Başlık: DEĞİŞİK KURUMLARDAKİ TAVŞANLARDA (ORYCTOLAGUS CUNİCULUS) DIŞKI BAKISINA GÖRE SAPTANAN HELMİNTLERYazar(lar):BULUŞ, Funda;ÖGE, HaticeCilt: 46 Sayı: 2.3 DOI: 10.1501/Vetfak_0000000816 Yayın Tarihi: 1999 PDF

Ankara Univ Yeı Fak Derg

46, 3()9-312. 1999

DEGİşİK

KURUMLARDA Kİ TAVŞANLARDA

(ORYCTOLAGVS

CVNİCVLVS)

DIŞKI BAKISINA GÖRE

SAPTANAN HELMİNTLER

Funda

HULUŞI

Hatice ÖGE

2

The occurrence of helminth parasites in rabbits (Oryctol£ıgus cuniculus)

according to faeeal examinatiOlıs

Summary:

This study was carried out the determine the spread of helminth infections of rabbits (Oryctolagus cuniculus) in nine different institutions in Ankara. F ecal swnples were taken fiwn rabbit caf{es and Fülleborn 's flotation technique was used j()r preseJ1('e of helminths. The rahbit.~ of <) institutions \-Iıere examined, 5 of the institutions were found to be in(ected with one or two Iıelminth parasites. The general distribution of helminth infeetions was variecl between 5.9-5R.3% in these institutions. The prevalence of helminth eggs was .f(JUnd as j()llows; Stronf{yloides papillosus 11.2%, Passalurus ambif{uus 5.9-5R.3% and

Trichostrongylus sp. 13.X-25%. Strongyloides papillosus was reported in the/int time in the rabbits in Turkey.

Key

words:Helminth, prevalence, rabbit

Özet:

Çali,~malUn amacı, Ankara'da dokuz farkli kurumda bUlUlU/n tavşanlardaki (Oryctolagus cuniculus) helmint enfeksiyonlannm yayllışııu ve bunlardan sorumlu türleri belirlemektir. Bu ama'r'la, tav,mn kafeslerinden alman dl,ı'kı örnekleri Fülleborn 'un doymuş tuzlu su flotasyon yiintemi ile kontrol edilmiştir. Dışkı iirneği alınan 9 kurumun 5 'indeki tavşanlarda helmint yumurtası saptanmış, genelolarak kurumlardaki enfeksiyon oranı %5.9-5R.3 arasında deği\~mi,~tir. Bulunan helmintler Stronf{yloides papillosus, Passalurus ambiguus ve Trichostrongylus .ljJ. olup enfeksiyon oranı sırasıyla % 11.2, %5.9-5R.3 ve %

13. X-25 olarak kaydedilmiştir. Strongyloides papillosus 'un varlığı tav,mn/arda ülkemizde i/k kez saptanml,wr.

Anahtar kelimeler:

Helmint, yayllı,ı', tav,mn

Giriş

Laboratuvar hayvanları, insan ve hayvan sağlığı ile ilgili bilimsel çalışmalarda sıklıkla kullanılmaktadır. Bu nedenle hayvanların ye-tiştirildiği ünitelerde bakteriyel, parazİter, viral, mantar gibi etkenlerin bulunmaması ge-rekmektedir. Bu amaçla kullanılan tavşanlarda görülen paraziter etkenler genel olarak önemli

klinik ve patolojik bozukluklar oluşturmamakta ancak, seyrek olarak sindirim sistemi ho-zuklukları, kilo kayhı, ishal, anemi ve bazen de ölümlere neden olabilmektedir (5,10). Ayrıca, tavşanların sağlığını doğrudan etkileyen bu pa-razitler, deneysel çalışmaları özellikle de spe-sifik serolojik çalışmaların sonuçlarını olumsuz yönde etkileyebilmektedir (8). Günümüzde

tav-i Ara~.Gör..Selçlık Üniversiıesi Sağlık Bılimleri Eııstitiisii,Paraziıoloji Anabilim Dall,Konya 2. Doç.Or .. Anbra Universilesi Yeterıııer fakültesi.Helminıoloji Bilim Dah,Ankara

llO

şan yetiştiriciliği yalnızca deney hayvanı olarak değil aynı zamanda et, kürk, tüy, gübre elde etmek amacıyla da yapıldığından daha da önem taşımaktadır.

