOLAR ... XII ...1 1. ...4 1.1. ENFLA ...4 ...4 1.1.2. Enflasyon ...5 1.1.3. Enflasyon Türleri...12 1.1.4. Enflasyonun Ölçümü ...14
1.1.5. Türkiye’de Enflasyonun Nedenleri ...17
...18 ...19 1.1.5. ...20 1.1.5.4. Tar ...20 1.1.5.5. Döv ...21 ...21
1.1.6. Genel Olarak Enflasyonun Etkileri ...22
...24
1. ...26
1.2.3. ...26
...27
1 ...27
1.2.6. Enflasyonun Mali Tablolar Üzerindeki Etkileri ...28
1.2.6.1. Enflasyonun Bilanço Üzerindeki Etkileri ...31
1.2.6.1.1. Enflasyonun Parasal Kalemler Üzerindeki Etkileri ...31
1.2.6.1.2. Enflasyonun Parasal Olmayan Kalemler Üzerindeki Etkileri...32
1.2.6.2. Enflasyonun Gelir Tablosu Üzerindeki Etkileri...34
1.2.6.2.1. Enflasyonun Gelir ...35 1.2.6.2.2. Enflasyo ...35 ...37 2.1. ...37 ...37 sel ...39 ...39
2.1.2.2. Türkiye’de Enflasyon Muhasebesini ...44
I OLARAK KULLANILAN YÖNTEMLER ...47
2.2.1 ...47
III
...49
2.2.1.3. Duran Va ...51
2.2.1.4. Alacak ve Borç Senetlerinin Reeskontu...53
2.2.1.5. Finansman Fonu ...54 ye ...54 ...55 2. LIFO) Yönteminin ...56 2.2.1.9. ...57 ...58 2.2.1.11 ...59
2.2.2. Genel Nitelikteki Yöntemler ...63
2.2.2.1. Genel Fiyat Düzeyi Muhasebesi ...64
2.2.2. ...66
2.2.2.3. Entegre Muhasebe Yöntemi ...68
2.2.3. Enflasyon Muhasebesi Yö ...69
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM EMELER ...72
...72
...72
YAPAN KURUMLAR...77
3.2.1. Genel Bilgiler ...77
3.2.2. Türkiye Muhasebe ve Denetim ...80
3.2.3. Türkiye Muhase ...83
3.2.4. ...85
me ve Denetleme Kurumu (BDDK)...89
ine Göre Enflasyon Muhasebesi...91
Düze ...92 ...96 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM (UYGULAMA) ...98 4.1. EN ...99 ...99 4.3. PARASAL ...102 ...104 ...104 ...107 ...109 ...110 ...113 ...115
V
...116
...117
4.5.2. Gelecek Ait Gelirler ...117
...118 ...119 ...120 4.7. 31.12. NÇONUN ...123 4.8. ...125 4.9. B ...126 ANÇOSUNUN ...129 K ...131 4.12. ...138 4.13 ANÇONUN DÜZENL ...159 4.14 A ...161
4.15. X M 31.12.200 ...162 4.16 A ...165 4.17 ...168 4.18. HESAPLANMASI...169 4.19 ...179 5. SONUÇ...181 YARARLANILAN YAYINLAR ...185 ...206
VII
ÖZET
Accounting Standard
29-Uluslara
ürk
yönelik olarak düzenleme yapan kurumlar; TMUDESK, BDDK, SPK, Maliye
Türkiye’de enflasyon muhasebesi ile ilgili olarak, 5024 S
ABSTRACT
Inflation has negative affects on the financial statements of the businesses besides its damages to the economies and causes them not to reflect the actual situation. During the periods of high inflation, financial statements based on historical cost accounting do not indicate the financial situation and activity results of the businesses reliably and accurately, so they are misleading.
To be able to present correct information about the real situation of the business, to evaluate the periods, and to conduct comparative analysis with different enterprises can be made possible by using inflation accounting for the financial statement-users.
In order to eliminate the problems caused by inflation, inflation accounting methods have been developed in several countries and the studies on the inflation accounting have gained importance after 1970s. International Accounting Standard 29-IAS 29 aiming at eliminating the differences between inflation accounting practices was put into effect on January 1, 1990. In 1994, this Accounting Standard was revised and supplementary clauses were included. In the international application, IAS 29 is very important for the financial statements of the businesses to be understandable, comparable, and trustworthy.
Turkey has been experiencing high-level of inflation for a long time. Partial adjustment methods in the Turkish Tax Legislation were insufficient during the high-inflationary periods. The organizations that make the regulations on the inflation accounting practices in Turkey are as follows: TMUDESK (Turkish Accounting and Auditing Standards Board), BDDK (Banking Regulation and Supervision Agency), SPK (Capital Markets Board), Ministry of Finance, TMSK (Turkish Accounting Standards Board).
In Turkey the Law no. 5024 has been arranged on the inflation accounting. The inflation-adjustment practice which became effective with this law has been applied since 01.01.2004. In this thesis, by making an inflation-adjustment case study according to the Law no. 5024, which made amendments under the Tax Procedure Law, the importance of financial statements for eliminating the effects of inflation has been emphasized.
IX KISALTMALAR AB ABD a.g.b. a.g.e. a.g.m. a.g.y. Ar-Ge – A. ASSC Steering Committee) b. BDDK ve Denetleme Kurumu
EPB : Ekonomik ve Parasal Birlik (Economic and Monetary Union)
ESCB :
Banks)
Euro : AB Ortak Para Birimi FAS
FASB l Accounting
Standards Board) GSMH : Gayri Safi Milli GVK : Gelir Vergisi Kanunu IAS
Standards) IASB
Standards Board) IASC
Accounting Standards Committee)
IASCF : Komitesi
ICAEW te of Chartered Accountants in England and Wales)
IFAC
Accountants)
IFRIC Raporlama ve Yorumlama Komitesi
(International Financial Reporting Interpretations Committee) IOSCO
(International Organization of Securities Commissions)
IMF : Uluslarara l Monetary Fund)
KDV
KVK : Kurumlar Vergisi Kanunu LIFO
md. : Madde
MDV
ROFM : Reel Olmayan Finansman Maliyeti
SEC ties and Exchange
Commission) S. s. : Sayfa ss. SAN. : Sanayi SPK TCBM TEFE : : Ticaret : TMS : TMSK : Türkiye TMUD :
XI TMUDESK : Türkiye Muhasebe ve Deneti TTK : Türk Ticaret Kanunu TÜFE : Türkiye TÜRMOB Mali UFRS : UMS ÜFE Vol : Volume
VUK : Vergi Usul Kanunu YTL : Yeni Türk Liras
TABLOLAR
Tablo 2.1. Gelir Vergisi Kanunu’nun 19. Maddesinin 2 ve 3’üncü
...61 Tablo 2.2. ...71 Tablo 4.1. me ...106 Tablo 4.2 uller-Üretim ...106 Tablo 4.3. 152 Mam ...107
Tablo 4.4. 153 Ticari M ltilmesi...107
Tablo 4.5. 180 Gelecek Aylara Ait Gid ...108
Tablo 4.6. 252 Bi ...110
Tablo 4.7. 253 Tesis, Makine ve Cih ...113
Tablo 4.8. ...115
Tablo 4.9. 255 Demirb ...116
Tablo 4.10. irler He ...117
Tablo 4.11. esi ...119
Tablo 4.12. 540 Yasal Yed ...119
Tablo 4.13. me ...143
Tablo 4.14. uller-Üretim i...143
Tablo 4.15. 152 Mam ...143
Tablo 4.16. 153 Ticari M ...143
Tablo 4.17. 252 Bi si ...143
Tablo 4.18. 253 Tesis, Makine ve Cih ...144
Tablo 4.19. lar ...145
Tablo 4.20. eltilmesi ...145
Tablo 4.21. 500 Se ...145
Tablo 4.22. ...146
Tablo 4.23. 540 Yasal Yed ...146
Tablo 4.24. 252 Binalar Amortisman Tablosu ...146
Tablo 4.25. 253 Tesis, Makine ve Cihazlar Amortisman Tablosu...147
Tablo 4.26. Amortisman Tablosu...147
Enflasyon, ekonomik ve sosyal
elde edilmesine
Fiyat hareketleri dikkate al madan düzenlenen finansal tablolar,
malarda neden
letmeler daha az,
S
Kanununa, enflasyon düzeltmesini ekleyen düzenlemeye göre, bir uygulama
Bu amaçla bölümü
genel bilgiler
e bilanço üzerindeki etkileri ve
nel nitelikteki yöntemler nflasyon muhasebesi yöntemleri
Üçüncü bölümde, enflasyonun mali tablolar üzerindeki etkilerini gidermeye ilerek, Türkiye’de enflasyon muhasebesi
ilkönce örne muhasebe , nu takiben, gösterilerek, 31.12.2004 tarihindeki düzeltme in n osu ve
Sonra, net parasal pozisyon kâr-zarar tablosu
3
,
1. E
Enflasyon birçok ekonomik ve sosyal maliyete yol açar. Sözkonusu maliyetlerin bir bölümü genel ekonomi ile ilgiliyken, bir bölümü de firmalarla ilgilidir. Firma düzeyinde enflasyon maliyeti en çok mali tablolar üzerinde gözlenir.
enflasyon türleri, enflasyonun ölçümü, Türkiye’de enflasyonun nedenleri ve genel
Enflasyon kelimesinin
1
mal ve hizmetlerin ortalama
2
genel düzeyinde (ortalama fiyat) görüle
3 Tek tek fi F 1 , 2. b. : Remzi Kitab 2
David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, Third Edition, London: McGraw-Hill Book Com., 1991, s. 497.
