Manadalarda v. lingualis ve drenaj sahası üzerinde makroanatomik araştırmalar

Vet.Bil. Derg. (2004), 20, 2 : 103-108

M

ANDALARD A

V

.

LlNGUA

LlS V

E D

RENAJ

S

AHASI

ÜZERiNDE

MAKROANATOMiK

ARAŞTIRMALAR*

Sadullah Bahar

1@

Sadettin

Tıpırdamaz1

Macroanatomic Investigation of the Lingual Vein and its Drainage Area in Water

Buffaloes

Özet: Buaraştırmamandalarda v.lingualis ve bu damannoluşumuna katılan venalarınorijin, seyir ve drenajsahalarını be-lirlemekamacıyla yapıldı.Bu amaçlamezbahadan teminedilenher iki cinsiyeteait8 adet mandabaşı kullanıldı.Mandalarda v. lingualis'in,v. sublingualis'in dört dalla v. profunda linguae'yekatılması sonucuoluşan ortak köklebaşlangıç aldığı belirlendi. Orijinini takiben caudoventral bir seyirle m.hyoglossus'un lateral'ine geçenvenanın, bukasın ortası düzeyinde arcus hyo-ideus'u alarak caudodorsal'eyöneldiği ve inc. vasorum facialium düzeyinde v. facialis'le birleştiği görüldü.V. profunda lin-guae'nin,v.sublingualisdışında oluşumuna katılanvenalarvasıtasıylam. hyoglossus ve m. genloglossus'unradix Iinguae bö-lümü hariç mm.linguae'yi dreneettiği, m.hyoglossus ve m. geniohyoideus'un caudal bölümü ile m. genioglossus'unradix linguae bölümü drenajının ise arcus hyoideus ve v. lingualis'e katılan dallartarafından yapıldığı gözlendi.V.sublingualis'in cavum olis'intaban bölümününmukozasını, mandibulae'nin parsincisiva'sını,gl. sublingualis'j ve m. geniohyoideus'unbüyük birbölümünü dreneettiğibelirlendi.

Anahtar Kelimeler: Manda,Dil, Venöz Drenaj, V.lingualis

summarvı This study was carried out to reveal the origin, course and drainage area of the lingual vein and ils branches in water buffaloes. For this purpose,a total of eight buffalo heads of both sexes, obtained from slaughterhouse, were used. Li n-gual veinstartedinto a common trunk which was formedby four bmnches of sublingual vein to the deep lingual vein.Theli n-gual veinthat coursed caudoventrally after its originpassedlateral to the hypoglossal muscleand received the hyoidal arch at the middleof this muscle. The lingual vein inclined a caudodorsal direction and joinedthe facialvein at the levelof the vascular notch.Except for sublingual vein, the vessels forming the deep lingual vein drainedthe lingual muscles (mm.linguae)apart from the hyoglossal muscle and the lingual root portion of the genioglossal muscle. The latters and the caudal part of the ge-niohyoideal musclewere drainedby the hyoidalarch and some branches participating directJy the lingualvein. The sublingual veindrainedthe mucous membraneof the f100r of the oral cavity, the incicivpart of the mandibula, the lingual gland and also the cranialpart of the geniohyoidealmuSCıe.

Key Words: Water Buffalo,Tongue,Venous Drainage, Lingual Vein

Giriş

Schummer ve ark (1981) ruminantlarda v. lin-gualis'inv.profunda linguae ilebaşlangıç aldığınıve m. styloglossus'un ventral kenan düzeyinde v. sub-lingualis'i, basihyoideum düzeyinde de arcus hyo-ideus'u alarak ine. vasorum faeialium düzeyinde v. fa-cialis ile birleştiğini bildirmişlerdir. Nur ve Özmen (1996) Akkaraman koyununda v. lingualis'in m. stylog-lossus'un ventral kenannda dorsal'den v. profunda Iin-guae ve ventral'den gelen v. sublingualis'in

bir-leşmesiyle başlangıç aldığını bildirmişlerdir.Bu damara

altıAkkaraman koyununda (%60) basihyoideum'un

la-terall

düzeyinde arcus hyoideus'un katıldığını

be-Iirtmişler, dört hayvanda ise arcus'un şekillenmediğini

ancak basihyoideum çevresinden başlayarak v.

Iin-gualis'e katılan tek taraflı bir venanın bulunduğunu b il-dirmişlerdir. Yalçın (1996) Akkaraman koyunu ve An -kara keçisinde,Tıpırdamazve ark (1999) ruminantlarda v. lingualis'in v. profunda Iinguae, v. sublingualis ve arcus hyoideus'un ine. vasorum faeialium düzeyinde

birleşmesiyle Oluştuğunu ve m.mylohyoideus ile m. di -gastricus arasında v. Iinguofacialis'e katıldığını bil -dirmişlerdir. Nur ve Özmen (1996) ileYalçın (1996) v. Iingualis'in v. Iacialis ile birleşmeden önceki seyri sı­

rasında gl. mandibularis'i drene eden

w

.

glandulares'i aldığını bildirmişlerdir. Dursun (2001) söz konusu da-mann ruminantlarda v. profunda Iinguae ve v. sub-Iingualis'in tarafından oluşturulduğunu ifade etmiştir.

