_
_
_
_
A ■
■
■
■
■
■
■
SARAY ve BANALİNİN İÇYÜZÜ
Yazan: SÜLEYM AN KÂNI
—
Tercüme, iktibas hakkı mahfuzdur—’
Tefrika No. 371
... ... " mı . » — u n i ' » - ... ı .ııı ■ r . . . , nrn m m m d
Çırağan vakasına ve Skaîyerinin
saklı evrakına ait rivayetler
--- —
---k i---k v e m ü ta le a e d e y im ide ö y le ta k d im e d e rim .
Skaiiyerinin saklı evrakı
İk in ci Ç ıra ğ a n v a k a s ın d a m ü- lıim v e m e stu r k a lm ış b a z ı n o k ta la r b u lu n d u ğ u için b u n la rı te n v ir e d e c e k o la n la ra bu s ü tu n la rın a ç ık o ld u ğ u n u b ild irm iştim .
A ld ığ ım b ir m e k tu p ta K le a n ti S k a lie ri n e z d in d e b u lu n d u ğ u n u İsveçli A li N u ri b e y in o rta y a k o y d u ğ u m ü h im e v ra k a a it b ir m ace r a d a n b a h is ile şu iz a h a t v e riliy o r:
« B a h riy e m ü te a h h itle rin d e n V a rte rid i ism in d e b ir İta ly a n (B ey o ğ lu Lâtin c e m a a tin d e n V ar- ta lid i e fe n d i m i a c a b a ? ) b ir p e r şem b e g ü n ü K a b a ta ş is k e le s in d e n iki b in a a şa ğ ıd a şim d i o d u n d e p o su o la n y a lıd a o tu ra n b a h riy e fe rik le rin d e n u m u m filo k o m o d o ru
C ih a n g irli M e h m e t p a ş a n ın k o n a ğ ın a g e lir; b e ra b e r g e tird iğ i Y or- gi S k a lie ri n a m ın d a şa p k a lı b ir ru m u ta k d im e d e r.
— K le a n ti S k a lie rin in o ğ lu d u r. Size b ir ric a sı v a rd ır.
D er. Bu Y o rg i S k a lie rin in y a n ın d a k ü ç ü k b ir s a n d ık v a rd ı. Bu s a n d ığ ın iç in d e 18 e y lü l 1934 ta rih li (3 5 6 n u m a ra lı) te frik a n ız d a b a h se ttiğ in iz e v ra k b u lu n u y o rd u . Y o rg i S k a lie ri: — B a b a m S u lta n M u ra d a h iz m e t e tti. B en d e S u lta n H a m id e h iz m e t e d ec e ğ im . Siz h e rg ü n p a d iş a h a ju r n a l to rb a s ı g ö n d e riy o r
im işsiniz. İçin d ek i e v ra k ile b u sa n d ığ ı d a a rz e d in iz . D iy e re k sa n d ığ ın A b d ü lh a m id e ta k d im in e ta v a s s u tu n u r ic a e d e r. M eh m e t p a ş a k a ş la rın ı ç a ta r a k : — B en ju r n a l to rb a s ı g ö n d e r m em . D o n a n m a n ın ra p o rla rın ı a r- z ed e rim . Y a p tığ ım re s m î b ir m u a m e le d ir. B u e v ra k ın b a n a şüm u lü y o k tu r. B u n u z a p tiy e n a z ırın a g ö tü rü n ü z . C ev a b ın ı v e rir. M e h m e t p a şa n ın y a n ın d a b u lu n u p m u h a v e re y i d in liy e n h u su sî k â tib i ş a ir D e h lev î T e v fik e fe n d i e ğ ilir, p a ş a n ın k u la ğ ın a y a v a rç a : — P a ş a h a z re tle ri, m ü s a a d e n iz le a rz e d e rim k i z a p tiy e n a z ırı b u e v ra k ı m a l b u lm u ş m ığ rıb i gibi k a p a r, Y ıld ız a g ö tü rü r; b u v esile ile (b u e v ra k ı e v v e lâ M eh m et p a ş a y a g ö tü rm ü şle r, a m m a ta k d im d e n im tin a e tm iş ; g a lib a M u ra t e f e n d i ta r a f lıs ıd ır ) d e m e k te n d e ç ek in m ez . K o rk a rım k i size b ir fe n a lığ ı d o k u n u r! ih ta rile M eh m e t p a şa y ı ik az e d e r. M eh m et p a ş a b u d e f a : — P e k i, siz sa n d ığ ı b a n a b ır a k ın . E v v e lâ b e n iç in d e k ile ri te t-D er. Y o rg i S k a lire i s a n d ığ ı e m a n e t e d e r v e V a rte r id i ile b irlik te ç ık a r, g id e r.