3
Bradley R. Schiller, The Macro Economy Today, Eighth Edition, Boston: McGraw-Hill/ Irwin, 1999, ss. 123-124.
5 gereklidir. Yani,
olarak ifade edilmez.4
enflasyonun, toplam ya da na 5 6 7 1.1.2. Enflasyon Teoril 4
Ercan Kumcu, Ekonomi Politi 2. b.,
5
ve Makroekonomi, 3. b.,
6
Alparslan Peker, Enflasyon
7
Keynesyen Teori ve Politikalar, G
fiyatlar da ona paralel artar deniliyordu.8
bir
e, enflasyon gözleniyorsa bunun da tek nedeni para otoritelerinin (hükümet, Merkez
9
küçük, vergi 10
Marshall I. Fisher,
lma Gücü” isimli eseriyle bu denkleme son
11
12
MV = PT
denklemde; (M) ekonomideki p
hacmi, (T) ile gösterilmektedir.
8
, Haziran 1993, ss. 444 - 445.
9
Mükerrem Hiç, Gözden 9. b.,
Filiz Kitabevi, 1994, s. 399.
10
S. 2, Haziran 1999, s. 51.
11
Naci Kepkep, Enflasyon: Kuramlar-Politikalar ve Avusturya Keynesc , Cem s. 13 - 14.
12
M. Merih Paya, Para T
7
Fisher’e göre, mübadele denklemindeki V ve T parametreleri belli bir dönem -13 ünün miktar ve 14 ar 15 -16
ve Arthur 17 Fisher Denklemine göre, para sadece
18
onun tersi olan fiyatlar düzeyi, 19
20
M = k.P.T
mini,
P: Fiyatlar genel düzeyini ifade etmektedir.21
13
Filiz Kitabevi, 1984, s. 238.
14
Sadun Aren, 8.b., Ankara:
15
, Utku Utkulu ve Selahattin Togay, in ve
, Eylül, 1998, s. 68.
16
Cafer Unay, Makro Ekonomi, , Bursa: . .
1999, s. 302.
17
Aktan, Utkulu ve Togay, a.g.e., s. 69.
18
Aren, a.g.e., s. 131.
19
Osman Z. Orhan, Filiz Kitabevi,
1995, s. 12.
20 21
, fiyatlar genel düzeyini yükseltmektedir.22
i (elde para tutma)
23
24
Miktar teorisinin yeni bir yorumu ise, Modern Miktar teorisidir. Modern Miktar teorisi (Monetarizm) büyük ölçüde, 1976 Nobel Ekonomi ödülünü kazanan
ünlü, “enflasyon her zaman ve her yerde parasal bir olgudur” sözü Monetarizmin temel felsefesini özetlemektedir.25 Parasal olmayan di
yol .26 uyarmak 27 maktad 28 22 Orhan, a.g.e., s. 12. 23 Zeynel Dinler, , s. 420. 24 Kepkep, a.g.e., s. 25. 25
Aktan, Utkulu ve Togay, a.g.e., ss. 70-72.
26
Gülsün Gürkan Yay, “Monetarizm ve Milton Friedman”, Ekoller --Kavramlar,
Serisi-1, 2001, s. 136.
27
Paya, Para Teorisi ve Para P , a.g.e., s. 94.
28
Osman Z. Orhan ve , 1. b.,
9 sabit bir parasal kural belirlemelidir
önerisiyle birlikte getirm 29 30 D en meydana getirerek ir. en
sendikalar, denge ücret düzeyini belirleyememekte, sadece ölçmektedir.31
32
∗, enflasyonun, ekonomik
33
Hayek’e göre, b tirken, gelirleri fiyatlarla
Fakat, kredi
29
Orhan ve , 1. b., a.g.e., ss. 273 - 275.
30
Thomas F. Cargill, Money, the Financial System and Monetary Policy, Second Edition, USA:
Prentice-Hall Inc., 1983, s. 524., Paya, a.g.e., s. 307.
31
M. Merih Paya, evi, 1997, s. 380.
32
Orhan, a.g.e., s. 19.
∗ Hayek, Londra Üniversitesinde ista
Bkz. Eamonn Butler, Hayek,
Çev. Yusuf Ziya Çelikkaya, Ankara: - 9.
33
devam
sanayine sanayinde kâ
zararlara neden olur.34
35
ynes piyasa ekonomisinde
, atif bir
a ve Faiz Genel Teorisi’ni (The General
36
37
Keynesyen teori, klasik teo
38
34
Gülten Kazgan, 11. b.,
Remzi Kitabevi, Haziran 2004, s. 165.
35 Butler, a.g.e., s. 87. 36 , Güzem Can Y , 2006, ss.713 - 723, Osman Z. Orhan ve - 474. 37 Paya, , a.g.e., ss. 185 - 188. 38 Karaaslan, a.g.m., s. 58.
11 çekilebilir.39
en önem
40
Keynes’ciler enflasyonun denetlenmesi konusunda, toplam talebi ve geliri
koyup, 41
∗
, enflasyon parasal bir olgu olup, para
sergilemektedir. ∗∗ da enflasyonu, parasal bir olgu olarak ifade
etmektedir.42 , reel üretim
43 44 ak önerilmektedir. k 45 39
Turan Yay, “Avusturya Okulu ve F. A. Hayek”, , Ekoller-
-Kavramlar, - 1, 2001,
s.170.
40
Orhan ve , 1. b., a.g.e., s. 271.
41
Zafer Tunca, Filiz Kitabevi, 1997, s. 263.
∗
göre, enflasyonist dönemlerde ekonomik birimlerin “uyumcu beklentilerden” (adaptive expectations) ziyade, “rasyonel beklentilere” (rational expectations) s kz. Aktan, Utkulu ve Togay, a.g.e., s. 74.
∗∗
kz.
42
Orhan ve Para P , 1.b., a.g.e., ss. 277 - 278.
43 , 2. - 1998, s. 963. 44 Karaaslan, a.g.m., s. 66. 45
1.1.3. Enflasyon Türleri
Enflasyon iki temel nedenle meydana gelir ve buna göre de enflasyonun iki
46 : 1) Talep Enflasyonu, 2) Maliyet Enflasyonu. 47 48 49 Toplam talebin toplam :50 - Gelir - Likidite - Banka r, - ödemeler bilançosunun 51 52 gelmektedir.53 46
Mükerrem Hiç, a.g.e., s. 402.
47
Schiller, a.g.e., ss. 137 - 138.
48
Campbell R. McConnell and Stanley L. Brue, Macroeconomics, Thirteenth Edition, USA: Mc Graw-Hill, Inc., 1996, s. 155.
49
Zorluklar ve Sorunlar Üzerine Bir Not”, Banka ve Ekonomik Yorumlar Dergisi s. 51.
50
Cafer Unay, Makro Ekonomi Bursa:
51
, Ankara:
52
Schiller, a.g.e., s. 138.
53
13
54
Maliyetleri yükselterek, maliyet enflasyonu yaratan
55
56
üzere
57
enflasyon olarak ifade edilmektedir. Bu tür enflasyon sürünen enflasyon veya sinsi eydana
ülkeler için ise % 4 olarak ifade edilir.58
bulundurulmak istenmemekte, tasarruflar ya enflasyo
59
60
54
Alkin, a.g.m., s. 52.
55
Süreyya Hiç, Türkiye Ekonomisi, bevi, 1988, s. 170.
56 , a.g.e., s. 601. 57 a.g.e., ss. 71 - 72., Paras 597- 598. 58 , ss. 597- a.g.e., s. 71. 59 a.g.e., ss. 71-72 s. 597-598. 60 Paya, , a.g.e., s. 386.
1.1.4. Enflasyonun Ölçümü
61
Endekslerde bütün mal ve hizmetlerin düzenli olarak fiyat hareketlerini izlemek çok zordur. Tercihen bunlar belirli mal v
62
eki yönelimler, belirli mal ve
asyonist ya da .63 64 ile ekmek- -61 , Ankara: 1998, s. 34. 62 , a.g.y., s. 2. 63
Orhan ve , , 1. bas , a.g.e., s. 257.
64
Erdal M. Ünsal, Ma , Ankara: Kutsan
15 .65
66
TÜFE = x 100
Haneh ve
ekmek, peynir, et, süt, yumurta, otomobil, benzin, kira, elektrik, okul taksitleri gibi
endeksi etkilemektedir.67 TEFE’de TÜF erakende 68 69 70 TEFE = x 100 65 Ünsal, a.g.e., s. 61. 66 Orhan ve 1. b., a.g.e., s. 258. 67 http://www.die.gov.tr/ Duyuru/BasinBulten2.htm , 01.04.2004). 68 ve Karaman, a.g.e., s. 63. 69 , , Ankara: s. 543-545
Resmi Gazete, S 25997, Tarih: 18.11.2005.