Zguigal ve Ghoshal (1990) devede v. lingualis'inv. pro-funda linguae, v. pharygngea ascendens ve v. sub -mentalis'in katılımı ileoluştuğunuve bu damann bazen GelişTarihi:16.01.2004 @:sbahar@selcuk.edu.tr

'"_~umakale Selçuk Üniversitesi_AraştırmaFonu_tarafındandesteklenen. 2001/008 nolu ve "Mandalarda_BaşınVenözDrenajı Uzerinde..Makroanatomik ve SubgrossAraştırmalar" isimli doktoraıezininbir bölümüalınarak hazırlanmıştır.

BAHAR,llPIROAMAZ

v

.

tacalls

ile

birleşerek

v. linguo

facialis1

oluşturdUOunu,

bazen

de ~rudan

v.

jug

ularis

extema'ya

katıldı~ını

ifade

etmiş,

v

.

sı.blingualis1n ise

arcus hyoideus

su-perficialis'e

açıldı{ıını bildirmişlerd ir.

V

.

profunda

l

inguae'nin Schurrvner ve

ark

(198

1)

rumoarmarda

apex

l

inguae'den

baş!angIÇ a1d1{ılnı

ve

kıvnmh

bir

yol

izleyerek v.

l

ingualis

'e

onjin

verdi{ıini

bi

l-dirirl<en, Nur ve Özmen (1996) Akkaraman

koyununda

bu daman

oluşturan

dorsal

dal

oldu{ju

nu

bildirmiştir. Yalçın (1996) Akkaraman koyunu ve Ankara

ke-çisinde,

Tıp ırdamaz

ve ark. (

1999)

ruminantlarda

adı

geçen dama

nn

m.

h

yoglossus ile

m

.

styloglossus

ara-sından

onji

n

alara

k m

. ge

nioglOssus

'

un

oosaı

yüzü

boyutea

caudal

yönde

seyretti{ıini

ve arcus hyoideus

ile

birleşerek

v

. lingualis'e

oriiin

verdi{ıini bildinnişlerdir.

Vv.

dcrsales

l

inguae, dorsum linguae'de bir

PIe-xus

oluşturarak başlar

ve ventral

kısa

bir seyirden

sonra

v.

prof

unda

linguae'nın

dorsa

l

duvanna

katılır

(Sc

hurrvner

ve

arı<

1

981 ,

Nur

ve Özmen

1

996).

Yalçın

(

1996)

ile

Tıpırdamaz

ve

ark

(

1999)

bu venalann v

.

profunda linguae'nin arc

us

hyoideus ile

birleşmeden önceki

bölümüne

açıldı{ı ını

ve ay

nca

radix Iinguae dü

·

zeyinde de

w.

pharyngeae'nın

rostral dallan ile

a{ıız­ laştı~ını

ifade

etmişlerdir.

V

.

sublingualis,

ruminantlarda

sublingual bölge

nin

venöz

kanını

toplar ve

m.

mylo

hyoideus'un

dorsa

l

yü.

zünde cauda

l

bir seyi

r

Izleyerek m. stylog

lossus'un

ventral

'inde

v.

lingualis'e

katılır

(Schumma

r

ve

ark

198

1

,

Pasquini

1

982).

N

ur ve Özma

n

(

1996)

Ak.~

karaman koyununda,

Yalçın

(1996)

A

kkaraman

k

o-yunu ve Ankara keçisinde,

Tıpırdamaz

ve ark. (

1999)

!Uminantlarda bu damann m

.

geniohyoideus'un

o

n-gosudüzeyinde

karşıtarafın aynı

isimli

venası

i

le

a{ıız­ Iaşarak başlangıÇ aldı{ıını

ve caudal sey

ri

sırasında

ventral'den v

.

submentalis

'i

de alarak

v.

profunda

l

in-guae ile birlikte v

.

lingualis

'in

oluşumuna katıldı~ını

bil-dirmişlerdir.

Ruminantlarda

arcus

hyoideus

m,

myIoh-yoideus

'un

üzerinde yer

alır

ve di

l

kemi{ıinin

00.-sihyoideum

kısmında

he

r

iki

v.

l

ingualis'i transversa

l

olarak

birleştirir (Oo{ı'uer

1

970, Schumme

r

ve a

rk

1981, Schaller 1992, N

ur

ve Özmen 1996,

Yalçın

1996,

Tıpırdamaz

ve

arı<

1999)

.