İşte b ir tü r lü m e y d a n a çıkm ı- y a n S k a lie ri e v ra k ı b u s u re tle k o m o d o r M eh m et p a ş a n ın e lin e g e ç e r. M eh m et p a ş a o g ece b u n la rı k â tib in e o k u ttu r u r; b ilm e d iğ i b ir ç o k s ır la r a v â k ıf olur. B u m esele k o n a k ta k i k a d ın la r a ğ z ın d a n B eşik taş m u h a fız ı H a ş a n p a ş a n ın m u a v in i B a lık e sirli m ir a la y M eh m e t b e y in h a re m in e , o r a d a n d a M eh m e t b e y in k u la ğ ı n a g id e r; M eh m e t b e y d e h e m e n H a ş a n p a şa y a h a b e r v e rir. K o m o d o r M eh m e t p a ş a m e se le yi A b d ü lh a m id e a rz e tm e s i iç in m a b e y in c i R a g ıp p a ş a y a a ç a r v e e v ra k ın m u h te v iy a tın d a n b a h se d e r; R a g ıp p a ş a d a s a n d ığ ın k e n d isin e g e tirilm e sin i iste r.
C u m a la rı m a r u z a t ta k d im o lu n m a z d ı. K o m o d o r M eh m et p a şa cu m a rte si s a b a h ı s a n d ığ ı a r a b a ile Y ıld ız a g ö tü rm e k ü z e re a ra b a c ı sın ın y a n m a k o r. B eşik taş k a ra k o lu n u n ö n ü n d e n g e ç e rk e n B eşik ta ş se rk o m ise ri a ra b a s ın ın y o lu n u ke s e r ; H a ş a n p a şa g e lir; a r a b a d a n s a n d ığ ı b iz z a t a lır. K o m o d o r M eh m e t p a ş a y a d a : — Siz z a h m e t e tm e y in . B en a r z e d e rim . D e r; M eh m et p a şa ş a ş ırır ; m a- b e y in e g id e re k k e y fiy e ti R a g ıp p a ş a y a b ild irir. S a n d ık ile için d e k i e v ra k H a ş a n ve R a g ıp p a ş a la r a ra s ın d a k a y n a d ı m ı? Y o k sa A b d ü lh a m id e ta k d im e d ild i m i? A rtık b u ra s ı m a lû m d e ğ ild ir. Y a ln ız işitild iğ in e g ö re b u e v r a k a ra s ın d a m ü h im b ir k â ğ ıt v a r id i: K le a n ti S k a lie ri İn g ilte re s e fa r e ti v a sıta s ile L o n d r a d a n m e şh u r b ir d eli h e k im i g e tirtm iş; b u Heki m i g e tire n şilep Ç ıra ğ a n s a ra y ı a ç ı
ğ ın d a d e m irle m iş ; d o k to rla K le a n ti ( s k a f a n d r ) 1ar g iy e re k s a ra y ın a n a lâ ğ a m m d a n iç eriy e g ir m işle r! D o k to r a ltı a y s a ra y iç in d e, h a re m d a ire s in d e sa k la n m ış, s o n ra g e n e a y n i y o ld a n çık m ış, İn- g ilte re y e a v d e t e tm iş ; S u lta n M u r a tta şu u ru n a v d e ti m u h a l o ld u ğ u n a d a ir b i r ra p o r v e rm iş; iş te b u r a p o r d a m a h u t e v ra k ın iç in d e im iş. H a ş a n p a şa ve m ira la y M eh m e t b e y ile m ü sa h ip C e v h e r a ğ a h e r gece m ü n a v e b e te n te k m il Ç ıra ğ a n s a ra y ın ı d o la şm a k v e S u lta n M u r a d ı g ö z lerile g ö rm e k m e c b u riy e tin d e id ile r; s a ra y ın iç k a p ıla rın ın a n a h ta r la r ı b ile c e p le rin d e b u lu n u r d u ; Ç ıra ğ a n d a a ltı a y y a b a n c ı b ir d o k to ru n s a k la n a b ilm iş o lm ası v a z ife le rin d e te k â s ü lle rin i g öste re c e k ti. S a n d ık ta k i e v ra k a r a s ın d a b u d o k to ru n v e rd iğ i ra p o ru n d a b u lu n d u ğ u n u ö ğ re n in c e p a d iş a h ın g a z a b ın a u ğ r a m a k ta n k o r k a r a k s a n d ığ ı e ld e e tm e k iste m işle r; H a ş a n p a ş a d a b u se b e p le s a n d ığ ı M eh m e t p a ş a d a n a ld ırm ış !» (D e v a m ı 9 u n c u s a h if e d e ) Ta h a Toros Arşivi * 0 0 1 5 1 7 2 0 0 0 0 6 *