Türkiye' de tavşan parazitleri konusunda yapılan az sayıdaki çalışmanın daha çok yabani tavşanlarla sınırlı kaldığı, deneysel amaçlı kul-lanılanların ise göz ardı edildiği dikkati çek-mektedir (12,15,18). Etlik Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü (1) ve Atatürk Orman Çift-liği Hayvanat Bahçesi (17) tavşanlannda hel-mintlerden

P.wnbiguus'un

varlığı bildirilmiştir. Türkiye' de evcil ve yabani tavşanlarda yayılış oranı verilmeksizin

Fasciola

hepatica,

Dic-mcoelium dendriticum,

Cysticercus pisi!,ormis,

Passalurus

ambiguus,

Triehostron[!,ylus

re-tortaefrmnis,

Cittotaenia

denticulata,

Pro-tostrongylus terminalis

ve

Triehuris leporis

tür-lerinin varlığı kaydedilmiştir (I 2, 15,1 8).

Bu çalışmanın amacı, laboratuvar ça-lışmalarında kullanılan farklı kurumlara ait tav-şanlarda bulunan helmint türleri ile hunların ya-yılışIarını saptamak ve bu konudaki sınırlı sayıdaki literatüre katkıda bulunmaktır.

Materyal ve Metot

Bu çalışma, Ankara'da tavşan yetiştiren veya barındıran 9 kuruma ait 627 kafestelU; 567 Yeni Zelanda, 97 Beyaz Viyana, 37 Şinşilla, 22 Kalifornia, 16 Himalaya, i2 Mavi Viyana, 10

F.BULUŞ. H.ÖGE

ada tavşanı, 3 kızıl renkli tavşan ve i Ankara tavşan ırkı olmak üzere toplam 765 tavşan (Oryctolagus cuniculus) üzerinde yürütiilmüş-tür.

Bakısı yapılan kurumlardaki tüm ka-feslerden taze dışkı örnekleri alınmıştır. Birden fazla tavşan bulunan kafeslcrdeki dışkı ör-nekleri mevcut tüm tavşanları temsil edecek şe-kilde bölmelerin değişik yerlerinden top-lanmıştır. Alınan dışkılar kliçük naylon poşetlcr içine konulmuş ve üzerlerine numara verilerek kafesteIU tavşan sayısı yazılmıştır. La-boratuvara getirilen dışkı örneklerinin kontrolü aynı gün Füllebom 'un doymuş tuzlu su

110-tasyon yöntemi ilc yapılmıştır.

Bulgular

Araştırmanın yapıldığı kurumlar ve bu ku-rumlarda bakısı yapılan tavşan sayıları Tablo i de verilmiştir. Araştırma süresince toplam 9 ku-ruma ait 627 kaksin 56'sında (% 8.93) helmint enfeksiyonu saptanmış olup, enfekte kakslcrin 55'inde tek türle, 1'inde 2 türle enfeksiyon tes-pit edilmiştir (Tablo 2). Tck türle en-feksiyonlardan

Strongyloides pajJil!osus

28 ka-feste (o/c: 4.5),

Trichostrongylus

sp.

20 kafeste (% 3.2) ve

Passalurus ambiguus

7 kakste (9c'

1.1) bulunmuştur. rlU türle enfeksiyon

(P.ambiguus

+

Trichostrongylus

sp.)

sadece i kafeste (% 0.2) görülmüştür.

Tablo i. Kurumlarda konırol edilen kaf'es ve ıav~aıı sayıları Table i. The number of rabbiıs and cage s in diff'erenl insıiıuıions

Kafesıeki Toplam ıavşan

Kunım adı Kafes sayısı ıavşan sayısı sayısı

A.Ü.Tıp Fak. 17 J-4 28 A.Ü.Vcl.Fak. 6 i 6 AO.ç. 12 2-35 104 Başkenı eniv.