Bu

çalışma,

mandalardav

.

Ungualis'in

orfj

n

,

seyir

ve drenaj

sahasını

belirererek

di~r

ru

minanat

t

ür-leriyle

benze

rlik

ve

larldılı{ıının

ortaya

konulması

ama-cıyla gerçekleştirilmiştir,

Materyal ve Metot

Çalışma

K

onya

K

onet

mezbahasıf'ldan

temi

n

eoı­

len he

r

iki cinste

n

sekız

a

det

manda

başı üzeıillde

ger

.

çekleştirildi.

Ma

teryal ler laboratuvara

taşındıktan

sonra

v. ju

gularis ext

ema, v.

ju

gularis inte

ma

ve a

.

ca

rolis

104

communis'le

rin

açık

uçlan serbes

t

hale getirilerek

plas-tik sondalar

yerleştirildi. Yerleştirilen

sondalardan

en-jekte edilen

%

O

.9'

luk

(J5C6)

t

uzlu su ile damarlarda

kalan

kan

boşaltıldı.

D

aha so

nra

he

r

bir manda

başı

için; 350 CC Iatex

,

içerisine

1

0 cc renklendirici (Pebeo

setacolor 2

4

mavi kumaş boyası) eklenmiş

su ile 400

cc'ye tamamlanarak enjeksiyona

hazır

hale

getiıildi.

Elde

ed

ilen

solüsyon

35c"ye

kadar

ısmldr

ve en

-jektOı1er yardımıyla

v.

jugularis extema ve v

.

jugularis

interna

'dan

enjekte edildi

.

Enjeksiyona, damarlardaki

basınç sabitleşinceye

kadar

aralıklarla

devam edildi ve

daha sonra bu damarlar ligatüre edildi. Materyaller 24

saat

oda sıcakll{ıırda

bekletildilden sonra a

.

carotis

convnunis'lerde

n

%

1

0'1uk fonnaldehit solüsyonu

ve-ri

lerek

tespitisa~ıandl.

Disseksiyona

hazır

hale gelen

materyaner dissekstyon

çalışmalan dlŞırda

içerisinde

%

1

0'Iuk fonnaldehit solüsyonu bulunan havuzlarda mu

-hafaza edildi

.

Materyallerin disseksiyonu

sırasında

pens,

bisturi,

makas,

costatorn

,

ru

jin

vb

.

rraı­

zemelerden

yararlanıldı. Çalışmaya

ait res

imler

ise

sony

DSC S75

tip

fotograf

makinası kullanılarak alındı.

Daha sonra resimle

r

bilgisayar

ortamına aklanıdı

ve

A

dobe Photoshop 6

.0

CE grafik

programı kullanılarak yazım işlell'ieri gerçekleştirildi.

Venala

r

üzerinde yap

ilan

çalışmalarda araş­

uncua

nn

ço{ju (Badawi ve Schwarz 1962, Freytag

1

962,

R

auhut

1

962, Schummer

ve

ark

.

1

981 ) bu

da-martann ori

jin

ve

seyir1erini arterlergibi

düşünerek

rrer

-kezden perife

re

~!U, bazı araştıncılar

(Douzal

1

985,

Yalçın

1

996,

Tıpırdamaz

ve ark. 1999, Dursun 2001,

E

ken ve

Tıpırdamaz

2001)

ise

venalardaki kan

akış

yö-n

ünü

d

ikkate alarak periferden merkeze

~ru

tarif

el-mişlerdir.

Sunula

n

çalışma

venalardaki

kan akış

yOnü

d

ikkate

alınarak

(perilerden merkeze

do{ıru) hazırlandı. Yapılan çalışmada

Nomina Anatomica Veterinaria

(

1994)'daki t

erimler

esas

alındı.

Bulgul

ar

M

andalarda v.

l

ingualis'in,

v.

profunda Ilnguae'ye

m. stylog

lossus

ile

m

.

genioglossus

arasındaki

caudal

scyıi sırasında

vontral'oen dört dal halinde

v.

sub-lingualis

katılmasıyla oluşan

ortak

k

ökle

başlangıç aldı{ıı

belirlendi

(Şekil

2, 3

,

4, 5).

Başlangıcını

takiben ca

-OOoventral'e yönelen

venanı n

m

.

styloglo

ssus'u

vent-ral'

den

çaprazlayarak m

.

hyoglossus'un lateral'ine

geç-ti{ıi

görüldü

(Şekil

3, 5).