70
hesaplamak mümkündür. Söz 71
Enflasyon Oran =
– (t–
(t– x 100
Gayri Safi Milli
deflatörü kav
72
Deflatörü = Cari Fiyatlarla GSMH / Sabit Fiyatlar GSMH x 100 Deflatörü
73
ni deflatörü bir ekonomide üretilen bütün mal ve hizmetleri
74 Türk-tüm ülke genelinde ler.75 71 Orhan ve 1.b., a.g.e., s. 259. 72
Orhan ve Para , 1.b., a.g.e., s. 259.
73
Orhan ve , 1.b., a.g.e., s. 259.
74
1. b., Bursa: Ezgi Kitabevi, Ekim 2002, s. 220.
75
Saruhan Özel, Türkiye’de Enflasyon, Devalüasyon ve Faiz, 2000, s. 20.
17
i
grup ya da “core”
Türkiye’de bu gösterge özel imalat sanayi grubu fiyat endeksi olarak kabul edilir.76 Özel i
verilir.77
hizmetlerin önem maya
78
malat sanayi, Elektrik, gaz ve su) 760
79
1.1.5. Türkiye’de Enflasyonun Nedenleri
Politika 76 ve Kumcu, a.g.e., s.123. 77 http://www.tcmb.gov.tr/yeni/duyuru/DUY2002-07.html, 04.01.2004). 78 http://www.die.gov.tr/ TURKISH/SONIST/TOPTAN/metotUfe.doc , 17.04.2005). 79 2005, ss. 25 - 27, http://www.die.gov.tr , 17.04.2005).
80 81 82 Türkiye’de, 1980 öncesi 83 84 80 423 - 426. 81
Osman Z. Orhan ve Para Pol , 2. b., 2003, s. 313.
82
SBF Dergisi, S. 56-(1), Ocak - Mart, 2001, s. 153.
83
Yurdakul, a.g.m., s. 155.
84
Gülten Kazgan, Tanzimat’tan XXI , 1. b.,
19
85
Türkiye’de, enflasyonun en önemli nedenlerinden birisine, kamu kesiminin finansman
Türkiye’de kamu kesimini meydana getiren 6 grubun; yani, Konsolide Bütçe
Sermayelerin gün geçtikçe artan
harcama-86
edilmektedir.87 para basarak ya da mevcut kaynaklardan
88 faizler 89 milli de Maastrich kriterlerine göre B 85 Orhan ve , 2. b., a.g.e., s. 315. 86 Dumlup , S. 5, Haziran 2001, ss. 15 - 16. 87 Yurdakul, a.g.m., s. 158. 88 Tunçsiper, a.g.m., s. 16. 89
90 91 i 92 93 Birincisi , çiftçiler Üçüncüsü ve 90
Orhan Morgil, “Türkiye Ekonomisindeki veren Dergisi
2003, http://www.tisk.org.tr/isveren_sayfa.asp?yazi_id=792&id=47 , 11.10.2004).
91
Ali Ceylan ve Melek Vergiliel, , Bursa:
92
Süreyya Hiç, a.g.e., ss. 176 -177., Mükerrem Hiç, a.g.e., ss. 415 - 416.
93
21 Dördüncüsü yoluyla finansma 94 95 Destekleme a 96 1.1.5.5. Dövi 97 98 99 giderlerinin 100
Türkiye’de, 1945’te çok partili sisteme
94
Mükerrem Hiç, a.g.e., s. 415.
95 Orhan ve , a.g.e., 2. b., s. 322. 96 Osman Z. Orhan, , 9-62, Temmuz 1999, s. 84. 97
ve Suzan Ergün, “Enflasyonla Mücadelede Kur Rejimi Tercihi”, Finans-Politik ve
Ekonomik Yorumlar Dergisi - 42.
98
Türk Ekonomisi (Modeller, Politikalar, Stratejiler), 5. b., , s. 343., Süleyman Özmucur ve Enflasyon Sorunu ve
99
Orhan ve , a.g.e., 2. b., s. 322.
100
belirtmektedir.101
1.1.6. Genel Olarak Enflasyonun Etkileri
Enflasyon iktisadi ve sosyal tahribatlara yol açan çok önemli bir sorundur.
iyetlerinin
102
103
Enflasyonist ortam nominal gelirleri sabit kalan ilerin) reel gelirlerini
104
kesi
105
yandan faiz hadlerinin yükselmesinden dolay
101
Önerisi II”,2001, http://www.econturk.org/Turkiyeekonomisi/ozbilen.pdf , 15.04.2004).
102
ve Hilal Bozkurt, “Türkiye’de 1985 -
-Finans-Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi, . 490, Ocak 2005, ss. 52-54.
103
Süreyya Hiç, a.g.e., s. 161.
104
Ünsal, a.g.e., s. 65.
105
Nejla Adanur Aklan, “Dünyada ve Türkiye’de Geli
23
Bireyler ve firmalar birikimlerini enflasyondan korumak a
106 lere 107 dan 108 109
Vergileme sürecinin uzun bir dönemi k
kaybedecektir. Türk Vergi Sisteminde bu etki gelir ve emlak vergilerinde nin verilmesini
110
vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri ve kurumlar vergisi mükellefleri üzerinde
111 106 TCMB, Enflasyon, , 2004, ss. 6-7, http://www.tcmb.gov.tr/yeni/evds/yayin/ kitaplar/enflasyon.pdf. (Er 107 Gültekin Rodoplu, 108
Uncertainty” Journal of Money Credit and Banking, Vol:25, No:3, 1993, ss. 514-520, Ruth Judson and Athanasios Orphanides, “Inflation, Volatility and Growth”, Finance and Economics Discussion
Series, The Federal Reserve Board, No: 1996-19, 1996, ss.
1-ürkiye’de 1983 - 2003 S. 219, Haziran 2004, ss. 62 - 71. 109 TCMB, Enflasyon, , 2004, s. 8, http://www.tcmb.gov.tr/yeni/evds/yayin/kitaplar/ enflasyon.pdf 110 S. 162, Haziran 2003, s. 36. 111 Mükellefleri Enflas
el
112
kâr) için de vergi ödemesi gerekmektedir. Z
neden olabilir.113
Fiyatlar genel düzeyindeki sürekli
da 114 115 1.2. 112 http://www.treasury.gov.tr/makaleler/selma.pdf 113
Peter Bofinger, Julian Reischle und Andrea Schächter, Geldpolitik: Ziele, Institutionen
Strategien und Instrumente, München: Verlag Franz Vahlen, 1996, ss. 90-91.
114
Recep Pekdemir ve Yakup Selvi,
Kanun),
115
Otmar Issing, Einführung in die Geldtheorie, 13. Auflage, München: Verlag Franz Vahlen, 2003, s. 261.
25 üzerindeki etkileri ve enflasyonun gelir tablo
vurgulamak gereklidir. Muh
yorumlamak suretiyl
116
meydana getirmektedir.117
bilgiler bilanço ve gelir tablosunda özetlenerek gösterilir.118 Bilançosu
belirlenir.119
Muhasebenin yerine getirmesi gereken en önemli görevlerinden biri,
116
Süleyman Yükçü,
eri, :
117
Nalâ ve Nejat Tenker, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, 7.b., Gazi Kitabevi, Mart 2001, s. 3.
118
Yükçü, ,
a.g.e., s. 4.
119
Ümit Ataman, : Türkmen
120 1.2.2. 121 1-2- Ge 3-1.2.3. tilebilir:122 - Yöneticiler, -- Devlet, - Mali Analistler. 120 ve Tenker, a.g.e., ss. 3- 4. 121 1 ’lu 21447(M), Tarih: 26.12.1992. 122 ve Tenker, a.g.e., s. 24.
27 1.2.4. k Muhasebenin emel 123 1- 2- 3- 4- 5- 6- 7- 8- 9- 10- 11- 12-1.2.5. 1- Bilanço, 2- Gelir Tablosu, Bilanço v 1- 2- 3-123 1 ’lu .
4-
5-Bilanço ve Gelir Tablosu Dipnot ve Ekleri ile birlikte temel
124
1.2.6. Enflasyonun Mali Tablolar Üzerindeki Etkileri
125 126 Geleneksel m 127 128 129
sal para birimine göre düzenlenmesi” yasal bir zorunluluk
130 124 1 ’lu . 125 ve Tenker, a.g.e., ss. 23 - 24. 126
Finansal Tablolar Analizi,
127
ve Kadir Gürdal, Enflasyon Muhasebesi, Ankara: , s.15, M
Etkisi”, , Cilt 1, S. 3, Eylül 1999, s. 13.
128
ve Genel Muhasebe, . .,
129 130
29
üzerinde bir etki yaratmayac 131
lma gücüne sahip para birimi ile ifade
132 ba 133 mal 134 bir 131 132 Örten ve 133 ve Gürdal, a.g.e., ss. 16 - 17. 134
ve Enflasyon Muhasebesi (Yöntemler ve Standartlar), Türkmen Kitabe
gereken sermayenin pa 135 136 bilançoda 137 fay Çünkü 138 139 dönemlerinde, i 135
Geoffrey Whittington, Inflation Accounting an Introduction to the Debate, Cambridge Studies in Management 3, Cambridge University Press, Cambridge 1997, s. 6.