ı16

116 Eılik VCLArş.EnsL 5 1-4 19 Gazı Ü.Tıp Fak. 39 39 /-IacCltcpc ÜTıp rak. 169 1-2 190

Lılalıaıı Hay. S<ığ. Niık. Arş. EnsL 12 12

Tavııkçıılıık Arş.EllsL 251 251

DEGIŞIK KURUMLARDAKI TAVŞANLARDA (ORYCTOLAGL'S CUNICULUS) DIŞKI BAKISINA GÖRE SAPTANAN HELMINTLER

Tablo 2. Kurumlardaki ıavşan kafeslerinde helmint enfeksıyonlarının yayıiışı Table 2. The prevalence of helıninth infections in rabbit cages in dıfferent insliıııtions

311

Enfekte Bulunan parazit türü ve (%) si Kurtım adı AÜTıp Fak. A.Ü.veLFak. A.O.ç. Başkent Üniv. Etlik veLArş.EnsL Gazi ÜTıp Fak. H;,ıceltepe ÜTıp Fak.

Lalahan Hay Sag. Nük. Arş. EnsL Tavukçuluk Arş.Ensl. kares sayısı 8 16 3 28 P.aınbiguus 59 58.3 Trichostrongylus sp. 16.7 13.8 25 S.papillosus 112

Genel olarak tavşan kafeslerinde rastlanan helmint enfeksiyonlarının kurumlarda %5.9-5S.3 arasında değiştiği gözlenmiş (Tahlo 2);

S.papillosus' a % 11.2, Trichostron~ylus sp. 'ye

%13.8-25 ve P.ambiguus'a %5.9-5S.3 ora-nında rastlanmıştır. Ayrıca, kafeslerin 150' sinde (% 23.92) Eimeria sp. ooeystlerine de rastlanmıştır.

Yapılan ölçümlerde S.papillosus yu-murtasının 48.75-58.5 (53.78) x 26-32 (29.42) ~ım, P.ambiguus yumurtasının 97.25- i02 (100.42) x 45.5-48.75 (46.72) ~m ve

Trichost-I"I!ntiylus sp. yumurtasının 68.25-73.12 (71.42) x 35.75-44.8 (39.27) ~m olduğu saptanmıştır.

Tartışma ve Sonuç

Türkiye'de deney hayvanı bulunduran ku-rumlardaki tavşanlarda helmint enfeksiyonları konusunda yapılan araştırmaların çok sınırlı ol-duğu görülmektedir (1,17). Tavşanlarda bil-dirilen türlerin genelde yabani tavşanlara ait ol-duğu ve bunların da çoğunun yayılış oranı verilmeksizin vaka takdimi şeklinde sunulduğu dikkati çekmektedir (12,18).

Türkiye'de bugüne dek tavşanlarda Fas-ciola hepatiea, Dicrocoelium dendriticum, Cit-totaenia denticulata, Taenia pisıformis, Pro-tostron~ylus terminalis, Passalurus ambi~uus, Trichostron~ylus retortaej'o rm is, Trichuris le-poris ve Mosgovoyia pectinata türleri

bil-dirilmiştir (1,12,15,17,18). Diğer ülkelerde ya-bani tavşanlarda F.hepatica, D.dendrüicum, C.

denticulata, C.pectinata, C. ctenoides. M.pec-tinata, Graphydium stri~osum, T retıırtae/cır-mis, Tealcaratus, Tattinis, Strontiylııides pa-pillosus, P.ambiguus, Tleporis, P.pulnulOna!is. P.commutatus, Hyostr(}/l~Ylus rubidus, Obe-liscoides cuniculi, Coenurus serialis, C.vsti-eereus pisij'ormis ve Haemonchus eontorlus tür-leri kaydedilmiştir (2,7,9,11,13). Bu araştır-mada ise daha önce de ülkemizde hildirilen

Triehostrongylus sp. ile P.ambi~uus'a rast-lanınış, ayrıca ilk kez S-papillosus'un varlığı 251 tavşanın 2R'inde (% 11.2) saptanmıştır.