Bu

kasın ortası

düzeyinde

media

l

d

uvanna

arc

us

hyoideus'u alan

v.

l

ingualis'in

(Şekil

3

, 4,

5) caudodorsal bi

r

seyi

r

Izleyerek m

.

dl-gastıicus'un

vente

r

rostralis'i

i

le

m

. my10hy0ideus'un

pars

caudalis~nin

cauda

l k

enan

arasındaoluşan açıdan

ventrolaterare

kıvnlarak

v.

l

acialis'la

birleşti{ıi

görüldü

.

oç

hayvanda

v.

l

ingualis'in v

.

t

ac ialls'le

birleşmeden

heme

n

onca

cauda

l

d

uvanna

v

.

Iaryngea cra

nialis

'

in

katıldı{ıı

t

espit edildi

.

Mandalarda V. Ungualis ve DrenajSahasıÜzerinde...

V. profunda linguae'nın apex linguae'nin ventral yüzünün submukozasında caudal olarak seyreden çoksayıdavena ile orijinaldığıve budallarınfrenulum linguae düzeyinde birleştiği görüldü (Şekil 2, 5). Bir-leşmeyi takiben caudal bir seyirle m. styloglossus'un

medial'ine geçen damara fossa linguaedüzeyi ile m.

hyoglossus'un ön kenarı arasındaki seyri sırasında ventral'den dört adet daIla v. sublingualis'in katıldığı gözlendi (Şekil 2, 5).V. profunda linguae'nın, v. sub-lingualis'e ait son dalı aldıktan sonra v. lingualisadını alarakseyrettiğigörüldü(Şekil2,3, 4,5). Söz konusu venanınfrenulum linguae ile m. hyoglossus'un ön ke-narı arasındaki seyri sırasında v. sublingualisdışında dorsalduvarına

w.

dorsaleslinguae'ye ait venalar

ka-tılırken, lateral'den m. styloglossus'u drene eden

dal-ları n, medial'den ise m.genioglossus ve m.lingualis proprius'dan orijin alan çok sayıda ince venanın ka-tıldığı belirlendi (Şekil 5). V. profunda linguae'nin, v.

sublingualis dışında oluşumuna katılan venalar va-sıtasıyla m. hyogfossus ve dilin radix linguae bölümü hariç mm.linguae'yi drene eden ana drenajkanalı ol-duğugörüldü. M.hyoglossus ve dilin radix linguae bö-lümünün venöz drenajının ise v. lingualis,arcus

hyo-ideus ve

w.

pharyngeae'ye katılan dallar tarafından yapıldığıgözlendi.

Vv. dorsales linguae'nin mandalarda dorsum lin-guae'nın submukozasına lokalize olmuş venöz pfe-xus'unfrenulum linguae ile m. hyoglossus arasındaki bölümünün lateral'inden orijin alan venalar olduğu gö-rüldü.

Vv.

dorsales linguae'nin bahsedilen venöz ple-xus bölümündençoksayıdadalile orijinaldığı fakat bu

Şekil1. V.sublingualis

1·v. sublingualis,2- v. sublingualis ilev.submentalis'iniliş­ kisini sağlayan anastomozdalları, 3-gl. sublingualis'i drene eden venalar,4-v. alveolaris inferior'un canalis alveolaris'de

seyreden bölümü, a-gl. sublingualis, b-m.styloglossus, c-corpusIinguae,d- m.geniohyoideus,e- m.mylohyoideus.

dalların ventral seyirlerisırasında birleşerektek kök ha

-linde m.styloglossus ile m. genioglossusarasına girdiği ve burada seyreden v. profunda linguae'nindorsal du-varına açılarak sonlandıklan görüldü (Şekil 2,3, 4,5). Venöz plexus'un apex Iinguae bölümünün

v

.

profunda linguae'nin uç dalları tarafından, radix linguae bö-lümünün ise lateral'de v. Iingualis, ventral'de arcus hyo-ideus'ave caudal'dede

w

.

pharyngeae'yekatılandal

-lartarafından yapıldığıbelirlendi.

V. sublingualis sinister et dexter'ln m. ge-niohyoideus'un origosunun dorsal'i ile m. ge-nioglossus'un ön ucu düzeyinde birleşmesiyle oluş­ muş, uçları caudal'e bakan at nalı şeklinde bir arcus oluşturduğu gözlendi (Şekil 2, 5). Arcus'un caudal uç-larınıngl. sublingualis içerisinde ductus mandibularis ve n. lingualiseşliğindeilerleyerek fossa lingualis düzeyine ulaştığı görüldü (Şekil 1). Bu düzeyden itibaren m. stylohyoideus ile m. genioglossus arasından geçen dorsal yönlü ve aralarında ikişercm mesafe olan "S" şeklindedört dal halinde v. profunda Iinguae'nınventral duvarına katılarak sonlandığı gözlendi.Budalların rost-ral'den caudal'e doğru çaplarının düzenli olarak i n-celdiğitespit edildi(Şekil2, 5).