136
Örten ve
137
Nuri Uman, Enflasyon Muhasebesi: Teori ve Uygulama, 2002, s. 21.
138
Sait Y. Kaygusuz ve 2. b., Bursa: Alfa
and Jack Dowds, “The Drive for Quality: The Impact on Accounting in The Wine Industry”, Journal of Wine Research, Aug 98, Vol. 9, Issue 2, http://search.epnet.com/direct.asp? an=1316512&db=aph&site=ehost m, 17.10.2005).
139
31
k l
140
1.2.6.1. Enflasyonun Bilanço Üzerindeki Etkileri
Bilanço, bir i
141
tablo olan bilançolar tarihi maliyet esa
bilançolar
142
bilanço etmemektedir. Bilanço
143
1.2.6.1.1. Enflasyonun Parasal Kalemler Üzerindeki Etkileri
Enflasyonun bilançonun erindeki etkileri
144
140
ve Nejat Bozkurt, Enflasyon Muhasebesi (Yöntemler Standartlar
Uygulamalar), Türkmen Kitab
8., B. Brian Lee, Eric Press, Byeonghee Choi, “Capital Assets and Financial Statement Distortions”, Competitiveness Review, Vol. 11, Issue 2, 2001, http://search.epnet.com/direct.asp?an= 468554&db=aph&site=ehost , 17.10.2005).
141
ve Tenker, a.g.e., s. 60.
142
Kaygusuz ve Dokur, a.g.e., s. 8.
143
Remzi Örten ve Enflasyon Muhasebesi, 1. b., Ankara: Gazi Kitabevi, Nisan
2003, s. 13.
144
alacak senetleri, alacaklar, tahviller, depozito ve teminat gibi kalemler örnek olarak verilebilir.145
146
lursa olsun 100 YTL’lik bir alacak vadesinde yine 100 YTL olarak tahsil edilecektir. Ancak 100
147
Enflasyonun, parasal kalemler üze
148
ri koruyan kalemleri gösterir.
149
150
i ve fonlar, gider
151
152
1.2.6.1.2. Enflasyonun Parasal Olmayan Kalemler Üzerindeki Etkileri
145
-2) Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Finansal
Raporlama, md. 2” Ankara:
TMUDESK, Seri No: 2, 2000, s. ve Tenker, a.g.e., s. 690.
146 ve 147 ve Tenker, a.g.e., s. 690. 148 ve Tenker, a.g.e., s. 690. 149
Kaygusuz ve Dokur, a.g.e., s. 9.
150
ve Tenker, a.g.e., ss. 691-692.
151
Örten ve
152
33
gelecek dönem giderleri, hisse senetleri gibi kalemler verilebilir.153
YTL’ ye
ederler.154 bilançoda
bilançoda
görülecektir.155
Bilançodaki, parasal olmay
bilançoda
156
bilançoda gözükmektedirler. Bu durum, bilançoda gözüken
ngellemektedir.157
örnek olarak gösterilebilir.158
153
TMUDESK, a.g.e., ss. 68- ve Tenker, a.g.e., s. 689.
154
ve Tenker, a.g.e., s. 690.
155
Ömer Güzeldal ve Adnan Ersoy, Vergi Düzenlemeleriyle Birlikte Enflasyon Muhasebesi,
Ankara: .
156
ve Tenker, a.g.e., s. 690.
157 158
159
160
Bilançoda; parasal kalemler cari para birimiyle gösterilirken, parasal olmayan
bilançoda
161
1.2.6.2. Enflasyonun Gelir Tablosu Üzerindeki Etkileri
belirten, temel mali tablolardan birisidir.162
et, gider, gelir, kâr
163
Gelir tablosunun, bilgi verme görevini yerine getirebilmesi, gelir tablosunda
164
159
Güzeldal ve Ersoy, a.g.e., ss. 23-24.
160
Güzeldal ve Ersoy, a.g.e., s. 24.
161 ve Gürbüz Gökçen, 1. b., n n No: 531, s. 6. 162 ve Tenker, a.g.e., s. 695. 163
Süleyman Yükçü ve Serdar Özkan, Enflasyon Muhasebesi, Ankara: 2003, s. 22.
164
Ümit Gücenme, Mali Tablolar Analizi, Bursa: Marmara Kitab
35 tablosu üzerindeki et 165 irlerinden meydana ha tutar olarak 166 Ay â amortismanlar dikkate al 167 bir â 168 165 ve Tenker, a.g.e., s. 696. 166
Gücenme, Mali Tablolar Analizi, a.g.e., s. 56., Örten ve
167
Yükçü ve Özkan, a.g.e., s. 23., Gücenme, Mali Tablolar Analizi, a.g.e., s. 56.
168
169
170
169
Bursa: Ekin Kitabevi
170
2.
Fiyat hareketlerinin mali tablolar üzerindeki
2.1.
2.1.1.
Enflasyon Muhasebesi, enflasyonun mali tablolar üzerindeki olumsuz
ak ifade edilmektedir.171 172 173 - Mali tablolard -171 ve Bozkurt, a.g.e.,s. 24. 172 ve Bozkurt, a.g.e., s. 24. 173 ir Önlem: Enflasyon Muhasebesi”, MUFAD- Muhasebe ve Finansman Dergisi, S. 13, Ocak 2002, s. 48.
174
ge 175
176
birimi ile belirtilmesi, gelir ve
177
Enflasyon muha
178
174
Ümit Gücenme, Mali Tablolar Analizi ve Enflasyon Muhasebesi, 5. b., Bursa:
175
Enflasyon Muhasebesi Uygulamal -2: Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Finansal Raporlama), Dizgi- -Cilt: Ders
176
Örten ve , ss. 22-23.
177
Tu ve Uygulamaya Yönelik Enflasyon Muhasebesi, 1. b,
-20.
178
William C. Norby, “Interpretation of Inflation Accounting Information”, December 17, 1981, http://newman.baruch.cuny.edu/digital/saxe/saxe_1981/norby_81.htm , 10.07.2005).
39
finansal tablo
179
unun muhasebe bilgileri
180 sinde mali 181 2.1.2. Enflasyon 2.1.2.1.
Enflasyon muhasebesi konusu, ilgi çeken önemli bir olgudur. Geleneksel yöntemleri ikame etmeye ya da düzeltmeye yönelik önerilen her yöntem, enflasyon
179
ve Figen Zaif, “Enflasyon Muhasebesinin Finansal Tablolar Analizine Etkisi”,
180
ve Mehmet Emin Arat,
Uygulamalar, 4. b., Marmara Üniversitesi Nihad 521/755, 1997, s. 335.
181
Gürbüz Gökçen, Enflasyon Muhasebesi Teori- ,
“Internal Uses of Accounting for Inflation”, Harvard Business Review, Vol. 59, Issue 6, November-December 1981, ss. 150-151.
tererek,
182
ülke
183
Alman ekonomisi güç duru
letmeler aktiflerinin bir
184
E. Schmalenbach ve F. Schmidt enflasyon muhasebesi konusunda öncü ,
185
izce
182
David Solomons, “The Politicization of Accounting”, The Journal of Accountancy, Vol. 146, Issue 5, November 1978, s. 68.
183
Jeffrey J. Archambault and Marie E. Archambault, “ A Cross- National Test of Determinants of Inflation Accounting Practices”, The International Journal of Accounting, Vol. 34, No.2, 1999, ss. 190-191.
184
Uman, a.g.e., ss. 152-153.
185
41
i
186
lerle
187
dönemde, ASSC (Accounting Standards Stereing Committee) bu ön
188 189 190 186 Uman, a.g.e., s. 152. 187
Ahmet Yüksel, Enflasyon Muhasebesi, 1.b.,
188 Uman, a.g.e., s. 156. 189 Yüksel, a.g.e., s. 163. 190 Yüksel, a.g.e., s. 164.
Bunun sonucu ola
191
f
192
1976’da Amerikan Sermaye Kurulu (SEC [Securities and Exchange Commission]) genel fiyat düzeyi ile
“Financial Reporting and Changing Prices” düzenle
193
. Enflasyon muhasebesi, Latin Amerika ülkeleri gibi
194
Parasal Birl
195
EPB ile
191
Jeffrey J. Archambault and Marie E. Archambault, a.g.m., s. 191.
192
Uman, a.g.e.,s. 157, Yüksel, a.g.e., s. 166.
193
Uman, a.g.e., ss. 157-158.
194
Jeffrey J. Archambault and Marie E. Archambault, a.g.m., s.191.
195
Suat Oktar ve Suat Yavuz, , 1. b.,
43
nmesiyle Birlik içi ekonomik ve
196
Ülkeleri’nin temel amac
ortak para birimi Euro’nun tek para
197
, Maliye B Tek P
lirle .198 1 Ocak 1994 tarihinde Frankfurt’ta Maastricht
199
getirilmesi gerekli olan
“makro-200 -dan fazla r. - Bütçe -196 Yüksel Birinci, Etkileri, 1. b., : 959 197
Yusuf Bayraktutan ve Yüksel Bayraktar, 1.
b., Ankara: : 9, Eylül 2004, ss. 85-86.