Trichostrongylus cinsi hem Türkiye hem de diğer ülkelerde yapılan çalışmalarda hil-dirilmiştir (3,9,11-14). Trichostrongylus cinsi içinde T reto rta ej(ı rm is % 79-92 yayılış ile en çok bildirilen tür olmuştur (2,4,7,9). Ayrıca,

Taxei, Tealearatus ve Tal/inis türleri de kay-dedilmiştir (4,11). Bu çalışmada Tric-hostron~ylus sp. 'ye kurumlarda % 13.8-25 ora-nında rastlanmıştır.

Tavşanlarda çok sık rastlanan P.wnbi-guus'un yayılışını Boag ve Iason (4) % 0.5-54, Boag (2) % 14.2, Haupt ve Hartung (7) %

13.11, Kutzer ve Frey (9) %1.24, Bıyıkoğlu (I)

o/c 2.3, Taşan (lS) % 8 ve Tiğin ve ark. (17) (Yt-;

10 oranlarında bildirmişlerdir. Bu çalışmada

P.ambiguus'un yayılışı kurumlara göre % 5.9-58.3 arasında değişmiştir.

312

Doğada bulunan yahani tavşanlarda de-ğişik türde ve yaygın biçimde helminthiosise rastlanırken bu duruma kurumlardaki deney hayvanı olarak yetiştirilen tavşanlarda daha az rastlanmıştır. Ancak, kurumlarda saptanan az sayıdaki helmint türünün yayılışının kü-çümsenmeyecek düzeyde olduğu da gö-rülmüştür. Bu çalışmada kurumlar arasında ençok enfeksiyon A.O.ç.Hayvanat Bahçesi'nde saptanmış, bunda tavşanların yerde ye-tiştirilmesinin ve fazla sayıda hayvanın birarada barındırılmasının neden olduğu düşünülmüştür. Bu çalışmada saptanan üç türün yumurtasına ait ölçümler literati.idere uygunluk göstermiştir (5,6,16).

Sonuç olarak Ankara'da laboratuvar amaç-lı tavşan barındıran ya da yetiştiren kurumlarda

S.papillosus, P.ambiKuus ve TrichostronKY!us

sp. türlerinin yumurtalarına rastlanmıştır. Bu nedenle bilimsel çalışmalarda kullanılacak tav-şanların sonuçları olumsuz etkilememesi açı-sından araştırma yapılmadan önce hayvanların kontrol edilmesi ve gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir.

Kaynaklar

i. Bıyıkoğlu, G. (i 996) Bcm lahoraıuvar hayvmılaruıda dı,~kı haktlannda sapıwıwı helminıı...,.. Etlik Yet Mik-robiyol Derg,ll, 137-146.

2. Boag, B. (I <)RS) T/u incidelice olhelminıh parasiıes fromıht' wild rahhiı Gryelolagus ewıieulus (L.) in Eas-ıern Seoılwıd J Helminthol, 59, 61-69.

3. Bmıg, Bo, Garson, PoJo (1993) Helmiıııh iııreclioııs or

wl:'aııillii rahhııs Fom Holv lslaııd, Norıhumherlaııd. J Zool (Lond), 230, 323-327.

4. Boag, B., Iason, G. (I

no)

The liecurrmee and ahwı-daııee or ht'lmiıııh parasiıes of ıht' mmmlaiıı hart' Lepus ıimidus (L.) aııd ıhe wild rahhiı Oryeıolaiius

eu-Iılculu.1 (L.j in Aherdemshırt', Seoıland J Helmınlhol, 60. 'J2 'JR.

5. Fox,.ı.G .• Cohen,Bo.ıo, Loew,FoW. (i 9R4) /..ahorawry All/mal Medicine. Academic Press. Iııe. Orlaııdo. Flo-nda.

o.