V. sublingualis'in oluşturduğu arcus'un ön du -varına,incisiv gingiva'danbaşlayarakcaudal yönde iler

-leyen,aynı zamanda bölgemukozasının drenajını sağ­ layan ve caruncula sublingualis'lerin venlrolateral'inden

geçensağlı soııu ikivenanın katıldığıgörüldü.Ayrıcai n-cisiv a/veol'lerivemandibula'nınparsincisiva'sınıdrene eden sağlı sollu ikivenanın da birleşerek tek kök ha-linde arcus'a ventral'den katıldığı görüldü. V. sub

-Şekil2. V.sublingualis ve v.profundalinguae

1-

v

.

profunda linguae, 2- v.sublingualis,3-

w.

dorsales l

in-guae,4-1 ve 2'ninortak kökü,5-v.facialis,6-v.labialis su-perior, a- m.mylohyoideus,b-m.digastricus'un venter rost-ralis'inininsertiosu, c- m. geniohyoideus,cl-m.genioglossus,

e- m. stylohyoideus'uninsertio bölümü,f- frenulum linguae. 9"caruncula sublingualis, h- m. hyoglossus.

BAHAR, TIPIRDAMAZ

Şekil 3. V. Iingualis ve arcus hyoideus'un lateral'den gö-rünümü

1- v.ringualis, 2- arcus hyoideus, 3- v,sublingualis ve v. profunda Iinguae'nin ortak kökü, 4-

w

.

dorsales linguae, 5-m. geniohyoideus'u drene eden dallar,6-v.submentalis, 7· IT. pterygoideae, a- m. hyoglossus, b- m. styIog ossus, c-arcus palatoglossus.

Şekil 4. V. lingualis ve arcus hyoideus'un ventral'den gö-rünümü

1- arcus hyoideus, 2· 1'in dil kökünü drene edendalları, 3-arcus hyoideus ile inc. thyroidea cranialis'de bulunan venöz plexus ileilişkisini sağlayanvenalar,4-v.lingualis,5-v. sub-Iingualis ile v.profunda linguae'nin ortak kökü,6-

w.

dorsales linguae, 7· m. geniohyoideus'u drene eden venalar,a- m. hyoglossus,b-m.genioglossus, c-m.geniohyoideus.

Şekil5.V.sublingualis,v.profunda Iinguae ve v.lingualis

1-

v

.

sublingualis,1'-1'in v. submentalis ile anastomoz yapan dalları,2-

v.

sublingualis'i 3'ebağlayan dalları, 3-v. profunda lin

-guae,4-

w

.

dorsales linguae,5-venöz plexus,6-v. profunda linguae'nin diliniçbölümündenaldığıdallar, 7- 1 ile 3'ünortak kökü, 8-v.lingualis,9-arcus hyoideus, a- m. genioglossus,b-m. hyoglossus, c- m. styloglossus origosu, c'· m. styloglossus insertiosu, ci-m.mylohyoideus.

Mandal rda V. Lingualis ve DrenajSahasıÜzerinde...

Iingualis'in bu haliyle m. geniohyoideus, m. ge-nioglossusve m.mylohyoideusarasındaductus man-dibularis ve n. Iingualis eşliğinde caudal olarak

iler-lerkenadı geçen kaslardan ve gl.sublingualis'tençok

sayıda ince dal aldığı görüldü.Ayrıca bu bölgede m.

geniohyo'deusve m.mylohyoideus kasları arasından

geçen

üç

adet anastomoz dalı ile v. submentalis'le

ağızlaştığı tespit edildi (Şekil 1, 5). V. sublingualis'in

seyrisırasında

w

.

labialesinferiores'in profunddalı,v. mentalis'in ve incisiv alveoller düzeyinde de v. al-veolarisinferior'undallarıile anastomozlaryaptığı

be-lirlendi.

Arcus hyoideus'un,m. hyoglossus sinister et dex

-terarasında, m. genioglossus'un caudal

kenan

ile m. geniohyoideus'un insertiosunun dorsal'inde yağ doku

içerisine yerleşmiş dörtgen şeklinde venöz bir ağ ve bu ağı lateral'den m. hyoglossus'u delerek v. lin

-gualis'in medial duvarına bağlayan sağlı sollu iki damartarafından oluşturulduğugörüldü(Şekil3, 4, 5). Ancakiki hayvanda bu iki damara ek olarakağın root-ral bölümünden başlangıç alan ve m. hyoglossus'un

rootralkenarından geçerek v.lingualis katılaniki vena belirlendi(Şekil4).