198
Oktar ve Yavuz, a.g.e., s. 58.
199
Birinci, a.g.e., s. 249, Oktar ve Yavuz, a.g.e., s. 173.
200
Yusuf Bayraktutan, ,
-Ulusal para biriminin
Makro-için, yerine getirilmesi gerekli olan ve
makro-201
ur.202 Maastricht
’ ’dan itibaren EPB’nin üçüncü
kaydi Euro’ya
203
2.1.2.2.
Türkiye’de bila k kez Maliye
Komisyonun önerileri, 19.02.1963 tarih ve 205 S K 213 S
3
tarihinde 2791 S 204
1.03.1987 tarih ve 3332 S anun ile
205 201 t Kriterleri”, , S. 52, 2005, ss. 74 - 84. http://www.tbb.org.tr/turkce/dergi/dergi52/6-lizbon.pdf, , 07.12.2007). 202 Birinci, a.g.e., s. 29. 203 Bayraktutan, a.g.e., ss. 115-124. 204
Arat, Uygulamalar, a.g.e., s. 346.,
Mehmet Arslan, Vergi Hukuku stanbul: : 713,
120.
205
45 e edilen r.206 ye 207 mu 208 TMS-2) “Yüksek
Enflasyon Dönemlerinde Finansal 209
i: XI, No:21 S
m : XI, No:20 S Dönemlerinde
206
ve
MUFAD-Muhasebe ve Finansman Dergisi, S. 14, Nisan, 2002, s. 32.
207
Uman, a.g.e., ss. 167-168.
208
Nalâ Enflasyon Muhasebesi: ,
Ankara: s. 281-282.
209
-1”, MUFAD-Muhasebe ve Finansman Dergisi, S. 14, Nisan 2002, s. 35.
m 2 210 :211 -Enflasyon Döneml
bundan sonra gelecek ilk ara mali tablolara uygulan
- ankalar için S ∗ “Mali -Pi uygulan - M S
Kanun ile Vergi Usul Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi
düzenlemesidir. 210 Uygulama Örnekleri-1”, , Y , , S. 257, Ocak 2003, s. 5. 211
Gücenme, Mali Tablolar Analizi ve Enflasyon Muhasebesi, a.g.e., s. 99. ∗
47
2.2.
YÖNTEMLER
Kanunu (GVK), Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) ile Vergi Usul Kanunu (VUK)
212
Yöntemine Göre Amortisman (
Fonu (VUK madde 328-329), Alacak ve Borç senetlerinin Reeskontu (VUK madde 281 ve m GVK madde 38 ve i, imkân vermektedir.213 212 Tuncer, a.g.m., s. 15. 213
214 UK mükerrer md. 298) düzenlemedir.215 216 bila 217 üzerindeki 218 214 -1”, Dergisi 215
Ansiklopedik Muhasebe Terimleri Sözl , 1.b.,
216
ve Genel Muhasebe, a.g.e., s. 486.
217
a.g.e., s. 38.
218
49
5024 S K
“ Enflasyon Düzeltmesi
tes 219
Genel
ile ilan edilir”.220
5024 S mükerrer m
221
lk
dayanan (VUK, mükerrer m 222
223
Ancak bu
219
Resmi Gazete 25332, Tarih: 30.12.2003., Salim Karadeniz, “5024 ”, Dergisi 2004, s. 15. 220 221 Karadeniz, a.g.m., ss. 15-16. 222 223
Yükçü, Göre Finansal Muhasebe ve Dönem S
224
VUK mükerrer m
üzerinden amortisman usulü ile yok edebilirler mükerrer 315. maddesine
in de normal 225 5024 S göre madde 315 Madde 315 (5024 “Mükellefler amortismana ta a * Bu düzenleme ile, 226
S Kanunun 4. maddesi ile
ka 227
224
ve
225
Güneri Ergülen ve Hayreddin Erdem,
b., Ankara: -552., bkz. 213 Vergi Usul Kanunu, Resmi
Gazete
*
VUK, md.
315-01.01.1995 tarihinde n
ederler. Ancak, arazi ve binalar ile % 20 nispetinden daha yüksek bir nispette amortismana tabi tespit ve ilan olunan nispetler üzerinden yok edilir. Bkz.
226
”, -91.
227
51
leri indirilmek suretiyle tespit edilir”.
M S Kanunun 4. maddesiyle
% 50’yi geçmemek
üzere normal amorti *
228
Kanunun 5. maddesi ile VUK’ya eklenen ve 01.01.2004 ta
229
olunur”.
230
Yenileme Fonu; Bilanço ktisadi
imkân olarak ifade edilmektedir.231
* VUK, mükerrer md. Bkz. , a.g.e., s. 506. 228 a.g.m., ss. 90-91. 229 230 , a.g.m., s. 91. 231
Yenileme fonu uygulam 232 lirtilen düzenlemeyle; ip olunan iktisadi l ta 233 234 235 edilmektedir. 232
Ergülen ve Erdem, a.g.e., s. 595.
233
Örten ve Ka
-Eden Durumlar”, Vergici ve Muhasebeciyle Diyalog Dergisi 27.,
bkz. VUK, md. 328 ve md. 329.
234
Örten ve - 513.
235
53
2.2.1.4. Alacak ve Borç Senetlerinin Reeskontu
edilmesi de prekont olarak ifade edilmektedir.236
yab olunabilir.
ise TCMB’nin resmi Alacak senetlerini reeskont
tutan mükellefler (Banka ma
,
237
238
bila bulunan alacak ve borç senetlerinin enflasyonda
sonucunda muhasebenin dönemsellik ilkesine uygun olarak gelir ve giderlerin ait
.239
236
Ergülen ve Erdem, a.g.e., ss. 510 - 511.
237
ve Genel Muhasebe, a.g.e., ss. 448- 449., bkz. VUK, md. 281 ve md. 285.
238
Örten ve -35.
239
., Nilgün Bilici, “Enflasyonun Mali Tablolar Üzerindeki Etkilerini Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler
edilmektedir.
2.2.1.5. Finansman Fonu
belli bir süre ile faizsiz ertelenmesidir.240
241
4369 S
242
Kurumlar Vergisi Kanunu’nda (K Geçici
madde 28- (4444 S
) a) (5035 S /5-d maddesiyle
“01.01.1999-31 * uygulanmak üzere,
tam mükellefiyete ta inin
243 240 Bilici, a.g.m., s. 74. 241 , a.g.e., ss. 46-47. 242
Bilici, a.g.m., s. 75, TÜRMOB, , a.g.e., ss. 1226-1228.
.2003 -31.12.2003
, bkz. 261.
55 244 5035 S y ve sermay maddesiyle 245 Fonu belirtilmektedir. “Bilanço
maliyet bedeline tekabül eden kazançlar, bilançonun
246 er 247 244 Örten ve 245 Düzeltm Mali Çözüm Dergisi Y Ocak- -Mart, 2005, s. 88. Tarih: 31.12.2004. 246 247
-248 Yönteminin 249 S 8. madd suretiyle d belirtilmektedir.250 Enflasyonun old 251
LIFO yöntemi, enflasyonist dönemlerde vergi
252
248
Güzeldal ve Ersoy, a.g.e., s. 214.
249
Süleyman Yükçü,
’ne Göre) , Cem Ofset, 1999, ss. 85-86.
250
e., ss. 476-477.
251
Yükçü, (Muhasebe Sistemi Uygulama Genel
’ne Göre), a.g.e., s. 86.
252
57 4008 S
S Kanun’un 1
5024 S m
döneminde ihtiyari olarak enflasyon düzeltmesi yapmayacak olan mükelleflerin, sadece bu dönem için LIFO yöntemini kullanabilecekleri belirtilmektedir.253
ilgili dönemde ödemeleri gereken
unun 36/2-a maddesiyle
254
-
-olarak ertelenebilmesine Sözü edilen Ar-Ge faaliyetlerinin
255
253
Güzeldal ve Ersoy, a.g.e
254
Topluca Türk Vergi
255
Ar-:256 1- -2- 3- Ar-durumu, 4- Varsa
Ar-5- Ar-Ge giderlerinin kalemle
6-K), - Ar-geciktirilme yoluyla Ar- 257 -GVK 57.
01.01.1995 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 02.06.1995 tarihinden itibaren
,
256
Ergülen ve Erdem, a.g.e., ss. 399-400.
257
59
258
e yedeklerine ilave edilir. Bu 259 260 vergiye ta ∗ 261 258 Topluca Türk V 259 , a.g.e., s. 66. 260 Topluca ∗ S belirtilmekteydi. 24.04.2003 tarihli Resmi Gazete söz
30.12.2003 tarihli R
S
m Bkz.
Enflasyon Düzeltmesi, Ankara:
261
TÜRMOB, , Ankara:
262
Sözkonusu Kanun’un 6. maddesine göre; 31.12.1960 tarihli ve 193 S
262
61
Tablo 2.1. Gelir Vergisi Kanunu’nun 19. Maddesinin 2 ve 3’üncü
19/2.
amortismana tabi iktisadi
19/3.
olunur.