Güralp,:'Il. (I <)l;i) Helminw!oji. 2. baskı. Aııkara Üniv Yel Fak Yayın No 368/206, Ankara.

1'.BULUŞ. H.ÖGE

7. Haupt, Wo, Hartung, Jo (I 984) f:ndofJcırasilt' in-ft'slClliolı of ıhe stomaeh cıııd illlt'sıinal ıracl f!jjeral

rahhiıs fmm ıhe Leipziii region. Aııgew Parasııol, 25.

65-71 (PııbMed.medline)

8. Kaygusuz,A., Anğ,Ö. (i<)95) Havv(//ılarda wınluıı deneysel çalı,ı'malal'llı s()//uç1al'llll eıkıln'eıı mık-moriiwıizmular. Türk Mikrobiyol Cem Derg.

25.11-15.

9. Kulzer, L, Frey, Ho (1976) Die Purctsiı/"n der Fe/d-hasm (Lepus t'uroıweus) in Ösıerreie/ı. Beri Mueneh Tieracrztl Wsehr, 119. 4S0-4R3.

lO. Lebas, F., Coudcrl, Po, Rouvier, R., Rochambcau, H. (19S6) Tht' Ruhhiı llushillıdry. Healıh and /,ro-dueıiOlI. FAO Animal Produelion and Health Seri e, No:2

ı.

Rame, Iıaly.

ii. Lepilzki, D.A.W., Woolf,A., Bunn, RM.(1992) Pa-rasiles (ılmllOlıtail rahhiıs of Souıhem illinliis. J

Pa-rasiıol,711, ıo80- 1083.

12. Merdivenci, Ao (1983) Son 30 yd ([C)52-IC)Ö21 içI/ıde Türkiye 'de varlıKIili ilk kn hildinliKimi7 Ihlnıziıler

Türk Mikrobiyol Cem Derg, 13. 23-27.

i 3. Nickcl, S., Gottwald, A. (197<) /'arasun of ıh/"GDI<

3. Endoparasiıes ıif ıhe hart'. Angew Parasitoi. 20. 57

62 (l'uhMed,medline).

ı

4. Sovcri, To, Yaltoncn, M. (19S3) F.ndopurasut's ol har/"s (Lepus ıimidus L. and L.euroııaeus Pul/a.ıi iii

Fiıılwıd. J Wildl Di,. 19,337-341 (l'ubMed.ınedline) i5.Taşan, Eo (ı L)L;9)t:Iuzıj:( ve Tımeeli wirelenncle vahil/ıi

IClvşalılaml (Lepus eUrllllıleus Pal/us) ht'lmllıllen ve hUlılartll yaydışı üzerinde araşıirinci. Fıral Ünıv Derg (Sağlik Bilimleri), 3, 75-R i.

16. Thienponl, Do, Rochelte, Fo, Vanparijs, 001'..10

(ı986) Diaiiııosis l!elminıhiasis hy CllfJl'IIlOiiic(/1F.xa-miııatiOlI.2nd cd .. Janssen Rescareh Foundalion.

Bel-gium.

17. Tiğin, Y., Burgu, A., Doğanay, A., Öge, So, Umur, Şo (I 9R9)Aııkara Havvaııaı Bahçesilidekı hazı ııu-mt'lıI't'

kanaıil dışkllal'lllllI helminI yiinüııd/"ıı incelt'III1ı"SL. ı\n-kara Üniv Yel Fak Derg, 36, 646-6M.

18 Unat, LK., Yaşarol, Ş., Merdivenci, A. (I965) Tür-kive 'niıı Paraziıolojik CIIKral':usl. Ege Univ Tıp Fak Yayın 1':0:42, Ege eniv \-laıhaası. IZlllır.

Yazışma adresi:

D(I(,:Dr.Haıic/" Ögt' A.Ü.Velerint'r Fakülıesi llelmilllolııji Bilim Dalı OnllO Dışkapı/Aııkara