Arcus'unyağ doku içerisinde karşılıklı köşeleri la-teral, rostral ve caudal olan dörtgen bir yapı oluş­ turduğugörüldü.Dilin radix linguae bölümünden baş­

langıç alan iki adet damarın rostrocaudal ve

dorsoventral yönlü olarak, m. genioglossus ile m. hyoglossus kasları arasından geçtiği ve lateral

kö-şelere açılarak sonlandığı görüldü (Şekil 4).Ayrıcabu dallann başlangıcı düzeyinde

w.

dorsales Iinguae'nin

dalları ile anastomoz yaptığı da belirlendi. Dörtgenin caudal köşesine,

w.

pharyngeae'nin distal dallarının

ve inc. thyroidea rostralis'de lokalize olan venöz ple-xus'un rostral bölümünden başlayarak ba-sihyoideum'un dorsal'inden geçen birbirine paralel iki dalın katıldığı görüldü. Rootral köşeye ise m. ge-nioglossussinister et dexterarasındanrostrocaudal ve dorsoventral yönlü iki dal ile ventral'den de m. ge-niohyoideus'dan gelen bir dalın katıldığı tespit edildi.

Bu damarların yanında dörtgenin kenarlarına çevre kas ve dokulardan gelen çok sayıda venanın açıldığı

gözlendi(Şekil4).

Tartışmave Sonuç

Schummer ve ark (1981) ruminatlarda v. lin-gualis'inv.profunda linguae ile,Nur ve Özmen (1996) Akkaraman koyununda, Dursun (2001) ruminantlarda,

v.profundalinguae ve v.sublingua/is ile,Yalçın(1996) Akkaraman koyunu ve Ankara keçisinde, Tıpırdarnaz ve ark (1999) ruminantlarda v. profunda linguae, v.

sublingualis ve arcus hyoideus ile başlangıç aldığını bildirmişlerdir. Zguigal ve Ghoshal (1990) devede v.

lingualis'in v. profunda Iinguae, v. pharygngea

as-cendens ve

v.

submentalis'in katılımı ileoluştuğunuve bu damarın bazen v. facialis ile birleştiğini, bazen de

doğrudan v. jugularis extema'ya katıldığını ifade

et-mişlerdir. Sunulan çalışmada ise v. lingualis'in v. pro-funda linguae'yev. sublingualis'e ait sondalın katılması

sonucuoluşanortak köklebaşlangıçaldığı tespit edildi.

Damara daha sonraki seyrinde, Schummer ve ark (1981-)

v

,

sublingualis ve arcus hyoideus'un, Nur ve Ozmen (1996) 6 Akkaraman koyununda (%60) arcus hyoideus (dört hayvanda ise basihyoideum çev

-resinden gelen tek taraflı bir venanın) ve

w

.

glan

-dulares'in,Yalçın(1996) ileTıpırdamaıve ark.(1999)'1

ise sadece

w.

glandulares'in katıldığını bildirmişlerdir.

Mandalarda ise damara arcus hyoideus, m. hyog

-lossus

'u

drene eden venalar ile dilin radix linguae bö

-lümünden gelen incevenaların katıldığıgözlendi.Ayrıca

üç mandada bu damarlara ek olarak v.lingualis'in son bölümüne v. laryngea cranialis'in açıldığı tespit edildi.

Araştırmada Zguigal ve Ghoshal (1990)'ın devede v.

lingualis'inoluşum,seyir vekatılımyerlerihakkında

ver-diği bilgiler ile bulgularımızın oldukça farklı olduğu gö-rüldü. Söz konusu farklılıkların hayvanlar arasındaki

anatomik yapı farklılıklarından kaynaklanabileceği so-nucunavarıldı.

V. profunda linguae'nın Schummer ve ark (1981) apex Iinguae'denbaşlangıç aldığınıve diliçindekıvrımlı

bir yol izleyerek v. lingualis'e orijin verdiğini bildirirken,

Nur ve Özmen (1996) v. lingualis'eorijinveren dorsal

vena olarak tanımlamışlardır. Yalçırı (1996) ile Tı­ pırdamazve ark (1999)isedamarın m.hyoglossus ile m. styloglossus arasından orijin aldığını ve m. ge-nioglossus'un dorsal'inde caudal olarak seyrederek arcus hyoideus ile birleşip

v.

lingualis'e orijin verdiğini bildirmişlerdir. Mandalardadamarın Schummer ve ark (1981)'nın ifade ettikleri gibi apex Iinguae'derı ancak çoksayıda dalın başlangıç aldığı, m. styloglossus ile m.

genioglossus arasında caudal olarak düz bir seyir iz -lediği ve

v,

lingualis'e orijin vermeden önceki seyrinde dört dal halinde v. sublingualis'i aldığı görüldü. Yalçın

(1996) ile Tıpırdamaı ve ark (1999)'nın bu damarın

seyri ile ilgili verdikleri bilgilerle bulgularımız uyuş­ mamaktadır.