Kanunu’nun hükümlerine göre bu
19/2.
olunur.
19/3. Enflasyon düzeltmesi uygulanan
dönemlerde
döneminden önceki hesap dönemlerinde
düzeltmesi nedeniyle bu harcamalardan
Kaynak: Recep Pekdemir, 5 Ankara:
S S
G 65; – “
verilmesi gereken tarihe kadar ba
alamazlar. .” 263 iriminden 264 S 265 263 Örten, a.g.m., s. 30. 264 Mali Çözüm Dergisi, . 71, Nisan- -Haziran, 2005, s. 46.
265
, Resmi Gazete : 26133, Tarih: 08.04.2006.
63
5479 S Kanunla Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 19. maddesinde yer
266
193 S GVK’ya eklenen geçici 69’uncu madde gibidir:267
- “Gelir ve kurumlar vergisi mükellefler; 31.12.2005
; S 09.04.2003 tarihli ve 4842 S 01.2006 tarihinden b) 193 S .01.2006 31/12/2005 tarihind ler.
2.2.2. Genel Nitelikteki Yöntemler
Enflasyon m blolar, enflasyon 268 266 Kanun. 267 Kanun, md. 3. 268
Celal Çelik, “Enflasyonun Mali Tablolar Üzerine Etkileri ve Enflasyon Muhasebesi”, Vergi , S. 241, Eylül 2001, s. 82.
Almanya’da Schmalenbach ve Schmidt enflasyonun finansal tablolar üzerindeki 269 Bundan do genel sev 270 yöntemler b
a) Genel Fiyat Düzeyi Muhasebesi,
b) i Muhasebesi,
c) Entegre Muhasebe Yöntemi, olarak ifade edilmektedir.271
2.2.2.1. Genel Fiyat Düzeyi Muhasebesi
durumunda yaratt genel fiyat
272
2 Nolu “ Yüksek
269
Mustafa A. Aysan, “Türkiye Muhasebe St -2- Özel Yüksek Enflasyon Dönemlerinde
Finansal Raporlama”, , 270 Yüksel, a.g.e., s. 21. 271 ve Bozkurt, a.g.e., ss. 24 -25. 272 ve Tenker, a.g.e., s. 711.
65 (TMS-2); “Genel Fiyat Düzeyi Muhasebes
fiyat endeksi ile düzeltilerek finansal tablo verilerinin, finansal tablonun
273
Bilanço kalemleri, parasal ve parasal olmayan kalemler
bilançosu düzeltme 274 l edilerek, ya ve 275 276 273 TMUDESK, a.g.e., s. 67. 274
e and Ajit Singh, “The Effects
of Hyper-Inflation on Accounting Ratios: Financing Corporate Growth in Industrialising Economies”,
IFC Technical Paper Number 3,1997 http://www.ifc.org/economics/pubs/techpap3/tp3.pdf
10.08.2004).
275
ve
MUFAD-Muhasebe ve Finansman Dergisi, S. 26, Nisan 2005, s. 82., Paul
Rosenfield, “Accounting for Inflation-A Field Test”, The Journal of Accountancy, Vol. 127, Issue 6, June 1969, ss. 45-46.
yükseldi gösterir.277 278 279 280 a
esas olarak öngörülen, genel fiyat düze 281
2.2.2.2.
282
2 Nolu TMS’nin ikinci maddesinde bu yöntem “Cari Maliyet Muhasebesi”
“Finansal tablolardaki kalemlerin cari yöntemdir
277
Sidney Davidson and Roman L. Weil, “Impact of Inflation Accounting On 1974 Earnings”,
Financial Analysts Journal, Vol. 31, Issue 5, September-October 1975, s. 45.
278
ve Tenker, a.g.e., s. 726.
279
Curtis L. Norton and Ralph E. Smith, “A Comparison of General Price Level and Historical Cost Financial Statements in the Prediction of Bankruptcy”, The Accounting Review, Vol. LIV, No. 1, January 1979, s. 85. 280 Uman, a.g.e., s. 38. 281 , ve Bozkurt, a.g.e., s. 73. 282 ve Bozkurt, a.g.e., s. 168.
67 283 284 a) b) bilançoda bilançonun c)
d) pitinde, ikame maliyeti muhasebesi, cari maliyetlerle cari
ha ha elde belirlen . 283 TMUDESK, a.g.e., s. 67. 284 Yüksel, a.g.e., ss. 87- 88.
2.2.2.3. Entegre Muhasebe Yöntemi
Hem genel, hem de özel fiyat hareketlerinin bütün etkilerinin muhasebeye maliyet
285
Genel fiyat düzeyi muhasebesi yöntemi, enflasyonun parasal kalemler
tablosuna dahil etmektedir. Parasal olmayan kalemler de genel fiyat endekslerine
göre düzeltilip bila sal
i hesaplanmakta, ancak p 286 t edilebilmektedir.287 söz
leriyle gösterilen kalemler bilanço gününde geçerli olan ölçü birimleriyle
288
2 Nolu Türkiye Muhasebe “Bilançonun tanzimi
bilanço 285 Uman, a.g.e., s. 40. 286 ve Bozkurt, a.g.e., s. 177. 287 Gökçen, a.g.e., s. 20. 288 ve Bozkurt, a.g.e., s. 177.
69
uygula ” hükmü
bilanço kalemlerinin ikame maliyetleri belirlen
289
Yöntemin uygulama olanaklar e kuramsal irde, erile
yöntemlerine göre, entegre yöntemin uygula
üyük bir önem
290
2.2.3.
Enflasyon dönemlerinde, tarihi maliyetler muhasebesinde, fiyat
mi, fiyatlar özel seviyesindeki
entegre muhasebe yöntemi olmak üzere, üç ana grupta topl 291
292
Tarihi maliyet sisteminde kâr, cari gelir ile tarihi maliyet
muhasebesinde parasal kazan
289 ve Bozkurt, a.g.e., s. 177. 290 Yüksel, a.g.e., ss. 144 -145. 291 Yüksel, a.g.e., s. 236. 292 Yüksel, a.g.e., s. 145.
maliyeti muhaseb
293
i sözkonusudur.294
295
Genel fiyat düzeyi
296
edeni ile tercih
i 297 293 ., 35. 294 Nuri Uman, ve Enflasyon Muhasebesi l 1990, s. 131. 295 ., s. 35. 296 Yüksel, a.g.e., s. 242. 297 ., s. 35.
71 Enflasyon muhasebesi yöntem
E N F L A S Y O N G Ü C Ü E L D E B U L U N D U R M A K A Z A N C IN D A N A Y R IL M A S I LER E N F L A S Y O N U N G Ö S T E R M E Tarihi Maliyet Muhasebesi Genel Fiyat Düzeyi Muhasebesi Maliyeti Muhasebesi Entegre Muhasebe Yöntemi Kaynak:
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
3.
Enflasyonun mali tablolar üzerindeki etkilerini gidermeye yönelik düzenlemeler; enflasyon muhasebesi ile ilgili düzenleme
3.1.
Enflasyonun mali tablolar üzerindeki etki
3.1.
mevcuttur.
Japonya, Meksika, Hollan
298
299
298
Robert W. Ingram, Financial Accounting: Information for Decisions, 2 nd Edition, Cincinnati, Ohio: South-Western College Publishing, 1996, s. 317 ve Bozkurt, a.g.e., s. 64, Gücenme, Mali Tablolar Analizi ve Enflasyon Muhasebesi, a.g.e., s. 97.
299
73
Muhasebe S Standards Board-IASB)
300
301
-20 Nisan 2001
-isimle - nlanacak bütün standartlar
-IFRS 42 gibi) bilinecektir. -IAS) olarak ifade edilecektir.302
etkilemektedir.303 304 yerlerini 305 300 ve : 1.b., , Ekim 2006, s. 15. 301
ve Bozkurt, a.g.e., s. 64, Gücenme, Mali Tablolar Analizi ve Enflasyon
Muhasebesi, a.g.e., s. 97. 302 Mali Çözüm Dergisi 303 Ingram, a.g.e., s. 317. 304
Gökçen, Akgül ve 16-19, International Accounting Standards Committee Foundation, Annual Report 2005, http://archive.iasb.org.uk/uploaded_files/documents/10_845_ IASCF2005-AnnualReports.pdf
305
Ümit Gökdeniz, ve Çözüm Önerisi,
y Bankalar ve Sigorta ∗ birlikte 2005 306 3.1.2. 307
29 nolu UMS, hiperenflasyonlu ekonomilerde, mali raporlama ile ilgili
308
IAS 29 “Financial Reporting in Hyperinflationary Economies”
belirtmektedir. Söz
∗ Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Slovakya, Estonya, Letonya, Litvanya, Slovenya, Güney
306
ve Bozkurt, a.g.e., ss. 62-63., Üstünel, a.g.m., s. 18, Kennard S. Brackney and Philip R. Witmer, “The European Union’s Role in International Standards Setting, Will Bumps in the Road to Convergence Affect the SEC’s Plans?”, http://www.nysscpa.org/cpajournal/ 2005/1105/infocus/p20.htm 29.01.2007).