Vv. dorsales linguae'nin literatür (Schummer ve ark 1981, Nur ve Özmen 1996, Yalçın 1996, Tı­ pırdamazve ark 1999)'de dorsum linguae'dabirplexus

oluşturarak başladıklarıve ventral yönlükısabirseyirle v. protunda ling~e'ye katıldığı bildirilmektedir. Ancak mandalarda bu damarın dilin dorsal yüzüne lokalize

olmuş venöz plexus'un frenulum lirıguae ile m. h yog-Iossus arasındaki bölümünden, orijin aldığı görüldü.

Venöz plexus'un apex linguae bölümünün v. profunda

linguae'nın

uç

dalları, radix !:nguae bölümünün ise v.

lingualis, arcus hyoideus ve

w.

pharyngeae'ye katılan

BAHAR,TIPIRDAMAZ

v

.

sublinguatis'in literatürde (Schurrmer

ve

ark 1981, Pasqulnl 1982, SchaJ1er 1992) bildirildiQI gibi mandalarda da m. geniohyoideus'un origosu dü-zeyinde karşı taralın aynı isimlivenası ile aQızlaşarak başlangıÇ aldlQı ve duetus mandibulariseşIi{ıinde, gl. sublingualis içerisinde caudal olarak seyretti{ıi

be-lir1endi. Literatür (Schummer ve ark 1981, PasquinL 1982, Nur

ve

Özmen 1996, Yalçın 1996,Tıpırdamaz

ve

ark. 1999)'00 v. subUngualis'ln tek dal halinde v.

profunda linguae ile birleştiQi, Zguigal

ve

Ghoshal (1990) ise

davada

bu damarın arcus hyoideus

su-perfıciaJIS'e açlldlQını bildirmesine karşın araştırmada

budamann

dö

rt

dalhalindev.profundaIlnguae'ye ka-IIldlQı tespitedildi.Yalçın(1996) Akkaraman

koyunu

i

le

Ankara keçisinde, Nur ve Özmen (1996) Akkaraman koyunundasöz konusu damara v.

subme

ntale'ln

ka-tlldlQınlbildirmelerinekarşın, mandalardabuiki daman

Ilişkilendiren

üç

adet anastomoz dalı belirlendi. Man

-dalardasöz konusu damann v. submentalisdışında

vv.

labiales inferioras,v.

efveolans

inferiorve

v

.

merr-talisjn dallan ile de bir

çok

noktada

aQızlaştlQı be-lirlendi. Aynca marıdalarda

v

.

sublinguatis'e lrenulum linguae dOZeyinde,

i

ncisiv

gingiva ile bölge mu

-kozasının drenajın! saQlayan

ve

inds

lv

atveofler ile

mandibula'nın

pars

incisiva'sını drene

eden

venalann da katıkllQı

be

lir1erdi.

BamwaIve Sinha(1983)

man-dalards gl. sublingualis'inv. lingualisve v. sublingualis

tarafındandrene edildiQinibildirmesineraQmen bu

ça-lışmada söz konusu bezi sadece v. sublingualis1n drene ettiQI

görüldO.

Art:us

hyoideus,

Ilemlür

(DOQUer 1970,

SCtUıYner ve ark 1981, SchalIer1992,Tıpırdamaz\19

ark

1999)'00

ildv. lingualis'l m. nıyIohyokieus'un Wzeyiıde, nt

ge-nioglossus ve m.

geniohyoideus

arasından

geçerek

transversal olarak

birleştiren

vena

olarak

befır1imştir,

su-nutan

çalışmada arcıe

hyoideus'l.n

ili

m.

hyoglossus

arasında. nt genioglossus'un caıxIaJ

kenan ile

nt

ge-rıictıyokjeus'un insertio'sunun

dorsarllde

ya"

doku

Çe-nsne

yer1eşıTiş

dörtgen

şeklrde ver1ÖZbir

BO

ve

buarı Iaıerarden

rn.

hyoglossus'u delarak v. lingua.is'e

baO-!ayan

sa!ll

'

SOOu

ili

dama

r

ta

raf'ndan

oluştun.ddı.9.ı

90-rüdü.Ayrıca

i

ki

mandada

buiki damara

ek

oiaıak aQın

ıostralböiürri.nden_baş!ang'ç

alan

ve m.

hyoglossus\.n

rOStraI

kenanndan

geçerek

v.linguaıls'lemkatılaniidvena heinencı,

Zgu9aJ

ve

Ghoshal (

1990)

devede

arcus

ilyo-ideus

supeıficiaiis'" WurıcluQl.I1U bildimişarcakbu da-rrannhar'ıgivenayaaçıldı"ınıbildilTTlel'llş,Nur ve

özmen

(1996) ise

dört

(01040)