307
Enflasyon Muhasebesi: , a.g.e., s. 265.
308
75
309
hiperenflasyon ra
310
29 Nolu UMS’nin 3. maddesinde
hiperenflasyon Sözkonusu 311 : a) cünü b) biriminden belirlenebilir. c) d) e)
UMS 29’a göre; hiperenflasyonlu bir ekonomide, mali tablolar ister tarihi
belirtilmektedir.312 29
309
Enflasyon Muhasebesi: a.g.e., ss.
265- ve
, http://archive.ismmmo.org.tr/docs/Sempozyum/ 01SEMPOZYUM/2GUN1OTURUM/02-AHMETHAYRIDURMUS.doc (Er , 03.07.2006).
310
Deloitte Touche Tohmatsu, 2007, IAS PLUS, IAS 29 Financial Reporting in Hyperinflationary Economies, http://www.iasplus.com/standard/ias29.htm
311
-31), bul: Türkiye Muhasebe
312
tablolar, enflasyona göre yeniden düzenlenmeli ve bunun için standartta belirtilen kmektedir.313 314 315 belirtilmektedir.316 317 a)
nünde geçerli ölçü birimleri ile
b)
313
Gücenme, Mali Tablolar Analizi ve Enflasyon Muhasebesi, a.g.e., s. 98.
314
ve Hüseyin Akay, Türkiye’de
146-147.
315
Deloitte Touche Tohmatsu, 2007, IAS PLUS, IAS 29 Financial Reporting in Hyperinflationary Economies, http://www.iasplus.com/standard/ias29.htm
316
Akgül ve Akay, a.g.e., s. 147, Deloitte Touche Tohmatsu, 2007, IAS PLUS, IAS 29 Financial Reporting in Hyperinflationary Economies, http://www.iasplus.com/standard/ias29.htm
29.01.2007).
317
ve Bozkurt, a.g.e., s. 68., Deloitte Touche Tohmatsu, 2007, IAS PLUS, IAS 29 Financial Reporting in Hyperinflationary Economies, http://www.iasplus.com/standard/ias29.htm
77 c) Fiyat endeksinin bilanço
irtilmelidir.
finansal raporlama, hiperenflasyonlu bir ekonominin para birimi cinsinden raporlama bilanço tarihinde cari ölçü birimi cinsinden ölçerek, beyan
318
3.2.
DÜZENLEME YAPAN KURUMLAR
Türkiye’de enflasyon muhasebesi ile ilgili düzenleme yapan kurumlar S K mektedir. 3.2.1. Genel Bilgiler 319 recesini elde 318
Deloitte Touche Tohmatsu, 2007, IAS PLUS, Summary of IFRIC 7, http://www.iasplus.com/ interps/ifric007.htm .01.2007).
319
Nalâ
U
320 -ihracat 321 322 323 -Amerikan 324 IOSCO, ABD’deki Komisyonu (The Securities And Exchang
320
MUFAD-Muhasebe ve Finansman Dergisi
321
Gücenme, Mali Tablolar Analizi ve Enflasyon Muhasebesi, a.g.e., s. 97.
322 Aksoy, a.g.m., ss. 182-183. 323 -http://archive.ismmmo.org.tr/docs/sempozyum/06Sempozyum/4Oturum/IdilKaya.pdf , 02.08.2007). 324
79
Kurumlar Otoritesi (The Financial Services Authority), Türkiye’deki Sermaye
325 326 327 328 ak adil ve de ulus 329 325 ve http://archive.ismmmo.org.tr/docs/sempozyum/06Sempozyum/4Oturum/ Ce 326
IOSCO, IOSCO Historical Background, http://www.iosco.org/about/index.cfm?section=history ,
327
ve Süreci”, http://arc
328
IOSCO, IOSCO Historical Background, http://www.iosco.org/about/index.cfm?section=history ,
329
olarak b
330
Türkiye
331
Enflasyon muhasebesiyle ilgili olarak; Türkiye Muhasebe ve Denetim
332
3.2.2.
edilmektedir.333
334
Türkiye Muhasebe ve Dene
330
Akgül ve Akay, a.g.e., s. 1.
331
ve
Süreci”, http://archive.ismmmo.org.tr/docs/sempozyum/06Sempozyum/4Oturum/ .
332
Enflasyon Muhasebesi: , a.g.e., ss. 281- 282.
333
., s. 288.
334
Nalâ , Türkiye Muhasebe
Stan
81 335 ebe meslek 336 337 1- Saptanan mu 2-Muhasebe Standartl Türkiye m 338
konusu madde hükmüne göre; “standartlar, muhasebenin temel
tarihi belirtil
339
335
Türkiye Muhasebe Standa
336 TMUDESK, a.g.e., s. 3. 337 Türkiye Muhasebe 1), 338
Akgül ve Akay, a.g.e., s. 22.
339
si S
340
TMUDESK, IAS-29
paralelinde Türkiye için TMS- 341
TMS- 342
a-
b-üne göre düzeltilmesi
c-TMS- -29’un birinci ve ikinci
343
TMS-2’nin 3. maddesinde, yük
-344
tablolar zorunlu olarak düzeltilir. a) Türk liras 340 ve Bozkurt, a.g.e., s. 50. 341 ., s. 64. 342 TMUDESK, a.g.e., s. 67. 343 -31), a.g.e., s. 234. 344 TMUDESK, a.g.e., ss. 68-69.
83 b) ine göre belirlenmesi, c) d) e) f) 3.2.3. Türkiye Muha S
S Kanunla eklenen EK-1’inci
bulunan TMSK, 07.03.2002 tarihinde ilk top
S m sal Raporlama Muhasebe Ocak 2005 hisse s 345 amac 345
TMSK, “Genel Bilgiler”, http://www.tmsk.org.tr/ ., PricewaterhouseCoopers, http://www.pwc.com/extweb/challenges.nsf/
biçimde uygulanacak olan ulusal muhasebe standartl
346
347
görmesi için IAS/UFRS setinin resm
R
348
mlu TMS’de olan 2 Nolu standart, TMSK
349 R u ç 346 TMSK, “Türkiye http://www.tmsk.org.tr/ 347 TMSK, “Türkiye http://www.tmsk.org.tr/ 348
nacak olan UFRS’na tam uyumlu Türkiye Muhasebe Bkz. http://www. kgm.adalet.gov.tr/turkticaretkanunutasarisi.htm 16.07.2006), Kadir Gürdal, “Muhasebe
Muhas .,
Pricewaterho
http://www.pwc.com/extweb/challenges.nsf/docid/ .07.2006).
349
85 uygulam 350 TMS-29) 351 -usunda önemli 352 3.2.4. belirtmektedir.353 350 Kadir Gür S. 18, Nisan 2006, s. 143. 351
TMSK, “Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlamaya Türkiye Muhasebe
- li http://www.tmsk.org.tr/ 07.2006).
352
ve Bozkurt, a.g.e., s. 50, Uman, a.g.e., ss. 169-170.
353
SPK, Seri: XI, No: 20
354 in yerine getirilmesi hükmündedir.” Söz 355 Fiyat Endeksi : Bilanço
gidererek, mali tablo
354
SPK, Seri: XI, No: 20
md. 5.
355
SPK, Seri: XI, No: 20 “Yüksek Enflasyon D md. 4.
87 yer alan,
belirtil 356
- “
belirlenmesi gibi yüksek enflasyon emarelerinin mevc .” - “
d Bilanço
olan yüksek enflasyon dönemini sona erdirmez.”
- “Yüksek enflasyon dönemlerinde, mali tablolar bu Tebl
bilançosunun
dönemde .”
356
SPK, Seri: XI, No: 20
bel 357
. maddesi
358
Seri: XI, ’nde, fiyat endeksi olarak, Devlet
Genel Ende tir.
359 “ ul skanda ” n 360 357
SPK, Seri: XI, No: 2 mesine
Resmi Gazete 24643, Tarih: 17.01.2002.
358
“Yüksek Enflasyon Dönemlerinde mesine
Resmi Gazete 25024, Tarih: 18.02.2003. 359 Mali Çözüm Dergisi, - -Eylül 2005, ss. 18-19. 360
SPK, Seri: XI, No: 25
Gerekçesi” (15.11.2003), http://www.spk.gov.tr/apps/teblig/displayteblig.aspx?id=179&ct=f&action
89 No: 25 S
T
361
3.2.5. zenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK)
2002 gün ve 24658 S S Esas 2002 gün ve 24793 Mükerrer S 4 S tarih ve 24980 sa 362
Daha sonra 22 Haziran 2002 t
S s
363
maddesinde, Yüksek
361
SPK, Seri: XI, No: 25
Resmi Gazete 25290 (Mükerrer), Tarih: 15.11.2003.
362
Soner Ülgen ve nlemeye Göre Enflasyon
Muhasebesi”, Dergisi
363
364 Madde 5-elirlenmesi, a 365 T su göre: “ d ” .366 364 ne 365 Resmi Gazete Bkz.
”, Resmi Gazete, S 25524, Tarih: 16.07. 2004.