AI<L<araman koyunur<la

arcus

ilyo-ideus

'l.I1

~,bu

hayvanlarda basihyoideum

dUzeyirden başlayarak v,~nguarıs'e katılanbirvena

b.r

1tn:tuQı.nJ bildiımesine karşın mandalarda benzer bir

bUIgUYa

rastiarmad,.

sonuç

alarak: rnaJ)ja1arda v, lingualis, v. su b-lingualis'in dön dana v.prolunda Iinguaekatılmasıyla

106

oluşan

ortak

kökleorijinaldıQ1vecaooaıseyrisırasında

arcushyoideus'u da alarak ine.

vasorum

facialiumd ü-zeyinde v.facialis'labir1eştiQi

görüldü.

Damannbu da

L-lan vasıtasıyla

ca

udarde

Iarynx'in resiral

böl

lmU

ile spatium mandibula'nın sınırladı"ı alandaki analomik

oluşumlar ilemandibu1a'nın

pars

incisiva'sını

drene et

-ti{ıi belltıerdi.

Kaynaklar

Badawl, H. and Sdıwarz. R. (1962). Yenen der bec -kenifıeemassederziege.Moıp.J.P.,104,12&-140. Bamwal,AK,sinha, R.O.(1983).Anatomicalstudiesonthe bIOOd

SL4JPIY

ot

thesalivaıyg1ands of buffalo.Indian

J

.

Anm.

seı,

53, S

,

503-50

7

,

Doğ..ıer,S.(1970)."EvciIHayvanlarınKamparatifSislematik Anatornisr(OoIaşı m sistemi- AngioIogia). iii. Baskı, Ankara ÜniversitesiVeteriler FakültesiYayın/an,250,Ankara.

DouzaI, Y. (1985). Contrbulion

a

I'etude de la

v

es-cularisationdeL'appareilGenitaIet duPisdelachevre Do-mestique:

capra

Hiıcus L These, Ecole Nationale Ve-larinaire,lyon.

Dorsll\ N.(20(1).VetemerAnalomi ii.7. baskı, Medisan

YayıneviAnkara.

Eken,

E.

,

T~ S. (2001). Comparative mac -roanatomic Investigalionson the formation oftheeldemat

iliac veininakkaramansheepand

angora

goal.

J.vetMed.

ss,

63 (81,837-839.

Freylag, K (1962). Arterien lJ\d venen an der eec -kengliedmassedes

seretes.

dssertation,Veterina.ermedzin. Hamover.

International Committe on Vetemary GrossAnatomicalN

o-menclalure of the World Association

ot

Vetemary Ana·

ıomets (1994)."Ncımina.Anatomica Velerinaria-.Zurich,

11-haca,NewYork

Nur,I.H.,

ve

Ozmen, E,(1996).Akkaraman_koyı.nn:iaeld

-racranialverözsirkülasyonOzerindemakroanatomik bir

ça-lışma.Turk.J.YelAnim.SCI.,20(1996),79-87.

Pasqı.ini, C.(1982).-Atlas ofBoWle

Anat

omf

.

Ross

lh-versilyVeterinarySchool, New York.

Ralhıt, O.(1962).Yenen derkOrwenwandderideinen~

ederkaeuer:ziegaund Schaf,Om.Vet.Med.Hannover. SchaJIer, Q. (1992). ·UlustralOO VeterinaryAnalomical No-mendature-, ('Mitı theccccerern of Constantinescu MG, Habel RE,sad<.WC,$chaner0,PaULsıeeeesand devOS NA),Ferdi"ıartEnke Ver1ag,StUllgart. _ Sdumıef, A.,Wdkens, H., Volmerhaus, 8., Habormchl, KH.(1981).The Circulalory System theSkin and!he

cu-taneus

organs

ot

theDomesticAnimals.In"The Anatomyol !heoomesticAnimaIs",Voiume3, 7-223,Verlag Paul Parey Be"",Hambug.

Tıpıtdamaz,S..YalçU\H.,BeşoIuk,K,Ekerı,E.(1999).

"Au-minanllardaTor 'c."damarIar".selçukÜniversitesiniYaşatma veGeliştirme Vakfı Yayınlan,13,Konya.

Yalçın,H.(1996).Akka:taman Koyunu

va

AnkamKeçisinde

CraniaI ve CerViCaI Kısımlann Venaian Üzerinde Kar

-illaştırmalıMakroanaIQl'T'MkAraştırmalar.Doktora

tezi

.

Selçuk UniversitesiSağlıkBilimeriEnstitOsO,Konya

Zguigal,H.,GhoshaI, N.G.(1990).Venous draina.ge oIlhe

tıeadofthecameiwiihspeciaireferanceLolhenaSaIcavily. IndianJ.AnmSCI,60,(3),179-286.