366
BDDK, e Düzenlenmesine
91
S T ; “Fiyat endeksi; Dev
”, ifade S T “Yüksek En 367 368 369 3.2.6.
Enflasyon Muhasebesi ile ilgili kanuni düzenleme, VUK’ya eklenen mükerrer
edilmektedir. VUK’ya enflasyon düzenlemesini
ekleyen düzenleme 5024 S 370
S
3.2.6.1. asyon Düzeltmesi
Düze
367
Enflasyon Muhasebesi: , a.g.e., s.
282., BDDK, , , md. 4. 368 Üstünel, a.g.m., ss. 18-19. 369 u , http://www.bddk.org.tr/turkce/mevzuat/duzenlemetaslaklari/KKKTT_19_08_2004.doc 25.07.2006). 370
5024 S
enfla
371
S “mali
” olarak ifade edilmektedir.372
bendind Buna göre; VUK’un
di 373
- “
inde bulunulan dönem dahil son üç hesap
halinde mali abi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi linde sona erer.”
- “Kapsama giren mükellefler, geçici vergi d
e
dönemlerin ”
- “
indirmeye veya tekrar kanuni
i seviyesine kadar indirmeye yetkilidir” ifade edilmektedir.
371
5
372
Vergi Usul Kanunu 25387, Tarih: 28.02.2004.
373
93 Mükerrer m Sözkonusu 374 ymetler ; mali ; mali
Fiyat endeksi (TEFE)
hesaplanan ve ila
Reel olmayan finansman maliyeti
Yine mükerrer m ; “Enflasyon
düzeltmesi uygulanmayan bir hesap döneminden sonra enflasyon düzeltme
vergiye ta
mali belirtilmektedir.375
5024 S
’un; “8. maddesi ve 2. maddesi
374 375
gir .376
Enflasyon düzeltmesi ile ilgili olarak 5024 S
Enflasyon düzeltmesi ile ilgili olarak düzenlenen 5024 S
için hüküm ifade etmektedir.377 31 2003
düzenlemeler 5024 S Kanunun 5. maddesi ile VUK’ya eklenen geçici 25.
“31.12.2003 tarihli mali tablolar, 5024 S
hükümlere göre düzenlenecektir. 31.12.2003 tarihli mali tablolardan sadece bilanço
ârlar üzerinden ”378
e
enflasyon düzeltmesine tab “enflasyon düzeltmesi,
” Enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan mükelleflerin, halinde 01.01.2004 tarihinden sonra düzenleyecekleri
379
Bilanço
Mükellefleri enflasyon dü
376 377
Vergi Resmi Gazete, S 25552, Tarih: 13.08.2004.
378
.
379
95
2004 hesap döneminden itibaren ilk defa bilanço
ve 31.12.2003 tarihli
maddeye göre, daha so ükerrer 298. madde
380
5024 S
düzenlenen bilançolarda uygulanacak olan, enflasyon düzeltmesinde ilk uygulama,
-Kanunun Geçici 1. maddesine göre ilk geçici vergilendirme döneminde mükelleflerin -Mart 2004 geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi yapmadan, isteyen
381
S maddesinin 18. bendi ile 5024 S
iyle
5 trilyon Türk
yapmayabilecekl Böylece, bu durumda olan mükelleflere, 31.12.2003 tarihli bila
rülmektedir.382
380
Düzeltmesi”,
MUFAD-Muhasebe ve Finansman Dergisi, S. 22, Nisan 2004, ss. 31-32.
381
Güzeldal ve Ersoy, a.g.e., s. 123.
382
5228 S
Resmi Gazete, S 25539, Tarih:
iyle” Enflasyon , S. 277, Eylül 2004, ss. 76 -77.
bilançosuna 383 , “ enflasyon düzeltmesine ta ,” 384 3.2.6.2. Gereken 385 1- 2- 3-belirlenmelidir. 4-al 5- düzeltme yla 6- 7-383 Ahmet K 384 5024 S Kanun, md. 2. 385 ve M. Ne
Enflasyon Düzeltmesi-I”, Vergici ve Muhasebeciyle Diyalog Dergisi, 26.
97
8- bilanço
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM (UYGULAMA)
4.
Türkiye’de, enflasyon muhasebesine yönelik bir düzenleme olan, 5024 S kanunda yer alan, enflasyon düzeltmesi
on düzeltmesine tabi tutulan dönem
∗ S
∗
”. Sözkonusu kavram, Göksel
Bkz. Göksel Yücel, “Parasal Kazanç (Monetary Gain) G
99 kâr-zarar tablosunun düzenlenme
4.1.
bilanço
muhasebesine tabi olmayaca
386
bilanço
4.2. ÖNEM SONU ANÇOSUNDA
ENFLASYON
31.12.2003 bilançosu, 5024 S K
alan esaslara göre ilk önce enflasyon
387
386
ve , s. 97.
387
I- DÖNEN VARLIKLAR 64.100,00
A- 29.820,00
1- Kasa 1.890,00
2- 7.960,00
3- Bankalar 16.470,00
4- Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-) 0,00
5- 3.500,00 B- 0,00 C- Ticari Alacaklar 20.200,00 1- A 17.500,00 2- Alacak Senetleri 2.700,00 D- 1.000,00 1- Ortaklardan Alacaklar 1.000,00 E- Stoklar 10.883,98 1- 4.250,00 2- 2.570,00 3- Mamuller 1.890,00 4- Ticari Mallar 2.020,00 F- 0,00 G- 1.200,00
1- Gelecek Aylara Ait Giderler 1.200,00
H- 1.150,00
1- Devreden KDV 1.150,00
II- DURAN VARLIKLAR 91.000,00
A- Ticari Alacaklar 0,00 B- 0,00 C- 0,00 D- 91.000,00 1- Arazi ve Arsalar 0,00 2- Yer 0,00 3- Binalar 50.000,00
4- Tesis Makine ve Cihazlar 30.000,00
5- 40.000,00
6- 20.000,00
7- 0,00
8- -) -49.000,00
101 I- 31.300,00 A- Mali Borçlar 0,00 B- Ticari Borçlar 20.190,00 1- 15.900,00 2- Borç Senetleri 2.790,00
3- Borç Senetleri Reeskontu (-) 0,00
4- nan Depozito ve Teminatlar 0,00
5- 1.500,00 C- 6.750,00 1- Ortaklara Borçlar 0,00 2- 0,00 3- 0,00 4- Personele Borçlar 5.500,00 5- 1.250,00 D- 1.690,00 1- 1.690,00 E- 0,00 F- 2.670,00
1- Ödenecek Vergi ve Fonlar 1.000,00
2- Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri 800,00
3- ya 870,00 G- 0,00 1- 0,00 2- Yükümlülükleri (-) 0,00 II- 50.000,00 A- Mali Borçlar 40.000,00 1- Banka Kredileri 40.000,00 B- Ticari Borçlar 0,00 C- 0,00 D- 0,00 E- 0,00 F- 10.000,00 1- 10.000,00 III- ÖZ KAYNAKLAR 73.800,00 A- 50.000,00 1- Sermaye 50.000,00 B- Sermaye Yedekleri 0,00 C- Kâr Yedekleri 2.000,00 1- Yasal Yedekler 2.000,00 D- 0,00 E- -) 0,00 F- 21.800,00 155.100,00
4.3. m kalemlerde 388 ; Ulusal Bu durum bilanço 389 Aktif Pasif Parasal Kaynaklar
Parasal Olmayan Kaynaklar “
göstermektedir. Ancak mali tablonun enflasyonun etkilerinden
” “ sal ”. Buna göre, 390 388 328 389 328 390 32 .
103 X Makine Mühendis
PARASAL OLMAYAN VARLIKLAR
150-151- YARI MAMULLER-152- MAMULLER 153- 180- 252- 253- 254- 255-257- (-)
PARASAL OLMAYAN KAYNAKLAR
340-480- GELECEK YIL 500- SERMAYE 540- YASAL YEDEKLER PARASAL VARLIKLAR 100- KASA 101- ALINAN ÇEKLER 102- BANKALAR 108-120- ALICILAR 121-131- ORTAKLARDAN ALACAKLAR 190- DEVREDEN KDV PARASAL KAYNAKLAR 320- SATICILAR 321- 329-335- PERSONELE BORÇLAR 336- AR
360- 361- 368- 400-4.4. PARASAL O 5024 S Y bilançosu , 4.4.1. -391 r ve iki
bedelleri içinde yer alan ve tevsik edilebilen reel olmayan finansman maliyetinin;
392
391 392
Enflasyon Düzeltmesi Yorumlar ve Öneriler), 1. b 2004, ss.
141-105 enen “Mükellefler ” 393 394
1- Basit Ortalama Yöntemi
2-Mükellefler belirtilen bu yöntemlerden herhangi birini seçebileceklerdir. 1.
Yönteminde “
endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat endeksi
” hesaplanaca 31.12.2003 tarihli
01.01.1970 – 31.12.2003
395
X Makine Mühendislik Sanayi ve tarihli bilançosunda 393 394 , Bölüm: VII.3. 395 , Bölüm: VII.3.1., 5479 S Endeksi” ve “TEFE”
